20 e Nederlands-Vlaams Doelencongres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie

Transcriptie

1 P R O G R A M M A 20 e Nederlands-Vlaams Doelencongres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie Rotterdam, de Doelen 22, 23 en 24 april 2015 vijftien verschillende dagprogramma s (vijf per dag) INSCHRIJVING UITSLUITEND ONLINE

2

3 PROGRAMMA 20 e NEDERLANDS-VLAAMS DOELENCONGRES INFERTILITEIT, GYNAECOLOGIE EN OBSTETRIE Rotterdam, de Doelen 22, 23 en 24 april 2015

4 Nederlandse Vereniging voor Obstetrie & Gynaecologie ACCREDITATIE De NVOG heeft het gehele congres (drie dagen) met 18 punten geaccrediteerd; elke congresdag afzonderlijk met 6 punten. Logo PMS (Pantone PMS, 365U, 300U, 360U) 12 mei 2009 Paritair Comité Vlaamse gynaecologen Het gehele congres (drie dagen) is als volgt geaccrediteerd: Voor 22 april zijn 6 punten toegekend (activiteitsnummer ) Pantone Pantone Pantone 365 U 300 U 360 U Voor 23 april zijn 6 punten toegekend (activiteitsnummer ) Voor 24 april zijn 6 punten toegekend (activiteitsnummer ) KNOV Accreditatie is aan vier dagprogramma s toegekend: Foetale echoscopie anno 2015 op 22 april: 6.5 punten Periconceptie, jonge zwangerschap en antenatale zorg anno 2015 op 22 april: 6,5 punten Maternale geneeskunde anno 2015 op 23 april: 6,5 punten Foetale geneeskunde, perinatale morbiditeit en neonatale zorg anno 2015 op 24 april: 6,5 punten NVU Accreditatie is toegekend aan: Klinische andrologie anno 2015 op 23 april: 6 punten Urogynaecologie anno 2015 op 24 april: 6 punten BEN Aan het dagprogramma Foetale echoscopie anno 2015 op 22 april zijn 6 punten toegekend. NVTG Aan het dagprogramma Verloskunde en gynaecologie in de tropen anno 2015 op 23 april zijn 6 punten toegekend. NVVS Aan het dagprogramma Seksuele disfuncties; inzichten anno 2015 op 24 april zijn 6 punten toegekend VKGN Accreditatie is toegekend aan het dagprogramma Medische, ethische en juridische aspecten van de klinische genetica in de voortplantingsgeneeskunde, gynaecologie en obstetrie anno 2015 op 24 april, alsook aan alle overige dagprogramma s: elk 6 punten (bij deelname drie dagen: 18 punten) NVK Aan het dagprogramma Foetale geneeskunde, perinatale morbiditeit en neonatologie anno 2015 op 24 april zijn 6 punten toegekend. HOOFDSPONSORS

5 INHOUDSOPGAVE Voor- en dankwoord 6 Commissies Wetenschappelijk Programma 8 Sprekers, moderatoren en voorzitters 9 Notities bij dagprogramma s 14, 15, 16, 26, 27, 28, 40, 41, 42, 43 WOENSDAG 22 APRIL 2015 DAGPROGRAMMA 1 REPRODUCTIEVE GENEESKUNDE ANNO DAGPROGRAMMA 2 BENIGNE GYNAECOLOGIE ANNO DAGPROGRAMMA 3 PERICONCEPTIE, JONGE ZWANGERSCHAP EN ANTENATALE ZORG ANNO DAGPROGRAMMA 4 FOETALE ECHOSCOPIE ANNO WOENSDAG 22 APRIL DAGPROGRAMMA 5 OVER TOEKOMSTSCENARIO S, LEIDERSCHAP EN ZBC S ANNO DONDERDAG 23 APRIL 2015 DAGPROGRAMMA 6 ONCOLOGISCHE GYNAECOLOGIE ANNO DAGPROGRAMMA 7 MINIMAAL INVASIEVE CHIRURGIE ANNO DAGPROGRAMMA 8 KLINISCHE ANDROLOGIE ANNO DAGPROGRAMMA 9 MATERNALE GENEESKUNDE ANNO DONDERDAG 23 APRIL DAGPROGRAMMA 10 VERLOSKUNDE EN GYNAECOLOGIE IN DE TROPEN ANNO VRIJDAG 24 APRIL 2015 DAGPROGRAMMA 11 FOETALE GENEESKUNDE, PERINATALE MORBIDITEIT EN NEONATALE ZORG ANNO DAGPROGRAMMA 12 UROGYNAECOLOGIE ANNO DAGPROGRAMMA 13 SCOPIEËN IN DE GYNAECOLOGISCHE PRAKTIJK ANNO DAGPROGRAMMA 14 MEDISCHE, ETHISCHE EN JURIDISCHE ASPECTEN VAN DE KLINISCHE GENETICA IN DE VOORTPLANTINGSGENEESKUNDE, GYNAECOLOGIE EN OBSTETRIE ANNO VRIJDAG 24 APRIL DAGPROGRAMMA 15 SEKSUELE DISFUNCTIES; INZICHTEN ANNO Inschrijving, kosten en betaling dagprogramma s 54 Onsite inschrijving is niet mogelijk 54 Congresbalie, congreszalen 55 Hotelaccommodatie, reservering en betaling 55 Aanvullende informatie 58 Notities bij de plattegrond; adres de Doelen; trein of auto? 58 Plattegrond; Rotterdam, the European city of the year , 61

6 VOOR- EN DANKWOORD Het steeds breder worden en verdiepen van de subspecialismen en het daarin ontstaan van superspecialismen heeft erin geresulteerd dat dit 20e Nederlands-Vlaams IGO-Doelencongres vijftien dagprogramma s omvat. De gynaecologie is over vijf dagprogramma s verdeeld: - benigne gynaecologie anno 2015 (dagprogramma 2 op 22 april) - urogynaecologie anno 2015 (dagprogramma 12 op 24 april) - minimaal invasieve chirurgie anno 2015 (dagprogramma 7 op 23 april) - scopieën in de gynaecologie anno 2015 (dagprogramma 13 op 24 april) - oncologische gynaecologie anno 2015 (dagprogramma 6 op 23 april) De obstetrie is over vier dagprogramma s verdeeld: - periconceptie, jonge zwangerschap en antenatale zorg anno 2015 (dagprogramma 3 op 22 april) - foetale echoscopie anno 2015 (dagprogramma 4 op 22 april) - foetale geneeskunde, perinatale morbiditeit en neonatologie anno 2015 (dagprogramma 11 op 24 april) - maternale geneeskunde anno 2015 (dagprogramma 9 op 23 april) Gynaecologische en andrologische reproductieve stoornissen: - reproductieve geneeskunde anno 2015 (dagprogramma 1 op 22 april) - klinische andrologie anno 2015 (dagprogramma 8 op 23 april) Aan voortplantingsgeneeskunde, gynaecologie en obstetrie gelieerde dagprogramma s: - seksuele disfuncties; inzichten anno 2015 (dagprogramma 15 op 24 april) - medische, ethische en juridische aspecten van de klinische genetica in de voortplantingsgeneeskunde, gynaecologie en obstetrie anno 2015 (dagprogramma 14 op 24 april) - verloskunde en gynaecologie in de tropen anno 2015 (dagprogramma 10 op 23 april) - toekomstscenario s, leiderschap en ZBC s anno 2015 (dagprogramma 5 op 22 april) De organisatie van dit uitgebreide congres startte in januari 2014 met de vorming van zestien Commissies Wetenschappelijk Programma (CWP) voor het ontwikkelen van vijftien dagprogramma s; elke CWP heeft twee voorzitters met, op enkele uitzonderingen na, een Nederlandse en een Vlaamse voorzitter. Aan elke CWP werden op voordracht van de voorzitters gemiddeld tien commissieleden toegevoegd. Elk van de commissieleden diende voorstellen voor het programma in; de per CWP ontvangen voorstellen werden vervolgens door de afzonderlijke commissieleden gewogen. Op geleide van deze voorkeurslijsten en alle ontvangen voorstellen werd dan door de voorzitters een conceptprogramma opgesteld, dat vervolgens aan de commissieleden voor op- en aanmerkingen werd voorgelegd. Daarna werd het definitieve programma vastgesteld, inclusief sprekers en moderatoren. Een proces van zes maanden, waarna de uitnodigingen naar de sprekers en moderatoren werden verstuurd. Op deze wijze zijn de dagprogramma s tot stand gekomen, die op 22, 23 en 24 april 2015 door 323 sprekers, moderatoren en voorzitters tot realiteit zullen worden gebracht. Voorafgaand aan het congres kunt u zich in dit programma omtrent de verschillende dagprogramma s oriënteren door het lezen van de notities die de voorzitters bij de dagprogramma s hebben geplaatst. Bij de start van de IGO-Doelencongresreeks vormden de Nederlandse en Vlaamse gynaecoloog de enige doelgroep van het congres. Anno 2015 is dat niet meer de enige doelgroep, maar wel de belangrijkste: elk dagprogramma is voor deze doelgroep samengesteld. Anno 1984 waren er nog geen fertiliteitsartsen (1983 geboortejaar eerste Nederlands IVF-kind), nog geen verloskundig echoscopisten en nog geen tweedelijns verloskundigen. Anno 2015 zijn het niet meer weg te denken beroepsgroepen die elk voor zich de kwaliteit van zorg in de universitaire en niet-universitaire praktijk mede bepalen. Het is om die reden dat de onderscheiden dagprogramma s anno 2015 ook voor hen toegankelijk zijn. De Doelencongresreeks heeft zich steeds tot taak gesteld om een brede nascholing te geven; in de aanvang vooral voor de niet-universitair werkende Nederlandse en Vlaamse gynaecoloog. De in de negentiger jaren van de vorige eeuw jaarlijkse driedaagse congressen moesten hen in staat stellen het specialisme in de volle omvang te blijven uitoefenen. Toch was er toen al het vooruitzicht dat dit op een gegeven moment niet meer mogelijk zou zijn. Het besef dat alle veranderingen in ons specialisme nu voor alle gynaecologen tot gevolg heeft dat zij moeten kiezen uit het brede palet is anno 2015 algemeen. 6

