De impact van het voorstel van de richtlijn betreffende consumentenrechten op de huidige regelen inzake onrechtmatige bedingen

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar De impact van het voorstel van de richtlijn betreffende consumentenrechten op de huidige regelen inzake onrechtmatige bedingen Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Katrijn Rogiers ( ) (Major burgerlijk- en strafrecht) Promotor: Prof. Reinhard Steennot Commissaris: Delphine Goens

2 VOORWOORD In dit voorwoord wil ik graag enkele mensen bedanken die mij gedurende dit jaar bijgestaan en gesteund hebben in het voltooien van mijn opleiding. Eerst en vooral een woord van dank aan mijn promotor, professor Reinhard Steennot, voor het aanreiken van dit interessante onderwerp en het kritisch nalezen en verbeteren van mijn teksten. Dankzij professor Steennot is mijn interesse in het consumentenrecht steeds meer toegenomen. Ook mijn ouders wil ik bedanken voor vijf zorgeloze jaren studeren en wonen in Gent. Zonder hun hulp had ik mijn studies rechten niet tot een goed einde kunnen brengen. Daarnaast mag een woord van bijzondere dank aan mijn vriend Joris zeker niet ontbreken. Hij is diegene die mij in de lastige examenperioden steeds heeft gesteund en ook nu weer stond hij klaar om stukken tekst te verbeteren en de lay-out van deze masterproef op punt te stellen. Katrijn Rogiers

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... INLEIDING... 1 DEEL I. HET VOORSTEL VAN RICHTLIJN BETREFFENDE CONSUMENTENRECHTEN... 3 HOOFDSTUK 1: CONTEXT VAN HET RICHTLIJNVOORSTEL Historiek Voorlopers van het richtlijnvoorstel... 4 A. Groenboek betreffende de herziening van het consumentenacquis... 5 B. Het Gemeenschappelijk referentiekader... 7 C. Consumer law Compendium Realisatie van een interne markt voor alle burgers Inhoud van het richtlijnvoorstel HOOFDSTUK 2: HET PRINCIPE VAN MAXIMALE HARMONISATIE Begripsomschrijving Van minimale naar maximale harmonisatie Doelstellingen A. Versnipperd regelgevend kader tegengaan B. Hoog niveau van consumentenbescherming verzekeren C. Vermindering van administratieve kosten Draagwijdte van maximale harmonisatie Conclusie DEEL 2: DE IMPACT VAN HET VOORSTEL VAN RICHTLIJN OP DE BELGISCHE REGELGEVING INZAKE ONRECHTMATIGE BEDINGEN HOOFDSTUK 1: ALGEMEEN Probleemstelling Overzicht Belgisch wetgevend kader inzake onrechtmatige bedingen A. WHPC en wet vrije beroepen B. WMPC en wet vrije beroepen... 32

4 HOOFDSTUK 2: TOEPASSINGSGEBIED Toepassingsgebied ratione personae A. Consument B. Onderneming - Handelaar Toepassingsgebied ratione materiae A. Niet onderhandelde bedingen B. Dwingende wettelijke of regelgevende bepalingen HOOFDSTUK 3: TRANSPARANTIE EN TERBESCHIKKINGSTELLING Transparantie A. Algemeen B. Aanvullende betalingen C. Interpretatie Terbeschikkingstelling HOOFDSTUK 4: ALGEMENE TOETSINGSNORM Begripsomschrijving A. Algemeen B. Goede trouw Criteria voor de beoordeling van het oneerlijk karakter van een beding A. Klassieke criteria B. Het criterium betreffende transparantie en terbeschikkingstelling Geen beoordeling van het eigenlijke voorwerp van de overeenkomst of de redelijkheid van de aangegeven betaling HOOFDSTUK 5: ZWARTE EN GRIJZE LIJSTEN VAN ONRECHTMATIGE BEDINGEN Algemeen Bedingen die zowel in de WMPC als in de zwarte of grijze lijst voorkomen A. Onherroepelijke verbintenis van de consument B. Prijswijzigingsbedingen C. Eenzijdige wijziging van de voorwaarden en kenmerken van de overeenkomst D. Overeenstemming met de overeenkomst en interpretatie van bedingen... 76

5 E. Bedingen betreffende de contractuele tekortkomingen van de onderneming F. Onevenredige schadebedingen G. Bedingen betreffende de bewijsmiddelen en bewijslast H. Schuldvergelijking I. Behouden van betaalde bedragen J. Overdracht van verplichtingen (en rechten) K. Eenzijdige opzegging van een overeenkomst van onbepaalde duur door de onderneming L. Stilzwijgende verlenging van een overeenkomst van bepaalde duur M. Afzien van verhaal tegen de onderneming Bedingen uit de WMPC die niet in de zwarte of grijze lijst voorkomen A. Eenzijdige wijziging of bepaling van de leveringstermijn B. Recht tot vordering van de ontbinding van de overeenkomst C. Eenzijdige opzegging van een overeenkomst van bepaalde duur door de onderneming D. Recht op ontbinding van de overeenkomst bij overmacht E. Beperking of uitsluiting van de wettelijke waarborg of de wettelijke verplichting tot levering van een goed F. Melding van gebreken in een product G. Wederkerigheid en gelijkwaardigheid van schadebedingen H. Exoneratie voor opzet, grove schuld en niet-uitvoeren van een essentiële verbintenis I. Behouden van betaalde voorschotten J. Ontbreken van een duidelijke vermelding van een redelijke opzegtermijn K. Stilzwijgende verlenging van een overeenkomst van bepaalde duur voor een onredelijke termijn L. Bevoegdheidsbedingen M. Schending van de informatieverplichting N. Bepalingen betreffende bankdomiciliëring en facturering via elektronische post Bedingen uit de zwarte of grijze lijst die niet in de WMPC voorkomen

6 A. Arbitragebedingen B. Eenzijdige wijziging van bedingen op een duurzame drager C. Beperking van het recht van de consument om goederen door te verkopen HOOFDSTUK 6: GEVOLGEN VAN HET ONRECHTMATIG KARAKTER VAN EEN BEDING Inleiding Sanctionering van onrechtmatige bedingen Ambtshalve toetsing van onrechtmatige bedingen CONCLUSIE BIJLAGEN BIJLAGE 1: ZWARTE LIJST VAN ONRECHTMATIGE BEDINGEN IN HET RICHTLIJNVOORSTEL BIJLAGE 2: GRIJZE LIJST VAN ONRECHTMATIGE BEDINGEN IN HET RICHTLIJNVOORSTEL BIBLIOGRAFIE

