19 e Nederlands/Vlaams Doelencongres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie

Transcriptie

1 P r o g r a m m a 19 e Nederlands/Vlaams Doelencongres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie Rotterdam, de Doelen 17, 18 en 19 april 2013 Twaalf verschillende dagprogramma s (vier per dag) INSCHRIJVING UITSLUITEND ONLINE

2 Ferring, uw partner in gynaecologie, wenst u een prettig en leerzaam congres! LutrePulse Set gonadoreline hmg-hp

3 programma 19 e nederlands/vlaams DOELENcongres infertiliteit, gynaecologie en obstetrie Rotterdam, de Doelen 17, 18 en 19 april 2013

4 accreditatie De NVOG heeft het gehele congres (drie dagen) met 18 punten geaccrediteerd. Elk programma apart: 6 punten. Paritair Comité Vlaamse gynaecologen Voor de Vlaamse gynaecologen is het volledige congresprogramma voor goedkeuring aan het Paritair Comité voor Gynaecologie en Verloskunde voorgelegd. Verwacht mag worden dat het congres evenals voorgaande jaren maximaal geaccrediteerd wordt. Zodra bericht is ontvangen, zal dat op worden vermeld. Het Paritair Comité rubriceert het IGO-Doelencongres onder buitenlandse congressen. Dat betekent voor u dat u met het overleggen van een deelnamecertificaat (wordt uitgereikt bij de registratiebalie) kunt volstaan (geen handtekeningenlijst). KNOV Accreditatie is toegekend aan: Foetale echoscopie anno april ; toekenning 6 uur; Obstetrie preconceptioneel en antenataal anno april ; toekenning 6 uur; Obstetrie perinataal anno april ; toekenning 6 uur. NVU De Nederlandse Vereniging voor Urologie heeft het dagprogramma Klinische andrologie anno april met 6 punten geaccrediteerd. BEN Aan het dagprogramma Foetale echoscopie anno april zijn 6 punten toegekend. NVTG Accreditatie voor het dagprogramma Verloskunde en gynaecologie in de tropen anno april is aangevraagd. Zodra de accreditatie is verkregen wordt dit op vermeld. Het dagprogramma Seksuele disfuncties; inzichten anno april is r in gynaecologie, NVVS geaccrediteerd met 6 punten. n leerzaam congres! proceedings De proceedings worden door DCHG uitgegeven. Alleen door deelname aan het congres zal men over de proceedings kunnen beschikken. hoofdsponsors hmg-hp :25

5 inhoudsopgave Voor- en dankwoord 6 Commissies Wetenschappelijk Programma 8 Sprekers, moderatoren en voorzitters 9 Notities bij dagprogramma s 12, 13, 14, 22, 23, 24, 25, 34, 35 WOENSDAG 17 APRIL 2013 DAGPROGRAMMA 1 reproductieve GENEESKUNDE ANNO DAGPROGRAMMA 2 BENIGNE GYNAECOLOGIE ANNO DAGPROGRAMMA 3 foetale ECHOSCOPIE ANNO DAGPROGRAMMA 4 LIFELONG LEARNING EN MANAGEMENT ANNO Woensdag 17 APRIL DONDERDAG 18 APRIL 2013 DAGPROGRAMMA 5 OBSTETRIE PRECONCEPTIONEEL EN antenataal ANNO DAGPROGRAMMA 6 SCOPIEËN IN DE GYNAECOLOGIE ANNO DAGPROGRAMMA 7 ONCOLOGISCHE GYNAECOLOGIE ANNO DAGPROGRAMMA 8 KLINISCHE ANDROLOGIE ANNO DONDERDAG 18 APRIL VRIJDAG 19 APRIL 2013 DAGPROGRAMMA 9 OBSTETRIE PERINATAAL ANNO DAGPROGRAMMA 10 urogynaecologie ANNO DAGPROGRAMMA 11 SEKSUOLOGIE; INZICHTEN ANNO VRIJDAG 19 APRIL DAGPROGRAMMA 12 VERLOSKUNDE EN GYNAECOLOGIE IN DE tropen ANNO Inschrijving, kosten en betaling dagprogramma s 44 Onsite inschrijving is niet mogelijk 44 Congresbalie, congreszalen 45 Hotelaccommodatie, reservering en betaling 45 Aanvullende informatie 47 Notities bij de plattegrond; adres de Doelen; trein of auto? 47 Plattegrond Rotterdam Centrum 48

6 voor- en dankwoord De Doelencongresreeks Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie in de Doelen te Rotterdam (IGO-Doelencongresreeks) heeft inmiddels een geschiedenis van bijna 30 jaar; de duur van een generatie derhalve. Velen kennen deze congresreeks sinds korte of langere tijd, een aantal zal er in 2013 voor het eerst kennis mee maken. Voor u allen is dit voorwoord bedoeld: het plaatst het congres 2013 in de geschiedenis van deze reeks, het geeft de oorspronkelijke en huidige doelstelling van deze congresreeks weer en de ontwikkelingen van de afgelopen decennia welke het programma-aanbod van het 19e IGO-Doelencongres hebben bepaald. In 1984 werd het eerste IGO-Doelencongres gehouden. Eén van de doelstellingen van dat congres was de andrologie in de reproductieve geneeskunde te integreren. In de jaren tachtig voltrok zich universitair een toenemende subspecialisatie: vorming van substaven reproductieve geneeskunde, gynaecologie en obstetrie. Deze ontwikkeling vormde in 1990 de reden om de IGO-Doelencongresreeks te starten met als enige doelstelling: de niet universitair werkende Nederlandse en Vlaamse gynaecoloog in staat te stellen het specialisme in de volle omvang te blijven uitoefenen. Tot 2001 werden driedaagse congressen jaarlijks, daarna tweejaarlijks gehouden. Tot 2001 kon er met één dagprogramma per dag worden volstaan, daarna werden het er geleidelijk aan meer vanwege vooral de ontwikkeling binnen de genoemde subspecialismen. Vanwege de nascholingsdoelstelling van de IGO- Doelencongressen zijn de voordrachten altijd op de praktijk gericht; daarnaast zijn ze bondig en worden ze met een duidelijke conclusie beëindigd. Uitloop van de geplande spreektijd wordt niet toegestaan, zodat de geplande (panel)discussietijd niet in het gedrang komt en de relatief lange duur van de koffie, lunch- en theepauze gehandhaafd kan blijven als de nodige perioden ter ontspanning te midden van de vele voordrachten. Verder zijn ter bevordering van de nascholing de volledige proceedings reeds bij aanvang van het congres voor elke congresdeelnemer beschikbaar. Vanaf 1992 werd de IGO-Doelencongresreeks ook voor verloskundigen opengesteld (toen nog uitsluitend eerstelijns), in de overtuiging dat dit de kwaliteit van de obstetrie in zijn geheel ten goede zou komen. Dat gold temeer toen vanaf rond de eeuwwisseling een groot aantal verloskundigen uit de eerste lijn door de Nederlandse verloskundige klinieken werd aangetrokken. De NVOG werkgroep klinisch verloskundigen is recent van start gegaan. In België waren altijd al tweedelijns verloskundigen werkzaam en nauwelijks of geen eerstelijns verloskundigen. Vanaf medio jaren negentig namen de interpretatiemogelijkheden vanwege de steeds betere echoscopische beelden sterk toe, met als gevolg dat de echoscopische diagnostiek te veel tijd van de gynaecoloog opeiste. Echoscopisten namen die taak over. Met het steeds verder toenemen van de diagnostische mogelijkheden, het aanbieden van de wekendiagnostiek en het SEO aan elke zwangere, zijn de verloskundig echoscopisten een snel groeiende beroepsgroep geworden; in Nederland verenigd in de BEN. Vanaf 2005 wordt door Prof. Katia Bilardo en Dr. Philip Loquet voor het IGO- Doelencongres steeds een dagprogramma Foetale echoscopie opgesteld, dat telkenmale door vele echoscopisten wordt bijgewoond. Door de toename van de indicatiestelling om in aanmerking te komen voor artificiële reproductieve therapie, wordt de superspecialist voortplantingsgeneeskunde bijgestaan door fertiliteitsartsen. Ook zij vormen inmiddels een aparte beroepsgroep (VVF). Het dagprogramma Reproductieve geneeskunde is vanzelfsprekend ook voor hen opengesteld. Bij de gynaecologie/verloskunde in het algemeen, bij de reproductieve geneeskunde, de oncologische gynaecologie en de urogynaecologie in het bijzonder, worden de seksuologische implicaties steeds meer onderkend. Sinds 2009 is het dagprogramma Seksuele disfuncties aan het IGO-Doelencongres toegevoegd, dat de mogelijkheid biedt een tekort aan seksuologische kennis in te lopen, alsook kennis te nemen van nieuwe inzichten. Het dagprogramma Verloskunde en gynaecologie in de tropen, sinds 2009 aan het IGO-Doelencongres toegevoegd, wil een bijdrage leveren aan de opleiding van de aanstaande tropenartsen. De opleiding van de aanstaande tropenartsen vindt grotendeels in de niet universitaire Nederlandse klinieken plaats. Het bieden van structurele geneeskundige hulp aan derdewereldlanden is slechts doelmatig wanneer deze verder reikt dan het alleen lenigen van actuele nood; ook dit aspect zal evenals in 2011 aan de orde worden gesteld. Na 1984 is nu opnieuw Klinische andrologie aan het programma toegevoegd. Lang kon de andrologische patiënt weinig worden geboden. Echter, de in

