Accountantsverslag 2015 Gemeente Rheden

Transcriptie

1 Gemeente Rheden 12 september 2016

2 Deloitte Accountants B.V. Orteliuslaan BD Utrecht Postbus GD Utrecht Nederland Tel: Fax: VERTROUWELIJK Aan gemeenteraad van de gemeente Rheden Postbus ZJ DE STEEG Onderwerp Datum Kenmerk Accountantsverslag met betrekking tot de controle van de jaarrekening 2015 van de gemeente Rheden 12 september / /MA Geachte raadsleden, Graag bieden wij u hierbij ons accountantsverslag met betrekking tot de controle van de jaarrekening 2015 van de gemeente Rheden aan. In het hoofdstuk Bestuurlijke samenvatting hebben wij de belangrijkste punten uit ons verslag opgenomen. De jaarrekening 2015 is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Rheden. De controleverklaring bij de jaarrekening zenden wij u separaat toe. Met vriendelijke groet, Deloitte Accountants B.V. drs. R.D.H. Killeen RA MGA Op alle opdrachten verricht door Deloitte zijn de Algemene Voorwaarden Dienstverlening Deloitte Nederland, januari 2014 gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer van toepassing. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited Deloitte Accountants B.V. is ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer

3 Inhoudsopgave Bestuurlijke samenvatting... 4 Uitkomsten jaarrekeningcontrole... 8 Interne beheersing Analyse resultaat, vermogen en financiële structuur Overige onderwerpen Bijlagen Gemeente Rheden Pagina 3

4 Bestuurlijke samenvatting Gemeente Rheden Pagina 4

5 Bestuurlijke samenvatting: de belangrijkste punten De reikwijdte van onze controle achten wij voldoende Gehanteerde toleranties met als resultaat: een verklaring met beperking voor getrouwheid en rechtmatigheid Met de opdrachtbevestiging van 24 november 2015 heeft u ons opdracht gegeven tot het controleren van de jaarrekening De reikwijdte van onze controle is omschreven in de opdrachtbevestiging. Er is gedurende het verloop van de controle op geen enkele wijze sprake geweest van een beperking in de reikwijdte van onze controle. Naast de opdrachtbevestiging zijn bepalend voor onze controle: Het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado). Uw verordening controle op het financieel beheer en op de inrichting van de financiële organisatie van de gemeente Rheden (controleverordening op grond van artikel 213 van de Gemeentewet). Het door de gemeenteraad vastgestelde normenkader de dato 22 september Tijdens de uitvoering van de controleplanning hebben zich geen wijzigingen van materieel belang in de reikwijdte voorgedaan. Wij achten de reikwijdte van onze controle voor 2015 voldoende voor de doelstelling van onze controle. Een toelichting op de reikwijdte van onze controle 2015 is opgenomen in bijlage D van dit accountantsverslag. Wij hebben de jaarrekeningcontrole 2015 uitgevoerd met inachtneming van de volgende toleranties, zoals opgenomen in de door u vastgestelde controleverordening en uw controleprotocol. Goedkeuringstoleranties Fouten 1% van het totaal van de lasten inclusief dotaties reserves Onzekerheden 3% van het totaal van de lasten inclusief dotaties reserves Rapportagetoleranties De rapportagetoleranties voor fouten en onzekerheden zijn - conform uw controleverordening - gesteld op Gemeente Rheden Pagina 5

6 Bestuurlijke samenvatting: de belangrijkste punten Wij hebben een controleverschil (afwijking) ten aanzien van de getrouwheid geconstateerd. Dit controleverschil komt voort uit het feit dat uit de ontvangen aanvullende uitkering 2014 niet volledig ( ) is verantwoord in de jaarstukken. De omvang van dit controleverschil is dusdanig dat deze niet leidt tot een ander accountantsoordeel. Voor de verantwoorde PGB-bestedingen in de jaarrekening 2015 hebben wij een onzekerheid in de controle doordat wij niet over voldoende en geschikte controle-informatie beschikken. De PGB-bestedingen zijn (verplicht) belegd bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De accountant van de SVB heeft een afkeurende controleverklaring bij de verantwoordingen 2015 verstrekt vanwege diverse getrouwheids- (prestatielevering) en rechtmatigheidsafwijkingen op landelijk niveau. Deze zijn niet afzonderlijk voor de gemeente Rheden te kwantificeren. Dit leidt tot een onzekerheid in onze controle voor de getrouwheid en rechtmatigheid van de PGB bestedingen van in totaal Daarnaast hebben wij een onzekerheid in de controle ten aanzien van de getrouwheid en rechtmatigheid van de bestedingen zorg in natura voor WMO en jeugd van Deze onzekerheid wordt veroorzaakt door het uitblijven van een verantwoording voorzien van goedkeurende controleverklaring van een aantal zorgleveranciers. De geconstateerde onzekerheden ter grootte van in totaal miljoen voor de getrouwheid en rechtmatigheid vallen niet binnen de tolerantie voor onzekerheden van en leiden derhalve tot een controleverklaring met beperking voor getrouwheid en rechtmatigheid bij de jaarrekening Het (verplichte) overzicht van controleverschillen groter dan de rapportagetolerantie treft u aan in bijlage A1 en A2 van dit accountantsverslag. De jaarrekening geeft een getrouw beeld en er is rechtmatig gehandeld met uitzondering van de bestedingen in het sociaal domein. Op basis van onze controlebevindingen en de door u vastgestelde toleranties hebben wij bij de jaarrekening 2015 van uw gemeente een controleverklaring met een beperking verstrekt waarbij de beperking toeziet op zowel de getrouwheid als de financiële rechtmatigheid als gevolg van het sociaal domein. De controleverklaring doen wij u separaat toekomen. Wij hebben vastgesteld dat de jaarverslaggeving 2015 voldoet aan de verslaggevingsvoorschriften (Bbv). De door ons geconstateerde controleverschillen voor zowel getrouwheid als rechtmatigheid vallen binnen de door u vastgestelde toleranties. Gemeente Rheden Pagina 6

