Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Drugssmokkel Schiphol Nr. 28 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 12 januari 2004 De vaste commissie voor Justitie 1 heeft op 10 december 2003 overleg gevoerd met minister Donner van Justitie over: de vijfde voortgangsrapportage drugssmokkel Schiphol (28 192, nr. 23); de brief van de minister van Justitie d.d. 2 december 2003 inzake toezegging AO 20 november 2003 over vijfde voortgangsrapportage drugssmokkel Schiphol (28 192, nr. 24); de lijst van vragen en antwoorden inzake de brief van de minister van Justitie d.d. 2 december 2003 over de vijfde voortgangsrapportage drugssmokkel Schiphol (28 192, nr. 26); de brief van de minister van Justitie d.d. 9 december 2003 inzake de problematiek van veroordeelde Antillianen en Arubanen. Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. 1 Samenstelling: Leden: Van de Camp (CDA), Klaas de Vries (PvdA), Van Heemst (PvdA), Vos (GroenLinks), Rouvoet (ChristenUnie), Adelmund (PvdA), De Wit (SP), Albayrak (PvdA), Luchtenveld (VVD), Wilders (VVD), Weekers (VVD), De Pater-van der Meer (CDA), voorzitter, Cqörüz (CDA), Verbeet (PvdA), ondervoorzitter, Lazrak (SP), Wolfsen (PvdA), Tonkens (GroenLinks), Jan de Vries (CDA), Van Haersma Buma (CDA), Eerdmans (LPF), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Nawijn (LPF), Van Fessem (CDA), Straub (PvdA), Griffith (VVD), Van der Laan (D66) en Visser (VVD). Plv. leden: Van Hijum (CDA), Dijsselbloem (PvdA), Timmer (PvdA), Halsema (GroenLinks), Van der Staaij (SGP), Kalsbeek (PvdA), Van Velzen (SP), Tjon-A-Ten (PvdA), Van Baalen (VVD), Blok (VVD), Hirsi Ali (VVD), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Jager (CDA), Van Heteren (PvdA), Vergeer (SP), Arib (PvdA), Karimi (GroenLinks), Buijs (CDA), Sterk (CDA), Varela (LPF), Joldersma (CDA), Hermans (LPF), Ormel (CDA), Van Dijken (PvdA), Örgü (VVD), Lambrechts (D66) en Rijpstra (VVD). Vragen en opmerkingen uit de commissie De heer Eerdmans (LPF) geeft aan dat er nog veel onduidelijkheid heerst omtrent het door de minister ingezette beleid tot bestrijding van de drugssmokkel via Schiphol. De stofgerichte aanpak verdient steun, maar deze laat onverlet dat drugssmokkelaars altijd vervolgd moeten worden. Met het onbestraft laten van drugssmokkel wordt een verkeerd signaal afgegeven aan smokkelaars en wordt het rechtsgevoel in Nederland beschadigd. In elk geval dienen bolletjesslikkers, waarbij de opzet met betrekking tot drugssmokkel bewijsbaar is, vervolgd te worden. Desgevraagd geeft de heer Eerdmans aan dat het gebrek aan celcapaciteit kan worden opgevangen door meerdere bolletjesslikkers in één cel te plaatsen. Antilliaanse smokkelaars moeten worden teruggestuurd en op de Nederlandse Antillen worden vastgezet. Het beleid dat door de minister wordt voorgesteld om niet alle drugssmokkelaars op te pakken maar een deel van hen heen te zenden zonder dagvaarding, is door de Kamer nauwelijks te controleren. De minister weigert immers om de criteria aan te geven waaronder hij wil heenzenden. De problemen omtrent de drugssmokkel moeten bij de bron worden aangepakt, dus op de Nederlandse Antillen. In antwoord op vraag 42 KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2004 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 1

2 (28 192, nr. 26) erkent de minister dat het probleem voornamelijk daar ligt. In dat verband is de inzet op Schiphol niet te rechtvaardigen. Via het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden kan Nederland invloed uitoefenen op de handhaving op de Nederlandse Antillen. De minister legt in zijn beleid de nadruk op de drugsstromen vanaf de Nederlandse Antillen. Wordt daarmee niet een zekere rechtsongelijkheid tot stand gebracht? Wat zijn bijvoorbeeld de consequenties van het beleid op drugssmokkel vanuit het voormalige Oostblok of via de Rotterdamse haven? Is er sprake van rechtsongelijkheid in historisch perspectief? Smokkelaars worden op korte termijn zonder dagvaarding heengezonden, maar op langere termijn naar verwachting wel vervolgd. Mevrouw Joldersma (CDA) maakt uit de brieven van de minister op dat hij zijn beleid ten aanzien van de bestrijding van drugssmokkel radicaal heeft gewijzigd. Uit de stukken blijkt dat de minister inzet op een stofgerichte aanpak en op de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit. De