De Richtlijn consumentenrechten en de Common European Sales Law: beter voor consumenten?

Transcriptie

1 De Richtlijn consumentenrechten en de Common European Sales Law: beter voor consumenten? Naam: Welmoed Roeten 1

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Europees consumentenrecht 1. Achtergrond 2. Richtlijnen 3. Richtlijn consumentenrechten 3. Europees contractenrecht 1. Achtergrond 2. Common European Sales Law 4. Vergelijking tussen Europees consumentenrecht en Europees contractenrecht in algemene zin 1. B2C-overeenkomsten 1.1 Definities 1.2 Pre-contractuele informatie 1.3 Rechtsmiddelen 1.4 Taalvoorschriften voor overeenkomsten 1.5 Levering en risico-overdracht 2. B2B-overeenkomsten 3. Tussenconclusie 2.1 B2C-overeenkomsten 2.2 B2B-overeenkomsten 5. Vergelijking tussen Europees consumentenrecht en Europees contractenrecht in de zin van koop op afstand 1. B2C-overeenkomsten 1.1 Definities 1.2 Precontractuele informatie 1.3 Formele vereisten bij overeenkomsten op afstand 1.4 Herroeping 1.5 Digitale inhoud 1.6 E-commerce 2. B2B-overeenkomsten 3. Tussenconclusie 3.1 B2C-overeenkomsten 3.2 B2B-overeenkomsten 6. Analyse van de vergelijkingen 1. Reikwijdte 2. B2C-overeenkomsten 2.1 Verkoopovereenkomsten in algemene zin Definities Precontractuele informatie Rechtsmiddelen 2

3 2.1.4 Taalvoorschriften 2.2 Overeenkomsten op afstand Algemeen Precontractuele informatie Formele vereisten voor overeenkomsten op afstand Herroeping Aanvullende overeenkomsten E-commerce 3. B2B-overeenkomsten 4. Afsluitende opmerkingen 7. Conclusie 8. Literatuurlijst 3

4 Hoofdstuk 1 Inleiding Het Europees contractenrecht bestaat nu meer dan tien jaar sinds de Europese Raad in Tampere op oktober Tijdens deze bijeenkomst is besloten onderzoek te doen naar de noodzaak van harmonisatie van het privaatrecht van de lidstaten. 1 Daarentegen bestaat het Europees consumentenrecht al sinds de Conferentie van Parijs op oktober Op deze conferentie hebben de regeringsleiders consumentenbescherming aangemerkt als een middel om de doelen van de Europese Gemeenschappen te bereiken. Het Europees contractenrecht en het consumentenrecht hebben geen gelijkaardige ontwikkeling ondergaan binnen het acquis communautaire. Het consumentenrecht heeft een langere tijd gehad om zich te ontwikkelen. De consumentenbescherming is opgenomen in artikel 169 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (EU-Werkingsverdrag). Het contractenrecht is daarentegen niet expliciet vastgelegd in het EU-Werkingsverdrag of andere Europese wetgeving. Het Europees contractenrecht en het Europees consumentenrecht hebben een aparte weg afgelegd terwijl contractenrecht en consumentenrecht allebei tot het privaatrecht behoren. De afgelopen jaren zijn er pogingen gedaan om het contractenrecht en het consumentenrecht geheel of gedeeltelijk te integreren. Een voorbeeld hiervan is de Draft Common Frame of Reference (DCFR). De DCFR had als doel om standaardregels en definities aan te leveren voor een Europees algemeen privaatrecht. Dit voorstel is uiteindelijk niet gerealiseerd, maar het heeft uiteindelijk wel geleid tot een voorstel voor een Common European Sales Law. Op 10 oktober 2011 is het voorstel voor een verordening ingediend door de Raad en het Europees Parlement betreffende een Common European Sales Law (CESL). De CESL dient als een tweede regime van contractenrecht binnen het nationale recht van de lidstaten, waarbij de CESL zich alleen richt op grensoverschrijdende contracten. Het voorstel ziet op business-to-consumer -contracten en businessto-business -contracten, waar ten minste een van de partijen een klein- of middenbedrijf is. 2 Daarnaast is op 25 oktober 2011 de richtlijn consumentenrechten aangenomen. Deze richtlijn past de richtlijn betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten en de richtlijn betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen aan. Daarnaast vervangt de richtlijn de richtlijnen betreffende de bescherming van de consument bij buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten en bij op afstand gesloten overeenkomsten. De richtlijn consumentenrechten is gericht op volledige harmonisatie van de regelgeving. 3 De vraag rijst nu hoe de richtlijn consumentenrechten zich verhoudt ten opzichte van het Europees contractenrecht. De richtlijn consumentenrechten is aangenomen, terwijl tegelijkertijd een voorstel voor een verordening is ingediend die ook betrekking heeft op business-to-consumer -contracten en consumentenbescherming. In deze scriptie wordt nader onderzocht welke voordelen en nadelen de CESL en de richtlijn consumentenrechten hebben voor de consument en het klein- of middenbedrijf bij het sluiten van verkoopovereenkomsten. De CESL en de richtlijn consumentenrechten worden met 1 Conclusies van het voorzitterschap, Europese Raad van Tampere, oktober 1999, nr Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad over een Common European Sales Law, 11 oktober 2011, COM(2011) 635 final. 3 Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 betreffende consumentenrechten. 4