7 INLEIDING 1. Het uitgangspunt van deze masterproef is het door de Europese Commissie opgestelde voorstel van richtlijn betreffende consumentenrechten van 8 oktober Dit voorstel vervangt in het kader van de herziening van het consumentenacquis vier belangrijke richtlijnen door één horizontaal instrument: de richtlijn betreffende buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten, de richtlijn betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten, de richtlijn betreffende op afstand gesloten overeenkomsten en de richtlijn betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen. De Europese Commissie slaat met het richtlijnvoorstel twee wegen in om ingrijpende vernieuwingen in het Europese consumentenrecht te verwezenlijken. Ten eerste vervangt het voorstel, zoals reeds vermeld, vier bestaande richtlijnen binnen het consumentenacquis. Ten tweede heeft de Europese Commissie gekozen voor de toepassing van de volledige harmonisatie. 2. Deze masterproef beoogt de impact van het hierboven omschreven richtlijnvoorstel op de huidige Belgische regelgeving inzake onrechtmatige bedingen te bespreken. Om dit te realiseren zullen de verschillende bepalingen uit het richtlijnvoorstel en de WMPC inhoudelijk aan elkaar getoetst worden. 3. Het is van belang om op te merken dat het richtlijnvoorstel momenteel nog geen bindende kracht heeft en de lidstaten aldus nog geen verplichtingen kan opleggen. Het betreft hier een voorstel van richtlijn, door de Europese Commissie op 8 oktober 2008 gedaan aan de Raad van Ministers en het Europees Parlement. In een latere fase, dit is de onderhandelings- en besluitvormingsfase, zal dit voorstel door verschillende nationale en Europese politici besproken en beoordeeld worden. Slechts als de richtlijn wordt goedgekeurd door het Europees Parlement 1 Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende consumentenrechten, 8 oktober 2008, COM (2008) 614 definitief, _0614_F_EN_PROPOSITION_DE_DIRECTIVE.pdf. (Hierna voorstel van richtlijn of richtlijnvoorstel). 1

8 en de Raad van Ministers zal ze bindend worden en gevolgen resulteren voor alle lidstaten van de Europese Unie. 4. In het eerste deel van deze bespreking wordt ingegaan op het richtlijnvoorstel in het algemeen. Overeenkomstig het eerste hoofdstuk worden onder meer de voorbereidende documenten en de doelstellingen die met het richtlijnvoorstel worden beoogd besproken. In het tweede hoofdstuk wordt het principe van de maximale harmonisatie uitgediept. Het tweede deel gaat specifiek in op de problematiek van de onrechtmatige bedingen in de overeenkomsten tussen een onderneming en een consument. In het eerste hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van het huidig wetgevend kader in België met betrekking tot de onrechtmatige bedingen. Hoofdstuk twee omschrijft het toepassingsgebied ratione personae en ratione materiae. In het derde hoofdstuk worden de vereisten van transparantie en terbeschikkingstelling onder de loep genomen en hoofdstuk vier bespreekt de algemene toetsingsnorm. Overeenkomstig hoofdstuk vijf worden de verschillende onrechtmatige bedingen uit het richtlijnvoorstel en de WMPC inhoudelijk vergeleken met elkaar. Dit hoofdstuk vormt een van de belangrijkste onderdelen van deze bespreking. Het laatste hoofdstuk van het tweede deel, hoofdstuk zes, licht de gevolgen van het oneerlijk karakter van een beding toe. 2

9 DEEL I. HET VOORSTEL VAN RICHTLIJN BETREFFENDE CONSUMENTENRECHTEN HOOFDSTUK 1: CONTEXT VAN HET RICHTLIJNVOORSTEL 1. Historiek 5. Het consumentenrecht is een vrij jonge rechtstak in vergelijking met andere tot de economische sector behorende regelgevingen. Pas vanaf de jaren 70 werden in de eerste Europese lidstaten wettelijke maatregelen inzake misleidende reclame, oneerlijke contractbedingen en dergelijke meer genomen ter bescherming van de consument. De ommekeer naar een volwaardig consumentenrecht kwam in 1975 met het Eerste Europese programma ter bescherming van de consument 2, dat voornamelijk wetgeving ter bescherming van de consument in het vooruitzicht stelde. In de daaropvolgende jaren hebben zeer veel Europese lidstaten gehoor gegeven aan deze oproep 3. In België bijvoorbeeld werd in 1991 de wet op de handelspraktijken 4 in het leven geroepen, die recent werd vervangen door de wet op de marktpraktijken In de afgelopen decennia is het consumentenrecht ook meer en meer een Europese zaak geworden. De taak van de nationale wetgever en rechter om de consument te beschermen 2 Resolutie van de Raad van 14 april 1975 betreffende een eerste programma van de Europese Economische Gemeenschap voor een beleid inzake bescherming en voorlichting van de consument, PB C 92/1 van 25 april 1975; In 1981 en 1986 volgden respectievelijk een tweede en derde programma. 3 E. HONDIUS, De toekomst van het consumentenrecht in het licht van het voorstel voor een richtlijn consumentenrechten en het ontwerp gemeenschappelijk referentiekader in J. MEEUSEN, G. STRAETMANS en A. VAN DEN BOSSCHE (eds.), Het EG-consumentenacquis: nu en straks, Antwerpen, Intersentia, 2009, (Hierna E. HONDIUS, De toekomst van het consumentenrecht in het licht van het voorstel voor een richtlijn consumentenrechten en het ontwerp gemeenschappelijk referentiekader ). 4 Wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, B.S. 29 augustus (Hierna WHPC). 5 Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming, B.S. 12 april (Hierna WMPC). 3