7 Bestuurlijke samenvatting: de belangrijkste punten Uitkomsten controle in hoofdlijnen Interne beheersing De belangrijkste bevindingen uit onze jaarrekeningcontrole zijn: Het jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening en voldoet aan de laatste actuele voorschriften. Het Bbv is in alle opzichten nageleefd in De begrotingsoverschrijdingen passen binnen het bestaande beleid en zijn goed toegelicht. Wij hebben een onzekerheid in de controle ten aanzien van de getrouwheid en de financiële rechtmatigheid van de bestedingen in het sociaal domein van geconstateerd. In de paragraaf hiervoor en in de paragraaf sociaal domein hebben wij de oorzaak en de impact hiervan nader toegelicht. Wij hebben ten aanzien van de financiële rechtmatigheidscontrole geen andere bevindingen die wij, op basis van de rapporteringstolerantie, aan u zouden moeten rapporteren. Wij hebben geen controleverschillen (fouten en/of onzekerheden) in de verantwoorde informatie in de SiSabijlage geconstateerd. Tot slot hebben wij vastgesteld dat de bezoldigingen over 2015 niet strijdig zijn met de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en dat de jaarrekening 2015 van de gemeente Rheden voldoet aan de publicatieverplichtingen van de WNT. Wij hebben de opzet, het bestaan en de werking van de interne beheersingsmaatregelen die relevant zijn voor de betrouwbaarheid van de in de jaarrekening opgenomen gegevens beoordeeld. Wij hebben geconcludeerd dat de basis van de administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) binnen de gemeente Rheden, voldoende op orde is om te komen tot een betrouwbare financiële jaarverslaggeving. Daarmee is het fundament voor een adequate financiële beheersing en dito informatievoorziening aanwezig. Er zijn overigens nog wel onderdelen (zoals memoriaalboekingen, IT en grondexploitatie) waarbij in de opzet en uitvoering nog een verdere kwaliteitsslag is te maken. De bevindingen die wij bij deze processen hebben genoemd, maken uw financiële bedrijfsvoering mogelijk kwetsbaar in het proces om te komen tot een betrouwbare financiële jaarverslaggeving. Ons advies is de key controls van de belangrijkste financiële processen te actualiseren om een verdere kwaliteitsinjectie geven aan de interne beheersing op procesniveau, met een concrete koppeling naar uw risicomanagementsysteem. Gemeente Rheden Pagina 7

8 Uitkomsten jaarrekeningcontrole Gemeente Rheden Pagina 8

9 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Het jaarverslag is verenigbaar met de jaarrekening Het Bbv wordt nageleefd De jaarstukken 2015 van uw gemeente bestaan uit: Het jaarverslag 2015 (programmaverantwoording en verplichte paragrafen). De jaarrekening 2015 (balans met toelichting, overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichting en de SiSa-bijlage). In het onderdeel programmaverantwoording van het jaarverslag dient informatie opgenomen te worden over: wat hebben we gedaan, wat hebben we bereikt en wat heeft het gekost? De programmaverantwoording vormt samen met de verplicht voorgeschreven paragrafen (zoals weerstandsvermogen, bedrijfsvoering, etc.) het jaarverslag. Beide onderdelen vallen niet (expliciet) onder de controle van de jaarrekening. Het primaire object van de accountantscontrole (op grond van artikel 213 van de Gemeentewet) is de jaarrekening (de balans met toelichting en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening met toelichting). De inhoud van het jaarverslag (programmaverantwoording en paragrafen) toetsen wij marginaal. Deze toetsing blijft beperkt tot het signaleren van mogelijke tegenstrijdigheden tussen het jaarverslag en de jaarrekening. De accountantscontrole omvat daarom geen oordeel over de inhoudelijke juistheid en volledigheid van de informatieverstrekking opgenomen in de programmaverantwoording en de verplichte paragrafen. Op dit moment hebben wij de verenigbaarheid van het jaarverslag van de gemeente met de jaarrekening nog niet volledig kunnen beoordelen. Onze eventuele bevindingen nemen wij op in de definitieve versie van het accountantsverslag. De belangrijkste wijzigingen in de verslaggevingsregels (Bbv) die van toepassing zijn op de jaarrekening 2015 betreft de wijziging van 15 mei Hierin is het volgende geregeld: In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing dienen de volgende kengetallen te worden opgenomen: o netto schuldquote; o netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen; o solvabiliteitsratio; o grondexploitatie; o structurele exploitatieruimte; o belastingcapaciteit. Gemeente Rheden Pagina 9

10 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Deze kengetallen en de bijbehorende analyse van deze kengetallen zijn opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing in uw jaarverslag. Naast deze wijzigingen heeft de Commissie BBV recentelijk een aantal relevante notities uitgebracht, waarin nadere uitspraken over de toepassing van de verslaggevingsregels worden gedaan. Tevens is het BBV op 5 maart 2016 aangepast teneinde de onderlinge vergelijkbaarheid van gemeenten te vergroten. De volgende notities zijn recentelijk verschenen: Notitie overhead Notitie rente 2017 Notitie grondexploitaties 2016 Notitie faciliterend grondbeleid Deze notities zijn nog niet (verplicht) van toepassing voor de jaarrekening 2015 en derhalve zijn deze notities nog niet door uw gemeente toegepast. Met name de notities inzake grondexploitatie zijn voor 2016 wel van toepassing. Derhalve is uw gemeente bezig om de gevolgen van deze notities voor de gemeente in kaart te brengen. Het effect van deze notities zal in de jaarstukken 2016 tot uitdrukking komen. Wij hebben vastgesteld dat uw gemeente de wettelijke verslagleggingsregels (Bbv) heeft nageleefd. De grondslagen van de jaarrekening 2015 zijn aanvaardbaar De belangrijkste verslaggevingsgrondslagen van uw gemeente zijn uiteengezet in de grondslagen van de jaarrekening In 2015 zijn er geen wijzigingen geweest in toegepaste verslaggevingsgrondslagen die een aanzienlijke invloed hebben op de baten en lasten of de financiële positie van uw gemeente. Significante verslaggevingsgrondslagen en toepassing hiervan zijn belangrijk voor de presentatie van de financiële positie van uw gemeente en de baten en lasten in de jaarrekening. Daarnaast vereisen zij van het college en de directie dat zij een oordeel vormen ten aanzien van soms moeilijke, subjectieve en complexe posities vaak vanwege de noodzaak om inschattingen te moeten maken over het effect van zaken die inherent onzeker zijn. Wij hebben het door het college en de directie toegepaste proces met betrekking tot significante verslaggevingsaspecten geëvalueerd en hebben gegevensgerichte controlewerkzaamheden uitgevoerd. Waar nodig hebben wij specialisten betrokken bij het beoordelen van de toepassing van de juiste methodiek, aannames, berekeningen en consistente toepassing van de betrokken modellen en/of de van toepassing zijnde financiële verslaggevingsvoorschriften. Gemeente Rheden Pagina 10

