AMSTERDAM Pontsteiger

Transcriptie

1 Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: CIIID / Cees van Giessen PONTSTEIGER: DOORZETTEN LOONT Niet heel vaak zal een ontwerp zo lang op de plank hebben gelegen als dat van het wooncomplex Pontsteiger in het Amsterdamse IJ. Na bijna tien jaar doorzetten zijn de eerste contouren van de 366 woningen inmiddels zichtbaar. Dankzij eendrachtig samenwerken tussen architect, hoofdaannemercombinatie en constructeur. Ze hebben projecten ontworpen die sneller werden gebouwd. Bijna tien jaar bedroeg de wachttijd tussen het door het Amsterdamse architectenbureau Arons & Gelauff ontworpen woonproject Pontsteiger en het moment van starten in november En toen het eenmaal zover was, diende de bouwaanvraag in vier maanden klaar te zijn. Een huzarenstuk van alle betrokken partijen, meent architect Arnoud Gelauff. Ik zie Pontsteiger als hét voorbeeld van het nieuwe bouwen. Het gebouw was ontwerptechnisch vrijwel klaar, toen in 2008 de crisis insloeg en het opeens te duur was geworden om nog te kunnen laten bouwen. Onder leiding van beide aannemers hebben we een volstrekt nieuw gebouw ontworpen. Met 131 woningen meer dan in het vorige ontwerp. Wat ook veranderde was het casco, van staal naar (prefab) beton. Hierdoor kon de bouwtijd van het project aanmerkelijk worden ingekort. HOOGTE Pontsteiger komt te staan bij de Westelijke Houthavens, tegenover het NDSM-terrein van Amsterdam Noord. Onmiddellijk zichtbaar is de betrekkelijk simpele vorm: twee met een stalen brugconstructie verbonden woontorens, op een op kolommen gelifte onderbouw. Maar simpel is juist moeilijk, zegt Gelauff. Van architecten heerst nogal eens het beeld dat ze wachten op die ene geniale creatieve ingeving. Dat is onzin, want net als met andere uitingen van creativiteit bestaat architectuur uit vooral hard werken. We waren bijkans vrij in vorm en uiterlijk, het enige voorschrift was het aanhouden van een bouwhoogte van maximaal 145 meter. We hebben dat gegeven op onze eigen manier ingevuld. Gelauff doelt op de in zijn ogen misvatting van hoe hoger een gebouw, hoe beter. Want torenhoge bouwwerken hebben ook nadelen. Hoge gebouwen ogen weliswaar stoer, maar zijn tegelijkertijd ook erg windgevoelig. Bovendien is het beneden vaak een doodse boel. Dit ontwerp heeft als zakelijk pluspunt dat door de vorm en ligging van de woningen ook het middendeel aantrekkelijk is. Bij hoge torens blijft dat deel vaak lange tijd onverkocht. WELKOMSTGEBAAR Hoewel hij zegt van al zijn kindjes evenveel te houden, ziet Gelauff project Pontsteiger toch als een nieuw hoogtepunt op het portfolio. Niet alleen vanwege de genoemde samenwerking, maar ook vanwege doel, functie en publiciteit. Want er zullen maar weinig Amsterdammers bestaan die inmiddels nog niet van Pontsteiger hebben gehoord. Gelauff: Het project heeft natuurlijk een publicitaire boost gekregen met het nieuws van de Amsterdamse zakenman Won Yip die in het duurste appartement van Nederland komt wonen. Publiciteit is altijd fijn, maar niet zaligmakend: doel en functie staan altijd voorop. Pontsteiger zal een poortfunctie gaan vervullen tussen het centrum van de stad en het NDSMterrein. Je moet het project eigenlijk zien als een oprecht gemeend welkomstgebaar in de richting van stadsdeel Amsterdam-Noord. 8 BETON- & STAALBOUW BETON- & STAALBOUW 9

2 Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: CIIID / Cees van Giessen Staalwerk Pontsteiger vakwerk Een prestige project met een lange adem: woonproject Pontsteiger in het Amsterdamse IJ is nu typisch zo n bouwwerk dat dankzij doorzettingsvermogen en hard werken uiteindelijk toch van de grond is gekomen. Ruim negenhonderd ton staalwerk gaat erin, waaronder vakwerkspanten van tachtig ton. Zelfs een leek kan het zien: Pontsteiger Amsterdam wordt een gebouw met een, eufemistisch gezegd, uitdagende constructie. Niet vreemd daarom dat Buiting Machinebouw en Staalconstructie uit Broekland bijzonder content was met de opdracht voor het staalwerk van deze nieuwe toegangspoort naar het NDSM-terrein