7 voor- en dankwoord VERVOLG geïntroduceerde ICSI betekende een geweldige doorbraak waar het de voor IVF te uitgesproken oligozoöspermie betrof. Inmiddels zijn veel meer indicaties voor ICSI toegevoegd en overvleugelt ICSI welhaast IVF. In 1998 werd sildenafil geïntroduceerd, ook toepasbaar in gevallen van secundair opgetreden erectiestoornissen bij een kinderwens. Waar staat de andrologie anno 2013? Prof. Herman Tournaye en Dr. Gert Dohle hebben daartoe voor u een programma opgesteld. Bijscholing in de andrologie is voor de gynaecoloog, alsook voor de uroloog, een goede aanvulling op zijn/haar kennis. Andrologie is zowel in Nederland als in België geen erkend specialisme, als gevolg waarvan er geen erkende opleiding is. Wel kan men een examen bij de European Academy of Andrology afleggen, alsook bij de ASRM. Het sterk toegenomen palet van diagnostische en therapeutische mogelijkheden, de gewijzigde opvattingen met betrekking tot een fulltime werkweek en de mogelijkheid om parttime te werken, hebben erin geresulteerd dat de afgelopen paar decennia de gemiddelde grootte van de maatschap meer dan verdubbeld is. Door ziekenhuisfusies is de grootte van de maatschap nog weer meer toegenomen. Een grote maatschap vereist geaccepteerde leiding. Voor leiderschap bestaan opleidingen, gebaseerd op hedendaagse inzichten. Elk maatschapslid heeft zijn/haar verantwoordelijkheid om aan de nascholingseisen te voldoen. Voor welke vormen van nascholing kiest men heden ten dage? Alleen door cursussen en congressen bij te wonen of ook door nascholing m.b.v. ICT, e-learning of social media te volgen? Het dagprogramma Lifelong learning en management (sinds 2007 aan de IGO-Doelencongresreeks toegevoegd), zal u ten aanzien van deze aspecten richting wijzen. Deel- en superspecialismen binnen de subspecialismen welke eerder aan het IGO-Doelenprogramma werden toegevoegd vindt men bij dit congres 2013 opnieuw opgenomen, zoals scopieën in de gynaecologie en urogynaecologie. Daarnaast zijn obstetrie preconceptioneel en antenataal, obstetrie perinataal, benigne gynaecologie en oncologische gynaecologie vanzelfsprekend opnieuw in het programma opgenomen. De voortdurende wijziging van inzichten bij zoveel aandachtsgebieden maakt dat het bijhouden daarvan door één persoon hoe dan ook niet meer haalbaar is. De oorspronkelijke doelstelling van de IGO-Doelencongresreeks is daardoor gaandeweg achterhaald. De NVOG heeft het afgelopen decennium voor reeds geregistreerde gynaecologen registers geopend voor superspecialisten: gynaecologische oncologie, perinatologie, voortplantingsgeneeskunde en urogynaecologie. In 2009 werd door de NVOG de commissie BOEG (Bezinnen op Eindtermen voor Gynaecologen) ingesteld, met als doel het opzetten van een duurzame en visionaire opleiding voor de aios die goed aansluit bij de behoeften van de beroepsgroep en de maatschappij. In maart 2012 is het door BOEG ontwikkelde opleidingstraject aanvaard: diagnostisch breed (vier jaar), therapeutisch smal: aandachtsgebied (twee jaar). Het IGO-Doelencongres biedt de aios de unieke gelegenheid, deels door het in bezit komen van de proceedings, kennis te maken met het gehele specialisme. Bij de IGO-Doelencongressen wordt het specialisme altijd in de volle omvang op een gestructureerde wijze aangeboden. Voor dit 19e congres was dat mogelijk dankzij veertien Commissies Wetenschappelijk Programma (CWP), met steeds twee voorzitters; een Nederlander en een Vlaming. Alle 93 commissieleden, verdeeld over de commissies, hebben voorstellen voor het programma ingediend. Vervolgens zijn de ingediende voorstellen gewogen en zijn er prioriteitenlijsten opgesteld, aan de hand waarvan de voorzitters een eerste conceptprogramma opstelden. Aldus zijn de programma s dankzij de inzet van velen tot stand gekomen. Anno 2013 is voor het handhaven van de kwaliteit in de gynaecologische praktijk niet alleen nascholing van de gynaecoloog voldoende, maar is ook nascholing van de echoscopiste, de verloskundige en de fertiliteitsarts daartoe een vereiste. Al hetgeen in bovenstaande tekst is uiteengezet, vindt u in het programma van dit 19e IGO-Doelencongres terug. Dank aan alle leden van de CWP voor hun inzet om tot een goed programma te komen. Dank aan alle voorzitters voor het intensieve en steeds plezierige overleg; dank ook voor uw notities in dit programmaboek ter inleiding van de programma s. Dank aan alle beoogde sprekers die de uitnodiging hebben aanvaard en daarnaast ook hun bijdrage aan de proceedings hebben geleverd. Dank aan de moderatoren voor het in goede banen leiden van de (panel)discussies. Dank aan de hoofdsponsors BAYER, FERRING en JOHNSON & JOHNSON; zonder hun bijdrage zou de realisatie van het congres en de proceedings niet mogelijk zijn geweest. Dank aan de exposanten voor hun financiële bijdrage, waardoor mede de realisatie van het congres mogelijk is. Ik wens u een leerzaam en plezierig congres toe. Dr. Evert Slager, gynaecoloog 7