7 VOOR- EN DANKWOORD VERVOLG De huidige aios zal tijdens de opleiding al een keuze moeten maken t.a.v. het door hem/haar uit te oefenen subspecialisme na zijn/haar opleiding. Dit congres biedt hem/haar de unieke gelegenheid in een kort tijdsbestek de kennismaking met verschillende deelspecialismen te verdiepen en te beschikken over de volledige proceedings van het congres. Wat zal de toekomst brengen? Een bekend gegeven is dat toekomstverwachtingen achteraf onderschat blijken: veranderingen treden sneller op dan men had voorzien, met name de veranderingen welke op het moment van de toekomstverwachting nog geheel onvoorzien waren. De achter ons liggende decennia hebben ons geleerd dat veranderingen elkaar steeds sneller opvolgen. Toch ontkomt men om praktische redenen niet aan de noodzaak om een blik in de toekomst te werpen. Anno 2015 is men ten aanzien van de beroepsuitoefening te zeer gefocust op de nationale situatie, een situatie die op het verleden stoelt en een grote mate van vanzelfsprekendheid in zich heeft. Het kan ook anders, beter of slechter. Het initiële besluit om deze congressen Nederlands-Vlaams te laten zijn, is van onschatbare waarde gebleken, een verrijking. Een kijkje in de Sub-Saharalanden levert niet alleen een onthutsend beeld op van de gynaecologie/obstetrie aldaar, maar wijzigt ook uw wereldbeeld en de kijk op uw bevoorrechte situatie. De opleiding van de aanstaande tropenartsen is in Nederland goed geregeld. Sinds 2009 wil de Doelencongresreeks daaraan een steentje bijdragen. Dit dagprogramma is daarnaast ook voor geïnteresseerden belangwekkend en wellicht motiverend. Aan de andere kant zullen de regeringen van deze landen een grotere verantwoordelijkheid ten aanzien van de gezondheidszorg moeten nemen; ook dat wordt tijdens dit dagprogramma weer aan de orde gesteld (IGO-Doelendeclaratie 2011). Ook bij dit 20e Doelencongres worden de proceedings in boekvorm gerealiseerd door DCHG (directeur Hans Groen), sinds 2007 de uitgever van de proceedings. Dank aan Laura Fritschy vanwege haar nauwgezetheid bij de verwerking van de vele bijdragen. Dank aan hoofdsponsors JOHNSON & JOHNSON, MERCK, MSD en BAYER. Zonder hun financiële steun is de uitgave van de proceedings niet mogelijk en daarnaast dekken zij een deel van de niet-variabele kosten van het congres. Dank aan de exposanten voor hun financiële bijdrage, waardoor mede de realisatie van het congres mogelijk is. Uw deelnamekosten aan het congres zijn ten opzichte van 2013 niet verhoogd en daarmee relatief laag, gelet op het gebodene en de kosten van het congres. De IGO-Doelencongressen zijn in opzet en uitvoering onvergelijkbaar. Het maakt een deelname voor de eerste maal zeker de moeite waard. Gelet op de inmiddels lange historie van deze congresreeks en de altijd goede evaluaties hebben de meesten geen aansporing nodig om ook aan dit congres deel te nemen. Ik wens u allen een leerzaam en plezierig congres toe. Dr. Evert Slager De Doelencongresformule blijft gehandhaafd: bondige voordrachten met duidelijke conclusie, laagdrempelige discussie (ook schriftelijke vragen zijn mogelijk), handhaving van de in het programma vermelde tijden, zodat alle voordrachten en discussies tot hun recht kunnen komen en de geplande ruime pauzetijden volledig ter ontspanning kunnen worden benut. De organisatie van dit brede congres was slechts mogelijk dankzij de inzet van velen. In de aanvang de leden van de CWP; hun motivatie om een succes te maken van dit congres was onmiskenbaar. Heel veel dank daarvoor. De samenwerking met de voorzitters was intensief, altijd plezierig en vruchtbaar. Ook hen komt veel dank toe. De sprekers houden niet alleen een voordracht, maar leveren ook een bijdrage aan de proceedings. Heel veel dank voor deze kennisoverdracht. 7