van Amsterdam-Noord. Complexe constructies vormen onze drijfveer, zegt Dennis Frankot, projectleider bij Buiting. Je zult ons niet vaak zien voor de bouw van een bedrijfshal. Dit project is mooi om meerdere redenen: het is een imposant en vooral bekend bouwwerk, dus interessant om aan mee te werken. Daarnaast zorgen de enorme belastingen, in combinatie met een diversiteit aan bijzondere profielen, voor complexe (las) verbindingen. Ten slotte is het transport- en montagetraject, zacht uitgedrukt, uitdagend. SLANK Buiting levert en monteert voor het gebouw in totaal ruim negenhonderd ton staal, verspreid door het hele gebouw. Verreweg de meeste aandacht verdient de deels uit stalen vakwerkliggers geconstrueerde brugconstructie die beide woontorens met elkaar verbindt. Met gewichten van tachtig ton elk, deels uitgevoerd met speciaal voor dit werk vervaardigde HD-liggers bijzondere elementen, zegt Frankot: De keuze voor HD-liggers komt voort uit de wens van de architect om de vakwerkconstructies en de schoorconstructies zo slank mogelijk uit te voeren. De spanten worden uit één stuk gemaakt, waarvan de grootste 48 meter lang is en 9 meter hoog. Met meerdere mobiele kranen zullen de spanten worden gemonteerd. Het alternatief van prefabricatie montage in het werk viel al direct om hoofdzakelijk (constructieve) veiligheidsredenen af. Daaraan kleven volgens Frankot te veel risico s. OBSTAKELS Zijn de liggers van zichzelf al imposant genoeg, veel meer hoofdbrekens nog kost het logistieke plan. Eigenlijk staat er maar één weg open, en dat is over water. En zo geschiedt het ook, vanuit de productielocatie in Almelo. Frankot: Het moeilijkste onderdeel betreft het twee kilometer lange stuk over land, met onderweg bochten, bomen en lantaarnpalen. We maken daarvoor gebruik van een transportsysteem met losse draaischamels dat speciaal is ontwikkeld voor groot materiaal. Het hele traject vanaf onze fabriek, via de laad-loskade over het water naar de bouwlocatie, zal zeer secuur moeten worden afgestemd. Maar ik ben ervan overtuigd dat het zal lukken. Op dit moment is Buiting nog bezig met de productie. Frankot verwacht het circa drie kalendermaanden durende montagewerk in januari 2017 te kunnen starten. EXPERTISE Buiting werd in 2014 bij het werk betrokken. Dit gebeurde direct nadat duidelijk was geworden dat het project mede dankzij een verandering van de constructie toch doorgang kon vinden. Frankot juicht het toe, snel aan tafel zitten. Omdat het bedrijf daarmee de expertise kwijt kan die anders ongebruikt zou blijven. Zo n werk is altijd een samenspel tussen constructeur, architect en de uitvoerende partijen. Wij zijn breed georganiseerd, en kunnen op deze wijze onze kennis goed tot uiting brengen. Pontsteiger is heus geen gemakkelijk werk, maar daar houden wij juist van. Er moet iets bijzonders in zitten. 10 BETON- & STAALBOUW BETON- & STAALBOUW 11

3 Tekst: Chris Elbers EEN CONSTRUCTIE OP EENZAME HOOGTE Onder het constructief ontwerp van Pontsteiger, het kolossale appartementengebouw dat momenteel aan het IJ te Amsterdam wordt gerealiseerd, staat de signatuur van CAE Nederland. Namens de Rotterdamse ontwerper, adviseur en begeleider van de meest uiteenlopende bouwkundige constructies blikken directeur/projectleider Petra van Hennik en raadgevend ingenieur Hans Ketel terug op de werkzaamheden die voorafgaand aan de bouw van Pontsteiger werden geleverd. MEGASTRUCTUREN Conform het architectonisch ontwerp van Arons & Gelauff wordt binnen de twee torens voorzien in zeer transparante, doorkijkbare woningen. Een gegeven dat voor CAE resulteerde in een volgende uitdaging. Om ervoor te zorgen dat de torens tegelijkertijd voldoende sterk en stabiel zijn, hebben we gekozen voor een betonnen liftkern in combinatie met grote stalen megastructuren, zegt Ketel. Deze diagonale constructies zie je niet of nauwelijks terug in de woningen. Ze lopen er weliswaar doorheen, maar dan wel op een plaats waar ze óf niet opvallen, óf juist een esthetische meerwaarde bieden. Binnen ons ontwerp hebben we aan dat