minister verliest de drugskoeriers uit het oog. Het is onduidelijk op welke wijze de drugskoeriers in de toekomst worden aangepakt. Voorheen is bepaald dat overdracht van strafvervolging van drugskoeriers met een dagvaarding en met een niet-nederlandse nationaliteit in het land van herkomst kan plaatsvinden. Die strafvervolging blijkt in de praktijk echter niet te worden opgepakt. Was het beleid tot heenzenden met een dagvaarding eigenlijk een «wassen neus»? De minister legt in zijn stukken een keuze voor tussen 100%-controle op risicovluchten of het dagvaarden van alle drugskoeriers. De CDA-fractie vindt een keuze tussen deze opties eigenlijk onmogelijk, maar gelet op de feiten, namelijk de grote toestroom van drugskoeriers en het gebrek aan capaciteit om deze allemaal te dagvaarden, gaat de voorkeur van de CDA-fractie uit naar het voorstel van de minister om 100%-controles uit te voeren, maar dat betekent niet dat drugskoeriers hun straf mogen ontlopen. Het is van belang om enig inzicht te verschaffen in de criteria die gelden voor het heenzenden van drugskoeriers. Wordt er onderscheid gemaakt tussen bolletjesslikkers en bodypackers, in het licht van de bewijslast? Wordt er onderscheid gemaakt tussen first offenders en recidivisten? Wordt er gelet op de hoeveelheid gesmokkelde drugs? In de begroting zijn weinig financiële middelen uitgetrokken voor het tegenhouden van de stroom drugskoeriers. Aanvankelijk is in de bestrijding van drugskoeriers gekozen voor vervolging van alle opgepakte verdachten. Vervolgens is besloten om een deel van de drugskoeriers heen te zenden met een dagvaarding. Is de volgende stap in het beleid om alle drugskoeriers heen te zenden zonder dagvaarding, zodat niemand meer wordt vervolgd en opgesloten? Dat is de enige beleidswijziging die uit het geringe budget dat voor deze post is gereserveerd, kan worden afgeleid, tenzij de minister verwacht dat de stroom drugskoeriers vanzelf stopt. Waarop baseert de minister een dergelijke verwachting? In het licht van de afschrikwekkende werking die van het Nederlands beleid moet uitgaan, is het ontoelaatbaar dat first offenders een ticket krijgen om terug te reizen naar het land van herkomst. Is het mogelijk om de kosten daarvan terug te vorderen bij de drugskoeriers? Het hanteren van een zwarte lijst is van cruciaal belang in de door de minister voorgestelde aanpak. Hoe wordt daarmee in de praktijk omgegaan? Worden vliegtuigmaatschappijen aangesproken op hun verantwoordelijkheid in dezen? Overweegt de minister sancties met betrekking tot landingsrechten als maatschappijen niet meewerken? Het uitvoeren van een evaluatie kort na de invoering van het gewijzigde beleid is hoogstnoodzakelijk. Daarin moeten de werking van de 100%- controle, de registratie op de zwarte lijst, de medewerking van de luchtvaartmaatschappijen ten aanzien van de zwarte lijst, het voorkomen van recidive, het uitwaaieren naar andere gebieden, lijnen en vliegtuig- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 2

3 maatschappijen en de afschrikwekkende werking van het beleid aan de orde komen. Een veelbelovend punt in de aanpak van de drugskoeriers is het voornemen om de reisvrijheid van drugskoeriers te beperken. Helaas is rondom dit punt verwarring ontstaan. In de voortgangsrapportage is gesteld dat aangehouden koeriers wellicht de toegang tot Nederland ontzegd kan worden; in vervolg daarop kan wellicht een reisverbod naar de Nederlandse Antillen worden opgelegd aan Antillianen die in Nederland wonen. Op die manier kunnen mensen niet reizen en dus ook geen drugs vervoeren. In de laatste brief van de minister staat evenwel dat deze beperkingen wettelijk niet tot de mogelijkheden behoren. Het CDA vindt dat rechtsom of linksom bijvoorbeeld via een stempel in het paspoort drugskoeriers een reisverbod moeten krijgen. De heer Wolfsen (PvdA) wijst op de keuze die de Nederlandse regering noodgedwongen moet maken tussen het instandhouden van het Nederlandse strafrechtsysteem en de berechting van alle drugskoeriers. Om capaciteit voor het bestraffen van andere misdaden te waarborgen, moet gekozen worden voor de mogelijkheid van het heenzenden van drugskoeriers zonder dagvaarding. De aanpak van de minister, waaronder het 100% controleren van risicovluchten, verschilt fundamenteel van het beleid dat voorheen is gevoerd