8 COMMISSIES WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA Het programma is door een zestiental commissies opgesteld. Voorzitters: Reproductieve geneeskunde anno 2015 Prof. dr. Th. D Hooghe en Prof. dr. F.J.M. Broekmans Benigne gynaecologie anno 2015 Prof. dr. M.P.M. Burger en Dr. J. Bosteels Periconceptie, jonge zwangerschap en antenatale zorg anno 2015 Prof. dr. E.A.P. Steegers en Prof. dr. Y. Jacquemyn Foetale echoscopie anno 2015 Prof. dr. C.M. Bilardo en Dr. Ph. Loquet Over toekomstscenario s, leiderschap en ZBC s anno 2015 Prof. dr. F. Scheele en Dr. M.F. Schutte Oncologische gynaecologie anno 2015 Prof. dr. W.A.A. Tjalma en Prof. dr. M.J.E. Mourits Minimaal invasieve chirurgie anno 2015 Prof. dr. F.W. Jansen en Prof. dr. H.A.M. Brölmann Klinische andrologie anno 2015 Prof. dr. H. Tournaye en Dr. G.R. Dohle Maternale geneeskunde anno 2015 Prof. dr. J.M.M. van Lith en Prof. dr. M. Hanssens Verloskunde en gynaecologie in de tropen anno 2015 Prof. dr. J.J.M. van Roosmalen en Prof. dr. K. Roelens Foetale geneeskunde, perinatale morbiditeit en neonatale zorg anno 2015 Prof. dr. A. Franx, Prof. dr. R. Devlieger, Prof. dr. I.K.M. Reiss en Prof. dr. K. Allegaert Urogynaecologie anno 2015 Dr. J.P.W.R. Roovers en Dr. F. Claerhout Echoscopie in de gynaecologische praktijk anno 2015 Dr. M.H. Emanuel en Dr. F.P.H.L.J. Dijkhuizen Hysteroscopie anno 2015 Drs. A.L. Thurkow en Dr. R. Campo Medische, ethische en juridische aspecten van de klinische genetica in de voortplantingsgeneeskunde, gynaecologie en obstetrie anno 2015 Prof. dr. G. de Wert, Prof. dr. C.E.M. de Die-Smulders, Prof. dr. I. Liebaers en Prof. dr. P. Borry Seksuele disfuncties; inzichten anno 2015 Dr. H.W. van Lunsen en Prof. dr. P. Enzlin Leden (verdeeld over de commissies): I.M. Aalhuizen MSc Dr. A.H. Adriaanse Dr. T. van den Akker Prof. dr. K. Allegaert Prof. dr. F. Amant Dr. H.J. van Beekhuizen Dr. D.J. Bekedam Dr. K. Benhalima BIG Urogynaecologie VVOG Prof. dr. C.M. Bilardo Prof. dr. C. Blockeel Dr. K.W.M. Bloemenkamp Dr. M.Y. Bongers Prof. dr. P. Borry Dr. A.M.E. Bos Dr. J. Bosteels Prof. dr. H.A.M. Brölmann Prof. dr. M.P.M. Burger F. Cadee Dr. K. Clasen Dr. B.J. Cohlen Drs. J.M.J. Cornette Dr. A. Corremans R.W.A.A. van Crimpen Prof. dr. P. van Dam Dr. O. Degomme Prof. dr. D. De Neubourg Prof. dr. J. Deprest Dr. Ph. De Sutter Dr. M. Dewitte Dr. K. D Hauwers Prof. dr. C.E.M. de Die-Smulders Dr. V. Dietz Dr. M.G.K. Dijksterhuis Dr. J. van Dillen Dr. M. Dinkelman-Smit Dr. J. van Disseldorp Dr. J. Dudink Dr. E. Dufraimont Dr. J.J. Duvekot Dr. H.W.F. van Eijndhoven Dr. M.H. Emanuel B. Engeltjes Prof. dr. P. Enzlin Dr. J. van Eyck Dr. P.M.A.J. Geomini Dr. R.J.T. van Golde Prof. dr. C.J.M. de Groot Prof. dr. W. Gyselaers Dr. R.A. Hakvoort Dr. T. Hamerlynck Prof. dr. M. Hanssens Dr. W.J.K. Hehenkamp Prof. dr. F.M. Helmerhorst Dr. A. Hoek Dr. J.A.F. Huirne Drs. A.J.M. Huisjes Dr. J.A. de Hullu Prof. dr. Y. Jacquemyn Dr. A. de Jonge Prof. dr. E. de Jonge Dr. P.J.M. van Kesteren Dr. C.D. de Kroon Prof. dr. R.F.P.M. Kruitwagen Dr. E.T.M. Laan Prof. dr. C.B. Lambalk Dr. M. Laubach Prof. dr. J.S.E. Laven Drs. P. Leusink Prof. dr. I. Liebaers Prof. dr. J.M.M. van Lith Dr. A. Loccufier 8

9 COMMISSIES WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA VERVOLG Dr. E. Lopriore Dr. Ph. Loquet Dr. H.W. van Lunsen Dr. A. Mahmoud Prof. dr. A. Makar Prof. T. Meguid Dr. C.A. Meir Dr. V. Mijatovic Dr. A.L. Milani Dr. E. de Miranda Dr. A.W. Nap Dr. W.L.D.M. Nelen Prof. dr. J.G. Nijhuis Prof. dr. G. Oei Dr. M.A. Oudijk Dr. A.B. te Pas Drs. H. Pastoor Dr. F. Peeters Prof. dr. J.A.M. van der Post Dr. P. Ramaekers Prof. dr. S. Repping Dr. M.J. Rijken Prof. dr. K. Roelens Dr. J.H. van Roijen Dr. J.P.W.R. Roovers Dr. E.J.P. van Santbrink Dr. B.C. Schoot Dr. S.H.P. Simons Dr. J.M.J. Smeenk Prof. dr. K. Smets Prof. dr. M.E.A. Spaanderman Dr. A.B. Steensma Dr. J. Stekelenburg Dr. E.S.M. Tiersma Dr. A. Timmermans Prof. dr. W.A.A. Tjalma Dr. C. Tomassetti Prof. dr. H. Tournaye Dr. B.X. Trinh Dr. A.R.H. Twijnstra Prof. dr. C. H. van der Vaart Prof. dr. K. Van Calsteren Dr. F. Vandekerckhove Dr. G. Vandenberghe Dr. Th. Van den Bosch Prof. dr. F.P.H.A. Vandenbussche Prof. dr. D. Vanderschueren Prof. dr. T. Van Mieghem Dr. Joh. Van Wiemeersch Dr. S. Veersema Dr. J. van der Velden Prof. dr. J. Verguts Prof. dr. J. Verhaeghe Prof. dr. R.H.M. Verheijen Dr. G. Verhulst Dr. A. Vorsselmans Dr. P.T.M. Weijenborg Prof. dr. G. de Wert Dr. M.A.H.M. Wiegerinck Dr. A. Wisanto Dr. M.I.J. Withagen Drs. M.D. Woiski Prof. dr. C. Wyns Lid en coördinator: Dr. E. Slager SPREKERS, MODERATOREN EN VOORZITTERS BUITENLANDSE SPREKERS CHRU Lille, Service de gynécologie Dr. B. Pouseele, gynaecoloog University College Cork (Ireland) Dr. D. Murray, consultant paediatrician and senior lecturer Dr. B. O Reilly, urogynecologist and investigator Lund University, Dept. of Obstetrics and Gynecology, Lund (Sweden) Prof. em. K. Marsal Mulago National Referral Hospital, Kampala Oeganda Drs. B. Nolens, gynaecoloog State Univerisity of Zanzibar, Mnazi Mmoja Hospital Prof. T. Meguid, gynaecoloog Saint Francis hospital in Katete, Zambia Drs. M. Dekker, tropenarts WHO, Geneve Prof. dr. M.Temmerman, directeur WHO Reproductive Health McGill University, Segal Cancer Center SMBD - Jewish General Hospital, Montreal Prof. W. Gotlieb Imperial College London, School of Public Health Department of Infectious Disease Epidemiology, London Dr. M.T.R. Pereboom Southampton University Prof. dr. N.S. Macklon, gynaecoloog Universitaria Federico II di Napoli Dr. Attilio Di Spiezio Sardo UNIVERSITAIR NEDERLAND Academisch Medisch Centrum Amsterdam Dr. W.M. Ankum, gynaecoloog Dr. K. Boer, gynaecoloog Dr. M. Brauer, psycholoog Prof. dr. M.P.M. Burger, gynaecoloog Dr. S.A. Clur, kindercardioloog Dr. I.M. de Graaf, gynaecoloog R. Jasperse, master biomedische wetenschappen 9