10 werd grotendeels overgenomen door de Europese wetgever, die het noodzakelijk vond om overkoepelende wetgeving tot stand te brengen die elke consument een basis van rechten garandeert. In het licht van het verder ontwikkelen van een Europese interne markt hebben de Europese instanties dan ook verschillende richtlijnen en verordeningen uitgevaardigd 6. Echter, aangezien Europees consumentenrecht ontwikkeld werd ten gevolge van het ingrijpen op concrete situaties is in de loop der jaren een geheel van niet samenhangende regels ontstaan. Met het voorstel van richtlijn betreffende consumentenrechten, dat vier thans geldende richtlijnen samenbrengt in één richtlijn, heeft de Europese Commissie getracht hieraan tegemoet te komen. 2. Voorlopers van het richtlijnvoorstel 7. Het voorstel van richtlijn is, zoals de toelichting het omschrijft, het resultaat van de werkzaamheden van de Europese Commissie tot herziening van het consumentenacquis 7. Het begrip consumentenacquis kan omschreven worden als de opsomming van de richtlijnen betreffende contracten, handelspraktijken en producten waar consumenten bij betrokken zijn Met betrekking tot de thans geldende richtlijnen die vervangen worden door het richtlijnvoorstel stelde de Europese Commissie dat de doelstellingen niet werden bereikt. In plaats van marktintegratie was er eerder sprake van marktfragmentatie tussen de lidstaten van de Europese Unie 9. Dit had vooral te maken met de mogelijkheid voor lidstaten om als gevolg van het principe van minimale harmonisatie strengere regelen vast te stellen ten opzichte van 6 J.M. SMITS, Consumentenrecht: een zaak voor de Europese Unie? Een kritische beschouwing over het ontwerp voor een Europese richtlijn consumentenrechten, Ars Aequi 2009, 367 of viewcontent.cgi?article=1028&context=jan_smits. 7 Toelichting bij het richtlijnvoorstel, 2. 8 W. VAN BOOM, De ontwerprichtlijn Consumentenrechten: gemaakte keuzes en gekozen onderbouwing in M.W. HESSELINK en M.B.M. LOOS (eds.), Het voorstel voor een Europese richtlijn consumentenrechten. Een Nederlands perspectief, Den Haag, Boom, 2009, 15. (Hierna W. VAN BOOM, De ontwerprichtlijn Consumentenrechten: gemaakte keuzes en gekozen onderbouwing ). 9 Hoofdzakelijk op het vlak van de onrechtmatige bedingen. 4

11 de Europese regelgeving. Wél werd door de richtlijnen een minimaal vangnet ten behoeve van de consument ter beschikking gesteld 10. A. Groenboek betreffende de herziening van het consumentenacquis 9. De diverse redenen voor de herziening van het consumentenacquis, die reeds een aanvang nam in , werden door de Commissie onder meer in het Groenboek betreffende de herziening van het consumentenacquis 12 uitgewerkt. Het huidige consumentenrecht zou in de eerste plaats niet langer voldoen aan de vereisten van een snel evoluerende markt. Hier wordt onder meer gedoeld op de opkomst van de digitale technologie. Ook voert de Commissie het versnipperd karakter van de bestaande regelgeving aan. De laatste decennia zijn richtlijnen en andere beleidsinstrumenten uitgevaardigd die niet of nauwelijks op elkaar zijn afgestemd. Bovendien is in de loop der jaren nationale regelgeving ontstaan die, als gevolg van het principe van de minimale harmonisatie, een hoger beschermingsniveau wou bieden en aldus verschilt van wetgeving van andere lidstaten In het Groenboek werd tevens uitgegaan van enkele algemene benaderingen. Vooreerst moet inzake consumentenpolitiek en interne markt voor een meer horizontale aanpak geopteerd worden 14. Dit impliceert dat bepaalde reeds bestaande richtlijnen tegelijk zouden worden geregeld in één en dezelfde richtlijn wat betreft hun gemeenschappelijke aspecten, waardoor het consumentenacquis vereenvoudigd en gerationaliseerd wordt 15. Een sectorale 10 P. CAMBIE, Onrechtmatige bedingen, Brussel, Larcier, 2009, Communication from the Commission to the Council and the European Parliament on European contract law, 11 juli 2001, COM (2001) 398 definitief. 12 Groenboek over de herziening van het consumentenacquis, 8 februari 2007, COM (2004) 651 definitief, en.pdf. (Hierna Groenboek). 13 C. CAUFFMAN, M.G. FAURE en T. HARTLIEF, Het richtlijnvoorstel consumentenrechten: quo vadis?, Contracteren 2010, Groenboek, M.W. HESSELINK, Naar een (Europees) wetboek van consumentenrecht?, NJB 2007,

12 aanpak bood volgens de Europese Commissie geen oplossing meer 16. Het Europees Parlement daarentegen is eerder voorstander van een mixed approach: een horizontaal instrument verdient de voorkeur, gecombineerd met sectorale wetgeving voor specifieke vraagstukken 17. Vervolgens pleit de Commissie voor een maximale harmonisatie in tegenstelling tot het voorheen toegepaste principe van de minimumharmonisatie 18. Een laatste benadering heeft betrekking op de werkingssfeer van mogelijke beleidsinstrumenten. De Europese Commissie is voorstander van een instrument dat van toepassing is op álle overeenkomsten 19. Dit zijn met name niet enkel de grensoverschrijdende overeenkomsten, maar ook de zuiver binnenlandse overeenkomsten. In het richtlijnvoorstel werd deze laatste benadering verdedigd door te stellen dat de opname van binnenlandse overeenkomsten in het voorstel bijdraagt tot het streven naar een vereenvoudiging van het consumentenacquis aangezien een dubbele regeling wordt vermeden 20. Nederland en Duitsland hebben hier reeds op gereageerd en spreken zich eerder uit voor een beperking van het toepassingsgebied van het richtlijnvoorstel tot de grensoverschrijdende transacties De 300 reacties 22 die volgden op het Groenboek gaven hun voorkeur aan een horizontaal instrument waarin onder meer de begrippen consument en handelaar op uniforme wijze worden geregeld 23. Het Groenboek werd namelijk opgesteld om alle belangstellende partijen in 16 Mededeling van de Commissie aan de Raad, aan het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité EU- strategie voor het consumentenbeleid Consumenten mondig maken, hun welzijn verbeteren en hun effectief bescherming bieden, COM, 13 maart 2007, 99 definitief, consumers/overview/cons_policy/doc/nl_99.pdf. 17 P. CAMBIE, Onrechtmatige bedingen, Brussel, Larcier, 2009, De redenen hiervoor worden uiteengezet in randnummer 23 en volgende. 19 Groenboek, Toelichting bij het richtlijnvoorstel, E. HONDIUS, De toekomst van het consumentenrecht in het licht van het voorstel voor een richtlijn consumentenrechten en het ontwerp gemeenschappelijk referentiekader, supra noot 3, Report on the outcome of the public consultation on the green paper on the review of the consumer acquis, acquis_working_doc.pdf. (Hierna review of consumer acquis document). 23 Hoofdzakelijk afkomstig van de zijde van ondernemingen en in mindere mate van consumentenorganisaties, overheidsinstanties en praktijkjuristen. 6