8 COMMISSIES WETENSCHAPPELIJK programma Het programma werd door een veertiental commissies opgesteld. Voorzitters: Reproductieve geneeskunde anno 2013: Prof. dr. Th. D Hooghe en Prof. dr. F.J.M. Broekmans Benigne gynaecologie anno 2013: Prof. dr. M.P.M. Burger en Dr. J. Bosteels Foetale echoscopie anno 2013: Prof. dr. C.M. Bilardo en Dr. Ph. Loquet Lifelong learning en management anno 2013: Prof. dr. F. Scheele en Dr. M.F. Schutte Obstetrie preconceptioneel en antenataal anno 2013: Prof. dr. E.A.P. Steegers en Prof. dr. Y. Jacquemyn Echoscopie in de gynaecologische praktijk anno 2013: Dr. M.H. Emanuel en Dr. F.H.P.L. Dijkhuizen Hysteroscopie anno 2013: Dr. A.L. Thurkow en Dr. R. Campo Laparoscopie anno 2013: Prof. dr. F.W. Jansen en Prof. dr. H.A.M. Brölmann Oncologische gynaecologie anno 2013: Prof.dr. F. Amant en Prof. dr. M.J.E. Mourits Klinische andrologie anno 2013: Prof. dr. H. Tournaye en Dr. G.R. Dohle Obstetrie perinataal anno 2013: Prof. dr. A. Franx en Prof. dr. R. Devlieger Urogynaecologie anno 2013: Dr. J.P.W.R. Roovers en Dr. F. Claerhout Seksuele disfuncties; inzichten anno 2013: Dr. H.W. van Lunsen en Prof. dr. P. Enzlin Verloskunde en gynaecologie in de tropen anno 2013: Prof. dr. J.J.M. van Roosmalen en Dr. K. Roelens Leden (verdeeld over de commissies): I. Aalhuizen Dr. Th. Van den Anker Dr. C. Blockeel Dr. M.Y. Bongers Dr. A.M.E. Bos Dr. J. Bosteels Prof. dr. C.W. Burger Dr. K. Clasen Dr. B.J. Cohlen Prof. dr. M.C. Cornel Prof. dr. D. De Neubourg Prof. dr. J. Deprest Prof. dr. P. De Sutter Dr. Ph. De Sutter Dr. V. Dietz Drs. M.G.K. Dijksterhuis Dr. J. van Dillen Dr. J. van Disseldorp Dr. E. Dufraimont Dr. H.W.F. van Eijndhoven Dr. J.J. Duvekot Dr. J. van Eyck Dr. P.M.A.J. Geomini Prof. dr. J. Gerris Dr. S. Ghesquière Dr. R.J.T. van Golde Prof. dr. C.J.M. de Groot Dr. W. Gyselaers Dr. R.A. Hakvoort Dr. W.A. ter Harmsel Dr. J. Hauspy Prof. Dr. F.M. Helmerhorst Dr. A. Hoek Dr. J.A.F. Huirne Prof. dr. Y. Jacquemyn A. de Jonge Prof. dr. E. de Jonge Dr. P.J.M. van Kesteren Dr. C.D. de Kroon Prof. dr. R.F.P.M. Kruitwagen Dr. E.T.M. Laan Drs. M.G.P. Lagro Prof. dr. C.B. Lambalk Prof. dr. J.S.E. Laven Drs. P. Leusink Prof. dr. J.M.M. van Lith Dr. A. Loccufier Prof. dr. A. Makar Dr. C.A. van Meir Dr. V. Mijatovic Dr. A.L. Milani Dr. E. de Miranda Dr. A. Nap Dr. W. Nelen Dr. Th.E. Nieboer Prof. dr. J.G. Nijhuis Prof. dr. G. Oei Dr. G. Page Prof. dr. J.A.M. van der Post Dr. K. Roelens Dr. F.J.M.E. Roumen Dr. E.J.P. van Santbrink Dr. P. Scholten Dr. B.C. Schoot Dr. E. Sleurs Dr. J.M.J. Smeenk Dr. E.T.M. Tiersma Prof. dr. D. Timmerman Prof. dr. W.A.A. Tjalma Prof. dr. C.H. van der Vaart Dr. Th. Van den Bosch Prof. dr. F.P.H.A. Vandenbussche Dr. T. Vanderheyden Dr. F. Vanderkerckhove Dr. R. Vanspauwen Prof. dr. F. van der Veen Drs. S. Veersema Dr. J. van der Velden Prof. dr. J. Verguts Prof. dr. J. Verhaeghe Prof. dr. R.H.M. Verheijen Prof. dr. G.H.A. Visser Dr. Ph.Th.M. Weijenborg 8

9 COMMISSIES WETENSCHAPPELIJK programma VERVOLG Prof. dr. W.C.M. Weijmar Schultz Dr. E. Werbrouck Dr. S. Weyers Dr. M.A.H.M. Wiegerinck Dr. A. Wisanto Dr. M.I.J. Withagen Dr. C. Wyns Prof.dr. A.G.J. van der Zee Dr. G.G. Zeeman Lid en coördinator: Dr. E. Slager SPREKERS, MODERATOREN EN voorzitters BUITENLANDSE SPREKERS University of Liverpool, Institute of Infection and Global Health (UK) Prof. dr. Janneke van de Wijgert, biologist University College London Hospital (UK) Prof. Lynn Chitty Prof. Martin Widschwendter Hôpital Necker, Parijs (France) Prof. Laurent Salomon Hospital Clinic University of Barcelona (Spain) Prof. Francesc Figueras Universität von Marburg (Deutschland) Prof. dr. Birgit Arabin, gynaecoloog University of Miami Miller School of Medicine (US) Prof. Nancy L. Brackett South Danish University of Odense (Denmark) Prof. Olav Istre Royal Hospital for Sick Children, Edinburgh (UK) Prof. W. Hamish Wallace, consultant paediatric oncologist McMaster University, Hamilton (Canada) Prof. Eileen Hutton University of Oxford (UK) Dr. Marian Knight University of Aberdeen (UK) Dr. Mohamed Abdel-Fattah University of Sheffield (UK) Prof. Sheila MacNeil WHO, Genève (Switzerland) Prof. dr. Marleen Temmerman Katutura State Hospital, Windhoek (Namibia) Prof. Tarek Meguid, gynaecoloog UNIVERSITAIR NEDERLAND Academisch Medisch Centrum Amsterdam Dr. T. Brand, bedrijfsgeneeskundige Prof. dr. M.P.M. Burger, gynaecoloog C.M.W. Gaasterland MSc, psychologische methodologie Dr. M. Goddijn, gynaecoloog Dr. E.T.M. Laan, seksuoloog NVVS L. van Leijden, arts-echoscopist-onderzoeker Dr. H.W. van Lunsen, arts-seksuoloog NVVS Dr. E. Meissner, uroloog Dr. E. de Miranda, verloskundige Prof. Dr. B.W. Mol, gynaecoloog Dr. E. Pajkrt, gynaecoloog Prof. dr. J.A.M. van der Post, gynaecoloog Prof. dr. S. Repping, klinisch embryoloog Dr. J.P.W.R. Roovers, gynaecoloog Dr. A. Timmermans, gynaecoloog Prof. dr. F. van der Veen, gynaecoloog Dr. J. van der Velden, gynaecoloog Dr. B.S. Wanrooij, huisartsgeneeskundige Vrije Universiteit medisch centrum, Amsterdam W. Bakker Msc, onderzoeker C.J. Bax, gynaecoloog Prof. dr. H.A.M. Brölmann, gynaecoloog K. Dreyer, arts-onderzoeker Dr. R.J.F. Felt-Bersma, mdl-arts Prof. dr. A. Girbes, intensivist Dr. W.J.K. Hehenkamp, gynaecoloog Dr. J.A.F. Huirne, gynaecoloog P.F. Jansen, gynaecoloog Prof. dr. C.B. Lambalk, gynaecoloog Prof. dr. E. Meuleman, uroloog Dr. V. Mijatovic, gynaecoloog B. Stoelinga, anios gynaecologie EMGO instituut - VUmc Dr. M.C. de Bruijne, UHD Sociale Geneeskunde, Maatschappij en Gezondheid T. Klomp, Midwifery Science Athena Instituut, VU Amsterdam E. Nelissen, tropenarts Centrum Gynaecologische Oncologie Amsterdam Prof. dr. G.G. Kenter, gynaecoloog Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam H.J. van Beekhuizen, gynaecoloog W.P.M. Boellaard, uroloog-androloog EAA Dr. L.J. Blok, gynaecologisch oncologisch onderzoeker Prof. dr. C.W. Burger, gynaecoloog Dr. T.E. Cohen-Overbeek, arts-echoscopist Dr. M. Dinkelman-Smit, uroloog Dr. G.R. Dohle, uroloog-androloog EAA R. Gaillard, arts-onderzoeker Dr. A.T.J.I. Go, gynaecoloog Prof. dr. J.S.E. Laven, gynaecoloog Prof. dr. H.J. Looijenga, medisch celbioloog H. Pastoor, psycholoog-seksuoloog NVVS Dr. M. Smit, klinisch geneticus Prof. dr. E.A.P. Steegers, gynaecoloog Prof. dr. R.P.M. Steegers-Theunissen Dr. B. Verburg, gynaecoloog Dr. K.P. Wolffenbuttel, kinderuroloog Dr. G.G. Zeeman, gynaecoloog Universitair Medisch Centrum Groningen Prof. dr. C.M. Bilardo, gynaecoloog Dr. M.F. van Driel, uroloog E. Dul, fertiliteitsarts Drs. F. Fickweiler, psychosomatische gynaecologie 9