5 elkaar vergeleken en getoetst aan het niveau van consumentenbescherming en de rechtszekerheid voor de consument en het klein- of middenbedrijf. De vergelijking tussen Europees consumentenrecht en Europees contractenrecht richt zich op business-to-consumer contracten (b2c), maar in de vergelijking wordt ook aandacht besteed aan business-to-business contracten (b2b) indien het contracten betreft tussen een klein-of middenbedrijf en een grote onderneming. De verhouding tussen een klein- of middenbedrijf en een grote onderneming heeft gelijkenissen met de verhouding tussen consument en handelaar. In de volgende hoofdstukken wordt ingegaan op Europees consumentenrecht en Europees contractenrecht en daarbij een vergelijking gemaakt tussen deze twee rechtsstelsels. Specifiek wordt gekeken naar de CESL en de Richtlijn consumentenrechten. De vergelijking wordt gemaakt vanuit het perspectief van de consument. Daarnaast wordt ingegaan op contracten op afstand om verdieping te geven aan de vergelijking tussen Europees consumentenrecht en Europees contractenrecht. De relevantie van contracten op afstand is te vinden in het feit dat deze contracten zijn opgenomen in de nieuwe richtlijn consumentenrechten en de CESL. Verder worden contracten op afstand steeds vaker gehanteerd door de stijgende (grensoverschrijdende) aankopen op het internet. De indeling van deze scriptie is als volgt. Eerst volgt een algemeen deel, namelijk de uiteenzetting van het Europees consumentenrecht en het Europees contractenrecht. Daarna volgt de vergelijking tussen de richtlijn consumentenrechten en de CESL, zowel in algemene zin als voor overeenkomsten op afstand. In de analyse van de vergelijking wordt verder ingegaan op de consequenties van beide regelingen voor business-to-consumer contracten. Tenslotte volgt een conclusie. Hieronder staat de indeling per hoofdstuk aangegeven. In hoofdstuk 1 wordt het Europees consumentenrecht uiteengezet. Verder wordt in hoofdstuk 2 het Europees contractenrecht uiteengezet. In hoofdstuk 3 wordt de vergelijking gemaakt tussen het Europees consumentenrecht en het Europees contractenrecht in algemene zin. Verder wordt in hoofdstuk 4 de vergelijking gemaakt tussen het Europees consumentenrecht en het Europees contractenrecht in relatie tot contracten op afstand. In hoofdstuk 5 wordt een analyse gemaakt van de vergelijking tussen het Europees consumentenrecht en het Europees contractenrecht. In hoofdstuk 6 wordt de conclusie opgenomen. 5

6 Hoofdstuk 2 Europees consumentenrecht Consumentenbescherming is het garanderen en beschermen van de positie van de consument in het handelsverkeer. Het consumentenrecht beschermt de consument voornamelijk tegen de handelingen van de handelaar en de overheid. Voorbeelden van consumentenbescherming zijn: informatievoorzieningen; keuzevrijheid; veiligheidsvoorschriften; rechtsbescherming. 4 In dit hoofdstuk wordt ten eerste een korte schets gegeven van de geschiedenis van Europees consumentenrecht. Daarna wordt in gegaan op de verschillende soorten richtlijnen in het consumentenrecht en tenslotte wordt ingegaan op de richtlijn consumentenrechten Achtergrond De Conferentie van Parijs van oktober 1972 is het startpunt geweest voor consumentenbescherming binnen de toenmalige Europese Gemeenschappen. Consumentenbescherming werd door de regeringsleiders aangemerkt als een middel om de doelen van de Europese Gemeenschappen te bereiken. Deze conferentie heeft geleid tot het Eerste programma van de Europese Economische Gemeenschap voor een beleid inzake bescherming en voorlichting van de consument van 14 april In dit programma wordt het beleid voor consumentenbescherming uiteengezet. De doelstellingen van het beleid zijn bescherming van de consument tegen gezondheidsen veiligheidsrisico s en bescherming tegen schade van economische belangen van de consument. Daarnaast wordt voorlichting van de consument als doel gesteld. 6 Meer dan tien jaar later is in de European Single Act van 1986 opgenomen dat bij harmonisatie van nationale regelgeving een hoog niveau van consumentenbescherming moet worden gewaarborgd. Consumentenbescherming is vanaf dit moment in het Verdrag van de Europese Economische Gemeenschap opgenomen. 7 In het Verdrag van Maastricht van 1992 is de versterking van de consumentenbescherming als doelstelling van de Europese Gemeenschap aangemerkt. In artikel 129a van het Verdrag van de Europese Gemeenschap zijn de bepalingen betreffende consumentenbescherming opgenomen. In 2007 heeft de Europese Commissie haar strategie betreffende het consumentenbeleid voor de jaren bekend gemaakt. In dit document pleit de Europese Commissie voor betere regelgeving betreffende consumentenbescherming. Tot nu toe is gebruik gemaakt van minimale harmonisatie bij regelgeving voor consumentenbescherming. Het Groenboek betreffende de herziening van het consumentenacquis van 2007 bevat verschillende voorstellen voor aanpassing van de regelgeving voor consumentenbescherming. De Europese Commissie heeft de voorkeur voor volledige harmonisatie van de regelgeving om het hoge niveau van consumentenbescherming te garanderen. 8 In het EU- Werkingsverdrag en het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie (Handvest) is de 4 H. Micklitz e.a., Understanding EU Consumer Law, Antwerpen: Intersentia 2009, p Eerste programma van de Europese Economische Gemeenschap voor een beleid inzake bescherming en voorlichting van de consument, OJ C 092, 25/04/1975, p Eerste programma van de Europese Economische Gemeenschap voor een beleid inzake bescherming en voorlichting van de consument, OJ C 092, 25/04/1975, p. 2-16, par Artikel 18 van de European Single Act : wijziging van artikel 100 c lid 3 van het Verdrag van de Europese Economische Gemeenschap. 8 Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité voor een EU-strategie voor het consumentenbeleid , COM(2007) 99 definitief, p

7 doelstelling voor waarborging en versterking van consumentenbescherming in de Europese Unie neergelegd. In het EU-Werkingsverdrag wordt zowel in artikel 12, 114 en 169 verwezen naar consumentenbescherming in de Europese Unie. In het Handvest wordt in artikel 38 verwezen naar de doelstelling van de Europese Unie om een hoog niveau van consumentenbescherming te waarborgen. Vanaf 1985 hebben het Europees Parlement en de Raad verschillende richtlijnen opgesteld betreffende consumentenbescherming. De richtlijnen betreffen onder andere koop op afstand, oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten en misleidende reclame. Op 25 oktober 2011 is de Richtlijn consumentenrechten aangenomen. Deze richtlijn past enkele van de hierboven genoemde richtlijnen betreffende consumentenbescherming aan. In de verdere hoofdstukken wordt ingegaan op deze nieuwe richtlijn. Deze richtlijn zal de basis worden voor een vergelijking met het Europees contractenrecht. Maar voordat hier verder op wordt ingegaan, zal eerst de achtergrond worden gegeven van de verschillende richtlijnen betreffende consumentenbescherming Richtlijnen Hieronder worden de verschillende richtlijnen betreffende consumentenbescherming kort besproken om een beeld te geven van de variatie aan de regelgeving betreffende consumentenbescherming. Al deze richtlijnen streven naar een hoog niveau van consumentenbescherming en een goede werking van de interne markt. In 1985 heeft de Raad de richtlijn betreffende de bescherming van de consument bij buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten opgesteld. 9 Deze richtlijn ziet op overeenkomsten tussen een handelaar en een consument. Deze overeenkomsten worden gesloten bij de verkoopruimten van de handelaar tijdens een door de handelaar georganiseerde excursie of een bezoek van de handelaar aan het huis- of werkadres van de consument. 10 Deze richtlijn is vervangen door de richtlijn consumentenrecht. De richtlijn betreffende pakketreizen, met inbegrip van vakantiepakketten en rondreispakketten, is opgesteld in Deze richtlijn stelt bepalingen voor pakketreizen om het vrij verkeer van diensten en het beleid voor het toerisme te bevorderen. 11 Verder ziet de richtlijn betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten uit 1993 op bedingen uit de overeenkomsten die niet afzonderlijk zijn onderhandeld. Deze bedingen worden op grond van artikel 3 lid 1 van de richtlijn als oneerlijk beschouwd indien het evenwicht tussen de rechten en plichten uit de overeenkomst wordt verstoord en dit nadelig voor de consument uitpakt. 12 De richtlijn betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten 13 uit 1997 ziet op overeenkomsten tussen een consument en een handelaar waar uitsluitend gebruik gemaakt wordt van een of meer technieken voor communicatie op afstand tot en 9 Richtlijn 85/577/EEG van de Raad van 20 december 1985 betreffende de bescherming van de consument bij buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten. 10 Artikel 1 van Richtlijn 85/577/EEG. 11 Richtlijn 90/314/EEG van de Raad van 13 juni 1990 betreffende pakketreizen, met inbegrip van vakantiepakketten en rondreispakketten. 12 Richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten. 13 Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 1997 betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten. 7

