Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Terroristische aanslagen in de Verenigde Staten Nr. 41 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 21 januari 2002 Zoals toegezegd informeren wij u hierbij, mede namens de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking, over de politieke en militaire ontwikkelingen in en rondom Afghanistan, alsmede over de stand van zaken ten aanzien van de inzet van Nederlandse militairen in de International Security Assistance Force (ISAF) en de operatie «Enduring Freedom». Tevens komen kort de humanitaire aspecten en de wederopbouw aan bod. Politiek Interim Regering Tijdens de eerste weken van 2002 heeft de Afghaanse interim regering een aantal belangrijke stappen gezet in de vorming van een effectief staatsgezag. Zo nam de Interim Regering het principebesluit tot invoering van de dienstplicht. Dit moet een eerste stap zijn naar het formeren van een nationaal leger. Daarnaast wordt gewerkt aan het opzetten van een Afghaanse politiemacht. Interim-minister van Binnenlandse Zaken Qanooni heeft verklaard dat deze uit man uit moeten bestaan en afkomstig zou moeten zijn uit alle provincies. De Afghaanse Interim Regering heeft dringend behoefte aan financiële middelen voor het opzetten van een bestuurlijk apparaat. Een woordvoerder van de speciale gezant van de Verenigde Naties Brahimi meldde dat het land vrijwel bankroet is. De Verenigde Staten zullen de komende dagen bevroren Afghaanse tegoeden met een totale waarde van 221 miljoen dollar vrijgeven. Het geld van de Centrale Bank van Afghanistan wordt in het kader van sancties tegen het Taliban-regime sinds 1999 vastgehouden door de Amerikaanse autoriteiten. Kaboel kan ook rekenen op ongeveer 23 miljoen dollar aan niet-betaalde belasting van Amerikaanse vliegtuigmaatschappijen voor gebruik van het Afghaanse luchtruim. Nederland heeft deze week als eerste 2 miljoen dollar ter beschikking KST58896 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2002 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 41 1

2 gesteld ten behoeve van het functioneren van de Interim Regering nadat reeds eerder een bedrag van 1 miljoen dollar was overgemaakt. De Veiligheidsraad nam deze week een ontwerpresolutie aan inzake het vrijgeven van de tegoeden van de Afghaanse luchtvaartmaatschappij Ariana Airlines. Daarnaast besloot de Veiligheidsraad deze week unaniem dat de maatregelen, die oorspronkelijk tegen Afghanistan onder het internationaal niet erkende Taliban-bewind zijn genomen, niet langer territoriale werking hebben. Dit betekent dat de sancties niet langer van kracht zijn voor Afghanistan onder de nieuwe regering. De sancties blijven wel van kracht tegen de Taliban en leden van Al-Qaida. Buitenlandse betrekkingen Verschillende buitenlandse delegaties bezochten recent Afghanistan. Premier Blair maakte in de eerste week van januari zijn opwachting bij de Interim Regering van premier Karzai. De afgelopen week werd Kaboel bezocht door de minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, Colin Powell. Powell is de hoogste Amerikaanse functionaris die Afghanistan bezoekt in vijfentwintig jaar. Hij zal tevens de Afghanistanconferentie in Tokio bijwonen. Verschillende landen hebben vertegenwoordigers in Kaboel geplaatst of treffen daartoe voorbereidingen. Op zondag 20 januari jl. arriveerden twee Nederlandse diplomaten in Kaboel. De Nederlandse aanwezigheid in Kaboel zal ressorteren onder de Nederlandse ambassade in Islamabad. Voorbereidingen worden getroffen voor mede-accreditatie van de ambassade in Islamabad bij de Interim Regering te Kaboel. Verdere versterking van deze ambassade zal in het licht van de ontwikkelingen nader geïnventariseerd worden. Ook Pakistan behoort tot de landen die diplomatieke betrekkingen hebben aangeknoopt met het nieuwe regime in Kaboel. Pakistan streeft naar een goede verhouding met het nieuwe Afghaanse bestuur. Afghaanse leiders in het westen van het land onderhouden nauwe contacten met Iran. Zorg bestaat over berichten inzake wapenzendingen vanuit Iran naar het gebied. De Verenigde