Initiatiefvoorstel GrienLinks

Transcriptie

1 Initiatiefvoorstel GrienLinks Vergadering : 15 mei 2014 Agendapunt : 5 Status : Opiniërend Programma : (8) Werk en Bijstand Portefeuillehouder : H. Rijpstra, D. Fokkema Aan de Raad. Onderwerp Kantelen naar Kwetsbaarheid, praatpapier over werk, re-integratie en participatie Korte inhoud De recente ontwikkelingen bij Caparis betreffende de inzet van uitkeringsgerechtigden in het project Volop werk, doen! waren voor de fractie van GrienLinks aanleiding om schriftelijk vragen aan het college te stellen over deze pilot. Caparis verandert van sociale werkvoorziening naar re-integratiebedrijf en daardoor kan/is sprake van verdringing op de arbeidsmarkt, oneerlijke concurrentie en schending van het minimumloon. Bij de behandeling op 25 april 2013 van de beantwoording op de vragen door het college is afgesproken dat de raad eens opiniërend gaat spreken over wat nu precies onder werk en re-integratie verstaan wordt en hoe we in Tytsjerksteradiel om willen gaan met uitkeringsgerechtigden en mensen met een Sw-indicatie. In overleg met de wethouder en de afdeling is besloten dat GrienLinks een praatpapier in zou dienen aan de hand waarvan dit onderwerp in de raad besproken kan gaan worden. Dit heeft geresulteerd in het voorstel Kantelen naar Kwetsbaarheid. Het praatpapier van GrienLinks gaat niet alleen over reintegratie en hoe Caparis verandert van sociale werkvoorziening naar re-integratiebedrijf. Het gaat vooral over de positie van mensen die met deze mechanismen te maken krijgen en die door het niet kunnen vinden van betaald werk of verlies van hun baan in een ondergewaardeerde positie zitten of terecht komen. Om mensen die nu een indicatie sociale werkvoorziening hebben en straks bij reguliere werkgevers aan de slag moeten. Het gaat om de positie van kwetsbare mensen en om mensen die kwetsbaar gemaakt worden door het beleid en tendensen in de maatschappij. Het gaat om het aanzwengelen van het door staatsecretaris Klijnsma beoogde lokale debat over re-integratiebeleid inclusief de inzet van instrumenten en de wettelijke rol van een gemeenteraad daarin. De inzet is een open debat over de invulling en uitwerking van het beleid omtrent participatie, werk, re-integratie en verplichte tegenprestatie. GrienLinks wil met dit praatpapier een voorstel doen hoe onze gemeente een eerste stap kan zetten naar een meer inclusieve arbeidsmarkt en samenleving door de participatieladder te vervangen door de participatiecirkel. Voorstel van GrienLinks Opiniërende vragen beantwoorden omtrent werk, participatie en re-integratie. Ter inzage liggende stukken Praatpapier Kantelen naar Kwetsbaarheid GrienLinks