13 te lichten over de mogelijke beleidsopties bij de herziening van het consumentenacquis 24. Enige verschillen rezen in de keuze van harmonisatie. De meerderheid van de respondenten uit het bedrijfsleven opteerden voor maximale harmonisatie, terwijl de voorkeur van de consumentenorganisaties uitging naar minimumharmonisatie 25. Deze laatste zouden volgens de Commissie wel akkoord gaan met maximale harmonisatie indien er een hoog beschermingsniveau gewaarborgd wordt en deze vorm van harmonisatie beperkt blijft tot specifieke situaties 26. B. Het Gemeenschappelijk referentiekader 12. Een ander initiatief dat tevens gesitueerd moet worden binnen de herziening van het consumentenacquis betreft het (Draft) Common Frame of Reference 27 of het Gemeenschappelijk referentiekader 28. Het GRK werd voor het eerst vermeld in een Actieplan van opgesteld door de Europese Commissie, waarin ze aankondigde de coherentie van het consumentenacquis op het terrein van het contractenrecht te verbeteren door het invoeren van een GRK 30. Het is nooit echt helemaal duidelijk geweest wat bedoeld werd met het GRK 31. De Europese Commissie zag dit instrument als een intermediaire stap voor het bereiken van een herziening van het algemene contractenacquis en als een belangrijke basis voor de redactie van een gemeenschappelijk wetboek 32. Volgens de meeste lidstaten daarentegen was hier een 24 M.W. HESSELINK, Naar een (Europees) wetboek van consumentenrecht?, NJB 2007, M.B.M. LOOS, Herziening van het consumentenrecht: een teleurstellend richtlijnvoorstel, TvC 2008, Review of consumer acquis document, 4; M.B.M. LOOS, Volledige harmonisatie van het Europese consumentenrecht: voorzichtigheid geboden!, TvC 2009, Hierna DCFR of CFR. 28 Hierna GRK. 29 Het Actieplan kwam er na een algemene consultatieronde in M.W. HESSELINK, Naar een (Europees) wetboek van consumentenrecht?, NJB 2007, 850; Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad; Een coherenter Europees Verbintenissenrecht; een Actieplan, 15 maart 2003, COM (2003) 68 definitief. (Hierna Actieplan). 31 M.W. HESSELINK, Naar een (Europees) wetboek van consumentenrecht?, NJB 2007, M.W. HESSELINK, The Consumer Rights Directive and the CFR: two worlds apart?, ERCL 2009,

14 voorontwerp van een Europees modelwetboek van burgerlijk recht ontwikkeld waarop de Europese instanties kunnen terugvallen bij het opstellen van nieuwe Europese wetgeving Met de opstelling van het Groenboek in 2005 stelde de Europese Commissie dat het algemeen contractenrecht voorlopig plaats moest maken voor een belangrijkere hervorming, namelijk de herziening van het consumentenacquis. Deze nieuwe visie blokkeerde de doelstellingen van het Actieplan aanzienlijk. De draagwijdte van de herziening werd immers beperkt tot richtlijnen inzake consumentenbescherming en er geschiedde geen enkele verwijzing naar het GRK in het Groenboek 34. Er leek zich aldus een verschuiving van een vooropgesteld Europees burgerlijk wetboek naar een Europees wetboek van consumentenrecht voor te doen 35. Als gevolg hiervan zou het ontstaan van een duidelijk onderscheid tussen enerzijds consumentenovereenkomsten en anderzijds commerciële overeenkomsten niet te vermijden zijn. In de rechtsleer werd terecht de vraag gesteld of deze ingeslagen weg wel de juiste was en of de werkelijkheid niet genuanceerder is. De grondslag voor de bescherming van consumenten in overeenkomsten impliceert een belangrijk verschil in machtsverhouding tussen consument en handelaar 36. Echter, in commerciële of handelsovereenkomsten bestaan ook verschillende machtsverhoudingen waardoor bescherming van de economisch zwakkere partij gewenst zou zijn 37. Een algemeen contractenrecht van onevenwichtige overeenkomsten en bedingen zou hier aldus eerder een oplossing kunnen zijn dan een loutere bescherming van consumentenovereenkomsten Ondanks het feit dat het wetboek ten tijde van het richtlijnvoorstel slechts een voorlopig karakter had, is het volgens sommige rechtsleer betreurenswaardig dat er nauwelijks melding 33 C. CAUFFMAN, M.G. FAURE en T. HARTLIEF, Het richtlijnvoorstel consumentenrechten: quo vadis?, Contracteren 2010, M.W. HESSELINK, The Consumer Rights Directive and the CFR: two worlds apart?, ERCL 2009, M.W. HESSELINK, Naar een (Europees) wetboek van consumentenrecht?, NJB 2007, Infra randnummer 61 en volgende. 37 Bijvoorbeeld grote ondernemingen tegenover kleine familiebedrijven. 38 M.W. HESSELINK, Naar een (Europees) wetboek van consumentenrecht?, NJB 2007,

15 wordt gemaakt van het GRK in het voorstel 39. Dit instrument was immers bedoeld als hulpmiddel voor de Commissie bij de herziening van het contractenrecht, waarvan het richtlijnvoorstel een belangrijk resultaat vormt 40. Volgens de Commissie dient het GRK evenwel nog niet volledig terzijde te worden geschoven in de herzieningsprocedure 41. Het Europees Parlement en de Europese Raad hebben immers nog steeds de mogelijkheid het GRK te betrekken bij de amendementen die ze eventueel zouden geven op het richtlijnvoorstel 42. Aangezien het GRK op verschillende vlakken een hogere bescherming aan consumenten biedt zou ze een gunstige invloed kunnen hebben op het richtlijnvoorstel 43. Bovendien kan het Hof van Justitie het GRK hanteren voor de interpretatie van het bestaande contractenrecht 44. Nadat het richtlijnvoorstel is vastgesteld zou het GRK nog een rol kunnen spelen als hulpmiddel bij het ontwikkelen van nieuw Europees contractenrecht, daar ze een ruimere draagwijdte heeft dan het huidige richtlijnvoorstel 45. C. Consumer law Compendium 15. Een andere voorloper van het richtlijnvoorstel is het EG Consumer law Compendium 46. Dit verslag, opgesteld op verzoek van de Europese Commissie, geeft een analyse weer van de implementatie van verschillende richtlijnen in de lidstaten. Een achttal richtlijnen werden hierbij 39 C. TWIGG-FLESNER en D. METCALFE, The proposed Consumer Rights directive less haste, more thought?, ERCL 2009, 370; E. HONDIUS, De toekomst van het consumentenrecht in het licht van het voorstel voor een richtlijn consumentenrechten en het ontwerp gemeenschappelijk referentiekader, supra noot 3, C. CAUFFMAN, M.G. FAURE en T. HARTLIEF, Het richtlijnvoorstel consumentenrechten: quo vadis?, Contracteren 2010, 74-75; M.W. HESSELINK, The Consumer Rights Directive and the CFR: two worlds apart?, ERCL 2009, M.W. HESSELINK, The Consumer Rights Directive and the CFR: two worlds apart?, ERCL 2009, Communication from the Commission to the Council and the European Parliament, European Contract Law and the Revision of the Acquis: The Way Forward, 11 oktober 2004, COM (2004) 651 definitief. 43 Als voorbeeld kan hier het begrip consument worden gegeven dat in het GRK ruimer omschreven is dan in het richtlijnvoorstel en ook de gemengde transacties omvat; M.W. HESSELINK, The Consumer Rights Directive and the CFR: two worlds apart?, ERCL 2009, M.B.M. LOOS, Review of the European Consumer Acquis, München, Sellier, 2008, M.W. HESSELINK, The Consumer Rights Directive and the CFR: two worlds apart?, ERCL 2009, H. SCHULTE-NÖLKE, C. TWIGG-FLESNER en M. EBERS (eds.), EC Consumer Law Compendium: The Consumer Acquis and its Transposition in the Member States, München, Sellier, 2008, 529 p. en 9