op dit punt. Het is bevreemdend dat aan deze radicale beleidswijziging zeer beperkt aandacht is geschonken in de vijfde voortgangsrapportage. Als over het onderwerp bij het vorige algemeen overleg geen vragen waren gesteld, was het wellicht niet aan de orde gekomen. Waarom heeft de minister gekozen voor een dergelijke, verhullende aanpak? Weliswaar is reeds bij de begrotingsbehandeling gesproken over de mogelijkheid van het heenzenden zonder dagvaarding, maar daarbij leek het te gaan om incidentele gevallen. De minister heeft nu besloten tot het massaal heenzenden zonder dagvaarding, maar heeft daarvan slechts melding gemaakt in een bijzin van een redelijk uitgebreide brief. Is de minister voornemens om deze manier van rapporteren voort te zetten? De kansen om drugskoeriers op te pakken, worden vergroot met het uitvoeren van 100%-controles. Dat beleidsvoornemen verdient dan ook alle steun. Uit de stukken blijkt echter dat van de 41 vluchten die per week vanaf de Nederlandse Antillen worden uitgevoerd, slechts 14 volledig zullen worden gecontroleerd. De pakkans stijgt daarmee tot 30%, hetgeen nog steeds onvoldoende is. Antilliaanse drugssmokkelaars die in Nederland hun straf hebben uitgezeten, krijgen van de Nederlandse regering een vliegticket om terug te keren naar de Nederlandse Antillen. Ongeacht de redelijkheid van deze maatregel, is het bevreemdend dat hiervan geen melding is gemaakt in de vijfde voortgangsrapportage. Een jaar geleden heeft de minister aangegeven dat in de overgangsperiode van de invoering van het nieuwe beleid verdringing op het gebied van de celcapaciteit en de capaciteit binnen de rechterlijke macht kon optreden. Kan hij bevestigen dat de extra aanpak niet zal leiden tot verdere verdringing binnen de verschillende schakels van de keten? Kan de minister toezeggen dat niet meer mankracht wordt ingezet dan reeds gerealiseerd is met het extra budget? Mevrouw Griffith (VVD) heeft ernstige bezwaren tegen het beleidsvoornemen van de minister; hij kiest voor één, zeer beperkte maatregel, zonder alternatieven te overwegen. De eerste 100%-controle heeft onvoldoende opgeleverd om die maatregel, het heenzenden van verdachten zonder dagvaarding, te rechtvaardigen. Wat de capaciteit betreft moet het mogelijk zijn om verdachten met een dagvaarding heen te zenden en hen zonodig bij verstek te veroordelen. In de Nederlandse rechtsstaat dient de criminaliteit adequaat bestreden te worden. Het niet naleven van normen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 3

4 leidt tot een schending van de rechtsorde waarop de overheid dient in te grijpen. Afhankelijk van de ernst van de schending dient de overheid over te gaan tot het opleggen van sancties in het kader van normbevestiging, generale preventie en speciale preventie. De minister leeft met zijn nieuwe beleid deze drie doelen niet na. Met de voorgestelde maatregel wordt rechtsongelijkheid in de hand gewerkt. Drugssmokkelaars die in de trein aan de grens worden opgepakt krijgen gevangenisstraf, maar drugssmokkelaars op Schiphol gaan vrijuit. Het wordt dus voordeliger om drugs te smokkelen via het vliegtuig. Het beleid, zoals voorgesteld door de minister, zal een forse aanzuigende werking tot gevolg hebben. Door geen strafvervolging in te stellen, maakt de minister van Schiphol een vrijhaven voor internationale criminaliteit. Als drugskoeriers weten dat zij niet strafrechtelijk vervolgd worden voor de invoer van harddrugs, dan zullen zij de gok durven te nemen. De minister creëert daarmee een verboden kansspel. Met zijn voornemens lijkt de minister te kiezen voor een gedoogbeleid voor harddrugs, gelijk aan het beleid voor sofdrugs, de coffeeshops. Er worden goede afspraken gemaakt, ook met het buitenland, maar aan de achterdeur, met betrekking tot de invoer vanuit de Nederlandse Antillen en Suriname, wordt een gedoogbeleid gevoerd. De minister meent dat er voldoende rechtvaardiging is voor het heenzenden zonder dagvaarding. De VVD-fractie is op dat punt een andere mening toegedaan, vooral omdat in het verleden is gebleken dat criminele organisaties in een heel korte periode hun werkwijze kunnen aanpassen. Waarom is de minister ervan overtuigd dat de nieuwe strategie succesvol zal zijn? Hoe lang zal een vermeend succes standhouden? Is een kortdurend succes de radicale beleidswijziging waard? Suggesties