10 SPREKERS, MODERATOREN EN VOORZITTERS VERVOLG Drs. C.R. Kowalik, gynaecoloog Dr. E.T.M. Laan, gz-psycholoog-seksuoloog NVVS Dr. P. Lakeman, klinisch geneticus Dr. E. van Leeuwen, gynaecoloog Dr. L.R.C.W. van Lonkhuijzen, gynaecoloog Dr. H.W. van Lunsen, arts-seksuoloog NVVS Dr. A. Meissner, uroloog-androloog Dr. R.C. Painter, gynaecoloog Dr. E. Pajkrt, gynaecoloog Dr. A.M.M. van Pelt, stamcelbioloog Mr Dr. C. Ploem, gezondheidsrecht Prof. dr. S. Repping, klinisch embryoloog Prof. dr. J.P.W.R. Roovers, gynaecoloog Prof. dr. T.J. Roseboom, vroege ontwikkeling en gezondheid Prof. dr. F. van der Veen, gynaecoloog Dr. M. van Wely, epidemioloog Nederlands Kanker Instituut (NKI) Dr. W.J. van Driel, gynaecologisch oncoloog Prof. dr. S. Linn, medisch oncoloog Centrum voor Gynaecologische Oncologie Amsterdam (CGOA) Prof. dr. G.G. Kenter, gynaecoloog Vrije Universiteit medisch centrum, Amsterdam Prof. dr. H.A.M. Brölmann, gynaecoloog Drs. E. Bouwsma, aios gynaecologie Drs. K. Dreyer, ao voortplantingsgeneeskunde Prof. dr. C.J.M. de Groot, gynaecoloog Dr. W.J.K. Hehenkamp, gynaecoloog Dr. J.A.F. Huirne, gynaecoloog Prof. dr. C.B. Lambalk, gynaecoloog Dr. V. Mijatovic, gynaecoloog Drs. L.L. Nieuwenhuis, ao gynaecologie Dr. E.S.M. Tiersma, gynaecoloog Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam Dr. E.B. Baart, klinisch embryoloog Dr. ir. W.M. Baarends Dr. H.J. van Beekhuizen, gynaecoloog Drs. W.P.A. Boellaard, uroloog-androloog Dr. J.M.J. Cornette, gynaecoloog Dr. M. Dinkelman-Smit, uroloog Dr. G.R. Dohle, uroloog-androloog Dr. W. van Dorp, aios gynaecologie Dr. J. Dudink, kinderarts-neonatoloog Dr. J.J. Duvekot, gynaecoloog Drs. J.E. Elzinga -Tinke, aios urologie Drs. J.L. Epker, internist-intensivist Prof. dr. J.S.E. Laven, gynaecoloog Dr. P.L.J.M. Mertens, arts maatschappij en gezondheid infectieziektebestrijding Dr. R.H.F. van Oppenraaij, aios gynaecologie Drs. H. Pastoor, psychotherapeut-seksuoloog NVVS Prof. dr. I.K.M. Reiss, kinderarts-neonatoloog Dr. M. Rousian, aios gynaecologie Prof. dr. E.A.P. Steegers, gynaecoloog Em. Prof. dr. J.W. Coebergh, epidemioloog Dr. A.B. Steensma, gynaecoloog Dr. R. Tenbrinck, anaesthesioloog Dr. W. Visser, internist Dr. N. Weisglas-Kuperus, kinderarts, ontwikkelingspsycholoog Erasmus Universiteit, Rotterdam Prof. dr. C.G.J.M. Hilders Universitair Medisch Centrum Groningen Prof. dr. C.M. Bilardo, gynaecoloog Drs. K. Bouman, klinisch geneticus Dr. M.J. de Bree, filosoof/ethicus Dr. M. de Bruyn, KWF fellow Dr. A.E.P. Cantineau, gynaecoloog Drs. R.J. Detollenaere, aios gynaecologie Drs. H. Fleurke-Rozema, promovendus Dr. A. Hoek, gynaecoloog M.M. Kloosterman-de Groot, klinisch verloskundige en echoscopist Prof. dr. M.J.E. Mourits, gynaecoloog Dr. M.H.M. Oonk, gynaecoloog Drs. M.A.C. Versluis, gynaecoloog Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Gedrags- & Maatschappijwetenschappen Dr. C. Borg Leids Universitair Medisch Centrum Prof. dr. C.J. van Asperen, klinisch geneticus Drs. R.M. Bakker, psycholoog Dr. E.K. Bijlsma, klinisch geneticus Dr. K.W.M. Bloemenkamp, gynaecoloog Prof. dr. F.H.J. Claas, transplantatie immunoloog Drs. S.R.C. Driessen, aiosko H.P.J. Gerla RA, Raad van Bestuur LUMC Dr. M.C. Haak, gynaecoloog Drs. L. van den Haak, aios gynaecologie Drs. D.D.C.A. Henriquez, aios gynaecologie Prof. dr. F.W. Jansen, gynaecoloog Dr. C.D. de Kroon, gynaecoloog Prof. dr. J.M.M. van Lith, gynaecoloog Dr. J.M. Middeldorp, gynaecoloog Dr. A.B. te Pas, neonatoloog Prof. dr. D. Oepkes, gynaecoloog Dr. M.I.E. Poelgeest, gynaecoloog Prof. dr. J.J.M. van Roosmalen, gynaecoloog Drs. E.M. Sandberg, arts Dr. A.R.H. Twijnstra, aios gynaecologie Dr. P.T.M. Weijenborg, gynaecoloog-seksuoloog NVVS Radboud universitair medisch centrum, Nijmegen Dr. C.C.M. Beerendonk, gynaecoloog Prof. dr. D.D.M. Braat, gynaecoloog Dr. S.F.P.J. Coppus, gynaecoloog Dr. K. D Hauwers, uroloog Dr. J. van Dillen, gynaecoloog Dr. J. van Drongelen, gynaecoloog Drs. M. Hessel, fertiliteitsarts Dr. J.A. de Hullu, gynaecologisch oncoloog Prof. dr. L.F.A.G. Massuger, gynaecoloog Drs. S. de Visser, aios gynaecologie Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. A.M.E. Bos, gynaecoloog Prof. dr. F. van Bel, kinderarts-neonatoloog Prof. dr. F.J.M. Broekmans, gynaecoloog Dr. J.B. Derks, gynaecoloog 10

11 SPREKERS, MODERATOREN EN VOORZITTERS VERVOLG Prof. dr. M.J.C. Eijkemans, statisticus Prof. dr. A. Franx, gynaecoloog Drs. A.T.M. Grob, arts-onderzoeker Dr. J.C. Kasius, aios gynaecologie Dr. S.V. Koenen, gynaecoloog Dr. A. Kwee, gynaecoloog Dr. M.A. Oudijk, gynaecoloog Dr. G.C.M.L. Page-Christaens, gynaecoloog Dr. M.J. Rijken. aios gynaecologie Drs. T.P. Schaap, aios gynaecologie Prof. dr. C.H. van der Vaart, gynaecoloog Prof. dr. R.H.M. Verheijen, gynaecoloog Dr. M.I.J. Withagen, gynaecoloog Maastricht Universitair Medisch Centrum Prof. dr. C.E.M. de Die-Smulders, klinisch geneticus Dr. R.J.T. van Golde, gynaecoloog Dr. T. van Gorp, gynaecologisch oncoloog Drs. N. van Hanegem, gynaecoloog Prof. dr. R.F.P.M. Kruitwagen, gynaecoloog Drs. R. Melles, klinisch psycholoog, seksuoloog NVVS Prof. dr. M.E.A. Spaanderman, gynaecoloog Prof. dr. V. Tjan-Heijnen, medisch oncoloog Maastricht Universiteit, Metamedica Dr. W. Dondorp, ethicus Prof. dr. G. de Wert, ethicus Universiteit Maastricht, Faculteit Psychologie Dr. M. Dewitte, psycholoog-seksuoloog NVVS i.o. Maastricht University, Faculty of Health, Medicine and Life Sciences Prof. dr. M.Y. Bongers, gynaecoloog UNIVERSITAIR VLAANDEREN Universitair Ziekenhuis Antwerpen Prof. dr. P. van Dam, gynaecoloog Prof. dr. G.G. Donders, gynaecoloog Prof. dr. Y. Jacquemyn, gynaecoloog Prof. dr. W.A.A. Tjalma, gynaecoloog Dr. B.X. Trinh, gynaecoloog Universiteit Antwerpen Dr. A. Hens, Vakgroep VAXINFECTIO Prof. dr. E. Leuridan Prof. J.P. Van Geertruyden, arts Universitair Ziekenhuis Gent Prof. dr. O. Degomme, onderzoeksdirecteur International Centre for Reproductive Health S. De Meyer, sociaal agoog, onderzoeker ICRH T. De Vos, gynaecoloog Dr. E. Elaut, psycholoog-seksuoloog Dr. T. Hamerlynck, gynaecoloog Dr. S. Janssens, pediater, klinisch geneticus Dr. A. Mahmoud, endocrinoloog Prof. dr. A. Makar, gynaecoloog Prof. dr. K. Roelens, gynaecoloog Prof. dr. K. Smets, kinderarts-neonatoloog Dr. F. Vandekerckhove, gynaecoloog Dr. G. Vandenberghe, gynaecoloog Dr. A. Zecic, kinderarts-neonatoloog Bioethisch Instituut Gent (BIG), Gent Universiteit Prof. dr. H. Mertes, ethicus Universitair Ziekenhuis Brussel Dr K. Beeckman, vroedvrouw, sociale gezondheidswetenschapper Prof. dr. C. Blockeel, gynaecoloog Dr. E. Denayer, klinisch geneticus Dr. Ph. De Sutter, gynaecoloog Prof. dr. M. De Vos, gynaecoloog Dr. P. Janssens, nefroloog Prof. dr. I. Liebaers, klinisch geneticus Prof. dr. F. Mana, gastro-enteroloog Prof. dr. H. Tournaye, gynaecoloog Dr. K. Van Berkel, gynaecoloog Dr. G. Verheyen, klinisch embryoloog Prof. dr. W. Verpoest, gynaecoloog Cliniques universitaires Saint-Luc, Brussel Prof. dr. C. Wyns, gynaecoloog Universitair Ziekenhuis Leuven Prof. dr. K. Allegaert, kinderarts-neonatoloog Prof. dr. F. Amant, gynaecoloog Dr. K. Benhalima, internist-endocrinoloog Dr. A. Coosemans, gynaecoloog Prof. dr. S. Debrock, klinisch embryoloog Prof. dr. L. De Catte, gynaecoloog M. De Greve, GSO gynaecologie Prof. dr. D. De Neubourg, gynaecoloog Prof. dr. J. Deprest, gynaecoloog Prof. dr. R. Devlieger, gynaecoloog Prof. dr. Th. D Hooghe, gynaecoloog Prof. dr. A. D Hoore, colorectaal chirurg Prof. dr. P. Enzlin, orthopedagoog, seksuoloog Prof. dr. M. Hanssens, gynaecoloog Prof. dr. G. Naulaers, neonatoloog Dr. E. Pazmany, seksuoloog Prof. dr. P. Puttemans, gynaecoloog Prof. dr. A. Soubry, moleculair epidemioloog Prof. Dr. D. Timmerman, gynaecoloog Dr. C. Tomassetti, gynaecoloog Prof. dr. K. Van Calsteren, gynaecoloog Prof. dr. J. Van Cleemput, cardioloog Dr. U. Van den Broeck, psycholoog Prof. dr. F. Van der Aa, uroloog Prof. dr. T. Van Mieghem, gynaecoloog Dr. D. Van Schoubroeck, gynaecoloog Prof. dr. J. Verguts, gynaecoloog Prof. dr. J. Verhaeghe, gynaecoloog Prof. dr. J. Vermeesch, moleculair cytogeneticus Dr. E. Werbrouck, gynaecoloog E. Weyne, PhD Student KU Leuven, Interfacultair Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen Dr. L. Hendrickx Katholieke Universiteit Leuven Prof. dr. P. Borry, ethicus Universiteit Hasselt, Diepenbeek Prof. dr. T. Nawrot 11