8 met de sluiting van de overeenkomst zelf. Deze richtlijn is vervangen door de richtlijn consumentenrecht. Daarnaast is de richtlijn betreffende de bescherming van de consument inzake de prijsaanduiding van aan de consument aangeboden producten van 1998 ingevoerd om de transparantie binnen de markt en een hoog niveau van consumentenbescherming te garanderen. 14 De richtlijn uit 1999 betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen ziet op de overeenstemming met de overeenkomst, de rechten van de consument en de garanties. 15 De richtlijn inzake elektronische handel, oftewel de e-commerce richtlijn, uit 2000 ziet op bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel, in de interne markt. 16 In hoofdstuk 3 wordt verder op deze richtlijn ingegaan. De richtlijn van 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt heeft als doelstelling om nationale regelgeving inzake oneerlijke handelspraktijken te harmoniseren ter bevordering van de interne markt en het hoge niveau van consumentenbescherming. 17 In 2006 is de richtlijn inzake misleidende reclame en vergelijkende reclame opgesteld omdat de nationale wetgeving betreffende reclame ver uiteen liep terwijl reclame grensoverschrijdend kan zijn. Reclame heeft invloed op de mededinging op de interne markt en de economische situatie van handelaren en consumenten. 18 De richtlijn van 2008 betreffende de bescherming van de consumenten met betrekking tot bepaalde aspecten van overeenkomsten betreffende gebruik in deeltijd, vakantieproducten van lange duur, doorverkoop en uitwisseling regelt de precontractuele voorwaarden en het herroepingsrecht van deze overeenkomsten. 19 De bovenstaande richtlijnen gaan uit van minimale harmonisatie van nationale regelgeving. De richtlijnen bevatten minimumnormen voor een bepaald onderwerp en de nationale lidstaten zijn vrij in het bepalen van het instellen van strengere normen in de nationale wet- en regelgeving dan gesteld in de richtlijn. Uit het bovenstaande kan worden afgeleid dat binnen de Europese Unie verschillende soorten onderwerpen betreffende consumentenrecht zijn vastgelegd in richtlijnen. De grote variatie van onderwerpen maakt het lastig om een eenduidig Europees consumentenrechtbeleid te voeren. De richtlijn consumentenrechten van 2011 is ingevoerd om hier verandering in te brengen. 14 Richtlijn 98/6/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 februari 1998 betreffende de bescherming van de consument inzake de prijsaanduiding van aan de consument aangeboden producten. 15 Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad van 25 mei 1999 betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen. 16 Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, met name de elektronische handel, in de interne markt. 17 Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt. 18 Richtlijn 2006/114/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 inzake misleidende reclame en vergelijkende reclame. 19 Richtlijn 2008/122/EG van het Europees Parlement en de Raad van 14 januari 2009 betreffende de bescherming van de consumenten met betrekking tot bepaalde aspecten van overeenkomsten betreffende gebruik in deeltijd, vakantieproducten van lange duur, doorverkoop en uitwisseling. 8

9 2.3. Richtlijn consumentenrechten De richtlijn consumentenrechten van 2011 vervangt de richtlijn betreffende de bescherming van de consument bij buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten en de richtlijn betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten aan. Daarnaast past de richtlijn consumentenrechten de richtlijn betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten en de richtlijn betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen aan. Het doel van de richtlijn consumentenrechten is vereenvoudigde en eenduidige regelgeving te creëren voor overeenkomsten op afstand en overeenkomsten gesloten buiten verkoopruimten om inconsequenties weg te werken en leemtes in de regelgeving op te vullen. 20 Het consumentenacquis is fragmentarisch van aard, zoals ook in de vorige paragraaf is aangeduid door de verschillende onderwerpen die in de richtlijnen zijn opgenomen. De integratie van twee richtlijnen binnen de richtlijn consumentenrechten moet zorgen voor een versterking van de consumentenbescherming in de Europese Unie en daarmee een goede werking van de interne markt van consumenten en handelaren. Gekozen is voor volledige harmonisatie van de bepalingen in de richtlijn consumentenrechten. Deze volledige harmonisatie moet leiden tot de versterking van een interne markt voor consumenten met een hoog niveau van consumentenbescherming en een concurrentievermogen van handelaren. Verder moet volledige harmonisatie zorgen voor rechtszekerheid voor consumenten en handelaren. 21 De richtlijn ziet op (grensoverschrijdende) overeenkomsten bij overeenkomsten op afstand en overeenkomsten gesloten buiten verkoopruimten. Overeenkomsten gesloten buiten verkoopruimten zijn gebonden aan verschillende nationale regelgeving, nu de richtlijn betreffende overeenkomsten gesloten op afstand minimale harmonisatie behelst. Het sluiten van grensoverschrijdende overeenkomsten, in voornamelijk grensgebieden, werd hierdoor belemmerd. De richtlijn consumentenrechten voorziet in volledige harmonisatie waardoor de belemmering wegvalt door eenduidige regelgeving in de verschillende lidstaten. 22 Door het groeiende aantal aankopen op internet stijgt het aantal (grensoverschrijdende) overeenkomsten op afstand. De richtlijn consumentenrechten voorziet in de behoefte om belemmeringen, zoals verschillende nationale regelgeving met de bijbehorende hoge nalevingskosten, op te heffen door standaardnormen voor alle lidstaten op te leggen. 23 De richtlijn consumentenrechten ziet op overeenkomsten tussen consument en handelaar. De richtlijn heeft drie belangrijke onderdelen: precontractuele informatie voor overeenkomsten die geen overeenkomsten op afstand of gesloten buiten verkoopruimten zijn; precontractuele informatie voor overeenkomsten op afstand of gesloten buiten verkoopruimten en herroepingsrecht bij overeenkomsten op afstand of gesloten buiten verkoopruimten. 20 Richtlijn 2011/83/EU betreffende consumentenrechten, 25 oktober 2011, overwegingen 1 en Overwegingen 4 en 7 Richtlijn consumentenrechten. 22 Overweging 5 Richtlijn consumentenrechten. 23 Overweging 6 Richtlijn consumentenrechten. 9