Staten hebben Iran gewaarschuwd het Afghaanse interim-bestuur niet te destabiliseren en geen vluchtende Al Qaida-leden te assisteren of gastvrijheid te verlenen. Iran ontkent ten stelligste iedere beschuldiging in deze richting en zegt te willen samenwerken met de Afghaanse leider Karzai en te willen bijdragen aan stabilisatie en vrede in Afghanistan. Status gevangenen in Guantanamo Bay De strijd tegen terrorisme is een strijd voor het behoud van onze normen en waarden. De regering is daarom van mening dat gevangengenomen Taliban- en Al-Qaida-strijders behandeld dienen te worden conform de regels van het internationaal recht, zoals onder andere is vastgelegd in de Geneefse Conventies. Hoewel niet vergeten moet worden dat het hier gaat om personen, die verdacht worden te behoren tot de netwerken die verantwoordelijk worden geacht voor de aanslagen van 11 september, dienen de rechten van deze mensen te worden gerespecteerd. Nederland zal dit standpunt in contacten met de Verenigde Staten naar voren brengen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 41 2

3 Militair Interim Regering De minister van Defensie van de Interim Regering, Fahim Khan, heeft zijn visie gegeven op de organisatie van het toekomstige Afghaanse leger. In elke provincie zou een divisie (ongeveer 7000 man) gelegerd moeten worden. Elk van deze divisies zou vervolgens enkele honderden manschappen leveren voor de divisie die in Kaboel moet worden gelegerd. ISAF Military Technical Agreement Op 4 januari jl. ondertekende de Britse Commandant van de ISAF, brigadegeneraal McColl, een Military Technical Agreement (MTA) met de Afghaanse autoriteiten. Hierin zijn afspraken gemaakt over de wijze van optreden van de ISAF en de samenwerking van de ISAF met de Interim Regering. De Afghaanse eenheden zullen zich terugtrekken in de kazernes en deze alleen verlaten na toestemming van de Interim Regering en kennisgeving aan de commandant van de ISAF. Tevens werd vastgelegd dat de troepenleverende landen te allen tijde jurisdictie behouden over hun eigen militairen. De troepenleverende landen werden bij de totstandkoming van het MTA betrokken via het «Committee of Contributors to ISAF», dat onder Brits voorzitterschap wekelijks te Londen bijeenkomt. Rules of Engagement Tijdens de bijeenkomst van dit «Committee of Contributors» op 8 januari jl. verklaarden de troepenleverende landen zich, door ondertekening van een daartoe strekkend Memorandum of Understanding, tevens akkoord met afspraken betreffende de operationele samenwerking in de ISAF onder Britse leiding. Tot deze afspraken tussen de troepenleverende landen en het VK behoren tevens de «Rules of Engagement» voor de operatie. Deze zijn robuust en passen bij het Hoofdstuk VII-karakter van deze operatie. Deze zullen u separaat ter vertrouwelijke inzage worden aangeboden. Ontplooiing Op dit moment zijn er in totaal ongeveer 1000 militairen in Kaboel gearriveerd. Ruim 600 Britse militairen zetten onder meer het hoofdkwartier op en maken de vliegvelden geschikt voor de aankomst van de hoofdmacht. Om die grote toestroom van vliegtuigen, mensen en materieel aan te kunnen, moeten er diverse verbeteringen en aanpassingen aan de vliegvelden en de infrastructuur van Bagram en Kaboel worden aangebracht. Vooral het herstel van Kaboel International Airport heeft hoge prioriteit. Tevens is een Franse compagnie van ongeveer 300 militairen gearriveerd. Vanwege de beperkte mogelijkheden om het personeel in te vliegen, zal de ontplooiing van de hoofdmacht naar verwachting nog enkele weken in beslag nemen. De eerste elementen van het Duits-Nederlands-Oostenrijks-Deense voordetachement, waaronder alle 34 Nederlandse militairen, zijn via Trabzon (Turkije) aangekomen in Kaboel. De tussenstop in Turkije is noodzakelijk, omdat de KDC-10 vooralsnog niet kan landen in Afghanistan. Ten aanzien van de ontplooiing draagt Nederland zorg voor de verplaatsing van al het personeel naar Afghanistan en zal Duitsland het merendeel van het materieel en de noodzakelijke voorraden invliegen. Vanwege slechte Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 41 3

