JEAN RONDEAU (KLAVECIMBEL) LEONARDO GARCIA ALARCÓN (KLAVECIMBEL) THOMAS DUNFORD (THEORBE)

Transcriptie

1 di 4 oktober u - kathedraal CLUB#1 JEAN RONDEAU (KLAVECIMBEL) LEONARDO GARCIA ALARCÓN (KLAVECIMBEL) THOMAS DUNFORD (THEORBE)

2 PROGRAMMA pauze ( ) Johann Sebastian Bach Choral 'Nun komm der Heiden Heiland', BWV 659 Triosonates, voor orgel BWV (ca. 1730) Transcriptie voor twee klavecimbels Sonate nr. 1 in Es, BWV 525 Allegro moderato Adagio Allegro Sonate nr. 2 in c, BWV 526 Vivace Largo Allegro Sonate nr. 3 in d, BWV 527 Andante Adagio e dolce Vivace

3 ( ) Wolfgang Amadeus Mozart Fuga in g voor 2 klavieren, KV 401 ( ) Johann Sebastian Bach Triosonates voor orgel, BWV (ca. 1730) Transcriptie voor twee klavecimbels Sonate nr. 4 in e, BWV 528 Adagio - Vivace Andante Un poco allegro Sonate nr. 5 in C, BWV 529 Allegro Largo Allegro Sonate nr. 6 in G, BWV 530 Vivace Lento Allegro

4 Een Triosonate in de tijd van Johann Sebastian Bach was een compositie voor vier spelers, bijvoorbeeld twee violen, cello en klavecimbel. De zes orgelsonates schreef Bach voor slechts één speler, oorspronkelijk voor orgel of pedaal-klavichord (een oefeninstrument voor organisten). De oefening bestond vooral in het aankweken van onafhankelijkheid van de rechter- tegenover de linkerhand, terwijl de voeten de basso continuo speelden. Het is een hele uitdaging en vraagt enorme coördinatie en technische vaardigheden om deze werken uit te voeren: drie muzieklijnen tegelijk spelen op twee klavieren en pedalen met alle vier de ledematen. De laatste decennia worden de Triosonates met allerlei bezettingen gespeeld. Is deze keuze geoorloofd? We schetsen even in het kort de ontstaansgeschiedenis. De Triosonates zijn teruggevonden in geschriften uit Bach s eerste jaren in Leipzig, waar hij van 1723 tot aan zijn dood in 1750 leefde. In zijn Bach biografie (1802) schrijft J.N. Forkel dat Bach deze werken schreef voor zijn Wilhelm Friedemann, en ze waren wellicht een belangrijk pedagogisch middel om hem te laten uitgroeien tot een groot organist. Tevens was het een gewoonweg praktische oplossing om te oefenen, ook al waren de orgels in de kerken prachtige instrumenten, het moet geen lachertje zijn geweest om uren na elkaar in een koude kerk te spelen. We kunnen niet genoeg de schoonheid van deze sonates loven. Bach was op zijn toppunt als componist op dat moment. Wat de transcripties betreft, was het in de barokperiode niet ongebruikelijk dat componisten hun eigen muzikaal materiaal (of die van andere componisten) bewerkten. Het eerste deel van de Sonate in e BWV 528 was oorspronkelijk een instrumentaal trio in de cantate 76 'Die Himmel erzählen die Ehre Gottes' (1723) voor hobo d amore, gamba en continuo. Het Adagio e dolce uit de derde Sonate gebruikte Bach als middendeel voor het Tripelconcert (BWV 1044) met toevoeging van een vierde partij. Verder zijn van enkele Sonatedelen vroegere versies bekend, zodat aannemelijk is dat Bach rond 1730 deze leergang heeft samengesteld uit oud en nieuw materiaal en dit vervolgens in 1733 als definitieve versie aan zijn oudste zoon heeft meegegeven, waarschijnlijk in verband met diens sollicitatie naar een organistenpost in Dresden. Puristen houden ervan om eindeloos te discussiëren over hoe of wat of op welk instrument(en) Bachs muziek in het algemeen zou kunnen gespeeld