10 SPREKERS, MODERATOREN EN voorzitters VERVOLG Dr. A. Hoek, gynaecoloog Drs. H. Fleurke-Rozema, promovendus Dr. B. van Leeuwen, chirurg Prof. dr. M.J.E. Mourits, gynaecoloog Prof. dr. H.W. Nijman, gynaecoloog Drs. J. Seggers, promovenda Prof. dr. A.G.J. van der Zee, gynaecoloog Leids Universitair Medisch Centrum Dr. Th. Van den Akker, aios gynaecologie J. Beltman, aios gynaecologie S. Dieben, fertiliteitsarts-seksuoloog i.o. L.M. Freeman, aios gynaecologie Dr. K.N. Gaarenstroom, gynaecoloog Dr. P.C. Giordano, hematoloog Dr. J. Goede, aios kindergeneeskunde H.E. de Groot, psycholoog-seksuoloog NVVS Dr. M.C. Haak, gynaecoloog Prof. dr. F.M. Helmerhorst, gynaecoloog Prof. dr. F.W. Jansen, gynaecoloog Prof. dr. J. Kievit, medische besliskunde Dr. C.D. de Kroon, gynaecoloog Prof. dr. J.M.M. van Lith, gynaecoloog Prof. dr. D. Oepkes, gynaecoloog Prof. dr. J.J.M. van Roosmalen, gynaecoloog Prof. dr. A.M. Stiggelbout, medische besliskunde W.M. Vermeer, arts-onderzoeker E.J.T. Verweij, aios gynaecologie Prof. dr. R.G.J. Westendorp, internistouderengeneeskunde Dr. Ph.Th.M. Weijenborg, gynaecoloog-seksuoloog NVVS Universitair Medisch Centrum Nijmegen Dr. R.L.M. Bekkers, gynaecoloog K.W.M. D Hauwers, uroloog Dr. J. van Dillen, gynaecoloog A. Heinis, verloskundige Dr. K.B. Kluivers, gynaecoloog Prof. dr. J.A.M. Kremer, gynaecoloog Dr. S.A.L. van Leijsen, aios gynaecologie Dr. Th.E. Nieboer, gynaecoloog Prof. dr. M.E. Vierhout, gynaecoloog Dr. M.I.J. Withagen, gynaecoloog Universitair Medisch Centrum Utrecht Prof. dr. F.J.M. Broekmans, gynaecoloog A.Candido, fertiliteitsarts Dr. J.B. Derks, gynaecoloog Prof. dr. A. Franx, gynaecoloog Prof. dr. A.P.M. Heintz, emeritus Dr. A. Kwee, gynaecoloog J. Labrie, arts-onderzoeker Dr. H.W.R. Schreuder, gynaecoloog K.J. Schweitzer, gynaecoloog Prof. dr. C.H. van der Vaart, gynaecoloog Prof. dr. R.H.M. Verheijen, gynaecoloog University College Utrecht, Humanities Department Prof. dr. O.H.S. Lie, hoogleraar Middeleeuwse Cultuur Maastricht Universitair Medisch Centrum Dr. G. Dunselman, gynaecoloog Prof. dr. R.F.P.M. Kruitwagen, gynaecoloog Prof. dr. M.E.A. Spaanderman, gynaecoloog Prof. dr. G. de Wert, biomedisch ethicus UNIVERSITAIR VLAANDEREN Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Edegem Prof. dr. Y. Jacquemyn, gynaecoloog Prof. dr. W. Tjalma, gynaecoloog Dr. B. Verheyden, uroloog Universitair Ziekenhuis Gent Prof. dr. H. Depypere, gynaecoloog Prof. dr. P. De Sutter, gynaecoloog Dr. A. Mahmoud, endocrinoloog androloog EAA Prof. dr. A. Makar, gynaecoloog Dr. K. Roelens, gynaecoloog Dr. E. Sleurs, gynaecoloog Dr. F. Vandekerckhove, gynaecoloog Dr. G. Vandenberghe, gynaecoloog Dr. D. Vanden Broeck, biochemicus Prof. dr. N. Van Larebeke, emeritus Dr. S. Weyers, gynaecoloog Universitair Ziekenhuis Vrije Universiteit Brussel Dr. F. Belva, kinderarts Dr. C. Blockeel, gynaecoloog Prof. dr. H. Cammu, gynaecoloog Prof. dr. J. De Schepper, kinderendocrinoloog Prof. dr. K. Poppe, endocrinoloog Dr. D. Stoop, gynaecoloog Prof. dr. H. Tournaye, gynaecoloog androloog Dr. V. Vloeberghs, gynaecoloog Universitair Ziekenhuis Leuven Dr. L. Aerts, gynaecoloog Prof. dr. F. Amant, gynaecoloog Dr. K. Benhalima, endocrinoloog Dr. E.A. Dancet, onderzoeker Prof. dr. L. De Catte, gynaecoloog Prof. dr. J. Deprest, gynaecoloog Prof. dr. Th. D Hooghe, gynaecoloog Prof. dr. D. De Neubourg, gynaecoloog Prof. dr. R. Devlieger, gynaecoloog Prof. dr. P. Enzlin, orthopedagoog, seksuoloog Prof. dr. P. Neven, gynaecoloog Prof. dr. W. Poppe, gynaecoloog Dr. K. Peeraer, gynaecoloog Dr. A. Pexters, gynaecoloog Dr. C. Tomassetti, gynaecoloog Prof. dr. F. Van der Aa, uroloog Prof. dr. D. Vanderschueren, endocrinoloog Prof. dr. M. Van de Velde, anaesthesioloog Prof. dr. J. Verguts, gynaecoloog UC Louvain, Brussel Prof. dr. M. Degueldre, gynaecoloog Dr. C. Wyns, gynaecoloog NIET-UNIVERSITAIR NEDERLAND Reinier de Graaf Groep, locatie Voorburg/ Diaconessenhuis Dr. E.J.P. van Santbrink, gynaecoloog Reinier de Graaf Groep, locatie Delft Dr. G. Blok, psycholoog/psychotherapeut Dr. A.L. Milani, gynaecoloog 10