12 SPREKERS, MODERATOREN EN VOORZITTERS VERVOLG NIET - UNIVERSITAIR NEDERLAND Sint Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein Dr. J.A. Janse, aios gynaecologie Dr. J.H. Schagen van Leeuwen, gynaecoloog Dr. S. Veersema, gynaecoloog Medisch Centrum Haaglanden, Den Haag Dr. T. van den Akker, aios gynaecologie Dr. W. Hermes, gynaecoloog Dr. M.J. Kagie, gynaecoloog Martini Ziekenhuis, Groningen Dr. D. P. van der Ham, gynaecoloog Dr. J. Wijma, gynaecoloog Reinier de Graaf Groep, Delft Drs. A. Dijkman, gynaecoloog Prof. dr. C.G.J.M. Hilders, gynaecoloog, lid Raad van Bestuur Dr. A.L. Milani, gynaecoloog Dr. A.M.E. Roos, aios gynaecologie Dr. E.J.P. van Santbrink, gynaecoloog Rijnstate Ziekenhuis, Arnhem Dr. F.P.H.L.J. Dijkhuizen, gynaecoloog Dr. A.W. Nap, gynaecoloog Máxima Medisch Centrum, Veldhoven Prof. dr. M.Y. Bongers, gynaecoloog Dr. P.M.A.J. Geomini, gynaecoloog Drs. P. van der Heijden, aios gynaecologie Spaarne Ziekenhuis, Hoofddorp Dr. M.E. Emanuel, gynaecoloog Dr. R.A. Hakvoort, gynaecoloog Drs. M.M.F. Hanstede, gynaecoloog Dr. A. Vollebregt, gynaecoloog Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, Amsterdam Drs. B. van Moorst; gz-psycholoog, psychotherapeutseksuoloog NVVS Prof. dr. F. Scheele, gynaecoloog Drs. A.L.Thurkow, gynaecoloog Pantarhei Bioscience, Zeist Dr. Y. Zimmerman Isala Klinieken, Zwolle Dr. H.W.F. van Eijndhoven, gynaecoloog Kennemer Gasthuis, Haarlem Drs. R.P. Schellart, gynaecoloog Sint Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg Dr. P.F. Janssen, gynaecoloog Dr. J.H. van Roijen, uroloog Dr. H.A.M. Vervest, gynaecoloog Academie Verloskunde Maastricht D. Daemers, verloskundige-onderzoeker, coördinator Leven Lang Leren AVM KNOV, Utrecht F. Cadee Women on Waves, Amsterdam Dr. R.J. Gomperts, MPP, PhD, arts Medisch Centrum Leeuwarden Dr. J. Stekelenburg, gynaecoloog Verdraaide organisaties, Utrecht Mr. J.M. Buiting, arts, directeur Nederlandse Vereniging voor Toezichthouders in Zorg en welzijn (NVTZ), co-auteur Verdraaide organisaties Coöperatie VGZ UA, Arnhem Prof. dr. A. Klink, lid Raad van Bestuur IJsselland Ziekenhuis, Capelle aan den IJssel Drs. P.H. Draaisma, voorzitter RvB Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF), Utrecht W. Wind, directeur-bestuurder Louis Bolk Instituut, Driebergen Dr. M.A.S. Huber, arts-onderzoeker Bergman Clinics, Naarden J. Maljers, medisch ondernemer, directeur Bergman Clinics Zuidoost Kliniek, Amsterdam E.A. Robertson, gynaecoloog Catharina Ziekenhuis, Eindhoven Drs. J. de Jonge, neuroloog Dr. E.L. Koldewijn, uroloog Dr. B.C. Schoot, gynaecoloog Gynaecologisch Oncologisch Centrum Zuid, Locatie Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, Tilburg Dr. J.M.J. Piek, gynaecologisch oncoloog Ziekenhuis Rivierenland, Tiel Dr. M.P.H. Vleugels, gynaecoloog Meander Medisch Centrum, Amersfoort Dr. S.E. Schraffordt Koops, gynaecoloog Roosevelt Kliniek, Leiden Dr. W.A. ter Harmsel, gynaecoloog Alexander Monro Ziekenhuis, Bilthoven Dr. J. van Bodegom, chirurg en directeur Orde van Medisch Specialisten, Utrecht Dr. C.G.J.M. Hilders, gynaecoloog Drs. J. de Jonge, neuroloog Gelre Ziekenhuis, Apeldoorn Drs. A.J.M. Huisjes, gynaecoloog Amphia Ziekenhuis, Breda Drs. M.G.K. Dijksterhuis, gynaecoloog Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam Dr. P.J.M. van Kesteren, gynaecoloog Dr. M.F. Schutte, gynaecoloog n.p./onderwijskundige CVBA Vermeiren Advocaten, Antwerpen Mr. R. Vermeiren, jurist General Electric Healthcare, Hoevelaken P. Steensma Deventer Ziekenhuis, Deventer Drs. M. Bakker, aios gynaecologie TNO Child Health, Leiden Dr. M. Rijnders Proctos Kliniek, Bilthoven Drs. C.B.H. Deen-Molenaar, chirurg Zaans Medisch Centrum, Zaandam Dr. A.S. Glas, uroloog, medisch seksuoloog (ESSM) Groene Hart Ziekenhuis, Gouda Drs. P. Leusink, arts-seksuoloog NVVS, Swammerdam Institute for Life Sciences, Amsterdam Dr. F.M. Klis, microbioloog Medisch Centrum Alkmaar Dr. A.H. Adriaanse, gynaecoloog 12