5 worden. Het universele genie van Bach maakt zulke discussies eerder betekenisloos. De uitvoerders van vanavond hebben genoeg muzikale en historische bagage, én goede smaak, om op deze wondermooie sonates, met driemaal een uitzonderlijk talent en veel muzikaliteit, een ander licht te werpen met als instrumenten twee klavecimbels de heerlijkste instrumenten hebben we laten aanrukken en een luitpartij (meer dan een luitbegeleiding dus). NOTITIES VAN ALARCÓN OVER DE TRANSCRIPTIES Toen ik in Europa aankwam in 1997 was ik gefascineerd door de fysieke nabijheid van de manuscripten van Johann Sebastian Bach. Het werk dat Christoph Wollf deed met de gekopieerde manuscripten van Bach, gekopieerd door zijn zoon, zijn vrouw en zijn leerlingen, liet me toe de evolutie en transformatie van de werken van de grote meester eigen te maken. Norberto Broggini, Argentijnse klavecinist residerend in Genève, heeft me in 1999 documenten in handen gegeven met verschillende versies van de Triosonates voor twee klavecimbels BWV , vandaag beter bekend in hun versie voor orgel. Deze manuscripten bevinden zich in Berlijn, Wenen en Salzburg en dateren van de periode Van alles wat men kan bedenken rond het componeren van werken voor twee stemmen en een bas zijn de Triosonates van Bach een buitengewoon exponent. Oorspronkelijk geschreven voor orgel met twee klavieren en pedalen, zou men kunnen denken dat de Triosonates ook gespeeld zouden kunnen worden op één klavecimbel met pedalen of op twee klavecimbels met of zonder basso continuo. De manuscripten die teruggevonden zijn in Berlijn, Wenen en Salzburg verwijzen eerder naar de tweede hypothese. En dat is ook de vorm die Jean Rondeau, Thomas Dunford en ik hebben gekozen. In diezelfde manuscripten staat te lezen dat Mozart deze Triosonates samen met zijn zus Nannerl speelde, evenals Haydn tijdens de soirées ten huize van baron Gottfried van Swieten ( ). Voor het eerst in de geschiedenis werd op die avonden muziek uit het verleden gespeeld. Het was dan ook meer dan vanzelfsprekend om één van de fuga s van

6 Mozart, geschreven voor zijn vrouw, aan dit programma toe te voegen. Constance hield heel erg veel van de fuga s van 'Sebastian Bach'. Hij transribeerde zelfs verschillende fuga s van het Welgetemperd Klavier voor strijkkwartet. We beginnen dit programma met een variatie op het koraal 'Nun komm der Heiden Heiland', BWV 659, een van de belangrijke orgelwerken van Bach, nog steeds vaak gespeeld. Mendelssohn, Liszt en Brahms (die er een pianotranscriptie van maakte) kenden het werk zeer goed. Een gebruik van die tijd indachtig, namelijk het recycleren van materiaal van grote meesters als ode aan hen, wordt hier toegepast.