vanuit de Kamer, zoals mandatering van het vervolgingsbeleid en uitbesteding van de controles op de Antilliaanse luchthavens aan de Verenigde Staten, worden door de minister afgewezen, onder meer omdat de autonome bevoegdheid en verantwoordelijkheid van de Nederlandse Antillen in het geding zijn. Met de VS worden echter wel vergaande afspraken gemaakt over het Nederlands drugsbeleid. De strafrechtelijke handhaving wordt vervangen door publiekprivate samenwerking: luchtvaartmaatschappijen worden verantwoordelijk gesteld voor het weren van drugskoeriers. Kan de minister aangeven wat het standpunt van de luchtvaartmaatschappijen is in dezen? Wat is hun mening ten aanzien van de 100%-controle en de rol die zij moeten vervullen met betrekking tot de zwarte lijsten? Wat zijn de gevolgen van deze maatregelen voor de luchtvaartmaatschappijen? In de stukken staat dat in de praktijk geen overdracht plaatsvindt van strafvervolging aan de Nederlandse Antillen. Wordt overgedragen strafvervolging in andere landen wel opgepakt? Heeft onderzoek naar georganiseerde criminaliteit ooit geleid tot overdracht van strafvervolging of tot een verzoek tot uitlevering van verdachten aan Nederland? De antwoorden op vragen 54 en 55 (28 192, nr. 26) spreken elkaar tegen. In antwoord op vraag 54 wordt gesteld dat een aantekening in het paspoort wordt gemaakt van buitenlanders die worden heengezonden zonder dagvaarding, maar in antwoord op vraag 55 wordt gesteld dat het maken van een aantekening in het paspoort niet tot de mogelijkheden behoort omdat daarmee de houder wordt gekenmerkt als vermoedelijke of veroordeelde wetsovertreder, hetgeen onder meer in strijd is met privacywetgeving. Een strengere aanpak en een afwijzing van gedogen moeten de kern vormen van het toekomstige beleid. De beleidsvoornemens van de minister zijn demotiverend voor het openbaar ministerie en de rechterlijke macht. Het is maar de vraag of een officier van justitie in een rechtszaak nog een forse eis voor verboden drugsbezit kan neerleggen elders in het land als de drugssmokkel op Schiphol onbestraft blijft. De minister van Justitie hoort te staan voor een krachtdadige aanpak van criminaliteit. In Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 4

5 dat verband is het van belang om de georganiseerde criminaliteit in het hart te treffen. Een beleid dat draait om capaciteitstekort en efficiencywinst ondermijnt dat uitgangspunt. Mevrouw Vos (GroenLinks) concludeert dat het beleid om de drugssmokkel via Schiphol een halt toe te roepen, heeft gefaald, hetgeen reeds door haar fractie voorspeld is bij het behandelen van de noodwet. Het is verstandig dat de minister besloten heeft tot een kentering in het beleid door mensen heen te zenden zonder een dagvaarding. Uit de stukken komt evenwel niet duidelijk naar voren welke categorie smokkelaars voor heenzenden zonder dagvaarding in aanmerking komt. Wordt er onderscheid gemaakt tussen bolletjesslikkers en andere categorieën koeriers? Aangezien aanklachten ten aanzien van bolletjesslikkers goed bewijsbaar zijn, moeten zij in elk geval op enigerlei wijze vervolgd worden. De reactie van de minister ten aanzien van mandatering van douanepersoneel en Koninklijke marechaussee om een dagvaarding uit te reiken, zoals voor de politie bij artikel 8 van de Wegenverkeerswet geldt, is ontoereikend. In de antwoorden staat slechts dat die aanpak niet doenlijk zou zijn. Wat betekent het nieuwe beleid op Schiphol voor de handhaving op dit terrein in de rest van Nederland? Moet ook in de rest van het land een ander beleid worden gevoerd? De minister kiest voor het uitvoeren van 100%-controles op risicovluchten. Beschouwt de minister alle vluchten vanaf de Nederlandse Antillen, Aruba en Suriname als risicovluchten? Worden al deze vluchten volledig gecontroleerd? Welke rol spelen de vliegtuigmaatschappijen hierin? Het gaat nogal ver om de vliegtuigmaatschappijen strafrechtelijk te vervolgen als zij onvoldoende medewerking verlenen. Wat zijn de plannen van de minister ten aanzien van het stopzetten van vluchten vanaf de Nederlandse Antillen? Het probleem van de drugssmokkel moet bij de bron worden aangepakt, dus bij de armoedeproblematiek op de Nederlandse Antillen. In sommige dorpen verleent ongeveer de helft van de jongeren diensten als drugskoerier omdat er geen ander toekomstperspectief