11 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole De schattingsonzekerheid inzake de waardering van grondexploitaties valt in 2015 binnen de goedkeuringstoleranties Uw gemeente kent een in omvang beperkte balanspost met betrekking tot onderhanden projecten, dit betreft de voorraden (grondexploitatie). Door de invloed van de parameters (zoals kostenstijgingen, fasering, druk op verkoopprijzen, rente-effecten) die bepalend zijn voor de in de toekomst te realiseren opbrengsten en daarmee de waardering, hebben wij bij onze controle de grondexploitaties diepgaand gecontroleerd. De in recente jaren afgenomen vraag heeft tot gevolg gehad dat in een aantal gevallen de oorspronkelijke investering niet kan worden terugverdiend. Voor deze complexen moet op grond van het BBV een verliesvoorziening worden getroffen op het moment dat het meer dan waarschijnlijk is een complex verlieslatend zal zijn. Om te schatten wat de waarde van een complex is, zijn een aantal risico s c.q. schattingen van belang. De schattingsfactoren in de waardering van de grondexploitaties zijn in essentie terug te brengen tot vijf P s: Planning: is de tijdsplanning van de projecten afgestemd op de (on)mogelijkheden in de markt. Immers, de marktbehoefte bepaalt welke projecten op welk moment te realiseren zijn. Programmering: in de afgelopen jaren hebben economische ontwikkelingen geleid tot belangrijke wijzigingen in vooral de woningbehoefte. Is er een kritische analyse van de mix van woningen (huur, koop, vrije kavel appartementen, etc.) in de projecten in relatie tot de huidige marktvraag in de gemeente? Prijs: inherent gevolg van de economische crisis is dat de verkoopprijzen van woningen en dus van grond onder druk staan. is afgewogen welke prijzen kunnen worden gehandhaafd, rekening houdend met het risico dat gronden later of in het geheel niet worden afgenomen? Parameters. Welke ontwikkeling van rente, kostenstijgingen en opbrengstenstijgingen verwacht de gemeente in de komende jaren? Plankosten: Wat zijn de kosten die gemeente moet maken om een complex te kunnen ontwikkelen? Het college heeft op grond van de keuzes van de raad de grondexploitaties geactualiseerd en de calculaties opnieuw berekend. Het college heeft beoordeeld of het onderhanden werk in de jaarrekening op een juiste wijze is gewaardeerd en of er mogelijk een (aanvullende) verliesvoorziening moet worden getroffen. Gemeente Rheden Pagina 11

12 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Ultimo 2015 is op basis van deze actualisatie 2,4 miljoen aan verliesvoorzieningen getroffen (inclusief de niet in exploitatie genomen gronden), om de naar verwachting niet meer met verkopen goed te maken kosten te dekken. De verliesvoorzieningen in 2014 bedroegen 4,0 miljoen. In 2015 is aan voorzieningen circa 1,6 miljoen vrijgevallen. Dit is het gevolg van het stopzetten van het complex Bloemersschool, waarbij de boekwaarde ten laste is gebracht van de voorziening. Voor een nadere onderbouwing van de hoogte van de voorziening verwijzen wij u naar de toelichting op balans en de paragraaf Grondbeleid. Bij onze beoordeling van de door de gemeente gehanteerde veronderstellingen voor actualisatie van de grondexploitaties, zijnde vooral de uitgangspunten voor de planning (fasering), programmering, het prijsbeleid, maar ook de parameters voor kosten- en opbrengstenstijging en de gehanteerde rekenrente (renteomslagmethode), hebben wij het volgende in overweging genomen: Of de afzonderlijke veronderstellingen redelijk lijken. Of de veronderstellingen onderling afhankelijk en intern consistent zijn. Of de veronderstellingen redelijk lijken wanneer ze collectief of in samenhang met andere veronderstellingen worden beschouwd. Of de veronderstellingen in de markt de waarneembare veronderstellingen op passende wijze weerspiegelen, met andere woorden is er consistentie met de algemene economische omgeving en de economische omstandigheden in/bij de gemeente. Of de veronderstellingen aansluiten op de (vastgestelde) plannen (besluiten) van uw raad. Of de veronderstellingen consistent zijn met de ervaringscijfers van de gemeente (met andere woorden is historische informatie representatief voor toekomstige situaties). Wij adviseren u om de frequentie van het actualiseren van de grondexploitatieberekeningen gezien de economische omstandigheden op het huidige niveau te handhaven en de resultaatverwachtingen van de grondexploitaties te blijven monitoren, gekoppeld aan toekomstige besluitvorming. Bijzondere aandacht vragen wij in dit kader voor het inrekenen van eventuele effecten van de vennootschapsbelastingplicht voor gemeentelijke commerciële activiteiten. Gemeente Rheden Pagina 12

13 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Op grond van deze analyse hebben wij onze controle van de grondexploitaties in 2015 uitgevoerd. Wij komen op grond van ons onderzoek tot de volgende bevinding: Niet in exploitatie genomen gronden bedrijventerreinen De gemeente heeft een tweetal bedrijventerreinen van totaal 3,8 ha met een boekwaarde van 2,3 miljoen die nog niet in exploitatie genomen zijn. Voor deze gronden is in 2013 een reëel en stellig voornemen uitgesproken dat deze in de nabije toekomst zullen worden bebouwd. Op dit moment zijn echter geen concrete plannen om tot ontwikkeling te komen danwel liggen de initiële plannen stil. Mede gelet op de notitie grondexploitatie 2016 van de Commissie BBV, worden deze gronden volgend jaar overgebracht naar de materiële vaste activa. Deze presentatiewijze sluit beter aan bij de status van de planvorming van deze gronden. We merken op dat op basis van de provinciale behoeftenraming 2013 een overschot bestaat in de regio in aanbod van bedrijventerreinen van 77 ha. Op dit moment is niet duidelijk of een onvermijdelijke bijstelling die in de nieuwe provinciale behoeftenraming in 2016 zal verschijnen impact heeft op de haalbaarheid van deze complexen. Geconstateerde fouten inzake rechtmatige Europese aanbesteding De Europese aanbestedingsrichtlijnen maken (verplicht) onderdeel uit van uw normenkader, dat als basis dient voor onze rechtmatigheidscontrole. Teneinde de naleving van deze richtlijnen vast te stellen wordt jaarlijks op basis van een vierjaarsanalyse ( spend analyse ) op de crediteuren, geanalyseerd of de uw gemeente mogelijk onterecht niet heeft aanbesteed of een verkeerde aanbestedingsprocedure heeft gevolgd. Wij merken op dat door de wijze waarop het proces nu is ingericht eventuele inefficiënties en/of onrechtmatigheden pas achteraf boven tafel komen. Het is mogelijk dat bij aanbestedingen clustering van opdrachten niet plaatsvindt, waar dit wel wenselijk of mogelijk zou zijn. Hierdoor loopt u mogelijk inkoopvoordelen mis, maar daarnaast loopt u ook een rechtmatigheidsrisico. Wij adviseren u maatregelen te treffen (bijvoorbeeld in de vorm van een contractenregister) die in het proces borgen dat aan de voorkant de juiste aanbestedingsprocedure wordt gehanteerd, waarbij bijvoorbeeld alle substantiële aanbestedingen verplicht worden gemeld bij de financieel adviseur of inkoopspecialist en om op basis van een uitdraai van de crediteurenadministratie de volledigheid van de meldingen vast te stellen. Overigens blijkt uit de dit jaar uitgevoerde analyse één onrechtmatigheid met betrekking tot de Europese aanbestedingsrichtlijnen. De hiermee gemoeide kosten bedragen in Deze afwijking heeft geen invloed op de strekking van onze controleverklaring. Gemeente Rheden Pagina 13