10 In de aanloop tot de totstandkoming van de richtlijn consumentenrechten is veel kritiek 24 geweest op het voorstel voor de richtlijn consumentenrechten. De kritiek zag voornamelijk op de reikwijdte van de richtlijn en de volledige harmonisatie van richtlijnen betreffende consumentenbescherming. Het voorstel zou niet een hoog niveau van consumentenbescherming garanderen, zeker in vergelijking met de Draft Common Frame of Reference. Door toepassing van volledige harmonisatie zouden lidstaten geen ruimte hebben om een hoger niveau van consumentenbescherming te bieden aangezien ze gebonden zijn aan de richtlijn. Daarnaast zou het voorstel geen coherent stelsel vormen. 25 Bij de introductie van volledige harmonisatie werd voornamelijk afgevraagd of consumentenrecht wel een bevoegdheid was die alleen tot het Europese niveau toebehoort. De lidstaten hebben dan geen bevoegdheid meer om af te wijken van de bepalingen in de richtlijn bij volledige harmonisatie. Dit heeft er onder andere voor gezorgd dat de huidige richtlijn consumentenrecht ingeperkt is ten opzichte van het voorstel. 26 In het voorstel stond dat vier richtlijnen werden samengevoegd in de richtlijn consumentenrechten, namelijk de richtlijn betreffende overeenkomsten op afstand, de richtlijn betreffende overeenkomsten gesloten buiten verkoopruimten, de richtlijn oneerlijke bedingen en de richtlijn betreffende garanties. Daarnaast moest de richtlijn zorgen voor samenhang met de andere richtlijnen betreffende consumentenbescherming. Uiteindelijk zijn alleen de richtlijnen betreffende overeenkomsten op afstand of gesloten buiten verkoopruimten in de richtlijn consumentenrechten opgenomen. De onderdelen betreffende overeenstemming met een overeenkomst en (oneerlijke) bedingen in een overeenkomst zijn uit het voorstel gehaald. 24 J. Smits, Full Harmonization of Consumer Law? A Critique of the Draft Directive on Consumer Rights, ERPL 2010/1, p. 5-14; C. Twigg-Flesner, The Proposed Consumer Rights Directive - Less Haste, More Thought? ERCL 2009/3, p M. Hesselink, e.a., A comparison between the provisions of the draft Common Frame of Reference and the European Commission s proposal for a Consumer Rights Directive: How the CFR can improve the Consumer Rights Directive, Studie Europees Parlement, 2009; C. Twigg-Flesner, The Proposed Consumer Rights Directive - Less Haste, More Thought? ERCL 2009/3, p ; M. Hesselink, The Consumer Rights Directive and the CFR: two worlds apart?, European Review of Contract Law, 2009/3, p ; E. Hondius, The Proposal for a Directive on Consumer Rights: The Emperor s New Clothes?, ERPL 2011/2, p J. Smits, Full Harmonization of Consumer Law? A Critique of the Draft Directive on Consumer Rights, ERPL 2010/1, p

11 Hoofdstuk 3 Europees contractenrecht In dit hoofdstuk wordt een kort ingegaan op de ontwikkelingen in het Europees contractenrecht van de afgelopen 25 jaar. Daarnaast wordt ingegaan op de Verordening tot instelling van de Common European Sales Law Achtergrond Op 26 mei 1989 heeft het Europees Parlement al een resolutie aangenomen waarin gesteld is dat actie moest worden ondernomen om het privaatrecht van de lidstaten te harmoniseren. 27 Het heeft toen nog tien jaar geduurd voordat werkelijk aandacht door de Europese instituties werd besteed aan Europees privaatrecht. De Europese Raad heeft namelijk pas in Tampere op oktober 1999 besloten onderzoek te doen naar de noodzaak van harmonisatie van het privaatrecht van de lidstaten van de Europese Unie. 28 In 2001 heeft de Europese Commissie een Mededeling opgesteld betreffende Europees verbintenissenrecht. In deze Mededeling worden verschillende opties gegeven voor het beleid voor de harmonisatie van contractenrecht en deze opties worden ter raadpleging voorgelegd aan de private sector, academici en het maatschappelijk veld. Uit de raadpleging bleek dat het werkveld noodzaak ziet om een consistent Europees contractenrecht te creëren voor een uniforme toepassing van het recht en voor een goede werking van de interne markt. 29 Na deze conclusie heeft de Europese Commissie in 2003 een Actie Plan opgesteld waarin een Common Frame of Reference voor contractenrecht (CFR) wordt voorgesteld. In deze CFR moeten definities, fundamentele principes en modellen worden opgenomen. Daarop volgt in 2004 een Mededeling van de Europese Commissie over de verdere uitwerking van de CFR en haar doelstellingen. 30 Vanaf dat moment is er door academici een Draft Common Frame of Reference (DCFR) opgesteld. In 2009 presenteren de experts op het gebied van (Europees) contractenrecht een academische DCFR, met definities en modellen voor Europees privaatrecht, die wordt voorgelegd aan de Europese Commissie. 31 De Europese Commissie heeft naar aanleiding van de DCFR een Groenboek 32 opgesteld met de verschillende opties voor het beleid voor Europees contractenrecht met daarbij een raadpleging voor het werkveld. Een groep van experts is gevraagd door de Europese Commissie om een onderzoek te doen naar de haalbaarheid en de uitvoerbaarheid van een Europees instrument voor Europees contractenrecht Resolutie over een poging tot harmonisatie van het privaatrecht in de lid-staten door het Europees Parlement, 26 mei 1989, PB C 158 van , blz Conclusies van het voorzitterschap, Europese Raad van Tampere, oktober 1999, nr Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement betreffende europees verbintenissenrecht, 11 juli 2001, COM (2001) 398 final. 30 Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement betreffende europees verbintenissenrecht en de herziening van het acquis: verdere maatregelen, 11 oktober 2004, COM (2004) 651 final. 31 C. von Bar e.a., Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law: Draft Common Frame of Reference, Sellier European law publishers, Groenboek van de Commissie over beleidsopties voor de ontwikkeling van een Europees contractenrecht voor consumenten en ondernemingen, 1 juli 2010, COM (2010) 348 final. 33 A European contract law for consumers and businesses: Publication of the results of the feasibility study carried out by the Expert Group on European contract law for stakeholders' and legal practitioners' feedback, April