11 SPREKERS, MODERATOREN EN voorzitters VERVOLG Máxima Medisch Centrum, Veldhoven Dr. M.Y. Bongers, gynaecoloog Dr. P.M.A.J. Geomini, gynaecoloog Prof. dr. G. Oei, gynaecoloog Diaconessenhuis, Utrecht Dr. P.C. Scholten, gynaecoloog Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam Drs. E. ten Kate, onderwijskundige Dr. P.J.M. van Kesteren, gynaecoloog Dr. M.F. Schutte, gynaecoloog n.p./onderwijskundige DDL Diagnostic Laboratory, Voorburg Dr. W.G.V. Quint, moleculair viroloog Rooseveltkliniek, Leiden Dr. W.A. ter Harmsel, gynaecoloog Sint Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein J.A. Janse, anios/arts-onderzoeker E.A.P. de Jong-Pley, arts-echoscopist Dr. M. Rijken, aios gynaecologie Spaarne Ziekenhuis, Hoofddorp Dr. M.H. Emanuel, gynaecoloog Dr. R.A. Hakvoort, gynaecoloog R.A. de Leeuw, aios gynaecologie Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Prof. dr. F. Scheele, gynaecoloog Dr. J.T.M. van der Schoot, voorzitter RvB A.L. Thurkow, gynaecoloog Amphia Ziekenhuis, Breda Dr. F. Hammiche, aios gynaecologie A.L.M. Kok, gynaecoloog Gelre Apeldoorn, Apeldoorn A.J.M. Huisjes, gynaecoloog Kennemer Gasthuis, Haarlem R.P. Schellart, gynaecoloog Meander Medisch Centrum, Amersfoort Dr. S.E. Schraffordt Koops, gynaecoloog Groene Hart Ziekenhuis, Gouda E. Hallensleben, gynaecoloog Drs. P. Leusink, arts-seksuoloog Martini Ziekenhuis, Groningen J.M. van der Ploeg, gynaecoloog Wilhelmina Ziekenhuis, Assen E. Scheers, gynaecoloog RIVM, Bilthoven Dr. A. Meuwese-Jongejeugd Bureau NVOG, Utrecht K. van Rijn, arts-onderzoeker BosBedrijfsOefentherapie (BBO) i.o.v. Movir, Nieuwegein J.A. Bos-Huizer, bedrijfsoefentherapeut en ergonoom Inspectie voor de Gezondheidszorg, Utrecht Dr. A.C. Ansink, gynaecoloog n.p./hoofdinspecteur Curatieve Gezondheidszorg Isala Klinieken, Zwolle Dr. B.J. Cohlen, gynaecoloog Sint Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg Dr. J.H. van Roijen, uroloog M.C. Vos, gynaecoloog-oncoloog Albert Schweitzer Ziekenhuis, Dordrecht Dr. A.M.J.V. Schyns-van den Berg, anaesthesioloog Atrium Medisch Centrum Parkstad, Heerlen S. Goossens, aios gynaecologie Dr. F.J.M.E. Roumen, gynaecoloog M. Wassen, aios gynaecologie MC Haaglanden, Den Haag Dr. M.D. Bekker, aios urologie Medisch Centrum Leeuwarden Dr. J. Stekelenburg, gynaecoloog Stichting Perinatale Registratie Nederland, Utrecht T. de Neef Inspectie voor de Gezondheidszorg, Den Haag Dr. M.P. Amelink-Verburg, verloskundige n.p./ specialistisch inspecteur perinatale zorg Ziekenhuis Groep Twente, Almelo L. Bergenhenegouwen, gynaecoloog Wacomed BV, Utrecht W.A. Keijser, arts/teamstepps Mastertrainer Berkel en Rodenrijs Mr. G.M.H. Hoogvliet, voormalig partner advocatenkantoor Rijswijk Dr. B. Haeseker, plastisch chirurg n.p. Leusden Dr. B.E. Kwast, International Consultant Maternal Health and Safe Motherhood Amsterdam L. Dolman, publiciste/journaliste Oisterwijk M. Bemelmans NIET-UNIVERSITAIR VLAANDEREN Imelda Ziekenhuis, Bonheiden Dr. J. Bosteels, gynaecoloog Dr. E. Dufraimont, gynaecoloog R.Z. Tienen, Tienen Dr. Th. Van den Bosch, gynaecoloog A.Z. Sint Jan Brugge-Oostende AV Campus Brugge, Brugge Dr. A. Loccufier, gynaecoloog ZOL Campus St. Jan Dr. W. Gyselaers, gynaecoloog Prof. dr. E. de Jonge, gynaecoloog Prof. dr. W. Ombelet, gynaecoloog Dr. C. Van Holsbeke, gynaecoloog LIFE, Leuven Dr. R. Campo, gynaecoloog Prof. dr. S. Gordts, gynaecoloog O.L.V. Ziekenhuis Aalst, Aalst Dr. K. Traen, gynaecoloog GZA Campus St. Augustinus, Antwerpen (Wilrijk) Dr. J. Hauspy, gynaecoloog Dr. P. Van Dam, gynaecoloog AZ St. Lucas, Brugge Dr. F. Claerhout, gynaecoloog Heilig Hart Ziekenhuis, Lier Dr. C. Maes, uroloog AZ Jan Portaels, Vilvoorde Dr. J. Verbruggen, gynaecoloog AZ Turnhout Campus Sint-Jozef, Turnhout Dr. R. Vanspauwen, gynaecoloog 11

12 woensdag 17 april 2013 notitie BIJ DAGPROGRAMMA 1 reproductieve GENEESKUNDE ANNO 2013 Tijdens dit dagprogramma Reproductieve geneeskunde wordt een aantal state of the art lezingen aangeboden op basis van de nieuwste internationale kennis en richtlijnen van 2012 en 2013 voor diagnose en behandeling van endometriose, polycysteus-ovariumsyndroom, herhaalde miskraam, luteale insufficiëntie bij medisch geassisteerde voortplanting, en preservatie van fertiliteit bij mannen en vrouwen vooraleer de start van een oncologische behandeling. Vervolgens wordt de waarde van bepaling van de plasmaconcentratie van AMH besproken bij het voorspellen van de kans op spontane zwangerschap en de kans op zwangerschap na ovariële stimulatie bij medisch begeleide voortplanting. Verder wordt een antwoord gegeven op de vraag of endometriose, infertiliteit, behandeling van infertiliteit, en medisch geassisteerde voortplanting (IVF versus ICSI) leiden tot een verhoogde kans op ovariumof mammacarcinoom bij de vrouw en/of tot een verhoogde kans op chromosomale en congenitale afwijkingen bij hun kinderen. Ten slotte wordt in een aantal gezondheidseconomische en ethische lezingen en debatten ingegaan op zeer actuele thema s. Is het verantwoord om eicelbanking om sociale en medische Prof. dr. Th. D Hooghe Prof. dr. F.J.M. Broekmans redenen te vergoeden door de verzekering? Hoe kunnen we sociaal en medisch verantwoord besparen in de reproductieve geneeskunde? In welke mate is een meerlingzwangerschap na ART aanvaardbaar? Kan wettelijke beperking van het aantal transfereerbare embryo s de kans op meerlingzwangerschap per cyclus verminderen met behoud van de cumulatieve kans op levendgeboorte per patiënt? woensdag 17 APRIL 2013 notitie BIJ DAGPROGRAMMA 2 BENIGNE GYNAECOLOGIE ANNO 2013 Anno 2013 blijft de problematiek van uterien bloedverlies een belangrijk aandachtsgebied voor iedere algemene gynaecoloog. Het geneesmiddel ulipristal en de transcervicale thermische destructie onder echoscopische bewaking zijn nieuwe mogelijkheden voor de behandeling van symptomatische myomen. De uitdaging ligt echter niet alleen bij een effectievere of minimaal invasieve behandeling met de nouveautés. Een goede indicatiestelling blijft belangrijk. Structurele afwijkingen (poliepen, myomen, adenomyose) van de uterus zijn niet altijd de oorzaak van klachten en klachten komen vaak voor zonder structurele afwijkingen. En dan hebben we het nog niet gehad over abnormaal uterien bloedverlies na en mogelijk door een behandeling. Het ochtendprogramma brengt u praktische informatie over de nieuwe inzichten. Het middagprogramma kent twee thema s. Als het over seksuele gezondheid gaat, horen de onderwerpen anticonceptie en seksueel overdraagbare aandoeningen bij elkaar. Dat is ook nu het geval. Hoewel er geen grote paradigma shifts zijn, zijn er wel nieuwe ideeën en is bestaande kennis aangescherpt. Ten slotte is er aandacht voor de lower genital tract. Ondanks een booming van commerciële HPV-testen en de beschikbaarheid van goede vaccins, bestaan er nog sterk wisselende opinies over mogelijke toepassingen. De opkomst van de vulvapoli heeft de zorg op onderdelen belangrijk verbeterd, omdat gynaecologen de mogelijkheid kregen om expertise Prof. dr. M.P.M. Burger Dr. J. Bosteels te ontwikkelen. Daar kunnen de deelnemers aan het programma van meeprofiteren. Ons programma heeft twee uiterst boeiende keynote lectures. Laten we voorop stellen dat zowel geesteswetenschappen als natuurwetenschappen belangrijk zijn voor de gynaecoloog. In de spreekkamer gaat het elke dag ook over de beleving van natuurlijke processen. Recent zijn middeleeuwse teksten over vrouwenziekten vertaald. Het is intrigerend om de werkelijkheid van die tijd te vergelijken met onze wereld. Zijn er echt zoveel verschillen? Tegelijkertijd wordt in de laboratoria gewerkt aan de werkelijkheid van de toekomst. Het moleculaire onderzoek van fluor vaginalis gaat ons denken over normaal en afwijkend (waarom altijd die tegenstellingen?) beïnvloeden. Wij hopen dat de deelnemers aan ons gevarieerde dagprogramma huiswaarts zullen gaan met waardevolle nieuwe inzichten. 12