laatste aspect veel aandacht geschonken, vooral als het gaat om het zo veel mogelijk reduceren van grote las- en boutverbindingen. De hoger gelegen brugconstructie bestaat uit vier naast elkaar geplaatste stalen vakwerken van twee verdiepingen hoog. Deze liggen in een W-verband tussen de torens in. Om de benodigde stabiliteit te krijgen, worden ze na de bouw van de bovengelegen verdiepingen klemvast aan de torens vastgemaakt. Wanneer de negentig meter hoge Pontsteiger in de loop van 2017 wordt opgeleverd, is onze hoofdstad een prominent bouwwerk rijker. De werkzaamheden aan de Houthaven omvatten de realisatie van een appartementengebouw boven een verdiepte, tweelaagse parkeergarage en berging onder het waterniveau. Op de begane grond is voorzien in diverse commerciële ruimten en openbaar gebied. Het pand zélf telt zes woonlagen in een U-vormige laagbouw en 26 woonlagen in de hoogbouw. Op de negentiende en twintigste laag bevindt zich een brugdeel. Daarboven komen nog eens zes lagen appartementen. DIEPE FUNDERINGEN Het door CAE rondom de bouwaanvraag gemaakte constructief ontwerp omvat het gehele gebouw. Van Hennik en Ketel pikken er de highlights uit. Wat betreft de constructie van de tweelaagse kelder, die in het water ligt, hebben we verschillende mogelijkheden bekeken, trapt Ketel af. Uiteindelijk hebben we een kistdamconstructie geadviseerd, een dubbele damwand met grond en trekankers ertussen. Deze oplossing is bestand tegen eventuele aanvaringen door schepen en kan vanwege de breedte gebruikt worden voor de aanvoer van bouwmaterialen. Met het oog op de fundering onderzocht CAE tevens waar zich ter plaatse een voldoende draagkrachtige grondlaag bevindt. De funderingsbelastingen van het gebouw zijn enorm, wel duizenden tonnen, vervolgt Van Hennik. Daarom was het noodzakelijk om op de derde grondlaag, zo'n veertig meter beneden NAP, te funderen. Vervolgens hebben we samen met Fugro Nederland gekeken welke type paal het meest geschikt was. Daar zijn Tubex groutinjectiepalen uit gekomen. WINDDRUK Naast het verzorgen van het constructief ontwerp tekende CAE ook voor de vertaling van een in 2008 door DNW uitgevoerd windtunnelonderzoek. Aan de binnenzijde van de poort van het gebouw veroorzaakt de wind zeer grote zuigkrachten, aldus Van Hennik. Om deze per vierkante meter in kaart te brengen en daarmee de vereiste stabiliteit van het gebouw te bepalen, hebben we in opdracht van Dura Vermeer de onderzoeksgegevens vertaald naar statische windbelastingen. Deze zijn tevens gebruikt door de gevelleveranciers tijdens het selecteren van hun eindproducten. Beeld: CAE Nederland BV. 'Om ervoor te zorgen dat de torens tegelijkertijd voldoende sterk en stabiel zijn, hebben we gekozen voor een betonnen liftkern in combinatie met grote stalen megastructuren' ADVISEURS VOOR BOUWTECHNIEK Constructieve Veiligheid Al 30 jaar bij ons in goede handen Beeld: DNW/CAE Nederland BV. Beeld: CAE Nederland BV/Arons en Gelauff architecten. 12 BETON- & STAALBOUW BETON- & STAALBOUW 13

4 Buiting Machinebouw en Staalconstructie B.V. is een jong, snelgroeiend en modern geoutilleerd machinebouw- en staalconstructiebedrijf. Vanuit onze vestigingen in Broekland en Almelo werken ruim 90 goed opgeleide medewerkers aan de productie en montage van machinedelen en staalconstructies voor de utiliteitsbouw, woningbouw, hallenbouw en de industrie. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: Tot en met Exc3 Buiting Machinebouw & Staalconstructie Vestiging Broekland: Vestiging Almelo: Van Dongenstraat 42, 8107 AG Postbus 129, 8100 AC Raalte Darwin 13, 7609 RL Postbus 205, 7600 AE Almelo Tel: (0570) Tel : (0546) Fax: (0570) Fax: (0546) info@buitingstaalbouw.nl Voor al uw casco woningen, prefab wanden, poeren & borstwering, mestkelders & dekvloeren, kelders en waterbassins. Mestkelders Casco woningen Kelders Prefab wanden Trancheeweg ST Weert T info@hoco-beton.nl Transport Poeren & borstwering Hanzeweg NG Barneveld Telefoon (0342) Een totaalconcept in PREFAB BETON Wij engineeren, produceren en monteren het voor u!

