Broeders en zusters, En het kan je ook meer tot de essentie brengen. Je laat wat achter en je kunt wat vinden.

Transcriptie

1 Broeders en zusters, De berg is de bijbel de plaats van de godsontmoeting. De plaats waar je dichter bij God bent. Meer gericht op de ontmoeting met God En dat kunnen we ons wel voorstellen. Heel letterlijk allereerst. Want wie een berg beklimt die bestijgt die plek waar de aarde a.h.w. naar de hemel uitreikt. Op een berg ben je dichter bij de hemel. En zo kan dat ook voelen als je het pad betreedt dat de berg op gaat. Je kunt het gevoel hebben: ik ga me vrij maken van de dagelijkse beslommeringen. Ik laat wat achter. Wie een berg beklimt laat ook altijd wat achter, nl het opgaan in het dagelijkse. Je laat wat achter en je vindt wat. Je vindt in ieder geval uitzicht. Overzicht. Omdat je omhoog gaat kun je die dingen, waar je in het alledaagse leven in opgaat nu vanuit een ander, een hoger perspectief bezien. En dat relativeert, dat kan ruimte geven. En het kan je ook meer tot de essentie brengen. Je laat wat achter en je kunt wat vinden. Afgelopen week was er wat genoemd wordt de mystieke week. Dat is een week die jaarlijks georganiseerd wordt door het Titus Brandsma Instituut hier in Nijmegen. Het thema van de week dit jaar was, de mystieke aanraking, schets van de bestijging van de berg Karmel. De berg die alles te maken heeft met de profeet Elia. Elia die uit was op de zuivere godsbeleving. Die afrekende met schijnreligiositeit. En die afrekening,die strijd om het ware en het zuivere die vond plaats op de berg Karmel. Het is de Spaanse mysticus Jan van het Kruis, die zich diepgaand heeft bezig gehouden met de weg van de mystiek, de heel persoonlijke weg waarin een mens God ontmoet. En die weg is niet eenvoudig te beschrijven. Juist omdat het een weg is waarin het niet-weten een grote rol speelt. Of om het met een citaat van Kees Waaijman te zeggen: De vereniging met God in liefde is nuchtere mystiek: zij laat zich volkomen leiden door de nacht van niet weten. Openbaringen van welke aard dan ook- inzichten in geheimen, kennis van toedrachten, informatie over privéaangelegenheden- brengen de mystieke weg geen stap verder. Zij leiden eerder af.

2 Dus enerzijds geeft het beeld van de berg aan dat je wat kunt vinden, dat je a.h.w. dichter bij God kan komen en anderzijds is een heel belangrijk aspect dat van het niet-weten, het niet kunnen vatten. Het niet kunnen vasthouden. En dat aspect kun je weergeven door het beeld van de wolk. De wolk die ons juist het zicht beneemt. De wolk die ook symbool is van Gods aanwezigheid. Denk aan Israël die door de woestijn geleid wordt door een wolkkolom te volgen. Denk aan de berg Sinaï waar Mozes God ontmoet. In Exodus 24 bestijgen Mozes en de zijnen de berg, tenslotte klimt Mozes alleen verder: Daarop besteeg Mozes de berg en de wolk bedekte de berg staat er. En daar roept God Mozes midden uit de wolk. Er is nog een verhaal over de ontmoeting van Mozes met God. In Exodus Daar vraagt Mozes Gods heerlijkheid te zien. God stemt daarin toe: Zie bij mij is een plaats, waar je op de rots kunt staan, staat in Ex 33: Wanneer mijn heerlijkheid voorbijgaat, zal Ik je in de rotsholte zetten en je met mijn hand bedekken, tot in voorbij gegaan ben. Dan zal ik mijn hand wegnemen en je zult mij van achteren zien, maar mijn gelaat zal niet gezien worden. Dus God dekt Mozes af, zodat hij God niet kan zien van aangezicht tot aangezicht, want zo is wordt gezegd: God zien is sterven. Het is teveel voor een mens. Het is zoiets als een te grote spanning. Een te sterke stroomstoot, als een elektrisch apparaat dat niet aan kan dan brandt het door. God dekt Mozes af met zijn hand om hem te beschermen en dan kan Mozes nog iets van hem opvangen, een glimp, een flits. Mozes mag God van achteren zien. En zo gebeurt het ook in het vervolg van het verhaal. Als Mozes de berg Sinaï beklommen heeft, alleen dan daalt de Heer neer uit een wolk en zo staat er hij roept de naam van de Heer uit. Hij laat zich horen. God ontmoet Mozes en er vindt een werkelijke ontmoeting plaats. Van hart tot hart. Mozes wordt geraakt, zonder dat hij zien kan zonder dat hij het vatten kan. Maar het is wel aan hem te zien want zo staat er ook Mozes wist niet dat zijn gelaat straalde toen hij de berg afdaalde. Dus het was voor andere mensen zichtbaar dat er iets belangrijks gebeurt was.