4 weersomstandigheden en de beperkte invliegmogelijkheden duurt de verplaatsing van zowel personeel als materieel langer dan verwacht. Op 21 januari 2002 heeft de commandant van het Duits-Nederlands- Oostenrijks-Deense detachement «Initial Operational Capabillity» afgekondigd. Dit betekent dat ook voor de Nederlandse troepen de termijn van zes maanden voor operationele inzet is ingegaan. De Nederlandse militairen uit het voordetachement treffen voorbereidingen voor de komst van de hoofdmacht en zijn op kleine schaal reeds aangevangen met de uitvoering van de operationele taken. De Nederlandse militairen begeleiden de colonnes vanuit het vliegveld Bagram naar Kaboel, de Duitse militairen voeren samen met de Afghaanse politie de eerste patrouilles uit in de stad. Ook de Britse en Franse militairen voeren op beperkte schaal operationele taken uit. De situatie in de stad is volgens de berichten relatief rustig, al lijkt er wel sprake te zijn van een toename in de criminaliteit. De Afghaanse strijdgroepen hebben zwaar materieel uit centrale punten in de stad teruggetrokken en het wapenbezit op straat lijkt af te nemen. De situatie is nog te onoverzichtelijk om te concluderen dat de Afghaanse militaire eenheden die soms moeilijk als zodanig herkenbaar zijn zich terugtrekken in de kazernes. Er zijn echter geen aanwijzingen dat zij zich niet zullen houden aan de afspraken van het MTA. De inwoners van Kaboel reageren in grote meerderheid positief op de komst van de ISAF. Extractieplannen Zoals uiteengezet tijdens het Algemeen Overleg van 22 december jl. hebben de VS het VK toegezegd de ISAF in noodsituaties te hulp te komen. Er hoeft niet aan getwijfeld te worden dat de VS de ISAF, waaraan een groot aantal NAVO-bondgenoten deelneemt, de helpende hand toesteekt als de nood aan de man komt. De regionale Amerikaanse commandanten die onder US Central Command (CENTCOM) vallen hebben hiertoe inmiddels opdracht gekregen. Tevens heeft de commandant van de ISAF afspraken gemaakt met de Amerikaanse regionale commandanten en zullen procedures voor de verdere samenwerking nader worden uitgewerkt. Zoals bekend heeft CENTCOM de bevoegdheid om te voorkomen dat de activiteiten van de ISAF en operatie «Enduring Freedom» strijdig met elkaar zijn. De toezegging van de VS om de ISAF in noodsituaties te hulp te komen is niet afhankelijk van het VK als «lead nation» en geldt voor de duur van de operatie. Deze conclusie is onder meer gebaseerd op de militaire opdracht die de Amerikaanse regionale commandanten hebben ontvangen van CENTCOM. De VS hebben voldoende militaire capaciteit in de regio beschikbaar, ook op de langere termijn. Ook na het vertrek van het VK als «lead nation» blijft een aantal NAVO-landen aan de ISAF deelnemen. Op het moment dat het VK wordt opgevolgd door een andere «lead nation», leidt dat overigens niet tot terugtrekking van alle Britse militairen uit de operatie. «Enduring Freedom» Amerikaanse militaire presentie in de regio Thans bevinden zich in Afghanistan nog Al-Qaida en Taliban verzetshaarden, waartegen de VS aanvallen uitvoeren. De Amerikaanse bombardementen in het oosten en zuiden van Afghanistan gaan door. Ook na het opruimen van deze verzetshaarden zullen de VS volgens de planning militaire capaciteit in Afghanistan achter de hand houden. Een concrete Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 41 4

5 aanwijzing daarvoor is dat de mariniers in Kandahar binnenkort afgelost worden door landmachteenheden. Bovendien bevinden zich altijd Amerikaanse vliegdekschepen in de Perzische Golf en de Arabische Zee. Stationering jachtvliegtuigen van de coalitie Verschillende landen van de internationale coalitie tegen het terrorisme leveren een militaire bijdrage aan de Amerikaanse militaire capaciteit in de regio. Frankrijk, dat deelneemt aan de ISAF, zal naar verwachting medio februari een aantal Mirages stationeren op het vliegveld te Manas (Kirgizië) voor «close air support»-taken. Ook de F16-jachtvliegtuigen van Nederland, Denemarken en Noorwegen die op verzoek van de VS, zoals