5 Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: Van Rossum PONTSTEIGER: OOK CONSTRUCTIEF HOOGSTAAND Pontsteiger, een prestigieus woongebouw annex landmark in het Amsterdamse IJ, krijgt vorm. Nu al is de vernuftigheid in de constructies te zien. Met als bijna letterlijk hoogtepunt de nog te bouwen brugconstructie die beide torens met elkaar verbindt. Rotterdam heeft zijn Maasoevers, Amsterdam die van het IJ. De nieuwste hoofdstedelijke aanwinst tussen het westelijk centrumdeel en de overkant Noord heet Pontsteiger, een woongebouw met circa 450 woningen en een niet te missen landmark vanaf zowel het water als de wal. Niet vreemd daarom dat bij Ingenieursbureau Van Rossum uit Amsterdam de vlag uitging toen de order voor het constructieve ontwerp binnen kwam. Constructeur Steven Schoenmakers: Het gebouw is groot, hoog en kent grote overspanningen. Iedereen zal beamen dat hier iets wordt neergezet. STABILITEIT Daartoe ontwierp Van Rossum een constructie die is onder te verdelen in vier delen. Op een in het werk gestorte kelder start het werk met een relatief eenvoudige onderbouw, bestaande uit een structuur van prefab-betonkolommen en balken, aangevuld met in het werk gestorte wanden. Constructief veel interessanter zijn beide torens die het bouwwerk omhoog brengen. Schoenmakers: Vanwege de grote windbelasting op het gebouw is stabiliteit maatgevend. Door beide torens voldoende stijf te maken, werkt de volledige gevel mee in de stabiliteit. Hierdoor kunnen de vervormingen aan de bovenzijde voldoende klein worden gehouden. Dit resulteerde in een geprefabriceerde constructieve gevel met een dikte van 300 mm. De kernwanden aan de binnenkant zijn 250 en 300 mm dik en eveneens gemaakt van prefab beton. VAKWERKSPANTEN Het constructieve hoogtepunt bevindt zich nog een niveau hoger, met de uit acht verdiepingen bestaande brugconstructie op 57 meter boven maaiveld. De brug verbindt beide torendelen met elkaar. Van Rossum ontwierp de brug uit fraai gevormde en op verzwaarde kolommen opgelegde stalen vakwerkspanten, waarvan die op de onderste twee lagen zichtbaar zijn. Een constructief hoogstandje, meent Schoenmakers: Een brug zoals deze moet bewegingen kunnen opnemen. Bovendien is de montage van staal relatief eenvoudig. De spanten konden in één keer op hun plek worden gebracht. Veel aandacht ging tevens uit naar de oplegging op kolommen. Schoenmakers: De exacte detailleringen daarvan wegen bijzonder nauw. UITWERKING Zoals vaker tegenwoordig werd het werk uitgewerkt in BIM-modellen. Schoenmakers spreekt daarin van een ver doorgevoerde samenwerking. Hoe je je BIM-modellen inricht, zegt veel over de betrokkenheid van alle partners. Voor dit werk is letterlijk iedereen betrokken. Niet alleen direct bouwenden en onderaannemers, maar ook hun leveranciers. Omdat wij denken dat je alleen dan echt grip hebt op het werk. Hij noemt het werk mooi, om meer dan één reden. Het is groot, prestigieus en kent vele constructieve uitdagingen. Het is een werk waarin alles samenkomt BETON- & STAALBOUW BETON- & STAALBOUW 17