16 doorgelicht 47. Wat betreft de richtlijn oneerlijke bedingen werd onder meer een vergelijking weergegeven tussen de bedingen in de bijlage bij de richtlijn en de overeenkomstige regeling in de verschillende lidstaten 48. Mede als gevolg hiervan is het voorstel van richtlijn betreffende consumentenrechten tot stand gekomen. 3. Realisatie van een interne markt voor alle burgers 16. De Commissie concludeerde dat de herziening van het consumentenacquis ertoe zou strekken de bestaande regelgeving op het gebied van het consumentenrecht te vereenvoudigen en te vervolledigen. Als gevolg hiervan zou een echte business-to-consumer markt worden gerealiseerd 49. Het ultieme doel van het herzieningstraject is dan te komen tot een vernieuwend denken over de relatie tussen de consument en de interne markt 50 waarbij, met inachtneming van het subsidiariteitsbeginsel, een juist evenwicht tot stand komt tussen een hoog beschermingsniveau voor de consument enerzijds en het concurrentievermogen van de bedrijven anderzijds In een mededeling van 20 november verklaarde de Commissie dat de interne markt betere resultaten en tastbare voordelen moet opleveren voor consumenten en KMO s E. HONDIUS, De toekomst van het consumentenrecht in het licht van het voorstel voor een richtlijn consumentenrechten en het ontwerp gemeenschappelijk referentiekader, supra noot 3, H. SWENNEN, Het voorstel van richtlijn consumentenrechten en de regeling van oneerlijke bedingen in overeenkomsten in J. MEEUSEN, G. STRAETMANS en A. VAN DEN BOSSCHE (eds.), Het EG-consumentenacquis: nu en straks, Antwerpen, Intersentia, 2009, 63. (Hierna H. SWENNEN, Het voorstel van richtlijn consumentenrechten en de regeling van oneerlijke bedingen in overeenkomsten ). 49 Toelichting bij het richtlijnvoorstel, Dit is een ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrije verkeer van goederen en diensten en de vrijheid van vestiging zijn gewaarborgd. 51 Toelichting bij het richtlijnvoorstel, Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio s Een interne markt voor het Europa van de 21 e eeuw, 20 november 2007, COM (2007) 724 definitief. 53 Toelichting bij het richtlijnvoorstel, 3. 10

17 Deze conclusie was de uitkomst van een grondig onderzoek naar de werking van de interne markt, met als doel de krachtlijnen van een hernieuwd interne marktbeleid uiteen te zetten 54. Een centrale vraag bij de herziening van de interne markt bestond erin hoe deze markt effectief kon beantwoorden aan de noden van álle burgers, inclusief KMO s en consumenten. Een algemene consultatie over het toekomstig interne marktbeleid in 2006 bracht namelijk aan het licht dat hoofdzakelijk grote ondernemingen inspelen op de Europese interne markt. Het percentage KMO s en consumenten dat profiteert van de voordelen van de interne markt zou verwaarloosbaar zijn. Hieruit blijkt dat het louter bestaan van een interne markt aldus niet automatisch leidt tot participatie van KMO s en consumenten. Als voornaamste redenen hiervoor kunnen de toevoeging van nationale regelgeving aan Europese normen 55 en de onwetendheid van de burger over de rechten en voordelen die de interne markt biedt aangebracht worden. Om aan de noden van kleine ondernemingen en consumenten te voldoen dient het interne marktbeleid niet enkel rekening te houden met de aanbodzijde van de markten maar tevens met de vraagzijde, zodat ook kleinere spelers op het voorplan komen te staan. Beschermende maatregelen als uitgangspunt zullen echter onvoldoende zijn. De consument moet daadwerkelijk de kans en keuze krijgen om betere producten en diensten aan te schaffen en dient niet louter beschermd te worden indien hij grensoverschrijdend een contract sluit Ter verwezenlijking van een interne markt voor alle burgers werden reeds enkele initiatieven genomen door de Europese Commissie. Onder meer een Scorebord voor consumentenmarkten en zogenaamde Centra voor de consument, die gratis informatie en juridisch advies verlenen voor grensoverschrijdende problemen, werden opgericht met als 54 A. VERHOEVEN, Consument en interne markt beschouwingen bij het voorstel van richtlijn betreffende consumentenrechten in J. MEEUSEN, G. STRAETMANS en A. VAN DEN BOSSCHE (eds.), Het EG-consumentenacquis: nu en straks, Antwerpen, Intersentia, 2009, 41. (Hierna verkort A. VERHOEVEN, Consument en interne markt ). 55 Het zogenaamde goldplating. 56 A. VERHOEVEN, Consument en interne markt, supra noot 54,