13 woensdag 17 april 2013 notitie BIJ DAGPROGRAMMA 3 foetale ECHOSCOPIE ANNO 2013 Ook het 19e IGO-Doelencongres biedt opnieuw op de eerste congresdag een boeiend programma foetale echoscopie. De bijscholing is bedoeld voor allerlei professionals die zich dagelijks met echoscopie bezighouden en die naar kwaliteit streven. Ondanks het feit dat de echoscopie mogelijk haar hoogtepunt qua technische ontwikkeling heeft bereikt, blijft er ruimte voor aanscherping van bestaande beleidsprotocollen en het tot stand komen van consensus rond nieuwe protocollen. We zijn blij om door landelijke en gerespecteerde internationale experts uw kennis van de verschillende toepassingen van echoscopisch onderzoek in de zwangerschap te laten verbreden. We beginnen met het belang van een nauwkeurige zwangerschapsduurbepaling en met de nieuwe mogelijkheden van (uitgebreid) echoscopisch onderzoek in het eerste trimester als bepaling van het risicoprofiel van de zwangere. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van nietinvasieve trisomiescreening en de consequenties daarvan met betrekking tot de beslisvorming rond het afbreken van de zwangerschap zullen worden behandeld. Vervolgens zal een keynote lecture het verband tussen echoscopie en MRI in kaart brengen. In de middag zullen de evaluatie van het SEO in het algemeen, en de verandering in de trends van diagnostiek en beleid bij geconstateerde hartafwijkingen in het bijzonder, aan de orde komen. De evaluatie van het in 2007 ingevoerde SEO is een cruciaal punt voor het bepalen van de kwaliteit van het Nederlandse screeningprogramma. Infecties in de zwangerschap en echoscopie bij hoge-bmi-patiënten blijven grote uitdagingen voor Dr. C.M. Bilardo Dr. Ph. Loquet echoscopisten en behandelaars. We zullen tips en tricks horen over hoe we de diagnostiek (en preventie bij infecties) kunnen optimaliseren. Management van de late IUGR en de bijdrage van doppler in het optimaliseren van de opsporing van deze foetussen worden door een expert op dit gebied besproken. Late zwangerschapsafbreking (na 24 weken) is in Nederland niet toegestaan. Uit de ervaring in landen waar deze mogelijkheid wel bestaat, blijkt dat in bepaalde situaties het langer mogen wachten met de beslissing levensreddend kan zijn en per saldo tot minder zwangerschapsafbrekingen leidt. Diagnostiek van aangezichtsafwijkingen blijft lastig. Tip en tricks om meer uit je echo te halen worden aangereikt. Tot slot de ervaring uit een project waar de echoscopie-opleiding in een derdewereldland werd aangeboden. Alles bij elkaar een zeer boeiend en interessant programma dat u niet kunt missen! Woensdag 17 APRIL woensdag 17 april 2013 notitie BIJ DAGPROGRAMMA 4 LIFELONG LEARNING EN MANAGEMENT ANNO 2013 Hoe blijft u voldoening uit uw vak halen? Er wordt wat afgezucht en niet alleen in de verloskamer. De artsen zuchten onder wat zij allemaal moeten. De steeds complexere patiënten, het steeds hogere tempo, de steeds meer vragende administratieve rompslomp, de digitalisering, de steeds mondiger wordende patiënten, de steeds meer eisende overheid, de overweldigende hoeveelheid vakliteratuur waar u wat mee moet; het is ook niet gering. Hoe maakt u tijd vrij voor opleiding, bij- en nascholing en onderzoek? Wat voor een professional bent u? Gaat u plichtsgetrouw dagelijks naar uw werk of bent u altijd dokter, dag en nacht? Wat is uw visie op uw beroep en op de plaats van zorgprofessionals in de maatschappij? Gaat het de goede kant op met de gezondheidszorg en met uw ziekenhuis en welke invloed heeft u daarop? Het traditionele beroep van arts is al veranderd en zal nog meer veranderen. Geeft het u toch nog Dr. M.F. Schutte Prof. dr. F. Scheele voldoening? De maatschappij lijkt op hol te slaan, internet heeft een onomkeerbare invloed, we worden overspoeld door een onoverzienbare hoeveelheid gegevens, daar moeten wij mee omgaan. Hoe doen we dat, hoe communiceren we met elkaar en met onze patiënten, hoe houden we die ontwikkelingen bij? Hoe doet u dat? Alles moet sneller en wordt vluchtiger, we moeten multitasken, informatie vliegt in en uit, 13

14 woensdag 17 april 2013 vervolg NOTITIE BIJ DAGPROGRAMMA 4 LIFELONG LEARNING EN MANAGEMENT ANNO 2013 geen tijd meer voor verdieping. Het is een worsteling; geniet u nog wel van uw vak? Een goede dokter zijn voor uw patiënten is als kwalificatie niet meer voldoende om u te kunnen blijven handhaven binnen de gemeenschap van uw collegae en in relatie met de RvB. Situaties waarin het met betrekking tot de communicatie tussen collegae en RvB misgaat, worden door de schrijvende pers en op tv breed uitgemeten en dat tot schade van de betrokkenen en het ziekenhuis als geheel. Over welke eigenschappen moet u beschikken om u te handhaven of om een goede, gekozen leider van uw vakgroep te zijn? Hoe zorgt u ervoor dat de complexe ziekenhuisorganisatie snapt wat er voor patiënten en voor artsen nodig is voor goede patiëntenzorg? Hoe gaat u met de tijd mee en zorgt u ervoor dat u het vak leuk blijft vinden, dat u geïnspireerd blijft en dat het voldoening blijft geven? Hoe vaak vraagt u zich af: en wat ga ik daaraan doen? De uitdagingen anno 2013 zijn niet gering. En ze zullen alleen nog maar toenemen. Dit programma gaat u inspireren. Het staat in het teken van het nieuwe leren en van leiderschap. Het biedt perspectieven om te blijven genieten en om voldoening uit uw vak te halen. 14