2 Toelichting Inleiding Er vinden verschuivingen op de arbeidsmarkt plaats. Met de komst van de Participatiewet wordt de instroom in de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) afgesloten. In de toekomst zullen mensen met een beperking geen bescherming meer hebben. Gemeenten worden verantwoordelijk voor een grotere groep mensen met een arbeidsbeperking. Mensen die voorheen terecht konden bij een sociale werkplaats moeten nu bij reguliere werkgevers aan de slag. Gemeenten kunnen de instrumenten re-integratie, tegenprestatie en participatieplaatsen inzetten. Staatsecretaris Klijnsma geeft in een brief aan het FNV wettelijke kaders voor het werken met behoud van uitkering. Gemeenten hebben op basis van de WWB de ruimte om te bepalen welke ondersteuning mensen nodig hebben. De gemeenteraad heeft een belangrijke rol bij de inzet van deze instrumenten voor mensen met een arbeidsbeperking en mensen in een uitkeringspositie. De raad stelt de reintegratieverordening vast en het college verantwoordt zich naar de gemeenteraad over de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand. Ook heeft de gemeenteraad een rol bij het bewaken dat het bij participatieplaatsen en de tegenprestatie gaat om additioneel (aanvullend) werk. Met deze wettelijke rol van de gemeenteraad wordt bevorderd dat het debat over het reintegratiebeleid en de inzet van instrumenten waarbij werken met behoud van uitkering aan de orde is, op lokaal niveau plaatsvindt. Daar hoort het debat thuis. Re-integratietrajecten voor bijstandsgerechtigden zullen in nauwe samenwerking met de gemeenten een steeds groter deel uitmaken van de werkzaamheden van Caparis. GrienLinks constateert dat deze re-integratietrajecten Caparis voor het eerst sinds jaren weer winst opleveren en er bij Caparis een verschuiving plaatsvindt van SW-bedrijf naar reintegratiebedrijf. Uit de antwoorden van het college op onze vragen blijkt dat ook Tytsjerksteradiel gebruik maakt van trajecten bij Caparis, namelijk Wegwijzer naar Werk. Mensen met een uitkering kunnen via dit traject een half jaar met behoud van uitkering aan het werk bij Caparis. Ze leren werknemersvaardigheden, komen of blijven in het arbeidsritme en doen werkervaring op. Ondertussen wordt geprobeerd deze mensen te plaatsen bij een reguliere werkgever. Deze trajecten zijn gericht op een betere startpositie op de arbeidsmarkt. GrienLinks heeft grote vraagtekens bij het nut van deze trajecten voor zowel de uitkeringsgerechtigde als voor de arbeidsmarkt. Tegelijkertijd is er sprake van een andere beweging op de arbeidsmarkt. Bezuiniging gestuurd vraagt de overheid familie, vrienden, buren en vrijwilligers om onder andere zorgtaken op zich te nemen. Zorgtaken die nu door professionele zorgverleners gedaan worden. Betaalde arbeid kan blijkbaar vervangen worden door onbetaalde arbeid. Dit heeft echter wel tot gevolg dat deze professionele werknemers nu zonder baan op de bank komen te zitten. De regering wil ook dat iedereen die kán werken, betaald werk moet gaan doen, want betaald werk is de hoogste vorm van meedoen, participeren in de samenleving. En dat is nogal tegenstrijdig. Zo belanden er veel mensen door het verlies van hun baan, maar ook mensen met een arbeidsbeperking in een uitkeringspositie. In het kader van de participatiemaatschappij vindt de regering dat deze mensen een verplicht reintegratietraject moeten doen of een verplichte tegenprestatie moeten leveren voor het ontvangen van een uitkering. Bijvoorbeeld in de zorg, groenvoorziening, of schoonmaak. In deze tijd waar betaalde arbeidsplaatsen afnemen en vrijwillige zorgtaken toenemen pleit GrienLinks Tytsjerksteradiel voor een andere kijk op werk, voor meer ruimte en waardering voor alle onbetaalde arbeid en een eerlijke verdeling van betaald en onbetaald werk. Deze tijd van bezuinigingen en recessie, van het afbouwen van de verzorgingsstaat, het uitroepen van de participatiesamenleving en het daaraan gekoppelde schuiven van betaald werk naar onbetaald werk vraagt namelijk om een nieuwe en andere visie op werk en re- integratie.

3 Het vervangen van betaald werk door onbetaald werk en het koppelen van participatie hieraan roept veel vragen op. Wat is het probleem? Nederland heeft te maken met een groeiend overschot aan werklozen voor wie geen betaalde arbeid meer bestaat. Er zijn steeds meer werkenden zonder rechten. Op de arbeidsmarkt is er veel veranderd de afgelopen jaren. Door de automatisering en mechanisering zijn er al veel banen verdwenen. Banen in de productie, de zogenaamde maakindustrie, zijn naar lage loon landen verplaatst en er is een toename van het zogenaamde flexwerk. Zo n 10 % van de beroepsbevolking is zzp-er, nog eens 10% heeft een flexibel contract zonder vaste uren en 10 % heeft een tijdelijk contract zoals een jaarcontract. Het werk is zo verdeeld dat werkenden nauwelijks nog tijd hebben om voor zichzelf en elkaar te zorgen. Voor teveel mensen is er geen betaald werk. Gemeenten worden geconfronteerd met meer mensen in de bijstand. In Friesland zijn volgens de arbeidsmarktinformatie van het UWV van februari 2014, niet werkende werkzoekenden. Daar tegenover staan 903 geregistreerde vacatures. Deze informatie maakt ook duidelijk dat er niet voor alle werkzoekenden een betaalde baan aanwezig is. De nieuwe aanpak van bijstandsgerechtigden is gebaseerd op prikkels richting terugkeer op de arbeidsmarkt alsof die arbeidsmarkt voor deze groep mensen nog bestaat. Banenplannen zorgen er niet voor dat er echt banen bij komen maar de weinige banen worden hooguit anders verdeeld. Banen voor het leven bestaan niet meer. Iedereen moet er zelf voor zorgen dat er vraag naar hem/haar is op de arbeidsmarkt. Werkloosheid wordt daarmee een individueel te dragen probleem terwijl het een maatschappelijk probleem is. Wat is het doel van re-integratie als de deuren van de arbeidsmarkt op slot zitten? Wat zijn de oorzaken van het probleem? Betaald werk heeft in deze tijd een hoge sociale status. Betaald werk betekent dat je optimaal meedoet in de maatschappij en zorgt voor financiële onafhankelijkheid. Betaald werk is ook de enige vorm van werk die meegerekend wordt in ons economische systeem. In bijvoorbeeld de zorg wordt alleen het betaalde werk meegenomen in de economische statistieken, want daar hangt een prijskaartje aan. Maar van de totale zorgvraag wordt slechts 16% verstrekt door professionals. De overige 84% wordt verstrekt door mantelzorgers, maar deze onbetaalde arbeid wordt niet erkend of meegerekend. Participatie zou moeten leiden tot inclusie, dat wil zeggen dat iedereen meedoet op zijn eigen manier zonder dat er voorwaarden aan worden gesteld. Nu wordt participatie gezien in de vorm van een ladder, waarin betaalde arbeid de hoogst haalbare rang is waar iedereen naar moet streven. Onder het mom van 'wederkerigheid, re- integratie en 'tegenprestatie' worden mensen verplicht te 'participeren' in de maatschappij. Maar inclusieve participatie lukt alleen als alle manieren van participatie gelijk gewaardeerd worden. Pas dan doet iedereen echt mee. Het is daarom tijd voor een andere kijk op participeren in de participatiemaatschappij en de hiërarchische participatieladder te vervangen door de participatiecirkel.