3 Er was iets aan Mozes gebeurt, dat hij niet vatten kon, dat hem te boven ging, maar het heeft hem geraakt, diep geraakt en er heeft een verandering plaats gevonden. De wolk, het niet weten hoort bij de weg van de godontmoeting. Heel vaak komt wat je zoekt of wat je vraagt anders dan dat je het gevraagd hebt. Omdat wat je vraagt altijd kleiner is, beperkter dan wat je kunt ontvangen Jan van het Kruis zegt het zo: De goddelijke stem geeft het gevraagde door wat ze weigert. Dat werd met het volgende voorbeeld geïllustreerd: een mens komt naar God toe en vraagt: vervul mijn verlangen en hij houdt God een vingerhoedje voor. Als dat gevuld zou worden zou hij tevreden zijn. Maar God is zoveel groter dan de inhoud van de vingerhoedje dat hij die mens zijn grootheid zou onthouden als hij de wens zou vervullen. Door niet te vervullen gaat de mens uitreiken naar iets groters, wordt zijn verlangen groter. Maar in dat proces van verlangen en uitreiken naar God ontmoet hij God op een manier die zich aan zijn bevattingsvermogen onttrekt. Er kan iets aan een mens gebeuren, hij/zij wordt geraakt, hij leert God kennen doordat er contact is, van ziel tot ziel zou je kunnen zeggen. Je kunt God niet kennen, je kunt wel door hem geraakt worden. Aangeraakt worden. Contactkennis kun je dat noemen. De kennis die je van iemand krijgt door met die persoon in contact in verbinding te komen. Het wordt ook wel zo gezegd: hoe beter je iemand leert kennen des minder je eigenlijk kunt zeggen hoe die persoon is. Het gaat dan helemaal niet meer om eigenschappen en kenmerken. Het is een kennen die met liefhebben te maken heeft. Een kennen in verbinding. En dan weet je dat de ander eigenlijk niet te beschrijven is. Het is een kennis die zelfs nog dieper gaat dan het gevoel. Ja, het gevoel doet mee, maar ook dat is het niet alleen. In de teksten die we vandaag lazen komt ook een berg voor. De berg Horeb wordt hij in het verhaal van Elia genoemd en dat is dezelfde berg als de Sinaï. Het verhaal van de verheerlijking op de berg, daarbij is het niet helemaal duidelijk om welke berg het gaat. Er wordt wel gedacht aan de Hermon. Maar ook aan de Tabor. Het is niet zo belangrijk. Wel weer gaat het om het opgaan van de berg, het uitstijgen boven het alledaagse, en vooral om de ontmoeting met, God, Jezus.

4 In Koningen treffen we een vermoeide en moedeloze Elia aan. Een profeet die heel zijn leven heeft ingezet om te staan voor de levende God. Voor de echtheid. Voor een God die je kan raken en veranderen en niet een God die een verlengstuk is van wat je toch al wist en weet. En Elia lijkt zijn zaak gewonnen te hebben. Het godsoordeel heeft plaatsgevonden op de berg Karmel. Maar het is nog niet gebeurt of de tegenkrachten bundelen zich en Izebel de koningin vaardigt het bevel uit om Elia te doden. Waarop de uitgeputte profeet de woestijn in vlucht en onder een bremstruik gaat liggen slapen, niet meer wetend wat zijn leven nog voor zin heeft. Hij bidt God zijn leven van hem te nemen. Tot er een engel komt. Een boodschapper van God. Ook een mens kan een engel zijn, de mens op je weg die je weer vooruit helpt. Of die op dat moment weet wat je nodig hebt. Die je geeft wat je een beetje verder kan helpen. Tot twee maal toe verschijnt er een engel met de woorden sta op en eet. Sta op, wordt wakker vertaalt de NBV, maar het gaat erom dat Elia wordt uitgenodigd op zijn voeten te gaan staat, zich al is het maar enigszins te verheffen uit de moedeloosheid. Maar hij wordt niet alleen uitgenodigd iets te doen, er wordt hem ook wat gegeven, voedsel voor zijn lichaam, voedsel voor zijn ziel om zijn tocht te kunnen vervolgen 40 dagen en 40 nachten de woestijn in naar de berg Horeb. En aangekomen bij de berg wil hij gaan overnachten in een grot. En daar vindt de ontmoeting plaats met de levende God voor wie Elia zich zo had ingezet. God spreekt Elia aan. Hij nodigt hem uit zijn verhaal te verhaal. Hoe hij gekomen is waar hij nu is. En nadat Elia dat verteld heeft roept de Eeuwige hem op zich voor God op te stellen. Eerst is er het eigen verhaal en dan kan Elia zich opmaken voor dat wat van God komt. En dan volgen de traditionele herauten van God, de natuurverschijnselen waarin God zich openbaarde in de geschiedenis. De storm, de aardbeving, het vuur. Denk aan de openbaring aan het volk bij de Sinaï waar de hele berg beefde en God in het vuur op de top van de berg neerdaalt. Al die verschijnselen, die doen zich hier voor maar God laat zich nu heel anders zien in het suizen van een zachte koelte, in het gefluister van een zachte bries. In een zachte stilte. Er zijn allerlei pogingen gedaan om deze stilte weer te geven.