12 3.2. Common European Sales Law Op 11 oktober 2011 is een voorstel voor een verordening ingediend door de Raad en het Europees Parlement voor een Common European Sales Law (CESL). 34 Het voorstel ziet op een gemeenschappelijk Europees kooprecht om grensoverschrijdende transacties in de interne markt te vergemakkelijken. 35 Het voorstel is gebaseerd op de resultaten van het voorgenoemde onderzoek van experts van april De doelstellingen van de verordening zijn om de werking van de interne markt te verbeteren en het bevorderen van grensoverschrijdende overeenkomsten. Door de introductie van een apart instrument voor grensoverschrijdende overeenkomsten moeten de transactiekosten voor handelaren lager uitvallen. De CESL is een optioneel instrument in de vorm van een verordening. De verordening tot instelling van de CESL heeft als doel uniforme regels betreffende contractenrecht voor grensoverschrijdende handelsactiviteiten te introduceren. Binnen de Europese Unie bestaat dan één uniform stelsel voor grensoverschrijdende transacties, dat apart naast het nationale recht van de lidstaten zal bestaan. De verordening bestaat uit een aantal basisregels, zoals definities en de reikwijdte van de verordening en de CESL. De verordening heeft twee bijlagen: de CESL en de Standard Information Notice. De CESL heeft dan zelf ook nog twee bijlagen betreffende modelbrieven inzake het herroepingsrecht. De CESL bestaat uit bepalingen betreffende algemeen contractenrecht. Voorbeelden van onderwerpen zijn: precontractuele informatie; herroepingsrecht; verplichtingen voor de handelaar; rechtsmiddelen en vergoedingen. De verordening ziet op de relatie tussen consument en onderneming, maar ook op de relatie tussen ondernemingen zelf. Bij business-to-business overeenkomsten moet ten minste een van de ondernemingen, zoals bedoeld in het voorstel, een klein- of middenbedrijf zijn. De toepassing van de CESL op business-to-business overeenkomsten is een vernieuwing in het Europees contractenrecht. Tot nu toe hebben de ondernemingen op grond van de Rome I Verordening een keuzevrijheid voor de toepassing een rechtsstelsel. De meeste ondernemingen maken gebruik van de UN Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG). Dit Verdrag is automatisch van toepassing indien de lidstaten, waar de ondernemingen zijn gevestigd, gebonden zijn aan dit Verdrag. De vraag is dan ook of het noodzakelijk is om de CESL van toepassing te verklaren op business-to-business overeenkomsten, nu de CISG van toepassing is. De gedachte achter de toepassing van de CESL op deze overeenkomsten is de bescherming van de klein- en middenbedrijven. Deze bedrijven zijn vergelijkbaar met een consument, nu de verhouding tussen een grote onderneming en een klein- en middenbedrijf volgens de Commissie niet veel afwijkt van de verhouding tussen een onderneming en een consument. Hier wordt verder op ingegaan in de volgende hoofdstukken. Er bestaat een discussie over de positie van de CESL binnen het internationale privaatrecht en het Europese recht en het nationale recht. Het voorstel voor de CESL moet een tweede regime van contractenrecht worden binnen het nationale recht. Eerdere opties voor een optioneel instrument werden als 28th regime aangehaald. Hiermee zou een optioneel instrument een aparte rechtskeuze 34 Voorstel verordening Common European Sales Law, 11 oktober 2011, COM (2011) 635 final. 35 Mededeling van de Commissie, 11 oktober 2011, COM (2011) 636 final. 36 A European contract law for consumers and businesses: Publication of the results of the feasibility study carried out by the Expert Group on European contract law for stakeholders' and legal practitioners' feedback, April

13 worden naast de 27 nationale rechtstelsels. Voor zowel het 2nd regime als het 28th regime wordt gesteld dat deze stelsels kunnen botsen met het eerder aangehaalde verdrag CISG, oftewel internationaal privaatrecht. 37 In artikel 8 van de Verordening wordt gesteld dat de overeenkomst pas geldig is wanneer de consument expliciet haar toestemming kenbaar heeft gemaakt voor de toepassing van de CESL op de overeenkomst. Deze toestemming staat los van de verklaring van de consument om zich te binden aan de overeenkomst. De handelaar moet een bevestiging van de verklaring op een duurzame drager overleggen aan de consument. De CESL is op grond van artikel 4 van de Verordening gericht op grensoverschrijdende verkoopovereenkomsten. In dit zelfde artikel is uiteengezet wat onder grensoverschrijdende overeenkomsten wordt verstaan. De partijen bij de overeenkomst moeten in verschillende landen hun verblijfplaats of adres van bedrijf hebben en minstens een van deze partijen moet in de Europese Unie verblijven. Dit betekent dat de handelaar en de consument de CESL wel kunnen gebruiken bij grensoverschrijdende overeenkomsten, maar voor binnenlandse overeenkomsten moeten de handelaar en de consument het nationale recht toepassen. Echter, op grond van artikel 13 van de Verordening hebben de lidstaten de bevoegdheid om de CESL ook toepasbaar te maken voor binnenlandse overeenkomsten. De documenten, zoals mededelingen en een actie plan van de Commissie, de DCFR, het Groenboek en de feasability study van experts hebben bijgedragen aan de vorming van het voorstel voor de CESL. Deze documenten hadden verschillende doelstellingen en reikwijdtes voor Europese regelgeving. Deze documenten richten zich verschillende deelgebieden variërend van Europees privaatrecht, Europees consumentenrecht tot Europees contractenrecht. Deze documenten geven inzicht in de totstandkoming van een Europees contractenrecht, zoals deze is neergelegd in het voorstel voor de CESL. Echter, de verordening en de CESL zelf bieden weinig inzicht in de gemaakte keuzes voor de bepalingen in de verordening en de CESL, nu geen voorbereidende documenten openbaar zijn gemaakt. 37 M. Hesselink, How to opt into the Common European Sales law? Brief comments on the Commission s proposal for a regulation, ERPL 2012/1, p ; G. Ruhl, The Common European Sales Law: 28th regime, 2nd regime or 1st regime?, Maastricht Journal of European and Comparative Law 2012/1, p