6 Tekst: Chris Elbers PONTSTEIGER: NIEUWE BLIKVANGER VAN AMSTERDAM het gebouw bestaat uit negen lagen, waar zich circa honderd appartementen voor de koopmarkt bevinden. VROEG BETROKKEN Een team van engineers van Hoco Beton was binnen het bouwteam betrokken bij de uitwerking van het definitief ontwerp naar een technisch ontwerp. Het bedrijf zal in de uitvoeringsfase ongeveer m 3 prefab beton engineeren en leveren voor onder meer de constructieve draagstructuur (wanden en kolommen), balkons, trappen en dakplaten. 3D-modelleur John Stals en constructeur Michèl Hermans vertellen over de bijdrage van Hoco Beton, dat gespecialiseerd is in zowel het engineeren, produceren als monteren van prefab betonelementen voor utiliteitsbouw, woningbouw en infra: In het voortraject hebben we op basis van de beschikbare stukken allereerst een 3D-model gemaakt, waaruit wij de gegevens voor onze calculatie hebben gefilterd, zegt Stals. Hierbij kun je denken aan het aantal betonelementen, de hoeveelheid beton alsook het tonnage van de betonelementen. Het model wordt in de uitvoeringsfase gebruikt voor het aansturen van machines in de productie. Vanaf het moment dat 'In het voortraject hebben we op basis van de beschikbare stukken een 3D-model gemaakt, waaruit wij de gegevens voor onze calculatie hebben gefilterd' Beeld: Hoco Beton. we de opdracht definitief binnen hadden, zijn we met de overige partijen rond de tafel gegaan om de zaken op elkaar af te stemmen. Markant, luxueus, indrukwekkend. Je komt haast superlatieven tekort om Pontsteiger, het nieuwe woongebouw dat momenteel aan de Houthaven van Amsterdam verrijst, te omschrijven. Met een hoogte van circa negentig meter zal Pontsteiger, ontworpen door architectenbureau Arons & Gelauff, na de geplande oplevering eind 2017 als een moderne stadspoort een ware blikvanger vormen in het westelijk deel van onze hoofdstad. In opdracht van bouwcombinatie De Nijs-Dura V.O.F. levert Hoco Beton in meerdere opzichten een bijdrage binnen dit spraakmakende project. Pontsteiger is spectaculair en uniek, in alle opzichten. Prominent gelegen aan de boorden van het IJ, op de kop van een lange pier, kenmerkt het opvallende gebouw zich door een open structuur. Om de bijzondere positie in de waterstad te verbeelden, heeft Pontsteiger van een afstand gezien de vorm van een poort. Eenmaal dichterbij gekomen, is zichtbaar dat Pontsteiger een stoelvorm heeft. De stoel heeft een open rugzijde en is zeven meter opgetild boven de steiger. Mede daardoor oogt het gebouw verbazingwekkend luchtig. LANDMARK Zijn op de begane grond commerciële ruimten voorzien, op de eerste verdieping begint het Beeld: Bouwcombinatie De Nijs-Dura V.O.F. woongebouw in de zogenaamde liggende U. In deze zes verdiepingen tellende laagbouw komen voornamelijk driekamerappartementen met balkons. Een aantal appartementen telt twee kamers. De torens van Pontsteiger, die een ware landmark zullen vormen binnen het stadsbeeld, omvatten elk zeventien verdiepingen met op elke etage drie appartementen. De brug van Het feit dat Hoco Beton al tijdens het gereedkomen van het technisch ontwerp bij het project betrokken was, bood volgens Hermans de nodige voordelen. Het gaf ons niet alleen de mogelijkheid om een bijdrage te leveren wat betreft detailleringen, aansluitingen enzovoorts, we konden ook, binnen de mogelijkheden van het ontwerp, zo veel mogelijk productietechnische zaken inbrengen. Naast de kennis van complexe werken is de ruime expertise van Hoco Beton op het gebied van 3D-modellering volgens beiden doorslaggevend geweest voor het verwerven van de opdracht. Normaal wordt een constructie op basis van 2D-tekeningen gemaakt, vervolgt Hermans. Binnen dit project is de informatie echter uit de 3D-modellen van alle betrokken partijen gehaald. Ook als het gaat om technische aspecten, zoals brandwerendheid van de elementen en de milieuklasse waaraan ze moeten voldoen. Pontsteiger is dan ook een project waarbinnen we onze kennis en kunde op dit vlak prima hebben kunnen inzetten. Beeld: CIIID. 18 BETON- & STAALBOUW BETON- & STAALBOUW 19