18 bedoeling de interne markt dichter bij de consument te brengen 57. Het richtlijnvoorstel zou een volgende stap zijn naar de optimalisering van een interne markt voor de consument. 4. Inhoud van het richtlijnvoorstel 19. Het voorstel van richtlijn vervangt in het kader van bovenvermelde herziening vier belangrijke richtlijnen door één horizontaal instrument 58 : de richtlijn betreffende buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten 59, de richtlijn betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten 60, de richtlijn betreffende op afstand gesloten overeenkomsten 61 en de richtlijn betreffende bepaalde aspecten van de verkoop van en de garanties voor consumptiegoederen 62. Dit impliceert dat de maximale harmonisatie in het voorstel een doelgerichte harmonisatie is Voor het bereiken van eenvormigheid in het Europese consumentenrecht is één overkoepelende richtlijn alvast een stap in de goeie richting. De vraag kan echter gesteld worden of er geen andere richtlijnen in de nieuwe richtlijn dienen te worden opgenomen. Volgens sommige rechtsleer zou een toevoeging van de richtlijn oneerlijke handelspraktijken aan de lijst wenselijk zijn, aangezien deze laatste ook uitgaat van totale harmonisatie en tevens 57 A. VERHOEVEN, Consument en interne markt, supra noot 54, Oorspronkelijk zouden 8 richtlijnen worden herzien. De richtlijn betreffende pakketreizen, met inbegrip van vakantiepakketten en rondreispakketten (90/314/EG), richtlijn betreffende de bescherming van de verkrijger voor wat bepaalde aspecten betreft van overeenkomsten inzake de verkrijging van een recht van deeltijds gebruik van onroerende goederen (94/47/EG), richtlijn betreffende de bescherming van de consument inzake prijsaanduiding van aan de consument aangeboden producten (98/6/EG) en de richtlijn betreffende het doen staken van inbreuken in het raam van de bescherming van de consumentenbelangen (98/27/EG) werden echter niet opgenomen; Toelichting bij het richtlijnvoorstel, Richtlijn 85/577/EEG van de Raad van 20 december 1985 betreffende de bescherming van de consument bij buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten, PB L van 31 december 1985, Richtlijn 93/13/EEG van de Raad van 5 april 1993 betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten, PB L van 21 april 1993, 29. (Hierna richtlijn oneerlijke bedingen). 61 Richtlijn 97/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 1997 betreffende de bescherming van de consument bij op afstand gesloten overeenkomsten, PB L van 4 juni 1997, Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad van 25 mei 1999 betreffende bepaalde aspecten van de verkoop en de garanties van consumptiegoederen, PB L van 7 juli 1999, J. STUYCK, Harmonisatieniveau, DCCR 2009, afl ,

19 de informatieverplichting van de handelaar benadrukt en vooropstelt 64. Wanneer dit richtlijnvoorstel evenwel als pilot study wordt beschouwd, kan het momenteel een terechte beslissing zijn om slechts een aantal richtlijnen in het richtlijnvoorstel op te nemen Enige kritiek werd geuit op de keuze van de Europese Commissie voor een richtlijn als beleidsinstrument. Volgens de Commissie laat een richtlijn aan de lidstaten een zekere beoordelingsmarge om nationale juridische concepten te kunnen handhaven en wordt tevens voorzien in de mogelijkheid om een coherent consumentenwetboek op nationaal niveau te realiseren 66. Een belangrijk deel van de rechtsleer opteert daarentegen voor een beleidsinstrument in de vorm van een verordening. Bij de inwerkingtreding van een verordening is immers geen nadere implementatie nodig waardoor een eventuele versnippering van nationale wetgeving wordt tegengegaan 67. De Commissie hecht echter meer waarde aan de mogelijkheid voor de lidstaten om discretionair de Europese regelgeving aan te passen aan hun nationale standaarden en heeft daarom geopteerd voor een richtlijn Het richtlijnvoorstel is onderverdeeld in 7 hoofdstukken en 5 bijlagen. Hoofdstuk I legt het onderwerp, de definities en het toepassingsgebied vast. Hoofdstuk II omschrijft de algemene informatieverplichtingen van de handelaar voor het sluiten van de overeenkomst en enkele specifieke voorschriften voor tussenpersonen. Hoofdstuk III heeft betrekking op de informatievoorschriften voor overeenkomsten die op afstand of buiten de verkoopruimte zijn gesloten en regelt tevens het herroepingsrecht in deze gevallen. Hoofdstuk IV regelt de andere consumentenrechten met betrekking tot verkoopovereenkomsten, waaronder de levering en de risico-overdracht, de non-conformiteit, de aansprakelijkheid en de garanties. Hoofdstuk V 64 E. HONDIUS, De toekomst van het consumentenrecht in het licht van het voorstel voor een richtlijn consumentenrechten en het ontwerp gemeenschappelijk referentiekader, supra noot 3, E. HONDIUS, The Proposal for a European Directive on Consumer Rights: A Step Forward, ERPL 2010, Toelichting bij het richtlijnvoorstel, W. VAN BOOM, De ontwerprichtlijn Consumentenrechten: gemaakte keuzes en gekozen onderbouwing, supra noot 8, 19; M.W. HESSELINK, Naar een (Europees) wetboek van consumentenrecht?, NJB 2007, E. HONDIUS, De toekomst van het consumentenrecht in het licht van het voorstel voor een richtlijn consumentenrechten en het ontwerp gemeenschappelijk referentiekader, supra noot 3,

20 bepaalt de consumentenrechten met betrekking tot oneerlijke bedingen in overeenkomsten en hoofdstuk VI en VII bevatten enkele algemene slotbepalingen. Bijlage I van het richtlijnvoorstel bevat de informatie die de ondernemer moet verschaffen in het kader van een mogelijke herroeping. In bijlagen II en III worden de onrechtmatige bedingen in de zwarte en grijze lijst van onrechtmatige bedingen opgesomd. Bijlagen IV en V geven respectievelijk een overzicht van de richtlijnen die worden ingetrokken en de transponeringstabel weer. Met betrekking tot het tweede deel van deze bespreking zullen hoofdzakelijk hoofdstuk V inzake onrechtmatige bedingen in consumentenovereenkomsten en de bijlagen II en III van belang zijn. 14