14 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole De kwaliteit van de onderbouwingen en inschattingen bij het opstellen van de jaarrekening is voldoende Uw gemeente heeft voorzieningen gevormd voor verliezen, risico s of verplichtingen die hun oorsprong vinden in het huidige boekjaar of eerdere boekjaren, maar waarvan de (verwachte) uitgaven in de toekomst liggen. Binnen de voorzieningen maakt u conform het Bbv onderscheid naar voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico s, voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is en ter egalisering van kosten ( groot onderhoud ). Vooral de voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico s en de voorzieningen ter egalisering van kosten zijn naar hun aard gebaseerd op veronderstellingen en schattingen van het management en het college. Zij schatten op basis van hun kennis van de gemeente en haar omgeving in wat het effect van de te voorziene risico s, verplichtingen en kosten zullen zijn in de komende jaren en wat de omvang van de voorziening moet zijn. Omdat schattingen per definitie subjectief zijn, besteden wij als uw accountant nadrukkelijk aandacht aan de onderbouwing en redelijkheid van de aannames van het college en het management. Wij hebben als onderdeel van onze controle daarom uitvoerige gesprekken met het management, de directie en het college gevoerd over de aard van de risico s en de verwachtingen over de ontwikkelingen in de komende jaren. Daarbij zijn ook alternatieven voor de gehanteerde schattingen overwogen. Wij zijn van mening dat de gehanteerde uitgangspunten voor schattingen reëel en consistent zijn toegepast. Het Bbv (en de Controle- en Overige Standaarden) hanteert voor het vormen van een voorziening ter egalisering van kosten in de jaarrekening stringente voorschriften zoals een adequate onderbouwing en systematiek / methodiek voor de bepaling van de omvang. Aan deze voorschriften hebben wij de voorzieningen SBO getoetst hebben we samen met het management van uw gemeente geconcludeerd dat de meerjarenonderhoudsplannen vooralsnog onvoldoende (verslaggevingstechnische) houvast bieden om een onderhoudsvoorziening te onderbouwen. Wij benadrukken dat dit niet betekent dat de door u opgestelde onderhoudsplannen ongeschikt zijn voor een adequaat onderhouds- en kwaliteitsbeheer van uw panden. Als gevolg van deze conclusie zijn de onderhoudsvoorzieningen SBO ten gunste van het resultaat vrijgevallen. Gemeente Rheden Pagina 14

15 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Sociaal domein (3D s) Uw gemeente is vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de uitvoering van (extra) taken op het terrein van de Jeugdwet, Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) en Participatiewet. Deze transities in het sociale domein worden ook wel de 3 decentralisaties (3D s) genoemd. Kort samengevat zijn de belangrijkste wijzigingen: Participatiewet: Samenvoeging WWB c.a., WSW en Wajong. Met ingang van 2015 is geen nieuwe instroom in de WSW meer mogelijk. Wmo 2015: Bestaat uit de oude WMO en de overheveling van langdurige zorg vanuit de AWBZ. Naast de huishoudelijke ondersteuning is hier bijvoorbeeld begeleiding, kortdurend verblijf en dagbesteding bij gekomen. Jeugdwet: Volledig nieuw voor gemeenten. Betreft een overheveling van taken vanuit provincie en rijk. Om deze nieuwe taken vorm te geven heeft uw gemeente grote inspanningen geleverd om tijdig de benodigde contracten te sluiten met zorgaanbieders, administraties in te richten, etc. Gedurende de implementatiefase is de winkel vanzelfsprekend open gebleven: prioriteit was en blijft continuering van de zorgverlening. Een extra prioriteit voor 2015 was naast de continuering van de zorgverlening de financiële beheersing van de 3D s. Het inregelen van de verantwoording en controle bleek een complexe uitdaging, ook gezien de vele overgangsregelingen (bestaande afspraken). Deze uitdaging is een te begrijpen gevolg van de transities, de contractering die onder druk tot stand is gekomen, het ontbreken van een landelijk normenkader en controleprotocol en het nog onvoldoende ingeregeld zijn van de administratieve processen tussen en bij gemeenten en zorgaanbieders. Hierdoor is de informatie-uitwisseling met de zorginstellingen vaak nog niet soepel verlopen en is bijvoorbeeld de naleving van de contractvoorwaarden nog niet volledig in beeld. Dit alles heeft ook gevolgen voor de jaarrekening 2015 en de accountantscontrole. De afgelopen maanden zijn diverse publicaties verschenen, namelijk de handreikingen PGB en zorg in natura, de open NBA brief van de beroepsgroep van accountants (NBA) en de tweede VNG ledenbrief. Deze publicaties beschrijven de knelpunten en aandachtspunten in het proces van verantwoording en controle van de bestedingen voor de zorg in natura en de persoonsgebonden budgetten. Gemeente Rheden Pagina 15