13 SPREKERS, MODERATOREN EN VOORZITTERS VERVOLG F-act Pelvic Pain Clinic, Enkhuizen F.H.A. Hogen Esch, MSPT, bekkenfysiotherapeut Sioo, Interuniversitair Centrum voor Organisatie- en Veranderkunde, Utrecht Dr. Y. Witman, arts/organisatieadviseur NIET - UNIVERSITAIR VLAANDEREN Sint-Augustinus Ziekenhuis, Wilrijk-Antwerpen Dr. Ph. Loquet, gynaecoloog Dr. Joh. Van Wiemeersch, gynaecoloog ZOL Campus St. Jan, Genk Dr. R. Campo, gynaecoloog Dr. E.M.J. De Cuyper, gynaecoloog Prof. dr. E. de Jonge, gynaecoloog Prof. dr. W. Gyselaers, gynaecoloog Ziekenhuis Netwerk Antwerpen Em. Prof. B.J. van Herendael AZ Turnhout Campus Sint-Jozef, Turnhout Dr. S. Van Calenbergh, gynaecoloog LIFE, Leuven Dr. R. Campo, gynaecoloog Prof. dr. S. Gordts, gynaecoloog R.Z. Tienen Dr. Th. Van den Bosch, gynaecoloog Onze-Lieve-Vrouw Ziekenhuis Campus Aalst Prof. dr. A.M. Mottrie, uroloog St. Jozefskliniek, Izegem Dr. E. Werbrouck, gynaecoloog A.Z. Sint-Lucas, Brugge Dr. F. Claerhout, gynaecoloog Katholieke Hogeschool Limburg, Hasselt Dr. A.F. Bogaerts, vroedvrouw ASZ Campus Aalst Dr. G. Verhulst, specialisme Instituut voor Tropische Geneeskunde, Antwerpen R. Hammonds, jurist, onderzoeker ITG Imelda Ziekenhuis, Bonheiden Dr J. Bosteels, gynaecoloog Heilig Hartziekenhuis Leuven Prof. dr. P. Puttemans, gynaecoloog KLINA, Brasschaat Dr. F. Peeters, gynaecoloog 13

14 WOENSDAG 22 APRIL 2015 NOTITIE BIJ DAGPROGRAMMA 1 REPRODUCTIEVE GENEESKUNDE ANNO 2015 Tijdens het programma Reproductieve Geneeskunde anno 2015 besteden we heel wat aandacht aan actuele thema s die ook van belang zijn voor de algemeen gynaecoloog. Zo gaan we in op de plaats van expectant management bij de behandeling van vruchtbaarheidsproblemen, met overzicht van evidence, richtlijnen en mogelijke vertaling naar een wettelijk kader. Zwanger worden blijft tenslotte een spel van kansen; de geassisteerde voortplanting beheerst dat spel nog onvolledig, maar tracht door vermeerdering van kennis de winkans te vergroten. Vervolgens bespreken we de steeds toenemende rol van gynaecologische echografie bij de beeldvorming van de vrouwelijke genitalia in het kader van het oriënterend fertiliteitsonderzoek, inclusief tubaire doorgankelijkheid, waarbij het uitvoeren van het klassieke radiologisch onderzoek van de hysterosalpingografie stilaan als voorbijgestreefd kan worden beschouwd. Mede door de toegenomen kwaliteit en mogelijkheden van de echografie, blijft er discussie bestaan of en wanneer een pelviscopische exploratie nodig is, en op welke manier deze dan het beste gebeurt. Is er nog een plaats voor de transvaginale hydrolaparoscopie, of blijft het een techniek voor believers, waarbij de nadelen (niet alles kunnen zien, weinig of geen therapeutische mogelijkheden) mogelijk niet opwegen tegen de voordelen (minder invasief dan normale laparoscopie)? Stof genoeg voor een intens debat! Een state-of-the-arts essie over PCO omvat niet enkel diagnostiek en predictie van succes na behandeling, maar ook een bespreking van de vaak onderschatte gezondheidsrisico s van PCOS. Prof. dr. Th. D Hooghe Prof. dr. F.J.M. Broekmans Het programma omvat verder ook een update en kritische bespreking van internationale guidelines terzake endometriose, premature ovariële insufficiëntie, mannelijke infertiliteit en spermaanalyse, intra-uteriene inseminatie en psychologische counseling. Bovendien wordt ook gedebatteerd of hormonale stimulatie bij intra-uteriene inseminatie nu het beste kan gebeuren met clomifeencitraat of met gonadotrofines. Ten slotte gaan we kritisch in op een aantal nieuwe ontwikkelingen bij IVF: is ovariële stimulatie zo slecht voor het endometrium dat we alle embryo s moeten invriezen en terugplaatsen in een natuurlijke cyclus? Is dit de waan van de dag, of is er evidence? En wat is de evidence van nieuwe doorbraken als endometrial scratching bij implantatiefalen, time lapse embryoscopie, PGS met arrays op blastocysten? Kortom, een programma waarbij zowel de algemeen gynaecoloog als de specialist reproductieve geneeskunde ruim waar krijgen voor hun tijd en geld! WOENSDAG 22 APRIL 2015 NOTITIE BIJ DAGPROGRAMMA 2 BENIGNE GYNAECOLOGIE ANNO 2015 Het programma Benigne Gynaecologie anno 2015 belicht onderwerpen waarover nieuwe meningen zijn ontstaan. Tot voor kort kon men een normaal ovarium bij een 45-jarige preventief verwijderen. Nu denkt men hier anders over. Het programma besteedt uitgebreid aandacht aan de gevolgen van preventieve verwijdering van het ovarium, evenals aan ingrepen in geval van afwijkingen. Structurele afwijkingen van de baarmoeder komen bij vrouwen van middelbare en hogere leeftijd relatief vaak voor. Bij abnormaal uterien bloedverlies is het de vraag of een onderliggende structurele afwijking daarvan de oorzaak is. En als er een goede reden is voor behandeling van een afwijking, hoe kunnen we de daarmee samenhangende risico s verkleinen en wat zijn de nieuwste behandelingsresultaten? Sessie drie behandelt gynaecologische infecties. Zijn er nieuwe inzichten omtrent onderzoek en behandeling? Gestaag verschuift de aandacht van individuele micro-organismen naar het microbioom. Prof. dr. M.P.M. Burger Dr. J. Bosteels Wat maakt dat Candida albicans bij enkele vrouwen een (recidiverende) infectie veroorzaakt, maar toch bij zoveel vrouwen in de vagina kan worden aangetoond? Kennis over de biologie van Candida moet kunnen leiden tot een antwoord. Ook is er aandacht voor het Ebola-virus en consequenties voor gynaecologische zorg gezien de actualiteit. In de laatste sessie is er aandacht voor pijn. Specialisten van verschillende disciplines beoordelen 14

15 WOENSDAG 22 APRIL 2015 NOTITIE BIJ DAGPROGRAMMA 3 PERICONCEPTIE, JONGE ZWANGERSCHAP EN ANTENATALE ZORG ANNO 2015 bekkenpijn via een verschillende kijk. Voor ons gynaecologen is het daarom belangrijk om te weten hoe de uroloog, chirurg en fysiotherapeut pijnproblematiek in het bekken aanpakken. En wat te doen bij pijn waarvoor geen somatische verklaring wordt gevonden? In het programma twee voordrachten over menopauze en vrouwspecifieke geneeskunde, die stof tot nadenken geven. Het wordt een inspirerende dag. WOENSDAG 22 APRIL 2015 NOTITIE BIJ DAGPROGRAMMA 3 PERICONCEPTIE, JONGE ZWANGERSCHAP EN ANTENATALE ZORG ANNO 2015 Om de gezondheid en de levenskwaliteit van de generaties na ons te verbeteren zal de verloskunde van de toekomst zich moeten richten op een optimaal begin voor elk embryo. Dit wil zeggen zaadcellen en eicellen die onbeschadigd in een veilige omgeving kunnen rijpen; een omgeving voor het embryo welke niet bedreigd wordt door een ongezonde levensstijl met roken en drugs, zelfdestructieve eetpatronen welke uitmonden zowel in obesitas als in tekorten aan essentiële voedingsmiddelen; dat alles wordt vaak bevorderd in een economisch arme en sociaal agressieve omgeving. Verloskunde krijgt (opnieuw) de opdracht de wereld te verbeteren. Wat wij vandaag suboptimaal tot ontwikkeling laten komen, kan een levenslange gezondheidsbelemmering voor die aanstormende generatie betekenen. Tegelijkertijd is er eigenlijk geen enkele chronische aandoening meer die niet in combinatie met zwangerschap gezien wordt; behandelingen laten langere overleving toe, terwijl zwangerschap op latere leeftijd de kans op comorbiditeit verhoogt. Steeds meer wordt duidelijk dat een nieuwe discipline in wording obstetric medicine is: de kennis over interne aandoeningen bij zwangeren, een gedeelde ruimte van internistische orgaanspecialisten en obstetrici, waar beiden zich nog wat onwennig in voelen. Prof. dr. Y. Jacquemyn Prof. dr. E.A.P. Steegers Dezelfde samenleving die een ongezonde levensstijl ondersteunt en die vrouwen ertoe aanzet hun zwangerschapswens uit te stellen, eist op het moment dat die zwangerschap tot stand komt een foutloze baby; het falen van de nieuwste technieken zoals bijvoorbeeld NIPT, en de zeer hoge resolutie beeldvorming zeer vroeg in de zwangerschap wordt nauwelijks aanvaard. Al deze intens met de actuele samenleving verweven onderwerpen worden u deze dag in helder hapklare brokken als een gezonde en gevarieerde maaltijd voorgeschoteld. WOENSDAG 22 APRIL WOENSDAG 22 APRIL 2015 NOTITIE BIJ DAGPROGRAMMA 4 FOETALE ECHOSCOPIE ANNO 2015 Op het moment dat de combinatietest mogelijk vervangen wordt door de niet invasieve DNA-test, heeft dan een vroege echoscopie bij weken nog nut? Wat zijn de effecten van de invoer van de routineechoscopie bij 20 weken? Hoe kan de echoscopist het beste uit het echosysteem halen en zich tegelijkertijd beschermen tegen de groeiende medico-legale problematiek? Het programma van deze dag zal op deze vragen ingaan. Prof. Dr. C.M. Bilardo Dr. Ph. Loquet 15