is. De Nederlandse regering treedt op dat punt weinig voortvarend op. De stofgerichte aanpak verdient steun want daarmee worden de grote criminele organisaties en de bronlanden, waar de drugs geproduceerd worden, aangepakt. In dit verband ontbreekt een helder en doortastend actieplan. Antwoord van de minister De minister benadrukt dat het beleid tot bestrijding van drugssmokkel via Schiphol niet gefaald heeft. Gestelde doelen zijn telkenmale gerealiseerd: de celcapaciteit en de capaciteit bij de rechterlijke macht zijn uitgebreid en het aantal in beslag genomen drugs is toegenomen. De inzet van het beleid was evenwel om de invoer via Schiphol te ontmoedigen en uiteindelijk een halt toe te roepen. Gebleken is dat daarvan onvoldoende sprake is, ondanks de uitbreiding op verschillende terreinen. Enige tijd geleden is met de Kamer gesproken over het afzien van feitelijke bestraffing en over het heenzenden met een dagvaarding. De Kamer heeft daarmee erkend dat de celcapaciteit en de strafcapaciteit beperkt zijn. Een discussie over celcapaciteit had in dat kader moeten plaatsvinden. Het toen vastgestelde beleid is uitgevoerd; per maand worden ongeveer 200 mensen vastgezet, een substantiële toename in vergelijking met de periode daarvoor, en de verdachten die in Nederland wonen worden systematisch vervolgd. Er heeft geen overdracht van strafvervolging plaatsgevonden omdat andere landen daar afwijzend tegenover staan. Het is überhaupt moeilijk om strafvervolging over te dragen naar de Nederlandse Antillen of van de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 5

6 Nederlandse Antillen naar Nederland. Via het Statuut zijn regels vastgelegd over de verhouding tussen de landen van het Koninkrijk; daarvan kan niet eenzijdig worden afgeweken. In de vijfde voortgangsrapportage staat dat het traject van dagvaarden te beperkend is om de toestroom van drugskoeriers adequaat aan te pakken. De huidige capaciteit van het justitiële apparaat is ingesteld op ongeveer 200 koeriers per maand, terwijl uit proefcontroles blijkt dat het aantal koeriers ongeveer 2000 per maand bedraagt. Het traject kan niet worden verdeeld in verschillende processen, want dagvaarding is inherent aan vervolging en bestraffing. De rechtsstaat heeft niet primair tot doel om criminaliteit tegen te gaan. Op dit punt is het beleid gericht op het bestrijden van invoer van harddrugs via Schiphol. Daarbij wordt in eerste instantie gekozen voor bestuurlijke maatregelen en in tweede instantie voor strafrechtelijke maatregelen. Overigens is bestraffing van de normoverschrijding besloten in de executie van de straf, niet in het uitgeven van dagvaardingen. Weliswaar is in strafrechtelijk opzicht bij bolletjesslikkers gemakkelijker aan te tonen dat er sprake is van opzet dan in andere gevallen, maar als alleen aan bolletjesslikkers een dagvaarding wordt overhandigd, dan is de consequentie daarvan dat bezit van kleine hoeveelheden drugs wel en bezit van grote hoeveelheden drugs niet vervolgd wordt. De rechtsongelijkheid die daarmee ontstaat is onaanvaardbaar. Desgevraagd geeft de minister aan dat het bezit van kleine hoeveelheden sofdrugs voor eigen gebruik niet strafbaar is; bezit van softdrugs voor handel, al dan niet in kleine hoeveelheden, is strafbaar en naar aanleiding daarvan vindt vervolging plaats. Het beleid ten aanzien van de coffeeshops is meermalen in de Kamer besproken en vastgelegd. In die zin is er een vergelijking te maken met de maatregelen op Schiphol: effectiviteit moet prevaleren op de beperkingen die het strafrechtelijke proces met zich brengt. Duidelijkheid, in de zin van het dagvaarden en berechten van alle drugskoeriers, en daadkracht, het onderscheppen van de drugs, gaan op dit punt niet samen. Er moet een keuze worden gemaakt tussen het aanpakken van een aantal drugskoeriers, waarbij de beperkingen van het justitiële apparaat gelden, en het onderscheppen van zoveel mogelijk drugs. Aan het besluit tot heenzenden van drugskoeriers zonder dagvaarding is weinig ruchtbaarheid gegeven met het oog op reacties op deze maatregel in het buitenland. De logistieke structuur van de drugsimport heeft de vorm van een trechter. De aanvoer op de Nederlandse Antillen en de verspreiding naar Europese afzetmarkten zijn breed, maar de import in Europa, via Schiphol, is smal. De nadruk van de bestrijding