7 OVER DE KLAVECIMBELS VAN DEZE AVOND Frans klavecimbel gebouwd door Philippe Humeau (Barbaste, France, 1980) naar Antoine Vater (Paris, 1732) Duits klavecimbel gebouwd door Bruce Kennedy (Castelmuzio, 2002) naar Christian Zell (Hamburg, 1728) De keuze van de artiesten voor deze beide klavecimbels is geen toeval. Beide instrumenten bezitten een buitengewone sonoriteit, en hun timbres passen wonderwel bij elkaar. Maar er zijn ook historische argumenten voor deze keuze. Ziehier waarom: Antoine Vater ( ) is één van de grote namen uit het gouden tijdperk van de klavecimbelbouwers in Frankrijk. Hij had zijn atelier in Parijs, was verantwoordelijk voor het onderhoud van de koninklijke instrumenten in Versailles, en vormde een hele schare leerlingen. Zijn briljantste discipel was Jean-Henri Hemsch, een klinkende naam in de klavecimbelbouw. Antoine Vater was echter niet van Franse origine. Geboren als Anton Vater in Hannover, groeide hij op in een familie van orgel- en klavecimbelbouwers. Hij liep school in hetzelfde college als Georg Philipp Telemann ( ). De twee jongens ontdekten er hun gemeenschappelijke interesse voor muziek, en werden vrienden voor het leven. Tijdens zijn verblijf van acht maanden in Parijs ( ) zal Telemann te gast zijn bij Antoine Vater, in diens huis in de rue du Temple. Voor de uitvoering van zijn Parijse Kwartetten had hij ongetwijfeld een klavecimbel ter beschikking dat erg verwant is aan het instrument dat vanavond bespeeld wordt door Leonardo García Alarcón. In 1721 vestigt Georg Philipp Telemann zich in Hamburg, waar hij meerdere functies uitoefent (operadirecteur, kapelmeester, enz.). In datzelfde Hamburg heeft de beroemde klavecimbelbouwer Christian

8 Zell ( ) zijn hele leven doorgebracht. De faam van Christian Zell evenaart al snel die van zijn leermeester Michael Mietke, en ze zal nog toenemen als hij huwt met de weduwe van een andere beroemde Hamburgse instrumentenbouwer, Carl Conrad Fleischer. Hij zal diens atelier, dat naast de Opera gevestigd is, verder zetten. Het lijdt geen twijfel dat Johann Sebastian Bach, die zeer bevriend was met Telemann, zeer goed op de hoogte was van de activiteiten van deze beide belangrijke bouwers, en dat zijn zoon Carl Philipp Emanuel, die de functies van Telemann (zijn peetvader) in Hamburg overnam, zijn vader op de hoogte hield van de laatste ontwikkelingen op dit gebied. FRANÇOIS RYELANDT Speciale dank aan François Ryelandt voor het leveren van de klavecimbels.

9 JEAN RONDEAU (klavecimbel) Jean Rondeau werd geboren in Hij studeerde aan het Conservatoire de Paris en aan de Londense Guildhall School of Music. Hij volgde klavecimbel bij Blandine Verlet, Olivier Baumont, Blandine Rannou en Kenneth Weiss. Hij vervolmaakte zich in basso continuo, orgel, piano, improvisatie, jazz, muzikale schriftuur en koor- en orkestleiding. In 2012 won hij de eerste prijs op de Internationale Wedstrijd Musica Antiqua in Brugge; datzelfde jaar werd hij laureaat van de Prague Spring International Music Competition en in 2015 ontving hij de prijs Révélation soliste instrumental van Victoires de la Musique Classique. Hij maakt opnames voor Erato en bracht in 2015 zijn eerste solo-cd uit, Imagine, rond muziek van J.S. Bach. Een jaar later verscheen zijn tweede cd, Vertigo, met werk van Rameau en Royer, die door het Franse magazine Classica met een Choc bekroond werd. In maart 2017 komt een derde cd uit met concerti van Bach en zonen. Rondeau is ook stichtend lid van de groep Note Forget (jazz) en van Nevermind (kamermuziek uit de 18 de eeuw).