16 WOENSDAG 22 APRIL 2015 NOTITIE BIJ DAGPROGRAMMA 5 OVER TOEKOMSTSCENARIO S, LEIDERSCHAP EN ZBC S ANNO 2015 Dit programma helpt u op weg naar een visie op de toekomst. Waar wilt u heen, wat heeft u nodig, hoe ontwikkelt de gezondheidszorg zich en wat gaat u daarin doen? In het ochtendprogramma delen sprekers die er al intensief mee bezig zijn geweest hun visie op de nabije toekomst. Janko de Jonge, vice-voorzitter van de Orde van Medisch Specialisten waarschuwde dat in de nieuwe situatie de status van specialisten in het vrije beroep zal veranderen en dat specialisten steeds meer buiten het ziekenhuis zullen gaan werken. Carina Hilders, gynaecoloog en intussen lid van de Raad van Bestuur van het Reinier de Graafziekenhuis wijst er in het visiedocument De Medisch Specialist 2015 op dat de gezondheidszorg toekomstbestendig maken een uitdaging is waarin de medisch specialist een regierol zal moeten nemen. Fedde Scheele zal op zijn bekende geheel eigen wijze ingrediënten aanreiken die zowel de kwaliteit als betaalbaarheid van de zorg bevorderen en Sjaak Wijma, oud-voorzitter van de NVOG, zal met u dromen over hoe hij de toekomst zou willen zien. Dr. M.F. Schutte Prof. dr. F. Scheele Kortom, het is weer een programma om van te smullen, met excellente sprekers, dat u zal inspireren om verder te kijken dan de muren van uw spreekkamer of het uiteinde van uw scoop. 1 Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie Na de koffie zal het gaan over ervaringen met werken in ZBC s. Zullen die zich op veel grotere schaal gaan ontwikkelen? Sprekers met ervaring, die alles weten over de voorwaarden, de kansen en de grenzen van ZBC s, zoals Alexander Monro, Bram ter Harmsel, Jaap Maljers en Eva Robertson, zullen die ervaring met u delen en kunnen op veel van uw vragen antwoord geven. Als keynote speaker zal Machteld Huber, artsonderzoeker, ingaan op een nieuw concept voor gezondheidszorg. Deze voordracht mag u niet missen in de ontwikkeling van uw visie op de toekomst. Na de lunch is er opnieuw aandacht voor de ZBC s. Wat patiënten ervan vinden wordt besproken door Wilna Wind, de voorzitter van de NPCF 1. Wat betekenen ZBC s voor de ziekenhuizen? Peter Draaisma, RvB IJsselland Ziekenhuis, ziet het als kans, Henk Gerla, RvB LUMC, ziet het als bedreiging en we zijn benieuwd wat Ab Klink als zorgverzekeraar ervan vindt. Na de thee zal het gaan over leiderschap. Carina Hilders heeft ervaring met leiderschapsprogramma s voor stafleden, Yolande Witman weet meer dan wie dan ook over het gedrag van medisch specialisten in een leidende rol, Maarten Schutte zal met u het starre model van de Can MEDS verlaten en meesterverteller Marius Buiting zal een verdraaid goed verhaal houden over hoe overmatig sturen vanuit managementprincipes de uitvoerende professionals belemmert om te doen waar ze voor zijn. 16

17 WOENSDAG 22 APRIL 2015 DAGPROGRAMMA 1 REPRODUCTIEVE GENEESKUNDE ANNO INLEIDING EN OPENING SESSIE I Th. D Hooghe en F.J.M. Broekmans voorzitters dagprogramma EXPECTANT MANAGEMENT: WAT VERWACHTEN WE EIGENLIJK? Moderatoren: F.J.M. Broekmans en Th. D Hooghe Welke predictiemodellen voor spontane zwangerschapskans zijn er en hoe betrouwbaar zijn ze? M.J.C. Eijkemans Expectant management; het kan, maar waarom eigenlijk? F. van der Veen Implementatie van Expectant management: hoe van richtlijn naar klinische praktijk? C.B. Lambalk Expectant management: van richtlijn naar Belgische wetgeving Th. D Hooghe Paneldiscussie KOFFIEPAUZE SESSIE II HET ORIËNTEREND FERTILITEITSONDERZOEK: WAT IS NIEUW? THL is nuttig als aanvullend onderzoek bij vrouwelijke infertiliteit P. Puttemans THL is nutteloos als aanvullend onderzoek bij vrouwelijke infertiliteit C. Tomassetti DEBAT DEBAT 2: Optimale hormonale stimulatie bij IVF Moderatoren: H. Tournaye en F.J.M. Broekmans Go for mild stimulation to select the best embryo, do not care about freezing N.S. Macklon Freeze as much as possible, after fresh transfer D. De Neubourg Freeze all C. Blockeel DEBAT LUNCHPAUZE SESSIE III PCOS PRAKTIJK UPDATE 2015: VAN DIAGNOSTIEK NAAR PREVENTIE DAGPROGRAMMA 1 Moderatoren: F. van der Veen en C. Tomassetti Moderatoren: F. van der Veen en C. Blockeel Het model voor tubadiagnostiek: missen we iets? S.F.P.J. Coppus De rol van transvaginale echografie bij ovariële en uteriene screening en voor tubaire doorgankelijkheid D. Van Schoubroeck Paneldiscussie DEBAT 1: Plaats van transvaginale hydrolaparoscopie (THL) bij infertiliteitsonderzoek Moderatoren: A.W. Nap en F. Vanderkerckhove Hoe loopt de diagnostische work up voor een vrouw met een cyclusstoornis? F.J.M. Broekmans Predictie van het succes van ovulatie-inductie bij WHOII anovulatie: hoe werkt het en wie werkt er eigenlijk mee? M. van Wely Gezondheidsrisico s van PCOS: waar moeten we echt rekening mee houden? J.S.E. Laven Paneldiscussie 17

18 WOENSDAG 22 APRIL 2015 VERVOLG DAGPROGRAMMA 1 REPRODUCTIEVE GENEESKUNDE ANNO 2015 DEBAT 3: Gonadotrofines moeten clomifeencitraat vervangen bij milde ovariële stimulatie in het kader van IUI Moderatoren: C.B. Lambalk en D. De Neubourg PRO E.J.P. van Santbrink CONTRA F. Vandekerckhove DEBAT THEEPAUZE De embryoscoop: doorbraak? Of toch weer PGS op blastocyste? E.B. Baart Vitrificatie: de revolutie in oöcyt en embryofreezing S. Debrock Paneldiscussie SLUITING Sluiting door de dagvoorzitters SESSIE IV HET OFO EN MEER: RICHTLIJNEN (17 minuten per onderwerp: 13 minuten voordracht en 4 minuten discussie) Moderatoren: J.S.E. Laven en Th. D Hooghe De ESHRE Endometriose richtlijn: behandeling van endometriosegebonden infertiliteit A.W. Nap De ESHRE POI richtlijn D.D.M. Braat De EAU Guidelines voor mannelijke infertiliteit en spermaanalyse H. Tournaye De NICE guideline Infertility: IUI? A.E.P. Cantineau De ESHRE guideline psychologie en counseling in voortplantingsgeneeskunde U. Van den Broeck SESSIE V IVF VAN DAG TOT DAG: WAT IS OF WAT WORDT ER NIEUW? Moderatoren: D.D.M. Braat en E.J.P. van Santbrink Herhaaldelijk implantatiefalen en dan? Scratching, hatching,flushing? J.C. Kasius 18