14 Hoofdstuk 4 Algemene vergelijking tussen Europees contractenrecht en Europees consumentenrecht In dit hoofdstuk wordt een vergelijking gemaakt tussen het Europees contractenrecht en het Europees consumentenrecht, en dan specifiek een vergelijking tussen de CESL en de Richtlijn consumentenrechten (hierna: Richtlijn). De overeenkomsten en verschillen tussen de bepalingen uit de regelingen worden nader besproken. De vergelijking wordt gemaakt vanuit het perspectief van de consument bij b2c-overeenkomsten in algemene zin. In een apart onderdeel wordt ook verder gekeken naar b2b-overkomsten, in het geval wanneer ten minste een van de partijen een klein- of middenbedrijf is. 4.1 B2C-overeenkomsten Definities De definitie van consument uit artikel 2 (1) van de Richtlijn is identiek aan de definitie in de Verordening in artikel 2 (f) van de Verordening, behalve op het punt dat de definitie uit de Richtlijn toegespitst is op de overeenkomsten die vallen onder de Richtlijn. De definitie van een consument luidt als volgt: iedere natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteit vallen 38. Deze bepaling is echter een enge definitie van het begrip consument. In overweging 17 van de Richtlijn is wel een uitbreiding gegeven aan de definitie van consument. Overweging 17 luidt: [..] Bij gemengde overeenkomsten, waar een overeenkomst wordt gesloten voor doeleinden die deels binnen en deels buiten de handelsactiviteit van de persoon liggen en het handelsoogmerk zo beperkt is dat het binnen de globale context van de overeenkomst niet overheerst, dient die persoon echter ook als consument te worden aangemerkt. In de DCFR is ook een brede interpretatie gegeven aan het begrip consument. In artikel 1:105 van Boek 1 van de DCFR staat dat een consument een natuurlijk persoon is die handelt voor doeleinden die voornamelijk buiten zijn bedrijfs- of beroepsactiviteiten vallen. Deze ruime interpretatie is niet overgenomen in de CESL. Verder ziet artikel 2 (2) van de Richtlijn op de definitie van handelaar. Deze definitie is bijna gelijk aan de definitie van handelaar in artikel 2 (e) van de Verordening. De definitie uit de Richtlijn is specifieker opgesteld. De definitie van handelaar uit de CESL en de Richtlijn is iedere natuurlijke persoon of iedere rechtspersoon die handelt in het kader van zijn handels-, bedrijfs-, ambachts- of beroepsactiviteit 39. In de Richtlijn is hier nog aan toegevoegd dat de rechtspersoon privaat of publiek kan zijn en dat deze persoon mede via een andere persoon die namens hem of voor zijn rekening optreedt kan handelen. De definitie van een overeenkomst en specifiek een verkoopovereenkomst kan worden gevonden in artikel 2 (5) van de Richtlijn en artikel 2 (a), (k) en (l) van de Verordening. De definities zijn gedeeltelijk gelijk aan elkaar. Een verkoopovereenkomst is volgens deze twee regelingen: 38 Artikel 2 (1) Richtlijn consumentenrechten en artikel 2 (f) Verordening. 39 Artikel 2 (2) Richtlijn consumentenrechten en artikel 2 (e) Verordening. 14

15 iedere overeenkomst waarbij de handelaar de eigendom van goederen aan de consument overdraagt of zich ertoe verbindt deze over te dragen en de consument de prijs daarvan betaalt of zich ertoe verbindt de prijs daarvan te betalen 40. De definitie uit de Richtlijn voegt daar nog aan toe dat deze bepaling ook geldt voor overeenkomsten die zowel goederen als diensten betreffen. Artikel 6 van de Verordening sluit juist deze optie uit. De bepaling stelt dat de CESL niet van toepassing is op overeenkomsten voor diensten en voor overeenkomsten voor gemengd gebruik. De CESL is alleen gericht op overeenkomsten betreffende verkoop van goederen, levering van digitale inhoud en aanvullende diensten. Ook consumentenkredietovereenkomsten zijn in dit artikel expliciet uitgesloten van toepassing van de CESL. In de definitie uit artikel 2 (k) van de Verordening vallen overeenkomsten voor levering van goederen die nog geproduceerd moeten worden ook onder verkoopovereenkomsten. Daarentegen worden executie-overeenkomsten en overeenkomsten met inmenging van overheidshandelen uitgesloten van de definitie van verkoopovereenkomsten uit de Verordening Pre-contractuele informatie In overweging 34 en artikel 5 en 6 van de Richtlijn wordt gesteld dat de handelaar [..] de consument duidelijke en begrijpelijke informatie [moet] geven vóór de consument wordt gebonden door een overeenkomst [..] 41. Deze bepaling is gericht op overeenkomsten op afstand of buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten, maar geldt ook voor andere overeenkomsten dan een overeenkomst op afstand of een buiten verkoopruimten gesloten overeenkomst. 42 De informatieverplichtingen voor overeenkomsten op afstand en voor overeenkomsten gesloten buiten verkoopruimten zijn opgenomen in artikel 6 van de Richtlijn, terwijl de informatieverplichtingen voor overeenkomsten anders dan de bovengenoemde overeenkomsten in artikel 5 van de Richtlijn zijn opgenomen. De Richtlijn is gericht op overeenkomsten op afstand en overeenkomsten gesloten buiten verkoopruimten, terwijl artikel 5 van de Richtlijn gericht is op overeenkomsten in het algemeen. In de CESL is ook gekozen voor twee aparte bepalingen, namelijk artikel 13 CESL betreffende informatieverplichtingen voor overeenkomsten op afstand en gesloten buiten verkoopruimten en artikel 20 CESL betreffende informatieverplichtingen voor overeenkomsten anders dan eerdergenoemde overeenkomsten. Artikel 13 CESL en artikel 6 van de Richtlijn betreffende precontractuele informatie bij overeenkomsten op afstand en gesloten buiten verkoopruimten verschillen op enkele punten, maar de essentie van bovenstaande artikelen is gelijk aan elkaar. In hoofdstuk 4 wordt hier verder op ingegaan. Artikel 20 CESL en artikel 5 van de Richtlijn betreffende precontractuele informatie bij overeenkomsten anders dan bovenstaande overeenkomsten verschillen op enkele punten. De twee artikelen zien op het verstrekken van informatie door de handelaar aan de consument voordat de consument gebonden is aan de overeenkomst. In artikel 5 van de Richtlijn worden acht voorwaarden genoemd voor de verstrekking van precontractuele informatie door de handelaar. Deze voorwaarden zijn grotendeels overgenomen in de CESL maar er zijn enkele verschillen tussen de twee regelingen. De voorwaarden voor verstrekken van precontractuele informatie zijn in de Richtlijn in één artikel opgenomen, terwijl de 40 Artikel 2 (5) Richtlijn consumentenrechten en artikel 2 (k) Verordening. 41 Overweging 34 Richtlijn consumentenrechten. 42 Overweging 34 Richtlijn consumentenrechten. 15