16 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Tot slot is op 21 juni 2016 de Audit Alert Sociaal Domein 2015 van de beroepsorganisatie van accountants (NBA) gepubliceerd. Deze NBA Alert bevat aanwijzingen en overwegingen voor de accountants betrokken bij de controle van de jaarrekening van gemeenten specifiek voor het Sociaal Domein over 2015 en geeft aanwijzingen om de oordeelsvorming door deze accountants te ondersteunen. Wij hebben met inachtneming van de Alert geconcludeerd dat uw gemeente maatregelen heeft getroffen om te komen tot een getrouwe en rechtmatige besteding van de zorg in natura (WMO en Jeugd, exclusief PGB). Voor de verantwoorde PGB-bestedingen in de jaarrekening 2015 hebben wij een onzekerheid in de controle doordat wij niet over voldoende en geschikte controle-informatie beschikken. De PGB-bestedingen zijn (verplicht) belegd bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De accountant van de SVB heeft een afkeurende controleverklaring bij de verantwoordingen 2015 verstrekt vanwege diverse getrouwheids- (prestatielevering) en rechtmatigheidsafwijkingen op landelijk niveau. Deze zijn niet afzonderlijk voor de gemeente Rheden te kwantificeren. Dit leidt tot een onzekerheid in onze controle voor de getrouwheid en rechtmatigheid van de PGB bestedingen van in totaal Daarnaast hebben wij een onzekerheid in de controle ten aanzien van de getrouwheid en rechtmatigheid van de bestedingen zorg in natura voor WMO en jeugd van Deze onzekerheid wordt veroorzaakt door het uitblijven van een verantwoording voorzien van goedkeurende controleverklaring van een aantal zorgleveranciers. Begrotingsoverschrijdingen zijn goed toegelicht in de jaarrekening 2015 Naast de controle op de rechtmatige totstandkoming van de baten, lasten en balansmutaties in de jaarrekening 2015, hebben wij de begrotingsrechtmatigheid gecontroleerd. De toe te passen normen voor dit begrotingscriterium zijn gebaseerd op artikel 189, 190 en 191 van de Gemeentewet en moeten door de gemeenteraad zelf nader worden ingevuld en geconcretiseerd. Dit gebeurt door middel van de begroting en via de verordening op het financieel beheer ex artikel 212 van de Gemeentewet. Het systeem van budgetbeheer en -bewaking moet waarborgen dat de baten en lasten binnen de begroting blijven en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan de gemeenteraad, zodat deze tijdig (binnen het begrotingsjaar) een besluit kan nemen. Een systeem met onvoldoende waarborgen voor tijdige melding aan de gemeenteraad van budgetoverschrijdingen heeft het risico in zich dat inbreuk wordt gemaakt op het budgetrecht van de raad. Gemeente Rheden Pagina 16

17 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Het begrotingscriterium is verder verfijnd en uitgewerkt in de Kadernota 2015 van de Commissie BBV. De belangrijkste inhoudelijke aanpassing betreft de vaststelling dat het overschrijden van de begroting altijd onrechtmatig is, maar niet in alle gevallen hoeft te worden meegewogen in het accountantsoordeel. Essentieel is dat de raad nadere regels kan stellen wanneer kostenoverschrijdingen die worden gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten (1), kostenoverschrijdingen passend binnen het beleid (2) en kostenoverschrijdingen bij openeinderegelingen (3) moeten meewegen bij het oordeel van de accountant. In die gevallen dat de gemeenteraad geen nader beleid stelt, geldt het uitgangspunt dat deze kostenoverschrijdingen door de accountant niet worden betrokken bij de beslissing of al dan niet een goedkeurende controleverklaring kan worden afgegeven. Deze kostenoverschrijdingen moeten dan wel goed herkenbaar in de jaarrekening zijn opgenomen. Daarnaast moet de accountant in het accountantsverslag deze kostenoverschrijdingen, waarvan het college in de jaarrekening moet aangeven dat ze nog dienen te worden geautoriseerd, aan de orde stellen. Extra lasten die worden gemaakt omdat extra opbrengsten daarvoor de ruimte bieden terwijl deze extra lasten niet direct zijn gerelateerd aan de extra opbrengsten en waarbij de raad nog geen besluit heeft genomen over de aanwending van deze extra opbrengsten, zijn onrechtmatig. In totaal heeft uw gemeente 132,6 miljoen aan lasten begroot na wijziging, tegenover 126,4 miljoen aan werkelijke lasten in Dit is in totaal een onderrealisatie van 6,2 miljoen (4,7%). Aan baten had uw gemeente een bedrag van 120,9 miljoen begroot na wijziging, tegenover 126,9 miljoen aan werkelijke baten in In totaal gaat het om een hogere realisatie van baten van 6,0 miljoen (34,9 %). Dit leidt tot een gerealiseerde saldo van baten en lasten van 0,5 miljoen positief (begroot was 11,7 miljoen negatief). Naast het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten kent een gemeente ook het gerealiseerde resultaat. Dit is het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten plus of min de tussentijdse resultaatbestemmingen. Deze bestemmingen bestaan uit in de loop van het jaar gedane onttrekkingen uit reserves minus de tussentijdse stortingen in reserves. De stortingen in dan wel onttrekkingen aan reserves vinden plaats op basis van door u genomen besluiten. In 2015 is er per saldo 5,2 miljoen aan de reserves onttrokken, zodat het gerealiseerde resultaat 5,8 miljoen bedraagt. Gemeente Rheden Pagina 17

18 P1 Sociaal domein P2 Ruimtelijk domein P3 Bestuur en Veiligheid P4 Bedrijfsvoering en Dienstverlening P5 Financiën en Heffingen De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole In het kader van de begrotingsrechtmatigheid moet gekeken worden naar de lastenoverschrijdingen per programma. Overzicht verschillen tussen begrote en werkelijke lasten 2015 (x 1.000) Begroot Werkelijk (3.136) (897) (295) (1.828) (110) Zoals blijkt uit bovenstaand overzicht blijkt, is geen sprake van een begrotingsoverschrijding hetgeen ook in de jaarrekening in de paragraaf Begrotingsrechtmatigheid (pagina 163) is toegelicht. Hiermee legt uw gemeente op een adequate wijze verantwoording af over de rechtmatigheid van de lasten over Gemeente Rheden Pagina 18