21 HOOFDSTUK 2: HET PRINCIPE VAN MAXIMALE HARMONISATIE 1. Begripsomschrijving 23. De vier richtlijnen die worden herzien door het voorstel gaan steevast uit van het principe van minimale harmonisatie 69. Het richtlijnvoorstel daarentegen legt de klemtoon op het beginsel van de maximale harmonisatie. Deze overgang van minimale naar maximale harmonisatie is revolutionair, doch een aantal recente richtlijnen inzake consumentenbescherming zijn reeds gebaseerd op het principe van volledige harmonisatie. Als voorbeeld kunnen hier de richtlijnen inzake financiële diensten op afstand 70, consumentenkrediet 71, oneerlijke handelspraktijken 72 en timesharing 73 worden genoemd. Ze zijn het resultaat van de in 2002 afgekondigde mededeling van de Europese Commissie dat ze wou afstappen van minimumharmonisatie en de richting wilde uitgaan van volledige harmonisatie 74. Ook het Europees Parlement heeft zich in uitgesproken voor de goedkeuring van een instrument in de vorm van een horizontale richtlijn gebaseerd op volledige doelgerichte harmonisatie Infra randnummer 25 voor een begripsomschrijving. 70 Richtlijn 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 september 2002 betreffende de verkoop op afstand van financiële diensten aan consumenten en tot wijziging van de Richtlijnen 90/619/EEG, 97/7/EG en 98/27/EG van de Raad, PB L 271 van 9 oktober 2002, Richtlijn 2008/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2008 inzake kredietovereenkomsten voor consumenten en tot intrekking van Richtlijn 87/102/EEG van de Raad, PB L van 22 mei 2008, Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt, PB L 149 van 11 juni 2005, 22; A. VERHOEVEN, Consument en interne markt, supra noot 54, Richtlijn 2008/122/EG van het Europees Parlement en de Raad van 14 januari 2009 betreffende de bescherming van de consumenten met betrekking tot bepaalde aspecten van overeenkomsten betreffende gebruik in deeltijd, vakantieproducten van lange duur, doorverkoop en uitwisseling, PB L 33 van 3 februari 2009, Strategie voor consumentenbeleid , 13 maart 2003, COM (2002) 208 definitief, 12; M.W. HESSELINK, Naar een (Europees) wetboek van consumentenrecht?, NJB 2007, Resolutie van het Europees Parlement van 6 september 2007 over het groenboek over de herziening van het consumentenacquis. 76 Toelichting bij het richtlijnvoorstel, 3. 15

22 24. Een terminologische verduidelijking dringt zich eerst en vooral op. Maximale harmonisatie uit het Europese consumentenrecht kent vele synoniemen, waaronder volledige, totale of uitputtende harmonisatie. Volgens sommige rechtsleer is de term totale harmonisatie te mijden aangezien het onmogelijk is alles te harmoniseren. De term uitputtende harmonisatie wordt dan weer hoofdzakelijk gehanteerd door het Hof van Justitie 77. Een uitdieping van de notie maximale harmonisatie is onmogelijk zonder eerst een invulling te geven aan het begrip harmonisatie. In zijn meest gangbare juridische definitie betekent harmonisatie van wetgeving het dichter bij elkaar brengen of het onderling aanpassen van nationale wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen wanneer verschillen tussen deze nationale voorschriften aan de basis kunnen liggen van belemmeringen van het handelsverkeer 78. Een definitie van maximale harmonisatie wordt vastgelegd in artikel 4 van het voorstel van richtlijn betreffende consumentenrechten: Lidstaten mogen in hun nationale wetgeving geen bepalingen handhaven of invoeren die afwijken van de bepalingen in deze richtlijn, met inbegrip van meer of minder strikte bepalingen die een ander niveau van consumentenbescherming moeten waarborgen. Deze begripsomschrijving impliceert dat de regels die vervat zijn in het voorstel op eenzelfde wijze toepassing vinden in alle Europese lidstaten, zonder dat aan de lidstaten de mogelijkheid wordt opengelaten om afwijkende nationale regelgevingen te treffen. Een aanvullend consumentenbeleid als gevolg van maximale harmonisatie is aldus uit den boze. In tegenstelling tot minimale harmonisatie is de Europese regelgeving dan niet enkel het minimum, maar tevens het plafond. 77 J. STUYCK, Harmonisatieniveau, DCCR 2009, afl , M. DE WITTE en A. VERMEERSCH, Europees consumentenrecht, Antwerpen, Maklu, 2004,

23 2. Van minimale naar maximale harmonisatie 25. De richtlijnen die komen te vervallen als gevolg van het voorstel van richtlijn betreffende consumentenrechten gaan allen uit van het principe van minimale harmonisatie. Minimale harmonisatie geeft lidstaten de mogelijkheid aan consumenten een hoger beschermingsniveau te bieden dan het minimum beschermingsniveau dat gegarandeerd wordt door de Europese regelgeving 79. In tegenstelling tot bij de maximale harmonisatie kunnen lidstaten bij minimale harmonisatie dus wel eventuele aanvullende maatregelen treffen in domeinen waar de richtlijn volgens hen onvoldoende bescherming biedt. In de praktijk hebben verschillende lidstaten van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Zo is de Belgische lijst van onrechtmatige bedingen ruimer dan deze uit de richtlijn oneerlijke bedingen Waarom werd vroeger resoluut geopteerd voor minimale harmonisatie? Bij het ontstaan van de Europese Unie ontstond de idee om slechts een basis van rechten te creëren, waarbij de lidstaten verplicht werden om deze standaardrechten verder uit te diepen en in te vullen. Vanzelfsprekend werd hierbij gekozen voor het principe van minimale harmonisatie 81. Ook vanuit het oogpunt van de lidstaten werd minimale harmonisatie gezien als het middel bij uitstek: er was geen sprake van een al te groot ingrijpen in de nationale wetgeving én de lidstaten konden zelf strengere maatregelen bepalen en opleggen. 82 Vele lidstaten maakten hier dan ook gebruik van door bijvoorbeeld een langere bedenktijd toe te staan dan de minimumperiodes die in de richtlijnen inzake verkoop op afstand, huis-aan-huis-verkoop en time-sharing worden voorgeschreven. Het groenboek, zoals hierboven besproken, weerspiegelt de evolutie van minimumharmonisatie naar maximumharmonisatie. 79 Een definitie van minimale harmonisatie kan gevonden worden in overweging 12 van de thans geldende richtlijn oneerlijke bedingen: dat het van belang is de lidstaten de mogelijkheid te geven met inachtneming van het verdrag in een hoger beschermingsniveau voor de consument te voorzien door middel van nationale voorschriften die strenger zijn dan die van deze richtlijn. 80 M. DE WITTE en A. VERMEERSCH, Europees consumentenrecht, Antwerpen, Maklu, 2004, M. DOUGAN, Minimum Harmonization and the Internal Market, CMLR 2000, H.W. MICKLITZ, N. REICH en S. WEATHERILL, EU Treaty Revision and Consumer Protection, Journal of Consumer Policy 2004,