16 CESL de voorwaarden in meerdere artikelen heeft opgenomen. De CESL bevat een hoofdartikel betreffende verstrekking van precontractuele voorwaarden bij andere overeenkomsten dan overeenkomsten op afstand en gesloten buiten verkoopruimten, namelijk artikel 20 CESL. In dit artikel zijn zeven voorwaarden opgenomen voor verstrekking van precontractuele informatie. Deze voorwaarden zijn niet geheel op dezelfde manier ingestoken als de voorwaarden in de Richtlijn, nu de CESL de voorwaarden kort in artikel 20 aanstipt en dan in verschillende andere artikelen worden de voorwaarden verder uitgewerkt. Dit betreffen de artikelen 14 tot en met 17 CESL over prijsinformatie, informatie over de identiteit van de handelaar en informatie over voorwaarden van de overeenkomst. Beide regelingen bevatten de volgende voorwaarden voor verstrekking van precontractuele informatie: voornaamste kenmerken van goederen; de identiteit van de handelaar; de totaalprijs en de bijbehorende kosten; regelingen voor betaling, levering, uitvoering en termijnen; klachtenregeling; waarborg en garanties; duur van overeenkomst; de functionaliteit van digitale inhoud en de interoperabiliteit van de digitale inhoud met hardware en software. Verder ziet de Richtlijn op koop van goederen en diensten, terwijl de CESL zich beperkt tot goederen, digitale inhoud en daaraan gerelateerde diensten, zoals voortvloeit uit artikel 20 lid 1 (a) CESL en artikel 5 lid 1 (a) van de Richtlijn. In artikel 20 CESL, en ook in artikelen 14 en 16 CESL, is (de levering van) digitale inhoud veelvuldig opgenomen, terwijl de Richtlijn alleen aandacht besteed aan digitale inhoud wanneer het gaat om functionaliteit en interoperabiliteit. De CESL houdt duidelijker rekening met de ontwikkelingen op ictgebied, dan de Richtlijn. In de aanhef van artikel 5 lid 1 van de Richtlijn wordt gesproken van het verstrekken van informatie door de handelaar, terwijl in de aanhef van artikel 20 lid 1 CESL gesproken wordt van de verplichting tot verstrekken van informatie door de handelaar. Beide artikelen zien op een verplichting voor de handelaar, maar in de CESL is dit expliciet benoemd. In de Richtlijn wordt de voorwaarde gesteld dat een herinnering wordt gegeven betreffende het bestaan van de wettelijke waarborg van conformiteit van goederen. Deze herinnering wordt niet als voorwaarde gesteld in de CESL. In de CESL zijn wel aparte bepalingen opgenomen betreffende conformiteit. Deze bepalingen zijn niet opgenomen in de Richtlijn. Zoals eerder is gesteld, bepalingen betreffende conformiteit van overeenkomsten waren opgenomen in het voorstel van de Richtlijn, maar deze bepalingen zijn niet in de definitieve richtlijn opgenomen. Op alle andere punten zijn de voorwaarden voor het verstrekken van precontractuele informatie bij overeenkomsten anders dan overeenkomsten op afstand of gesloten buiten verkoopruimten uit de CESL en de Richtlijn gelijk aan elkaar. In aanvulling op de verplichtingen voor het verstrekken van precontractuele informatie uit de CESL moet de handelaar bij business-to-consumer overeenkomsten op grond van artikel 9 van de Verordening een Standard Information Notice overleggen. Dit document ziet op het informeren van de consument over de toepassing van de CESL en de rechten van de consument voor en na sluiting van de overeenkomst. De overeenkomst kan pas worden gesloten zodra de consument kenbaar is gemaakt met dit document en daaropvolgend expliciete instemming geeft voor de toepassing van de CESL op de overeenkomst. Deze Standard Information Notice is in Annex II van de Verordening opgenomen. Verder wordt in overweging 34 van de Richtlijn gesteld dat de handelaar bij het verstrekken van de pre-contractuele informatie rekening moet houden met de behoeften van de consument op een manier die de handelaar redelijkerwijs had kunnen voorzien. Deze behoeften zien op de mentale, lichamelijke of psychologische handicap, de leeftijd of de goedgelovigheid van de consument, waardoor de 16