19 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Wij hebben geen fouten en/of onzekerheden in de SiSa-bijlage 2015 geconstateerd De Wet Normering topinkomens (WNT) is nageleefd De procedure die uw gemeente moet naleven bij de aanlevering van de bestanden aan het CBS is ten opzichte van vorig jaar niet wezenlijk gewijzigd. Uw gemeente dient in een vast, voorgeschreven stramien zeven documenten aan het CBS te leveren. Wij hebben de SiSa-bijlage gecontroleerd op basis van de nota verwachtingen accountantscontrole SiSa Hierbij stellen wij de getrouwheid en rechtmatigheid van de in de SiSa-bijlage verantwoorde gegevens (indicatoren) vast. Wij willen benadrukken dat u als gemeente zelf verantwoordelijk bent voor de volledigheid van de te verantwoorden indicatoren zoals opgenomen in de SiSa-bijlage. Indien een 0 is ingevuld zijn wij bij uw organisatie nagegaan of deze 0 terecht is ingevuld. U heeft dit aan ons bevestigd. De (verplichte) tabel met fouten en onzekerheden van de specifieke uitkeringen is opgenomen in bijlage B van dit accountantsverslag. Bij de controle hebben wij geen financiële fouten of onzekerheden geconstateerd. De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is met ingang van 2013 van toepassing. Doelstelling van de wet is te verhinderen dat instellingen in de publieke en semipublieke sectoren rechtens in staat zijn bovenmatige bezoldigingen toe te kennen. Voor gemeenten geldt dat de gemeentesecretaris en de griffier als topfunctionaris worden aangemerkt. De algemene bezoldiging voor een topfunctionaris mag voor 2015 niet meer bedragen dan per jaar. De externe accountant is belast met de controle op de naleving van de WNT door de instelling. Overschrijding van de bezoldigingsnorm wordt aangemerkt als een onverschuldigde betaling, die door de topfunctionaris terugbetaald moet worden aan de instelling. Gebeurt dit niet, dan is Deloitte als accountant wettelijk verplicht om bij het ministerie melding te doen van deze onverschuldigde betaling. Wij hebben tevens een meldingsplicht indien u geen of onjuiste gegevens heeft gepubliceerd in de jaarrekening. Wij hebben vastgesteld dat de bezoldigingen over 2015 van gemeente Rheden niet strijdig zijn met de WNT en dat de jaarrekening 2015 van gemeente Rheden voldoet aan de publicatieverplichtingen van de WNT. Gemeente Rheden Pagina 19

20 De uitkomsten van onze jaarrekeningcontrole Wij zijn onafhankelijk van de gemeente Rheden Deloitte Accountants B.V. is onafhankelijk van de gemeente en voor zover wij weten heeft zich geen inbreuk voorgedaan op de van toepassing zijnde regels en het beleid ten aanzien van onafhankelijkheid. Ons zijn geen relaties bekend tussen Deloitte Accountants B.V. en haar zuster- en/of dochterondernemingen of de member firms van Deloitte Touche Tohmatsu Limited en hun respectieve zuster- en/of dochterondernemingen en de gemeente, die naar ons professionele oordeel mogelijk van invloed kunnen zijn op onze onafhankelijkheid. Bijlage C van dit accountantsverslag bevat een nadere uiteenzetting van onze onafhankelijkheid. Gemeente Rheden Pagina 20

21 Interne beheersing Gemeente Rheden Pagina 21

22 De interne beheersing bij uw gemeente De interne (financiële) beheersing is adequaat in het kader van onze jaarrekeningcontrole Betrouwbaarheid en continuïteit van de automatiseringsomgeving Als onderdeel van de jaarrekeningcontrole hebben wij in het najaar van 2015 een interim-controle uitgevoerd. Deze interim-controle is primair gericht op de opzet, het bestaan en de werking van maatregelen van administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB), voor zover van belang voor onze controle op de betrouwbaarheid en rechtmatigheid van de in de jaarrekening opgenomen gegevens. De bevindingen naar aanleiding van deze controle hebben wij opgenomen in onze managementletter en bestuursbrief. De belangrijkste bevindingen zijn als volgt: Wij hebben geconcludeerd dat de basis van de administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) binnen de gemeente Rheden, voldoende op orde is om te komen tot een betrouwbare financiële jaarverslaggeving. Daarmee is het fundament voor een adequate financiële beheersing en dito informatievoorziening aanwezig. Aanvullend merken wij op dat wij specifiek hebben gekeken naar de interne beheersingsmaatregelen omtrent de significante risico s (risico s die verhoogde aandacht krijgen binnen de accountantscontrole). Hierbij geldt dat op basis van onze kennis van de organisatie en de processen wij beoordelen dat er in de basis voldoende sprake is van interne beheersing omtrent deze risico s. Echter de voor onze controle relevante key controls zijn niet in alle gevallen door ons vast te stellen (want bijvoorbeeld niet zichtbaar) danwel specifiek aanwezig. Hierbij gaat het in het kader van onze controle om de interne beheersingsmaatregelen inzake de memoriaalboekingen, voorraden (grondexploitatie) en voorzieningen. Hierbij geldt dat wij middels onze gegevensgerichte controlewerkzaamheden voldoende controle-informatie hebben kunnen verkrijgen omtrent deze posten. Voor meer gedetailleerde informatie verwijzen wij u naar onze managementletter en bestuursbrief. Onze jaarrekeningcontrole is gericht op het geven van een oordeel over de jaarrekening zelf en is niet primair gericht op het doen van uitspraken over de betrouwbaarheid en de continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking als geheel of van onderdelen daarvan. Onze bevindingen gaan over de onderdelen die wij onderzocht hebben in het kader van de jaarrekening, wat wil zeggen dat wij geen volledigheid pretenderen. Gemeente Rheden Pagina 22