van drugsimport kan dan ook logischerwijs het beste op Schiphol liggen. De aanpak op de Nederlandse Antillen van criminele organisaties heeft tot resultaten geleid, maar de verantwoordelijkheid daarvoor ligt primair bij dat land zelf. Alle inspanningen die gericht zijn op het brede deel van de trechter hebben geen effect als de import via het smalle deel grotendeels ongemoeid wordt gelaten. De inspanningen moeten daarom allereerst gericht zijn op Schiphol. Met de voorgenomen maatregelen wordt geen radicale beleidswijziging voorgesteld. De keuze om bij controles geen dagvaardingen te overhandigen is niet principieel maar praktisch. Daarmee wordt immers de beperking van het justitiële traject buiten werking gesteld. Zodra het mogelijk is om op de gangbare manier op te pakken en te dagvaarden, zal daartoe worden overgegaan. Het moet dan wel gaan om een duurzame verbetering van de situatie om noodgedwongen teruggrijpen op de nu voorgestelde maatregelen te voorkomen. De Kamer wordt aan de hand van de voortgangsrapportages in staat gesteld om het beleid ten aanzien van Schiphol te controleren. De werking van het beleid kan worden afgeleid uit het al dan niet dalen van het aantal drugskoeriers. Overigens is de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 6

7 Kamer niet verkeerd voorgelicht over de omvang van het probleem. Beleidsmaatregelen zijn steeds bepaald op basis van de beschikbare informatie. De minister acht het onverstandig om de concrete voorwaarden aan te geven waaronder drugskoeriers worden teruggestuurd. Hij benadrukt dat niet alle drugskoeriers zonder dagvaarding worden heengezonden: recidivisten en koeriers die grote hoeveelheden drugs smokkelen, worden in elk geval vastgenomen. De nadruk ligt evenwel op het onderscheppen van drugs. Door Kamerleden gesuggereerde andere strafrechtelijke opties zijn in de praktijk niet voorhanden. Haken en ogen aan de voorgenomen maatregelen, zoals strafvordering door de officier van justitie in zaken tegen drugskoeriers die wel zijn aangehouden, zijn overkomelijk gebleken. Het vorderingsbeleid behoeft in het algemeen dus niet gewijzigd te worden. Het doel van het strafrecht is het voorkomen van inbreuken op het strafrecht; daarbij wordt nu gekozen voor bestuurlijke in plaats van strafrechtelijke instrumenten. Overigens is het in beslag nemen van drugs wel een strafrechtelijke actie. Een andere bestuurlijke maatregel is het verbieden van vluchten om invoer van drugs te voorkomen. Die maatregel moet bezien worden in het licht van de consequenties, maar het kabinet is bereid om ertoe over te gaan. Het verschuiven van de controles naar de Nederlandse Antillen is eerder geopperd maar kan niet worden afgewacht. In januari zullen daarover met de Antilliaanse overheid gesprekken plaatsvinden. Als over het uitbesteden van controles op de Nederlandse Antillen overeenstemming bereikt kan worden, dan behoort het tot de mogelijkheden. Allereerst dient echter overeenstemming te bestaan over welke controles nodig zijn. Met de voorgenomen maatregelen wordt hetzelfde effect beoogd, namelijk het ontzeggen van een vervoermiddel aan de koeriers. Het opstellen van een zwarte lijst van drugskoeriers met medeweten en medewerking van de luchtvaartmaatschappijen past daarbij. Desgevraagd geeft de minister aan dat maatschappijen een aantekening mogen maken als bezit van drugs geconstateerd is, ook als niet tot verdere vervolging wordt overgegaan. De maatschappijen werken niet vrijwillig maar noodgedwongen mee aan de uitvoering van het beleid in het licht van een mogelijk stopzetten van vluchten. Overigens moet worden bedacht dat met de 100%-controles de veiligheid van vluchten aanmerkelijk wordt verbeterd, omdat daarmee ook het verbergen van explosieven of wapens onmogelijk wordt gemaakt. Aan het beschuldigen van luchtvaartmaatschappijen van medeplichtigheid aan drugssmokkel zal een bepaalde bewijslast ten grondslag moeten liggen. Samenwerking met drugskoeriers en maatregelen die zij zelf al dan niet genomen hebben zullen daarvan elementen vormen. In bestuurlijke zin is er met de vliegtuigmaatschappijen een andere relatie, namelijk via de bevoegdheden op basis van de safety and security. Die is in het geding als drugs worden getransporteerd in het lichaam van het vliegtuig. Rechtsongelijkheid naar plaats is in mindere mate aan de orde, omdat