17 consument bijzonder kwetsbaar kan zijn. De Richtlijn maakt hier een onderscheid tussen de normale consument en de zwakke consument. 43 Echter, de Richtlijn stelt aan het eind van overweging 34 dat de handelaar met deze specifieke behoeften rekening moet houden, maar dat dit mag niet leiden tot verschillende niveaus van consumentenbescherming. 44 In de CESL wordt niet gesproken over een onderscheid tussen de normale en zwakke consument bij het verstrekken van precontractuele informatie door de handelaar Rechtsmiddelen Artikel 23 Richtlijn laat het invullen van rechtsmiddelen, om naleving van de bepalingen uit de Richtlijn te bevorderen, over aan de lidstaten. Daarnaast geeft de Richtlijn in artikel 24 lid 1 de lidstaten de mogelijkheid om sanctiemaatregelen op te stellen voor inbreuken op de bepalingen uit de Richtlijn. Deze maatregelen moeten doeltreffend, evenredig en afschrikkend 45 zijn. De Richtlijn bevat zelf geen rechtsmiddelen of sanctiemaatregelen voor het niet naleven van de verplichting tot het verstrekken van precontractuele informatie. In de Richtlijn is wel de bepaling (artikel 10 van de Richtlijn) opgenomen voor handhaving bij het niet naleven van de informatieverplichting betreffende het herroepingsrecht. In de CESL is daarentegen wel een algemene bepaling opgenomen voor rechtsmiddelen bij de nietnaleving van de verstrekking van informatie. Artikel 29 lid 1 CESL stelt dat een partij aansprakelijk is voor alle geleden schade indien de bepalingen uit hoofdstuk 2 van de CESL niet worden nageleefd. De bepalingen uit hoofdstuk 2 van de CESL zien op informatieverplichtingen bij sluiting van overeenkomsten, maar ook informatie over het herroepingsrecht en de specifieke bepalingen uit artikel 19 CESL bij overeenkomsten op afstand. In lid 2 van artikel 29 CESL is bepaald dat de consument niet aansprakelijk is voor extra kosten indien de handelaar niet heeft voldaan aan de informatieverplichtingen betreffende extra kosten of kosten voor terugzending. Verder wordt in lid 3 van artikel 29 CESL verwezen naar de rechtsmiddelen uit artikel 42 lid 2, 48 en 49 CESL. Deze rechtsmiddelen zien respectievelijk op informatie over het herroepingsrecht, dwaling en fraude. Het rechtsmiddel bij de niet-naleving van de informatieverplichting over het herroepingsrecht is zowel opgenomen in artikel 42 lid 2 CESL als in artikel 10 van de Richtlijn. De bepaling stelt dat de herroepingstermijn na 12 maanden verstrijkt, indien de handelaar de informatie over het herroepingsrecht niet heeft verstrekt. En verder dat de herroepingstermijn van 14 dagen van start gaat, zodra de handelaar binnen 12 maanden de informatie over het herroepingsrecht heeft verstrekt Taalvoorschriften voor overeenkomsten De taalvoorschriften voor de overeenkomsten in de Richtlijn en de CESL worden overgelaten aan de lidstaten. In overweging 15 van de Richtlijn en overweging 27 van de Verordening wordt de keuze en de voorschriften voor de taal van de overeenkomst buiten de reikwijdte gelaten van de desbetreffende regelingen. Dit betekent dat elk land aparte bepalingen mag opstellen voor de taalkeuze van de overeenkomst. 43 Overweging 34 Richtlijn consumentenrechten. 44 Overweging 34 Richtlijn consumentenrechten. 45 Artikel 24 lid 1 Richtlijn consumentenrechten. 17

18 Levering en risico-overdracht De levering van goederen is bepaald in artikel 18 van de Richtlijn. Op grond van artikel 17 van de Richtlijn is de bepaling betreffende levering van toepassing op verkoopovereenkomsten, met de uitzondering van overeenkomsten tot levering van gas, water en elektriciteit en overeenkomsten tot levering van digitale inhoud dat niet op een duurzame drager is aangeleverd. Indien partijen geen afspraken hebben gemaakt betreffende de termijn van levering, dan moet de handelaar de goederen binnen 30 dagen na het sluiten van de overeenkomst leveren aan de consument. Bij het nalaten van levering binnen de gestelde termijn door de handelaar, dan krijgt de handelaar eventueel, rekening houdend met de omstandigheden, een nieuwe leveringstermijn. Indien deze termijn ook niet is gehaald, dan mag de consument de overeenkomst beëindigen. In de CESL zien de artikelen 93 tot en met 98 op de voorwaarden voor levering van goederen. De plaats, de wijze en de tijd van levering zijn in aparte bepalingen gedefinieerd (artikel 93 tot en met 95 CESL). Daarnaast zijn de verplichtingen betreffende het vervoeren van goederen voor de handelaar uiteengezet in artikel 96 CESL. In artikel 97 CESL over de verplichtingen voor de handelaar bij het weigeren of niet aannemen van de goederen door de consument. Het risico bij levering van goederen, en in het geval van de CESL ook levering van digitale inhoud, wordt overgedragen van handelaar naar consument op het moment dat de consument de goederen in fysiek bezit heeft. Dit geldt zowel voor de Richtlijn als in de CESL, in respectievelijk artikel 20 van de Richtlijn en artikel 142 CESL B2B-contracten De CESL is, in tegenstelling tot de Richtlijn, ook van toepassing op b2b-overeenkomsten bij grensoverschrijdend handelsverkeer. Het gaat hier om overeenkomsten waarbij ten minste een partij een klein- of middenbedrijf is op grond van artikel 7 van de Verordening. Een klein- of middenbedrijf is een onderneming met minder dan 250 werknemers en heeft niet meer dan 50 miljoen jaarlijkse omzet of niet meer dan een jaarbalans van 43 miljoen. De reikwijdte van de CESL kan worden uitgebreid tot b2b-overeenkomsten waarbij geen klein-of middenbedrijf als partij betrokken is. De keuze voor deze uitbreiding van de reikwijdte van de toepassing van de CESL wordt, op grond van artikel 13 van de Verordening aan de lidstaten overgelaten, net als bij de uitbreiding van de toepassing naar binnenlands handelsverkeer. Voor de toepassing van de CESL bij een grensoverschrijdende overeenkomst tussen twee ondernemingen, moeten de partijen in verschillende landen hun zetel hebben waarvan een land een lidstaat moet zijn van de Europese Unie. Artikel 1 lid 3 van de Verordening stelt dat de CESL opgebouwd is met bepalingen betreffende consumentenbescherming om op die manier een hoog niveau van consumentenbescherming te garanderen, het consumentenvertrouwen in de interne markt te bevorderen en het doen van grensoverschrijdende aankopen door consumenten aan te moedigen. Dit geldt zowel voor b2bovereenkomsten als voor b2c-overeenkomsten. In de CESL zijn de meeste bepalingen van toepassing op zowel b2c-overeenkomsten als b2bovereenkomsten. In veel bepalingen wordt gebruik gemaakt van de begrippen verkoper en koper, zodat deze bepalingen zowel van toepassing zijn op de relatie tussen consument en handelaar en de relatie tussen ondernemingen. Maar in de CESL zijn ook enkele onderdelen specifiek gericht op b2bovereenkomsten. In artikel 23 CESL zijn de verplichtingen opgenomen voor pre-contractuele 18