bekend, ten noorden van Afghanistan zouden worden gestationeerd, zullen deze taken krijgen. Vanwege beperkte ruimte op het beoogde vliegveld en een wijziging in de Amerikaanse plannen is de plaatsing van de Nederlandse (en de Deense en Noorse) F16 s thans verschoven naar het tweede kwartaal van dit jaar. Zoals bekend vallen deze gevechtsvliegtuigen (zowel de Franse als de Nederlandse, Deense en Noorse) onder operatie «Enduring Freedom». Ze zullen dan ook, net als alle andere militaire eenheden van de door de VS geleide internationale coalitie tegen het terrorisme, onder bevel staan van CENTCOM. Aangezien CENTCOM uit een breed arsenaal aan middelen kan putten, is de veiligheid van de Nederlandse militairen in de ISAF niet afhankelijk van de stationering van de Nederlandse F16 s in de regio. C130 en KDC10 De Nederlandse C-130 en KDC-10 worden thans ingezet voor de verplaatsing van het Duits-Nederlandse ISAF-bataljon. Zodra de ontplooiing voltooid is, zullen beide toestellen weer beschikbaar komen voor de operatie «Enduring Freedom». De C-130 zal volgens planning gestationeerd worden op het vliegveld Manas in Kirgizië en zal deel uitmaken van een Noors-Deens-Nederlands transportdetachement. Het statusverdrag voor de Nederlandse militairen zal op korte termijn getekend worden. De KDC-10 zal, zoals eerder gemeld, op de Amerikaanse basis in Qatar gestationeerd worden. Ook het statusverdrag voor deze stationering zal op korte termijn ondertekend worden. In beide statusverdragen die Nederland afsluit, is het voorbeeld van andere landen van de internationale coalitie in de strijd tegen het terrorisme gevolgd. Het is niet mogelijk gebleken volledige nationale jurisdictie over het eigen personeel te bedingen. Vanwege het belang van de respectievelijke stationeringen en de mogelijkheden om met operationele maatregelen de juridische risico s te beperken, is besloten hiermee in te stemmen. Andere landen hebben vergelijkbare verdragen getekend. Fregatten Op 4 januari jl. is het Nederlandse fregat Hr. Ms. Philips van Almonde begonnen met de uitvoering van «Intelligence, Surveillance and Reconnaisance»-taken en het escorteren van schepen. Op 14 januari jl. is tevens de Hr. Ms. Van Amstel uitgevaren richting de Arabische Golf voor inzet in het kader van operatie «Enduring Freedom». Op dezelfde dag is de Hr. Ms. Van der Hulst vertrokken naar het Caribische gebied, voor inzet onder bevel van US Southern Command. Er wordt thans, mede in het licht van de opvattingen van de VS over de juridische status gevangen van Al-Qaida- en Talibanstrijders, met coalitiepartners overlegd over de vereiste rechtsgrond van maritieme interdictie-operaties rondom het Arabisch schiereiland. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 41 5

6 Humanitair en wederopbouw Tijdens de Tokio-conferentie over de reconstructie van Afghanistan op 21 en 22 januari a.s. wordt gesproken over het door de Wereldbank, UNDP en Asian Development Bank opgestelde document «preliminary needs assessment for recovery and reconstruction». Het voorlopig karakter van het document is een gevolg van de tijdsdruk waaronder het document tot stand diende te komen. Alle gegevens en conclusies van het document dragen derhalve slechts een indicatief karakter. Namens de regering neemt de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking deel aan de Tokio-Conferentie. De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking zal uw Kamer op de hoogte brengen van de uitkomsten van de conferentie. Humanitair De veiligheidssituatie in Afghanistan is nog steeds zorgelijk en belemmert, met name in het zuiden, de hulpverlening. Door de openstelling van de grenzen en het herstel van het vliegveld in Kaboel is de hulpverlening in de rest van Afghanistan in het algemeen goed op gang gekomen. De nood is voor het grootste deel van het Afghaanse volk nog altijd hoog. De WHO is evenwel optimistisch over het verloop van de hulpverlening. De Minister van Buitenlandse Zaken, J. J. van Aartsen De Minister van Defensie, F. H. G. de Grave Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 41 6