uit de analyses in de Criminaliteitsbeeldanalyse (CBA) blijkt dat drugsinvoer merendeels via Schiphol plaatsvindt. Bij drugsinvoer langs andere plaatsen, zoals via de havens, zijn andere hoeveelheden aan de orde. Op dit punt wordt gewerkt aan maatregelen, hetgeen samenwerking met andere landen vergt. Ook het aspect van rechtsongelijkheid naar tijd heeft geen grote invloed op het beleid; weliswaar worden in de toekomst verdachten heengestuurd die voorheen een dagvaarding kregen of vastgezet werden, maar daar staat tegenover dat drugskoeriers momenteel vrijelijk Nederland in kunnen vanwege de beperkingen van het justitieel systeem. Tegen drugskoeriers wordt in alle gevallen maatregelen genomen, ook als zij zonder dagvaarding worden heengezonden. De drugs worden afgenomen en hun namen worden doorgegeven aan luchtvaartmaatschap- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 7

8 pijen. Als er sprake is van recidive, worden koeriers vervolgd. Buitenlanders worden heengezonden en Nederlanders worden vervolgd, ingesloten, berecht en bestraft. Met het uitvoeren van 100%-controles wordt een afschrikwekkende werking beoogd. Niet alle 41 vluchten uit het Caribische gebied worden gecontroleerd. De 100%-controles worden primair uitgevoerd op de 14 vluchten per week uit Willemstad. Als deze effect blijken te hebben en de drugstransporten afnemen, zullen de controles zonodig worden uitgebreid naar andere risicovluchten, bijvoorbeeld vanaf Sint Maarten en Bonaire. Daarbij zal de 100%-controle op vluchten vanuit Willemstad worden voortgezet. Vliegtickets worden alleen verstrekt aan veroordeelden die in Nederland hun straf hebben uitgezeten. Er is geen reden om hen een verblijf in Nederland te ontzeggen, maar als zij geen mogelijkheid hebben om onderdak te vinden of op eigen gelegenheid terug te keren, belanden zij op straat zonder middelen van bestaan. Op korte termijn is het dan ook het meest praktisch om deze mensen op kosten van het ministerie van Justitie terug te sturen naar hun woon- en verblijfplaats. Met betrekking tot de regeling van toegang tot Nederland van Antillianen heeft de adviescommissie geconcludeerd dat het juridisch niet mogelijk is om eenzijdig een inreisverbod op te leggen aan Antillianen en hen aan dezelfde reisbeperkingen te onderwerpen als buitenlanders. Toezicht op Antilliaanse jongeren kan wellicht gerealiseerd worden via de voogdijregeling. Verdringingseffecten zijn in de overgangsfase onvermijdelijk; het aanhouden van 2000 in plaats van 200 drugskoeriers per maand zal leiden tot herprioritering bij de douane en de Koninklijke marechaussee. In het justitiële traject zal nauwelijks verdringing plaatsvinden omdat er geen structurele uitbreiding van het aantal strafrechtelijke vervolgingen plaatsvindt. Het voorkomen van verdringingseffecten mag echter in geen geval leidend zijn, want onder bepaalde voorwaarden worden drugskoeriers gewoon opgepakt en vervolgd, ongeacht het aantal arrestaties dat eerder op de dag of in de week heeft plaatsgevonden. Het gevaar van de aanzuigende werking van de beoogde maatregelen wordt door het ministerie van Justitie erkend. Met het uitvoeren van 100%-controles zal toename van drugsimport evenwel snel kunnen worden geconstateerd. In verschuiving van drugsimport naar andere vluchten wordt voorzien door de mogelijkheid open te houden om ook op andere vluchten 100%-controles uit te voeren. Overigens kan bij constatering van de aanzuigende werking uiteindelijk ook besloten worden tot het stopzetten van vluchten. Een aantekening naar aanleiding van drugsbezit kan wel in het paspoort van niet-nederlanders maar niet in het paspoort van Nederlanders gemaakt worden. In het paspoort wordt namelijk aangetekend dat de toegang tot Nederland geweigerd is; die aantekening kan niet in Nederlandse paspoorten worden gemaakt omdat het om een bepaling uit de Vreemdelingenwet gaat die niet van toepassing is op Nederlandse paspoorthouders. Overigens worden Nederlanders die voorheen zijn betrapt op drugssmokkel via de registratie en de automatische lezing van paspoorten wel herkend. Het herstel van het vertrouwen in het recht kan het best geschieden door drugsimport via Schiphol een halt toe te roepen. Nadere gedachtewisseling Mevrouw Joldersma (CDA) dringt aan op evaluatie van het beleid op korte termijn, juist om de effecten te monitoren en zonodig tot een aanpassing te komen. De vraag is immers of drugskoeriers zich laten afschrikken door 100%-controles. In dat verband is het van belang om door Justitie gemaakte kosten voor een vliegticket te verhalen op de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 8