23 De interne beheersing bij uw gemeente Naar aanleiding van onze interim-controle hebben wij het management en de directie een aantal adviezen met betrekking tot de automatisering aangedragen. Wij verwijzen u naar onze opmerkingen terzake in onze managementletter. Verder hebben wij geen zaken gesignaleerd betreffende de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking die in het kader van onze jaarrekeningcontrole voor rapportering in aanmerking komen. Frauderisicoanalyse Als onderdeel van onze controle hebben wij het college verzocht inzicht te geven in de eigen inschatting van het risico dat de jaarrekening een materiële afwijking zou kunnen bevatten als gevolg van fraude of vanwege de overtreding van wet- en/of regelgeving, in de aard, omvang en frequentie van deze inschattingen, het proces dat het college daarbij hanteert, alsook de communicatie daarover met het personeel en met het toezichthoudend orgaan. Als onderdeel hiervan hebben wij gevraagd daarbij mede inzicht te geven in de eigen risico-inschatting ten aanzien van corporate compliance vraagstukken. Uw college is zich bewust van frauderisico s, waaronder het belang van corporate compliance. Dit blijkt mede uit het feit dat in het voorjaar van 2016 een frauderisicoanalyse is opgesteld. Wij vinden het van belang deze te jaarlijks actualiseren en om deze overzichtelijker te maken kunt u overwegen deze te vertalen in de belangrijke frauderisico s. Daarnaast is het van belang de frauderisicoanalyse periodiek af te stemmen met (een afvaardiging van) de gemeenteraad, als toezichthoudend orgaan op het college. Op deze wijze wordt de frauderisicoanalyse een structureel onderdeel van de interne beheersingsomgeving. Met de auditcommissie hebben wij gesproken over (het toezicht op) de frauderisicoanalyse en beheersing binnen uw gemeente. Uw raadscommissie is zich bewust van frauderisico s. Tegelijkertijd stellen wij vast dat het identificeren en beheersen van frauderisico s geen separaat onderwerp vormt in de rapportering tussen het college en de raad en dat uit de administratie (notulen van raads- en commissievergaderingen) bijvoorbeeld geen expliciete vastleggingen blijken die het belang illustreren dat de raad hecht aan het vermijden en ontdekken van fraude en/of het belang van corporate compliance. Uw organisatie loopt hiermee het risico dat de governance structuur kwetsbare plekken bevat die onopgemerkt blijven. Wij benadrukken het belang om het proces dat management volgt om frauderisico s en corporate compliance te beheersen een vast onderdeel te laten uitmaken van de communicatie tussen het college en de raad. Gemeente Rheden Pagina 23

24 Analyse resultaat, vermogen en financiële structuur Gemeente Rheden Pagina 24

25 Onze analyse van uw resultaat, vermogen en financiële structuur Het gerealiseerde saldo en resultaat 2015 zijn voordelig Het feitelijke saldo van baten en lasten in een jaar wordt weergegeven als het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten. Daarnaast kent de gemeente ook het gerealiseerde resultaat. Dit is het gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten plus of min de tussentijdse resultaatbestemmingen. Deze bestemmingen bestaan uit in de loop van het jaar gedane onttrekkingen uit reserves minus de tussentijdse stortingen in reserves. De stortingen in dan wel onttrekkingen aan reserves vinden plaats op basis van door u genomen besluiten. Het resultaat ná bestemming is dus mede het gevolg van de politieke besluitvorming. Concreet betekent dit voor uw gemeente het volgende. Exploitatieresultaat 2015 x De totale baten van uw gemeente bedragen: De totale lasten van uw gemeente bedragen: Het overschot bedraagt ( gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten ) 551 Gedurende het jaar heeft u al voor diverse zaken besloten gelden te reserveren. Deze gelden zijn in de reserves gestort: Tevens hebt u besloten tot het dekken van diverse uitgaven uit reserves. Over het boekjaar betreft dit: Per saldo gedurende het jaar onttrokken aan reserves: Gerealiseerde resultaat (voordelig): De exploitatie over 2015 laat een voordelig gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten van 0,5 miljoen zien, ten opzichte van een begroot nadelig saldo van 11,7 miljoen. Dit is een voordeel van afgerond 12,2 miljoen. Dit voordeel is op nagenoeg alle programma s ontstaan. Gemeente Rheden Pagina 25

26 Onze analyse van uw resultaat, vermogen en financiële structuur In het onderdeel Financiële analyse op hoofdlijnen van de jaarrekening (pagina 162 ev.) wordt in hoofdlijnen een verklaring gegeven voor de gerealiseerde afwijkingen ten opzichte van de begroting na wijziging. De belangrijkste oorzaken betreffen: Voordeel inzake de 3 Decentralisaties Voordeel inzake de vrijval van de onderhoudsvoorzieningen Ook is in dit onderdeel van de jaarrekening aangegeven dat de meeste van deze afwijkingen incidenteel van aard zijn. Als onderdeel van de toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening 2015 wordt overzichtelijk aangegeven welke baten en lasten als incidenteel zijn aan te merken. Voor een nader gedetailleerd inzicht van de afwijkingen en de verklarende toelichting hierop verwijzen wij u naar de toelichtingen per programma, zoals opgenomen in de programmaverantwoording van uw jaarrekening. Ter illustratie en aanvullende informatie geven wij u in onderstaand overzicht de ontwikkeling van het resultaat ( gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten en gerealiseerde resultaat ) weer over de jaren 2012 tot en met Gemeente Rheden Pagina 26

27 Onze analyse van uw resultaat, vermogen en financiële structuur Resultaatontwikkeling (x ) Gerealiseerd totaal saldo van baten en lasten Mutaties reserves Gerealiseerde resultaat 14 14, (1) (6) 8,90 5,64 5,23 1,88 3,13 2,32 0,55 (0,81) (3,76) (5,27) ,78 Hieruit is af te leiden dat het gerealiseerde positieve resultaat 2015 van uw gemeente voor een kleine 10% vanuit de operationele activiteiten tot stand gekomen is. In voorgaande jaren werd het positieve resultaat veroorzaakt door onttrekkingen aan reserves, waardoor uw eigen vermogenspositie afgenomen is. De vermogenspositie van uw gemeente verslechtert marginaal Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit vanwege ingeschatte risico s. De beschikbare weerstandscapaciteit (voor samenstelling zie paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing van uw jaarverslag) van uw gemeente bedraagt 3,6 miljoen (2014: 4,2 miljoen). De beschikbare weerstandscapaciteit daalt in 2015 ten opzichte van Overigens merken wij hierbij op dat deze cijfers niet aan accountantscontrole of een beoordelingsopdracht zijn onderworpen. Gemeente Rheden Pagina 27