19 WOENSDAG 22 APRIL 2015 DAGPROGRAMMA 2 BENIGNE GYNAECOLOGIE ANNO INLEIDING EN OPENING SESSIE I M.P.M. Burger en J. Bosteels voorzitters dagprogramma BELEID BENIGNE OVARIUMPATHOLOGIE A.H. Adriaanse Beleid bij vergroot ovarium P.M.A.J. Geomini Preventieve verwijdering ovaria behoeft indicatie M.P.M. Burger Eerdere menopauze na unilaterale ovariëctomie J. Verhaeghe Operatieve behandeling van de endometriumcyste in het ovarium V. Mijatovic Paneldiscussie KEYNOTE LECTURE 1: KOFFIEPAUZE SESSIE II Een nieuwe kijk op menopauze J.S.E. Laven ABNORMAAL UTERIEN BLOEDVERLIES Joh. Van Wiemeersch Behandeling van endometriumpoliepen bij postmenopauzaal bloedverlies N. van Hanegem Medicamenteuze (voor)behandeling van myomen: GnRh agonist versus Ulipristal J. Verguts Morcellatie bij laparoscopische hysterectomie of myomectomie L. van den Haak Voorspelling succes van endometriumablatie M.Y. Bongers Risico s myomectomie J. Verguts Paneldiscussie LUNCHPAUZE KEYNOTE LECTURE 2: SESSIE III Vrouwspecifieke geneeskunde A.M.E. Bos GYNAECOLOGISCHE INFECTIES J. Bosteels De toekomst van het directe fluorpreparaat G.G. Donders Gynaecologische manifestaties van virale hemorrhagische koorts (Ebola) E. van Leeuwen Hoe Candida albicans zich handhaaft in de vagina F.M. Klis Beleid bij tubo-ovarieel abces P.J.M. van Kesteren Paneldiscussie THEEPAUZE SESSIE IV SOMATISCH ONVERKLAARDE KLACHTEN / PIJN M.P.M. Burger Pijnfysiologie en pijnbeleving R. Tenbrinck Bekkenpijn van urethrovesicale oorsprong A. Glas Bekkenpijn van anorectale oorsprong C.B.H. Deen-Molenaar Bekkenpijn van myofasciale oorsprong F. H.A. Hogen Esch DAGPROGRAMMA

20 WOENSDAG 22 APRIL 2015 VERVOLG DAGPROGRAMMA 2 BENIGNE GYNAECOLOGIE ANNO Begeleiding van patiënten met somatisch onverklaarde bekkenpijn E.S.M. Tiersma Paneldiscussie SLUITING Sluiting door de dagvoorzitters 20

21 WOENSDAG 22 APRIL 2015 DAGPROGRAMMA 3 PERICONCEPTIE, JONGE ZWANGERSCHAP EN ANTENATALE ZORG ANNO INLEIDING EN OPENING E.A.P. Steegers en Y. Jacquemyn voorzitters dagprogramma NIPT in Nederland D. Oepkes NIPT in Vlaanderen J. Vermeesch SESSIE I PERICONCEPTIE E.A.P. Steegers Preconceptional weight loss in obese subfertile women, results from a nationwide RCT: the lifestyle study A. Hoek (On)mogelijkheden van PGD C.E.M. de Die Smulders Inflammatoire darmziekten: pre- en periconceptionele aspecten F. Mana Paneldiscussie KEYNOTE LECTURE: Lange termijn gevolgen van de omgeving in de periconceptieperiode T.J. Roseboom KOFFIEPAUZE SESSIE II JONGE ZWANGERSCHAP Paneldiscussie LUNCHPAUZE SESSIE III ANTENATALE ZORG deel 1: chronische maternale ziekten K.W.M. Bloemenkamp Screening schildklierdisfunctie zin en onzin J. Verhaeghe Chronische nierziekten P. Janssens Kennis en gedrag van zwangere vrouwen met betrekking tot preventie van toxoplasmose, listeriose en CMV M.T.R. Pereboom Hyperthyreoïdie en zwangerschap W. Visser Paneldiscussie SESSIE III ANTENATALE ZORG deel 2: sociale context van de zwangere vrouw DAGPROGRAMMA J. Verhaeghe Y. Jacquemyn Hyperemesis gravidarum: markers behandeling, gevolgen R.C. Painter Nieuwe immunologische inzichten vroege zwangerschap K.W.M. Bloemenkamp Innovatieve embryonale beeldvorming M. Rousian Risicostratificatie in de vroege zwangerschap Y. Jacquemyn Sociale verloskunde E.A.P. Steegers Sociale kwetsbaarheid in de dagelijkse praktijk K. Beeckman Centering pregnancy in Nederland M. Rijnders Paneldiscussie THEEPAUZE NIPT present and future K. Van Berkel 21

22 WOENSDAG 22 APRIL 2015 VERVOLG DAGPROGRAMMA 3 PERICONCEPTIE, JONGE ZWANGERSCHAP EN ANTENATALE ZORG ANNO 2015 SESSIE III ANTENATALE ZORG Deel 3: risico s in de leefstijl en het gebruik van psychofarmaca M. Rijnders Impact van de regelgeving op roken en milieu en zwangerschapsuitkomst T. Nawrot Interventies voor rookstop tijdens de zwangerschap: enige evidence? R.H.F. van Oppenraaij Cannabis en cocaïne I.M. de Graaf Alcohol K. Boer Zwangerschap en psychofarmaca: SSRI s, benzodiazepinen en ADHD medicatie J.J. Duvekot Paneldiscussie SLUITING Sluiting door de dagvoorzitters 22

23 WOENSDAG 22 APRIL 2015 DAGPROGRAMMA 4 FOETALE ECHOSCOPIE DOELEN ANNO INLEIDING EN OPENING SESSIE I C.M.Bilardo (Katia) en Ph. Loquet (Philip) voorzitters en moderatoren dagprogramma ECHOSCOPIE IN HET EERSTE TRIMESTER IN HET NIPT -TIJDPERK Structurele afwijkingen M. Bakker (Merel) Genetische syndromen C.M. Bilardo Hartafwijkingen S.A. Clur (Sally Ann) Screening voor pre-eclampsie M. M. Kloosterman-de Groot (Maaike) Paneldiscussie KOFFIEPAUZE SESSIE II ZEVEN JAAR NA DE INTRODUCTIE VAN DE ROUTINE TWEEDE TRIMESTER ECHOSCOPIE : EEN EVALUATIE Deelname en detectie van afwijkingen en markers H. Fleurke-Rozema (Hanneke) Hartafwijkingen M.C. Haak (Monique) Cervixmeting: bij wie en wanneer? E. Pajkrt (Eva) Paneldiscussie LUNCHPAUZE Veiligheid van echoscopie, technische aspecten Ph. Loquet Veiligheid van echoscopie, medicolegale aspecten L. De Catte (Luc) Standpunt van de advocaat R. Vermeiren (Rudi) Paneldiscussie THEEPAUZE SESSIE IV INTERESSANTE CASUSSEN INGEBRACHT DOOR DEELNEMERS AAN HET DAGPROGRAMMA CASUS Discussie CASUS Discussie CASUS Discussie CASUS Discussie CASUS Discussie FINALE DISCUSSIE EN SLUITING DOOR DE DAGVOORZITTERS DAGPROGRAMMA SESSIE III TECHNISCHE EN MEDICOLEGALE ASPECTEN VAN ECHOSCOPIE Finetuning van het echotoestel en beelden archivering P. Steensma (Pieter) 23