4 Bij deze cirkel worden alle vormen van participatie als gelijkwaardig gezien en ook als zodanig gewaardeerd. Participatie betekent 'meedoen' en 'meedoen' kan ook zonder een betaalde baan te hebben. Vrijwilligerswerk en mantelzorg en alle vormen van informele arbeid zijn belangrijk voor een samenleving op zowel sociaal als economisch gebied en dit moet zichtbaar worden gemaakt. Want dankzij dat sommigen betaald werken, kunnen anderen zorgen en dankzij dat sommigen zorgen kunnen anderen betaald werken. Er moet een herwaardering en herverdeling plaatsvinden voor alle vormen van participatie en onbetaalde arbeid moet worden verankerd in ons economisch systeem. Er kan een eerste stap gezet worden naar een meer inclusieve samenleving en arbeidsmarkt en om onbetaalde arbeid te waarderen in de samenleving en in onze gemeente. De decentralisaties en het Sociale Domein vragen om visie op verbinding. Binnen de Sociale Agenda en de contourennotitie Werk en Bijstand draait alles om meedoen. Wij vinden dat de bijbehorende afbeeldingen dit ook uit moeten stralen. Iemand kan tenslotte volledig participeren zonder een betaalde baan te hebben. Vrijwilligerswerk en mantelzorg en alle vormen van informele arbeid zijn voor een samenleving en een gemeente erg belangrijk (niet alleen sociaal maar ook economisch). Iemand die met pensioen gaat valt niet perse een stapje terug op de ladder, maar is nog steeds een belangrijke deelnemer aan de maatschappij. Dit moet zichtbaar kunnen zijn. Het opwaarderen van zorgtaken, want wat is er bij voorbeeld belangrijker dan kinderen goed in de samenleving zetten, is absoluut noodzakelijk voor het goed functioneren van een samenleving. GrienLinks wil daarom de normatieve participatieladder vervangen door onderstaande participatiecirkel. De cirkel geeft aan dat elke vorm van participatie gelijkwaardig is. Betaald werk is niet het enige en is niet zaligmakend. Zorgtaken en onbetaalde werkzaamheden zijn net zo belangrijk als betaald werk en de vier vormen van meedoen voor mensen zonder een arbeidscontract kunnen opbouwend werken. Centraal staat meedoen meidwaan in de samenleving.

5 Een herwaardering van onbetaald arbeid en herverdeling van betaalde arbeid is nodig om te voorkomen dat er geen tijd en plaats meer is voor onvervangbare zorg die een intrinsieke waarde vertegenwoordigt in het leven van mensen. De participatiecirkel is geen individueel model, dat de problemen omtrent mensen met een beperking in de persoon lokaliseert maar een sociaal model. Volgens dit model zitten beperkingen niet in een persoon maar in de samenleving. En dat betreft participatie op alle terreinen, ook de arbeidsmarkt. Nog afgezien van de conjuncturele werkloosheid zijn er teveel mensen langs de zijlijn die we als samenleving perspectief behoren te bieden. Simpelweg te weinig mensen kunnen betaald werken. Werken en het hebben van werk staat (juist in tijden van crisis) nog altijd centraal. Onze gemeente kan de mogelijkheden van mensen met een beperking verruimen en de mogelijkheden om arbeid en zorg te verdelen verruimen. In een tijd waarin betaalde arbeidsplaatsen afnemen en vrijwillige zorgplaatsen toenemen, moet er ruimte en waardering zijn voor al deze onbetaalde arbeid. Dit betekent dat onbetaald werk moet worden verankerd in ons economisch systeem. Beoogd maatschappelijk effect Binnen de Sociale Agenda en de contourennotitie Werk en Bijstand draait alles om meedoen van de burgers. De bijbehorende afbeeldingen moeten dit ook uitstralen. Uitgangspunt van beleid is gelijkwaardigheid van alle vormen van participatie. Vragen 1. Wat werk is en wat niet, is niet altijd duidelijk en niet alle soorten werk worden tot de nationale productie gerekend. Wat verstaat de raad onder werk? 2. Waartoe moeten re-integratietrajecten leiden, wat is het doel van deze trajecten? 3. Er is veel spraakverwarring rondom participatie. Wat verstaat de raad onder participatie? 4. Kan de raad zich vinden in het voorstel om de participatieladder te vervangen door de participatiecirkel? Burgum, 29 april 2014 Namens de fractie van GrienLinks Brigitta Meinema-Scheepsma

6