10 THOMAS DUNFORD (THEORBE) De jonge Frans-Amerikaanse musicus Thomas Dunford werd geboren in 1988 in Parijs. Op zijn negende maakte hij kennis met de luit. In 2006 behaalde hij de eerste prijs luit aan het Conservatoire de Paris. Hij vervolgde zijn studies aan de Schola Cantorum in Basel bij Hopkinson Smith en volgde masterclasses bij Rolf Lislevand en Julian Bream. Van september 2003 tot januari 2005 vertolkte Dunford de rol van luitist in Shakespeares Driekoningenavond voor de Comédie Française. Sindsdien verzorgt hij wereldwijd recitals in de meest prestigieuze concertzalen, waaronder de Carnegie Hall (New York), de Wigmore Hall (Londen) en het Kennedy Center (Washington). Hij speelt met dirigenten en solisten als Paul Agnew, Leonardo García Alarcón, William Christie, Christophe Coin, Alexis Kossenko, Anne-Sophie von Otter, Skip Sempé Hij werkte mee aan meer dan 40 opnames en bracht in 2012 zijn eerste solo-cd uit, Lachrimae (Alpha), die bekroond werd met de Caeciliaprijs In het BBC Music Magazine noemde men hem in dit verband de Eric Clapton van de luit. Dunford is ook erg geboeid door jazz.

11 LEONARDO GARCÍA ALARCÓN (klavecimbel) Leonardo García Alarcón werd in 1976 in Argentinië geboren. Hij kwam naar Europa en studeerde in Genève muziektheorie aan de Haute école de musique (HEM) en klavecimbel aan het Conservatorium bij Christian Jaccottet. In 2005 richtte hij Cappella Mediterranea op. Tussen 2010 en 2013 was hij in residentie bij het Centre culturel de rencontre d Ambronay; op dit moment is hij er artiste associé. Hij is ook artistiek directeur van het Chœur de Chambre de Namur. In 2015 stond hij aan de wieg van het Millenium Orchestra. Hij treedt wereldwijd op als dirigent en klavecinist. Ook in de grote internationale operahuizen is hij vaak te gast. Zo dirigeert hij op dit moment Eliogabalo van Cavalli, de seizoensopener van de Opéra de Paris. Zijn talrijke opnames zijn internationaal bekroond.

12 VOLGENDE CONCERTEN za 08 okt u - Sint- Lambertuskerk BL!NDMAN [SAX] & REITZE SMITS (ORGEL) Water & Fire/Händel Revisited De schoonheid van muziek is grenzeloos. Het aanbod concerten lijkt dat soms ook. Daarom start CCHA met een nieuwe club, waar net iets meer gebeurt en plaats en ruimte wordt gemaakt voor ontmoetingen. Allereerst loodst de Club je door acht nietsymfonische passages: van solo tot opera. Van 1300 tot Naast de onbesproken kwaliteit van programma s en uitvoerders kan je voor en na, of tussenin, rekenen op een extra: een drankje, een informele babbel met de musicus of componist, een passende film, een onverwachte ontmoeting. Welkom op onze clubconcerten! zo 06 nov u - stadhuis CLUB#2 HET COLLECTIEF Le quatuor pour la fin du temps zo 04 dec u - stadhuis CLUB#3 DUO SYBRANDUS (GITAARDUO) Tic-toc choc ou la révolte des maillotins vr 20 jan u - parketzaal CLUB#4 CLARON MCFADDEN & TRIO MASSOT-FLORIZOONE- HORBACZWESKI Secrets do 13 okt u LE CONCERT OLYMPIQUE & ALEXANDER MELNIKOV (PIANO) Mendelssohn do 27 okt u - kathedraal BAROKKSOLISTENE The image of melancholy za 30 okt u BRUSSELS PHILHARMONIC & KATIA VEEKMANS (PIANO) Moessorgski, Tsjaikovski & Brahms vr 04 nov u LUCILLA GALEAZZI Napoli Continente za 12 nov u MANTELIUS ENSEMBLE, HELICON & LA PASSIONE KATRIEN BAERTS (SOPRAAN) & JORIS GROUWELS (BARITON) Ein deutsches Requiem Brahms vr 18 nov u ENSOR STRIJKKWARTET & JAN DECLEIR (VERTELLER) Les Vendredis