24 3. Doelstellingen 27. De Commissie geeft in de Toelichting bij het voorstel van richtlijn betreffende consumentenrechten verschillende argumenten weer waarom geopteerd wordt voor maximale harmonisatie 83. A. Versnipperd regelgevend kader tegengaan 28. Als gevolg van het principe van de minimale harmonisatie, vervat in de te vervangen richtlijnen, kunnen lidstaten naar eigen mening strengere maatregelen opleggen inzake consumentenbescherming. Deze reguleringsvrijheid van de lidstaten heeft echter ook een keerzijde aangezien er binnen de Europese Unie een versnippering van het regelgevend kader ontstaat. De naleving van dit versnipperde consumentenacquis brengt voor bedrijven die grensoverschrijdend goederen willen verkopen of diensten willen aanbieden aanzienlijke nalevingskosten mee. Als gevolg hiervan zullen ondernemingen vaak minder geneigd zijn zich toe te leggen op de grensoverschrijdende handel. Indien ze toch grensoverschrijdend contracteren worden deze kosten doorgerekend aan de consument. Dit alles zorgt ervoor dat de consument niet meer in staat zal zijn om gebruik te maken van concurrerende grensoverschrijdende aanbiedingen, wat de voordelen van de interne markt inkrimpt in de vorm van hoge prijzen en een dalende keuzevrijheid. Het vertrouwen van de consument in de grensoverschrijdende handel vermindert aldus aanzienlijk ten gevolge van de versnippering. Hiermee koppelt de Europese Commissie consumentenbescherming met een omslachtige redenering aan de ontwikkeling van de interne markt. Maximale harmonisatie zou volgens de Commissie leiden tot een hoger vertrouwen van de consument in de interne markt en een vermindering van de terughoudendheid tegenover de grensoverschrijdende handel. Indien 83 J.M. SMITS, Full harmonization of Consumer Law? A Critique of the Draft Directive on Consumer Rights, ERPL 2010, 7. 18

25 iedereen dezelfde regels handhaaft en dezelfde bescherming biedt zouden bovendien de bevoegdheidsconflicten geminimaliseerd worden. 84 Hierbij dient opgemerkt te worden dat juridische fragmentatie niet enkel speelt op het vlak van de nationale beschermingsregelen, maar tevens tussen de verschillende Europese richtlijnen die uitgevaardigd werden binnen het kader van het consumentenrecht 85. Volgens de Europese Commissie zijn veel aspecten in die richtlijnen niet consequent geregeld of zelfs buiten beschouwing gelaten In de toelichting bij het richtlijnvoorstel wordt gesteld dat het Rome I verdrag geen oplossing biedt voor de problematiek van de versnippering 87. Dit verdrag houdt een bijzondere verwijzingsregel in voor het bepalen van het toepasselijke recht: bij grensoverschrijdende contracten is het recht van het land waar de consument zijn verblijfplaats heeft van toepassing, op voorwaarde dat de onderneming zijn activiteiten ontplooit of richt op het land van de verblijfplaats van de consument 88. Deze regel van internationaal privaatrecht biedt een zekere bescherming aan de consument, maar is tegelijkertijd een van de belangrijke oorzaken van de hoge nalevingskosten voor ondernemingen 89. Het Rome I verdrag kan aldus zeker niet als een oplossing worden gezien voor de problematiek van de versnippering Het geloof dat maximale harmonisatie leidt tot meer grensoverschrijdende handel wordt fel bekritiseerd in de rechtsleer. De vraag kan gesteld worden of het wel noodzakelijk is om alle nationale systemen van consumentenbescherming te herleiden tot één regelgeving ter 84 J. STUYCK, Harmonisatieniveau, DCCR 2009, afl , 9; Toelichting bij het richtlijnvoorstel, 2 en W. VAN BOOM, De ontwerprichtlijn Consumentenrechten: gemaakte keuzes en gekozen onderbouwing, supra noot 8, Toelichting bij het richtlijnvoorstel, 12; Overweging 6 van het richtlijnvoorstel. 87 Toelichting bij het richtlijnvoorstel, Artikel 6 Verordening (EG) nr. 593/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 17 juni 2008 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst, PB L 177 van 4 juli 2008, Supra randnummer A. VERHOEVEN, Consument en interne markt, supra noot 54,

26 bevordering van de internationale handel, aangezien het overgrote deel van de overeenkomsten niet wordt gesloten op grensoverschrijdend vlak maar wel op nationaal vlak 91. Bovendien wordt vanuit economisch perspectief een ander standpunt verdedigd. Verschillen in regelgeving tussen lidstaten zouden niet per se moeten weggewerkt worden, daar grensoverschrijdende handel tot stand komt juist omwille van de uiteenlopende marktvoorwaarden tussen de lidstaten 92. Indien bijvoorbeeld aan een consument voor een bepaald product een langere terugzendingstermijn wordt geboden in een andere lidstaat, zal dit voor hem een motief zijn om grensoverschrijdend te kopen. Volledige harmonisatie kan tot gevolg hebben dat een lager beschermingsniveau en dus een kortere terugzendingstermijn wordt bepaald dan voorheen 93. Een ander argument voor het wenselijk karakter van onderling verschillende regelgevingen kan gevonden worden in het feit dat de nalevingskosten voor handelaren na de toepassing van maximale harmonisatie niet zullen dalen maar daarentegen hoger zullen oplopen omdat er verschillen blijven bestaan in andere vormen van regulering, die niet onder de harmonisatie van het consumentenrecht vallen. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan verschillen in infrastructuur, loonniveau, 94 Maar ook de wens van de gemiddelde consument om de verkoper gemakkelijk aan te spreken indien er zich contractsproblemen voordoen verklaart waarom de consument er in de eerste plaats voor opteert slechts op nationaal vlak te contracteren 95. Vanuit economisch standpunt verdient aldus minimale harmonisatie de voorkeur indien een vergroting van de welvaart in de Europese Unie beoogd 91 C. CAUFFMAN, M.G. FAURE en T. HARTLIEF, Het richtlijnvoorstel consumentenrechten: quo vadis?, Contracteren 2010, 79; C. TWIGG-FLESNER en D. METCALFE, The proposed Consumer Rights directive less haste, more thought?, ERCL 2009, C. CAUFFMAN, M.G. FAURE en T. HARTLIEF, Harmonisatie van het contractenrecht in Europa: consequenties voor Nederland, Den Haag, Juridische uitgevers, 2009, W. VAN BOOM, De ontwerprichtlijn Consumentenrechten: gemaakte keuzes en gekozen onderbouwing, C. CAUFFMAN, M.G. FAURE en T. HARTLIEF, Harmonisatie van het contractenrecht in Europa: consequenties voor Nederland, Den Haag, Juridische uitgevers, 2009, J.M. SMITS, Consumentenrecht: een zaak voor de Europese Unie? Een kritische beschouwing over het ontwerp voor een Europese richtlijn consumentenrechten, Ars Aequi 2009,