15 woensdag 17 april 2013 DAGPROGRAMMA 1 reproductieve GENEESKUNDE ANNO introductie SESSIE I Th. D Hooghe en F.J.M. Broekmans voorzitters dagprogramma reproductieve ENDOCRINOLOGIE en IMPLANTATIE Deel 1: PCOS D. De Neubourg Diagnostische criteria voor PCOS: de internationale consensus 2013 J.S.E. Laven Behandeling van PCOS anno 2013: wat werkt het best, wanneer en tegen welke prijs? E.J.P. van Santbrink Discussie Deel 2: ovariële reserve, met speciale aandacht voor amh J.S.E. Laven Kan plasma AMH de actuele en toekomstige spontane zwangerschapskans en de menopauze voorspellen? D. De Neubourg Wat is de waarde van plasma AMH ter voorspelling van ovariële respons en optreden van zwangerschap na medisch geassisteerde voortplanting? F.J.M. Broekmans Discussie Deel 3: implantatie P. De Sutter Onderzoeken bij en preventie van herhaalde miskraam: huidige richtlijnen A. Pexsters Wanneer en hoe dient de luteale fase onderzocht en ondersteund te worden bij geassisteerde voortplanting? C. Blockeel Discussie KOFFIEPAUZE SESSIE II INFERTILITEIT EN ONCOLOGIE F. van der Veen Deel 1: preservatie fertiliteit bij oncologische patienten Fertiliteitspreservatietechnieken bij meisjes en vrouwen D. Stoop Fertiliteitspreservatietechnieken bij jongens en mannen H. Tournaye Discussie Deel 2: oncologisch risico van reproductieve aandoeningen Hebben vrouwen met infertiliteit of vrouwen met endometriose een verhoogd risico op ovariumcarcinoom, met of zonder behandeling? C.W. Burger Verhoogt infertiliteit de kans op het ontwikkelen van mammacarcinoom? C.B. Lambalk Discussie LUNCHPAUZE SESSIE III ENDOMETRIOSE Th. D Hooghe Diep infiltrerende endometriose: wanneer en hoe behandelen? C. Tomassetti De 2013 ESHRE Guideline voor het management van vrouwen met endometriose G. Dunselman Discussie DAGPROGRAMMA 1 15

16 woensdag 17 april 2013 VERVOLG DAGPROGRAMMA 1 reproductieve GENEESKUNDE ANNO 2013 SESSIE IV patient CENTEREDNESS EN LIFESTYLE INTERVENTIES J.S.E. Laven Verbeteren anti-oxidantia of vitamines de spermakwaliteit bij subfertiele mannen? F.M. Helmerhorst Verbetert stoppen met roken de kans op succesvolle zwangerschap? J. Bosteels Verbetert een lifestyle- en gewichtsreductieprogramma bij vrouwen met overgewicht de kans op succesvolle zwangerschap? A. Hoek Hoe kunnen we patient centeredness van zorg in de reproductieve geneeskunde meten? E. Dancet Discussie THEEPAUZE SESSIE V GEZONDHEIDSRISICO en GEZONDHEIDSECONOMIE BIJ SUBFERTIELE PAREN Deel 1: gezondheid van kinderen van subfertiele paren F. Broekmans Keynote lecture Hoe gezond zijn kinderen van subfertiele ouders, ontstaan met of zonder hulp bij voortplanting? J. Seggers Debat: ICSI als routine fertilisatiemethode ICSI mag enkel uitgevoerd worden op strikte indicaties Th. D Hooghe Deel 2: gezondheidseconomische aspecten van fertiliteitsbehandeling Th. D Hooghe Wat is het effect van de Belgische wetgeving op de cumulatieve kans op levendgeboorte na ART? K. Peeraer Debat: aanvaardbaarheid meerlingzwangerschap na ART Een tweelingzwangerschap is een aanvaardbaar resultaat na ART F. van der Veen Een tweelingzwangerschap na ART moet absoluut vermeden worden R. Devlieger Discussie Debat: hoe sociaal en medisch verantwoord besparen in de reproductieve geneeskunde? Het Belgisch perspectief P. P. De Sutter Het Nederlands perspectief J.A.M. Kremer Discussie Debat: eicelbanking Sociaal en medisch geïndiceerd eicel vriezen is een juiste ontwikkeling en valt binnen het terrein van de verzekerde zorg M. Goddijn Sociaal en medisch geïndiceerd eicel vriezen valt volledig buiten het terrein van de verzekerde zorg A. Bos Discussie CONCLUSIE F.J.M. Broekmans en Th. D Hooghe ICSI is de eerstelijns behandeling voor ART F. Vandekerckhove Discussie 16

17 woensdag 17 APRIL 2013 dagprogramma 2 BENIGNE GYNAECOLOGIE ANNO INTRODUCTIE Discussie SESSIE I MYOMEN M.P.M. Burger en J. Bosteels voorzitters dagprogramma Keynote lecture 1 Vrouwengeneeskunde in de middeleeuwen: fysiologie en beeldvorming O.S.H. Lie S. Weyers Beeldvorming van myomen J.A.F. Huirne Nieuwe technieken voor behandeling van myomen H.A.M. Brölmann Zwangerschap en partus na myomectomie J. Bosteels Medicamenteuze behandeling met ulipristal J. Verguts Onderzoek en behandeling van adenomyose V. Mijatovic Discussie KOFFIEPAUZE SESSIE II ABNORMAAL UTERIEN BLoedverLIES LUNCHPAUZE SESSIE III contraceptie EN SOA S J. Verguts Contraceptie met natuurlijk oestrogeen H. Depypere Bloedverlies/spotting bij continu gebruik gestagenen P.C. Scholten De morning-after en nog later pil Y. Jacquemijn Zin en onzin van screening op Chlamydia trachomatis in Nederland en België C. Bax Richtlijn PID en SOA P.J.M. van Kesteren Discussie DAGPROGRAMMA J.A.F. Huirne Keynote lecture One-stop or two-stops outpatients clinic Th. Van den Bosch Nieuwe technieken voor endometriumablatie M.Y. Bongers Richtlijn menorragie W.J.K. Hehenkamp Ambulante resectie endometriumpoliepen A. Timmermans Adolescenten met bloedingsproblematiek E. Dufraimont THEEPAUZE SESSIE IV LOWER genital TRACT Medische biologie van fluor vaginalis J. van de Wijgert W.A. ter Harmsel HPV-test en HPV-vaccinatie na behandeling van CIN W. Poppe Beleid bij contactbloedingen M.P.M. Burger 17

18 woensdag 17 APRIL 2013 vervolg DAGPROGRAMMA 2 BENIGNE GYNAECOLOGIE ANNO Nieuwe HPV-testen en -vaccins W. Quint Richtlijn lichen sclerosus en lichen planus W.A. ter Harmsel Dyspareunie na partus en/of vaginale operaties S. Weyers Discussie BESLUIT M.P.M. Burger en J. Bosteels 18

19 woensdag 17 april 2013 dagprogramma 3 foetale ECHOSCOPIE ANNO 2013 C.M. Bilardo (Katia) en Ph. Loquet (Philip) voorzitters en moderatoren dagprogramma Herdefiniëring van het begrip prenatale diagnose C.M. Bilardo SESSIE I eerste TRIMESTER Deel Nieuwe protocol datering van de zwangerschap; een evaluatie L. van Leijden (Larisa) Discussie weken echo: meer dan screening voor trisomieën; de Nederlandse ervaring C.M. Bilardo Discussie Keynote lecture KOFFIEPAUZE Deel 2 Non-invasive diagnosis: the future today L. Chitty (Lynn) Changed attitude towards termination of pregnancy for trisomy 21 with noninvasive prenatal diagnosis E.J.T. Verweij (Joanne) Discussie Keynote lecture Discussie LUNCHPAUZE SESSIE II TWEEDE TRIMESTER US and fetal MRI in prenatal diagnosis: a happy marriage? L. Salomon (Laurent) Discussie Evaluatie SEO; preliminaire resultaten Groningen H. Fleurke-Rozema (Hanneke) Discussie Echoscopie bij hoge BMI: hoe haalt u het beste eruit? E. Pajkrt (Eva) Discussie Keynote lecture THEEPAUZE SESSIE III DERDE TRIMESTER Echoscopie en foetale infecties L. De Catte (Luc) Late IUGR: how to screen, how to deal with? F. Figueras (Francisc) Discussie Late zwangerschapsafbreking, een optie die levens kan redden; de Belgische ervaring R. Devlieger (Roland) Discussie Het foetale aangezicht in 3D: meer dan pretty faces E. de Jong-Pley (Els) Discussie Echoscopie in de derde wereld T.E. Cohen-Overbeek (Titia) Discussie TAKE HOME MESSAGES en AFSLUITING Ph. Loquet en C.M. Bilardo DAGPROGRAMMA Foetale hartafwijking bij SEO: en dan? M.C. Haak (Monique) 19

20 woensdag 17 april 2013 dagprogramma 4 LIFELONG LEARNING EN MANAGEMENT ANNO introductie SESSIE I F. Scheele (Fedde) en M.F. Schutte (Maarten) voorzitters dagprogramma E-LEARNING EN SOCIAL MEDIA C.D. de Kroon (Cor) De aios vertelt over het leren m.b.v. ICT R.A. de Leeuw (Robert) Hoe regel je e-learning voor het ziekenhuis? E. ten Kate (Elsbeth) Leren met behulp van social media C.D. de Kroon Paneldiscussie KEYNOTE LECTURE KOFFIEPAUZE SESSIE II De film in het medisch onderwijs vanuit historisch perspectief B. Haeseker (Barend) IJZERSTERKE KEUZES MAKEN Vorm: Moderatoren: Workshop (8 habits of Covey) G.A. Blok (Geke) en A.J.M. Huisjes (Anjoke) G.A. Blok, klinisch psycholoog/ psychotherapeut en hoofd medische opleidingen en wetenschap, Reinier de Graaf Groep, Delft A.J.M. Huisjes, gynaecoloog, plv opleider en opleidingscoördinator, Gelre Ziekenhuis, Apeldoorn Een kennismaking met de principes van Stephen Covey Centraal in de opleiding tot specialist staat het verwerven van medische kennis en vaardigheden en een aantal generieke competenties die u nodig heeft om als professional beslagen ten ijs te komen. Hoe u richting geeft aan uw (verdere) carrière, een goede werk/privé-balans vindt, en in de maatschap en medische staf managementtaken uitvoert, komt in de opleiding niet expliciet aan de orde. Vanwege deze tekortkoming willen we u kennis laten maken met het gedachtegoed van Stephen Covey. Hij schreef het boek The 7 Habits of Highly Effective People, waarvan meer dan 15 miljoen exemplaren zijn verkocht en dat in 38 talen is vertaald. Van de Nederlandse vertaling hiervan De zeven eigenschappen van effectief leiderschap zijn inmiddels meer dan exemplaren verkocht. Op basis van dit boek worden in het bedrijfsleven vele workshops voor managers georganiseerd. Inmiddels heeft Stephen Covey nog een achtste eigenschap toegevoegd en hierover een boek geschreven. Stephen Covey wordt door velen gezien als dé autoriteit op het gebied van modern management, of zoals hij het zelf noemt: persoonlijk leiderschap. Geloof in eigen kunnen, eerlijkheid, verantwoordelijkheid en samenwerking zijn daarbij sleutelbegrippen. Het gaat erom om in uw werk én in uw persoonlijk leven uw volledige potentie te ontplooien en daarnaast anderen te inspireren om hetzelfde te doen. Daar heeft u een werkomgeving voor nodig waarin u uw talenten en passie kwijt kunt, waarin u zichtbaar bijdraagt aan de missie en de doelen van uw organisatie. Het gaat er dus om de perfecte match te vinden (of te maken). Keuzes zijn alleen ijzersterk als u er volledig achter staat, een duidelijke missie heeft en weet welke weg u wilt bewandelen. In deze workshop krijgt u de gelegenheid actief kennis te maken het gedachtegoed van Stephen Covey en na te gaan op welke wijze de acht principes van persoonlijk leiderschap u kunnen inspireren om ijzersterke keuzes te maken LUNCHPAUZE KEYNOTE LECTURE 2 SESSIE III De kracht van lichaamstaal A. Girbes (Armand) succesvol ONDERHANDELEN F. Scheele Onderhandeling vanuit het perspectief van de RvB J.T.M. van der Schoot (Hans) Discussie Workshop (aan de hand van een casus) 20

21 woensdag 17 april 2013 vervolg DAGPROGRAMMA 4 LIFELONG LEARNING EN MANAGEMENT ANNO 2013 Moderatoren: F. Scheele en M.F. Schutte F. Scheele, gynaecoloog SLAZ en hoogleraar VUmc in het bijzonder voor onderwijs en opleiding M.F. Schutte, Gynaecoloog n.p. en directeur teaching hospital OLVG Casus U heeft een extra arts-assistent nodig en dat gaat u echt geld kosten. Wat is er aan de hand? Uw ziekenhuis vindt de verloskunde een speerpunt. U heeft uw ziel en zaligheid daarvoor gegeven en er is flinke groei gekomen. Er is een klinische verloskundigengroep die de voorwacht regelt. In de zomer is er door ongelukkige planningen een niet in te vullen dienstenprobleem bij de verloskundigen. Sluiten van de verloskamers zou alle inspanningen van de laatste jaren om een goede naam te krijgen op het spel zetten. U kunt wel een ervaren anios vinden die bij u wil komen werken. Een anios moet u volgens de afspraken in het ziekenhuis echter zelf betalen. Dan bent u toch zelf de voorwacht? Zo erg is dat niet, zou je zeggen. De omvang van de praktijk is echter in 10 jaar tijd verdrievoudigd en uw leeftijd zorgt voor een hernia die net niet ontspoort en u heeft inslaapproblemen rond diensten. Toch maar die anios betalen? Of is het tijd voor een onderhandeling? In deze workshop leert u de geheimen van effectief onderhandelen. Er wordt een combinatie gebruikt van de Harvard-methode voor redelijk onderhandelen (Fisher en Ury) en de 6 evidence based methoden om mensen te beïnvloeden (Cialdini). Die combinatie is een sterk recept om bij dit soort situaties het hoofd boven water te houden, en dan met een glimlach! DAGPROGRAMMA THEEPAUZE SESSIE IV van GROTE MAATSCHAP tot SUCCESVOL TEAM A.L.M. Kok (Angela) Ervaring uit de maatschap Breda (SWOT) A.L.M. Kok Zakelijker in de advocatenmaatschap G.M.H. Hoogvliet Wie wordt de maatschapvoorzitter? J.L.M. van der Schoot Paneldiscussie TOT SLOT M.F. Schutte en F. Scheele 21