28 Onze analyse van uw resultaat, vermogen en financiële structuur De inventarisatie van risico s die in de paragraaf weerstandsvermogen (in het jaarverslag) is opgenomen, geeft een indicatie van de financiële omvang van de belangrijkste (specifieke) risico s, inclusief een kansinschatting van het voordoen van het geïdentificeerde risico, om zo de benodigde weerstandscapaciteit te bepalen. Daarbij wordt een doorlopend inzicht gegeven van de grootste risico s (qua financiële impact en kans) voor uw gemeente. Er wordt geen toelichting gegeven welke risico s zijn verdwenen en/of van positie zijn gewijzigd. Uw gemeente heeft op basis van deze risico-inventarisatie door middel van een risicosimulatie berekend wat de benodigde weerstandscapaciteit is bij een vastgesteld zekerheidspercentage van 90%. Hieruit volgt een gekwantificeerd bedrag aan benodigde weerstandscapaciteit van afgerond 3,2 miljoen (2014: 3,4 miljoen), Ten opzichte van 2014 is sprake van een daling van de gekwantificeerde risico s van circa 0,2 miljoen, wat met name wordt veroorzaakt door een nadere inschatting van risico s omtrent het sociaal domein. De daling van de beschikbare weerstandscapaciteit en de daling van de benodigde weerstandscapaciteit leiden ertoe dat de ratio van het weerstandsvermogen per ultimo 2015 marginaal is verslechterd (op zekerheidsniveau 90% is deze 1,12 ten opzichte van 1,22 in 2014) en dat deze zich met 0,4 miljoen boven de door u gestelde ondergrens van 1,0 bevindt. Wij adviseren u de komende jaren deze ratio adequaat en periodiek te monitoren doordat de vele ontwikkelingen die op uw gemeente afkomen en de daarbij behorende (financiële) onzekerheden een grote impact kunnen hebben op de ratio aan weerstandsvermogen. Voor meer gedetailleerde informatie over uw weerstandspositie verwijzen wij u naar de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing van uw jaarverslag Hierbij merken wij aanvullend op dat uw gemeente in deze paragraaf op een transparante en toereikende wijze inzicht geeft in het weerstandsvermogen en het systeem van risicobeheersing. Gemeente Rheden Pagina 28

29 Overige onderwerpen Gemeente Rheden Pagina 29

30 Overige onderwerpen en belangrijke ontwikkelingen Bevestiging van het college is ontvangen Er is geen sprake van meningsverschillen met het management of een beperking in reikwijdte van onze controle Bijzonderheden ten aanzien van de naleving van weten regelgeving Er is geen sprake van vermoedens of signalen van fraude Wij ontvangen voor afronding van de controle van het college een bevestiging dat ons in het kader van de jaarrekeningcontrole alle relevante informatie beschikbaar gesteld is. Er zijn geen meningsverschillen met het college geweest en er waren geen beperkingen bij de uitvoering van onze controle. Naar onze mening is ons bij de uitvoering van onze controle-opdracht door het college en de medewerkers van de gemeente Rheden de volledige medewerking verleend en hebben wij volledige toegang tot de benodigde informatie gehad. Een belangrijk onderdeel van de rechtmatigheidswetgeving is de niet-financiële rechtmatigheid. Dit is niet primair het onderzoeksgebied van de accountant. De accountant heeft als taak u te wijzen op een niet-financiële onrechtmatigheid als eventuele bijvangst van de reguliere controle en op eventuele tekortkomingen in het interne signaleringssysteem. Voor dit laatste verwijzen wij u naar onze opmerkingen over de administratieve organisatie en interne beheersing en naar de paragraaf in dit rapport over risicomanagement. In Nederland is de accountant wettelijk verplicht om alle ontdekte fraudegevallen te rapporteren aan het management van de organisatie. Wij merken op dat onze controle niet specifiek is ingericht op het ontdekken van fraude. De accountant is wel verantwoordelijk voor het betrekken van frauderisico s in de planning en uitvoering van zijn controleopdracht. Wij hebben een fraudediscussie gevoerd met het controleteam en met het college, directie en het management van de gemeente Rheden, waarbij wij de nadruk hebben gelegd op de vermoedens van materiële onjuistheden als gevolg van fraude in de jaarstukken. Van het college, directie en management hebben wij de bevestiging ontvangen dat er geen onregelmatigheden zijn geconstateerd waarbij het management of werknemers die een belangrijke rol spelen bij de maatregelen van interne beheersing of anderen in het geval dat de fraude van materieel belang kan zijn op de jaarrekening, zijn betrokken.tevens hebben wij zelfstandig werkzaamheden uitgevoerd die gericht waren op het risico van het omzeilen van de interne beheersingsmaatregelen door het college, directie en management te detecteren. Gemeente Rheden Pagina 30

31 Overige onderwerpen en belangrijke ontwikkelingen Wij hebben specifieke controles uitgevoerd op memoriaalboekingen en schattingen en hebben significante en nietroutinematige transacties met behulp van gegevensanalyses onderzocht. Hierbij hebben wij geen bijzonderheden geconstateerd. Hoewel wij een professioneel kritische houding hebben ten opzichte van risico s van fraude in de jaarrekening, willen wij opmerken dat onze controle niet specifiek is gericht op het ontdekken hiervan. Tijdens de uitvoering van onze controle van de jaarrekening 2015 hebben wij geen aanwijzingen verkregen dat er sprake is geweest van fraude. Gevolgen introductie Individueel Keuzebudget (IKB) In het principeakkoord CAO gemeenten wordt het Individueel Keuzebudget (IKB) geïntroduceerd. Uiterlijk 1 januari 2017 zou dit ingevoerd moeten worden. Het vakantiegeld is onderdeel van het IKB en moet gereserveerd en ingezet worden in het jaar dat het wordt opgebouwd. Bij een definitieve invoering van het Individueel Keuzebudget (IKB) betekent dat gemeenten (en ook gemeenschappelijke regelingen) per 2016 overgaan op een systeem waarbij werknemers zelf bepalen op welke momenten ze hun gerealiseerde vakantiegeld en vergelijkbare vergoedingen krijgen uitgekeerd in een kalenderjaar. De uitkering moet altijd tijdens het kalenderjaar plaatsvinden. Dit heeft gevolgen voor de zeven maanden vakantiegeld die dan nog staan over 2016, die normaal gesproken in mei 2017 zouden worden uitbetaald. De afspraken over het moment van de uitkering van deze 7 maanden zijn nog niet bekend. Drie mogelijke varianten zijn: Volledige uitkering in 2016 Volledige uitkering in 2017 Uitkering gespreid over 2016 en 2017 Het moment van uitbetaling is echter niet leidend voor het moment waarop de last moet worden verantwoord in de jaarrekening. Door het IKB vindt er eenmalig een extra last plaats van 7 maanden vakantiegeld vanuit het jaar voorafgaand aan de invoering (2016). De verplichting tot de betaling van het opgebouwde vakantierecht in de periode juni tot en met december 2016 vindt zijn oorsprong in In de jaarrekening 2016 zal daarom de extra last van deze 7 maanden moeten worden verantwoord. Dit betreft een feitelijke verplichting, welke als kortlopende schuld wordt verantwoord op de balans (tenzij al uitbetaald in 2016). Wij adviseren u de ontwikkelingen betreffende het IKB nauwlettend te volgen en de financiële impact in beeld te brengen. Bij de resultaatbestemming 2015 mag hiervoor een bestemmingsreserve worden gevormd. Gemeente Rheden Pagina 31