5 Het gaat inderdaad om iets zachts iets teders, maar tegelijkertijd is deze stilte indringend, je kunt er niet omheen. En Elia wordt erdoor geraakt, weer het gaat om contact, je wordt in je ziel geraakt en Elia reageert met eerbied, met ontzag. Hier gebeurt iets wat hem te boven gaat en hij slaat zijn mantel voor zijn gelaat. Wat hier gebeurt is te groot. Een gebaar van bescherming, maar ook een gebaar van respect. Elia wordt geraakt en nadat hij nogmaals zijn verhaal verteld heeft weer op weg gezet. Hij moet nog koningen zalven en een opvolger. Elia die zo sterk zich had ingezet voor de Eeuwige, wordt hier nog dieper nog persoonlijker geraakt. En misschien is het beeld dat hij had van de Eeuwige (om het in hedendaagse taal zo te zeggen) wel veranderd. Blijkt nu dat het toch weer anders was dan hij zich voorstelde. Misschien valt er weer een beeld weg als de huis die een slang achter zich laat als hij vervelt. Nu is het weer anders. Ik weet niet of u hier aanwezig ook zo n verandering heeft meegemaakt in het idee of het beeld dat u van God had. Misschien dat u door het leven geleerd bepaalde ideeën niet langer kon houden omdat er ervaringen waren in uw leven die de beelden in hun grondvesten deden schudden. Of misschien zijn de ideeën en beelden vervaagd. Of waren ze altijd al onduidelijk. Of misschien heeft u bepaalde gewaarwordingen en ervaringen waardoor u geraakt bent en die een heel nieuwe visie en beleving gegeven hebben. Ik las gisteren bij de kapper in een glossy magazine hoe dertigers naar religie en zingeving zoeken in allerlei verschillende godsdiensten of in mystieke stromingen binnen religies. Er wordt alom gezocht en gevonden en dat is bekend in een veel groter gebied dan in de eigen traditionele godsdienst alleen (voor zover aanwezig). Nieuwe ervaringen. Ook in het verhaal van de verheerlijking op de berg zien de apostelen Jezus in een heel nieuw licht. Midden in de eerste aankondigingen van het lijden dat Jezus tegemoet gaat, gaat Jezus met Jacobus, Johannes en Petrus de berg op. En daar wordt Jezus op een gegeven moment omringt door de belangrijkste gestalten uit de traditie waar hij uit stamt. De joodse traditie waarin Mozes en

6 Elia staan voor de wet en de profeten. In die lijn staat Jezus, in dat gezelschap bevindt hij zich, en vanuit die lijn geeft hij op een geheel eigen manier een nieuwe uitdrukking aan de verbondenheid met God. En verbonden met de Eeuwige straalt hij. En wat is dat stralen, dat is dat je iemand ziet zoals hij werkelijk bedoeld is. De mens in zijn volle heerlijkheid om dat woord te gebruiken. De mens waar je a.h.w. de verbinding met de Eeuwige die elk mens in wezen heeft zo duidelijk kunt zien. Transparant voor het licht. De kern die zichtbaar wordt en voelbaar en ervaarbaar. Dat zijn momenten die je wel zou willen vasthouden. Het is die neiging van een mens die door Petrus zo beeldend en herkenbaar wordt uitgedrukt: Heer het is goed dat wij hier zijn, laten we drie tenten opslaan. Eén voor u één voor Mozes, en één voor Elia. Maar hij wist niet wat hij zei, zo vervolgt de tekst. Beter gezegd: hij wist wel wat hij zei, maar het was zo niet van toepassing op de situatie. En dat wordt duidelijk gemaakt door weer een wolk. Tegen onze neiging te willen weten, te willen vasthouden wat goed is en inspirerend doet het niet-weten van de wolk zijn intrede die het heerlijke beeld, de heerlijke ervaring weer aan ons oog onttrekt. Het is goed en het was goed, maar we kunnen de ervaringen niet vasthouden en het verhaal gaat door. Ditmaal klinkt een stem: dit is mijn zoon, mijn uitverkorene, mijn geliefde ook wel, luister naar hem. Het is de goddelijke bevestiging die tot al eerder in het evangelie klinkt. Bij Jezus doop in de Jordaan, aan het begin van zijn werken en nu nu zijn leven een andere fase ingaat die van de tocht naar Jeruzalem, waar hij zal lijden en sterven en zal worden opgewekt. Luister naar hem. Geen vasthouden van de ervaringen, zeker je kunt ze in herinnering roepen om je mogelijk weer te laten inspireren, maar de weg gaat door. Het beeld verandert en kan zich telkens nieuw en telkens anders tonen en je omvormen. Want godontmoeting is geraakt worden in de kern van je wezen en veranderd worden en misschien wel steeds minder gaan weten hoe het zit. Amen