9 koeriers zelf en de koeriers te beperken in hun vrijheid door een reisverbod op te leggen. Is de minister bereid de mogelijkheden ten aanzien van reisverboden te onderzoeken? De heer Wolfsen (PvdA) geeft aan dat het verwerpen van het amendement-wolfsen (28 627, nr. 11) bij de behandeling van de noodwet de Nederlandse overheid veel geld heeft gekost. Het heenzenden zonder dagvaarding werkt immers kostenbesparend. Hoewel het beleid van de minister steun verdient, gaat het wel degelijk om een radicale wijziging van eerder gevoerd beleid. Het is begrijpelijk dat daaraan weinig ruchtbaarheid is gegeven, maar de Kamer moet over dergelijke zaken in het vervolg nadrukkelijker geïnformeerd worden, desnoods in een vertrouwelijk overleg. Mevrouw Griffith (VVD) vindt de voorgestelde beleidswijziging onaanvaardbaar. Met het heenzenden van drugskoeriers zonder dagvaarding begeeft de Nederlandse overheid zich op een hellend vlak. Ervan uitgaande dat van de nieuwe maatregelen een aanzuigende werking uitgaat, zal het aantal recidivisten groeien. Aangezien uit de gegevens blijkt dat ook het aantal first offenders groeit, zal de minister uiteindelijk geconfronteerd worden met een nog groter aantal verdachten dat vervolgd moet worden. Het probleem wordt dus niet opgelost met het heenzenden van drugskoeriers zonder dagvaarding. De stelling van de minister dat aan de beleidswijziging weinig ruchtbaarheid is gegeven om niet te veel reacties uit het buitenland uit te lokken, gaat niet op. In de antwoorden op de vragen staat immers dat de JBZ-raad op korte termijn geïnformeerd wordt over het geïntensiveerde beleid. Mevrouw Griffith meent dat het eerder afgesproken beleid moet worden voortgezet. First offenders met minder dan 1,5 kg harddrugs kunnen met een dagvaarding worden heengezonden en andere verdachten moeten worden ingesloten. Op die manier wordt strafrechtelijke duidelijkheid verschaft. De minister geeft aan dat uit de analyse van de gevolgen van het huidige beleid blijkt dat slechts 15% tot 20% van de invoer van harddrugs wordt onderschept. Bij het uitvoeren van de 100%-controles zullen die percentages oplopen waarmee onmiddellijk de capaciteit van het strafrechtsysteem wordt overbelast. Het is mogelijk om slechts dagvaardingen te overhandigen zonder tot daadwerkelijke vervolging over te gaan, maar daarmee valt de bodem uit het strafrechtsysteem. Een andere optie is het voortzetten van het beleid met als gevolg dat het grootste deel van de invoer van harddrugs onbestraft blijft. De minister acht beide opties onacceptabel. De minister benadrukt dat de nieuwe maatregelen evenveel geld kosten als het oude beleid, want het oppakken en berechten van de koeriers brengt kosten met zich. Er wordt evenwel niet méér geld ingezet. Voorts is het reeds geïnvesteerde geld niet tevergeefs besteed; door de uitbreiding van de capaciteit hoeven er bij het nieuwe beleid geen verdringingseffecten te ontstaan. Over de resultaten van het nieuwe beleid zal de Kamer eerder geïnformeerd worden dan bij het verschijnen van de volgende voortgangsrapportage. Een overleg daarover zal waarschijnlijk in beslotenheid moeten plaatsvinden. De minister ontkent dat de beleidswijziging onduidelijk is aangekondigd. Er is evenwel weinig ruchtbaarheid gegeven om algemene negatieve beeldvorming in het buitenland te voorkomen. De overheden van andere landen worden geïnformeerd vanwege mogelijke verschuivingseffecten naar andere luchthavens. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 9

10 Een reisverbod binnen Nederland is een strafrechtelijke maatregel die alleen door de rechter kan worden opgelegd. Dat vereist dus een strafrechtelijke afhandeling van zaken. Met de zwarte lijst wordt getracht om de facto, dus niet strafrechtelijk, reisverboden op te leggen. Een reisverbod naar andere Europese landen kan evenwel niet gerealiseerd worden. De voorzitter van de vaste commissie voor Justitie, De Pater-van der Meer Adjunct-griffier van de vaste commissie voor Justitie, De Groot Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr