Utrecht University: Curiosity-driven, relevant to society

Transcriptie

1 Strategisch Plan Universiteit Utrecht inclusief prestatieafspraken in het kader van het hoofdlijnenakkoord Utrecht University: Curiosity-driven, relevant to society

2 Indeling 1 Inleiding 2 Prestatieafspraken Universiteit Utrecht 3 De positie van de Universiteit Utrecht en de veranderende omgeving 4 Missie, kernwaarden en profiel Universiteit Utrecht 5 Onderzoek: scherpe keuzes en samenwerking 6 Onderwijs: naar een Utrechts onderwijsmodel Valorisatie: succesvol in de kennisketen 8 Ondersteuning: innovatief en duurzaam Bijlagen - kerncijfers Universiteit Utrecht - profilering onderzoek en strategische thema s - profilering onderwijs - samenwerking TU/e - definities en bronnen

3 1. Inleiding Het Strategisch Plan van de Universiteit Utrecht vormt het beleidskader voor de faculteiten en de universiteit, en legt de ambities en doelstellingen voor de komende vier jaar vast. Het geeft medewerkers, studenten en stakeholders inzicht in de inhoudelijke koers en in de indicatoren die aangeven of de universiteit de beoogde resultaten ook daadwerkelijk realiseert. Het Strategisch Plan bouwt voort op de koers die met het vorige plan is ingezet, en is onder meer gericht op het versterken van de kwaliteit van onderwijs en onderzoek, vergroting van de earning capacity, versterking van de internationale positie en van de reputatie van de universiteit. Projecten die in het kader van het vorige Strategisch Plan zijn uitgevoerd zijn inmiddels afgerond en ondergebracht in de staande organisatie; met dit Strategisch Plan wordt een volgende stap gezet om verder te bouwen aan de positie, kwaliteit en reputatie van de Universiteit Utrecht. Dit Strategisch Plan is bijzonder omdat het tot stand is gekomen in een periode waarin de Nederlandse universiteiten prestatieafspraken maken met de staatssecretaris van OCW, als uitwerking van het hoofdlijnenakkoord. Het Strategisch Plan bevat daarom ook een beschrijving van de positie van de Universiteit Utrecht in de veranderende omgeving, een sterktezwakteanalyse, een aangescherpt instellingsprofiel, en de prestatieafspraken die de Universiteit Utrecht maakt met de staatssecretaris van OCW. De opbouw van het Strategisch Plan is in opzet vergelijkbaar met voorgaande plannen. Voor de primaire taken van de universiteit (onderwijs, onderzoek, valorisatie) en de ondersteuning ervan zijn concrete doelstellingen geformuleerd met bijbehorende kernindicatoren. De doelstellingen zijn uitgewerkt in een beperkt aantal actielijnen. Deze beperking weerspiegelt de focus die de Universiteit Utrecht aanbrengt, in combinatie met de gerichte inzet van (beleids)middelen. Het Strategisch Plan wordt jaarlijks vertaald in universitaire en facultaire bestuursagenda s. Dat zijn in feite de werkprogramma s met concrete projecten en activiteiten voor de universiteit en de faculteiten en diensten om de doelstellingen uit het Strategisch Plan te realiseren. Dit maakt variatie in de uitwerking van universitaire doelstellingen mogelijk, afhankelijk van de fase waarin een faculteit of dienst verkeert. De bestuursagenda s zijn onderdeel van de universitaire begroting. In het jaarverslag wordt gerapporteerd over de voortgang van de actielijnen uit het Strategisch Plan en de bestuursagenda s en over de realisatie van de prestatieafspraken, conform afspraak met het ministerie van OCW. De begroting en het jaarverslag zijn onderwerp van bespreking met de medezeggenschap. Het Strategisch Plan is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de hele universitaire gemeenschap: ruim vijfhonderd studenten, medewerkers, externe stakeholders en overige betrokkenen namen deel aan discussies over de universitaire doelstellingen en actielijnen, en leverden zo hun bijdrage aan de gewenste koers van de Universiteit Utrecht. Een greep uit de activiteiten die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden om input en draagvlak voor het Strategisch Plan te verwerven: bespreking van de positie en toekomst van de Universiteit Utrecht met stakeholders en werkgevers (onder meer via maatschappelijke adviesraden van faculteiten); bespreking en afstemming van de doelstellingen met Utrecht Science Park partners UMC Utrecht en Hogeschool Utrecht; bespreking en afstemming van de doelstellingen met strategisch partner Technische Universiteit Eindhoven; brainstormsessies en formele bespreking van de doelstellingen met de universiteitsraad; lunchbijeenkomsten met studenten en docenten; brainstormsessie over het profiel met universitaire en facultaire beleidsmedewerkers; brainstorm tijdens de zg Van Zuylen-verkenningen met decanen, vicedecanen, departementshoofden en directeuren; bespreking van de doelstellingen met alumni via het Utrechts Universiteitsfonds; bespreking van de doelstellingen en conceptversies met de decanen. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 1

4 2. Prestatieafspraken Universiteit Utrecht In het kader van de uitwerking van het hoofdlijnenakkoord tussen de staatssecretaris van OCW en de universiteiten committeert de Universiteit Utrecht zich aan de volgende prestatieafspraken. Kwaliteit en excellentie Excellentie: de deelname van studenten aan honoursonderwijs (facultaire en universitaire honoursprogramma s in bachelor en master, university colleges en researchmasters) neemt toe van 5% in 2006 via 9% in 2010 naar 12% in Kwaliteit: de UU blijft in de top 3 van de zes algemene universiteiten voor wat betreft het aandeel oordelen goed/excellent door de NVAO voor de bacheloropleidingen. Alle opleidingen behouden de NVAO-accreditatie, en de Universiteit Utrecht behoudt de ongeconditioneerde instellingsaccreditatie. Studiesucces in termen van uitval, switch en rendement Uitval: het aantal studenten van het totaal aantal voltijds bachelorstudenten (eerstejaars HO) dat na 1 jaar van studie niet meer bij de instelling staat ingeschreven neemt af van 20% in 2006 via 18% in 2010 naar 15% in Switch: het aandeel studenten van het totaal aantal voltijds bachelorstudenten (eerstejaars HO) dat na 1 jaar overstapt naar een andere studie bij dezelfde instelling ontwikkelt zich van 6% in 2006 via 7% in 2010 naar 6% in 2016 (% blijft gelijk door betere matching/selectie vóór de studie, betere mogelijkheden tot overstappen naar andere opleiding in het eerste jaar) Rendement: het aandeel voltijds bachelorstudenten (eerstejaars HO) dat zich na het eerste jaar heringeschreven heeft aan de Universiteit Utrecht en dat binnen vier jaar een diploma bij de UU behaalt, ontwikkelt zich van 69% in 2006 (cohort 2003) via 74% in 2010 (cohort 2007) naar 77% in 2016 (cohort 2011). Maatregelen met betrekking tot onderwijsintensiteit en docentkwaliteit Docentkwaliteit: het aandeel (vaste) docenten met een BKO stijgt van 20% in 1999 via 60% in 2010 naar 80% in Het aandeel docenten met een SKO neemt toe van 25% in 2006, via 30% in 2010 naar 35% in Hiermee behoudt de UU het hoogste aandeel docenten met een BKO en met een SKO van alle Nederlandse universiteiten Onderwijsintensiteit: het aantal geprogrammeerde contacturen en overige gestructureerde uren in het eerste jaar van het bacheloronderwijs in alle voltijdopleidingen is in uren per week. Het gemiddeld aantal geprogrammeerde contacturen en overige gestructureerde uren bij de UU in het tweede en derde jaar van het bacheloronderwijs is uren per week in Profilering van het onderwijs De volgende opleidingen worden na 2011 afgebouwd: master fiscaal recht, bachelor en master Portugese taal en cultuur, bachelor- en masterprogramma theologie, master sterrenkunde. Zwaartepuntvorming in het onderzoek De Universiteit Utrecht investeert in vier strategische thema s en focusgebieden (onder meer aantrekken toptalent, samenwerkingsverbanden, extra geld) in het licht van bijdragen aan 8 topsectoren en 6 EU Societal Challenges. Dit moet ertoe leiden dat bij Universiteit Utrecht in 2020 binnen elk van de strategische thema s het aantal onderzoekgroepen met vier vijven in de SEP-beoordeling stijgt met 10%. Valorisatie De Universiteit Utrecht besteedt in 2016 tenminste 2,5% van de verkregen publieke rijksbijdrage onderzoek aan activiteiten op het gebied van valorisatie Het aandeel studenten dat ondernemerschaponderwijs volgt neemt toe van 1% in 2006, via 3% in 2010 naar 5% in De relatieve positie (hoogste positie) van Universiteit Utrecht/UMCU ten opzichte van de andere algemene universiteiten/umc s in verworven middelen uit Kaderprogramma 7/Horizon 2020 blijft gehandhaafd. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 2

5 Doelmatige besteding van middelen De Universiteit Utrecht handhaaft een doelmatige besteding van middelen, waarbij de verhouding overhead/omzet niet hoger wordt dan 20,0% (resultaat Universiteit Utrecht in benchmark Berenschot 2011) en binnen dit percentage zo mogelijk een verschuiving optreedt van generieke ondersteuning naar directe ondersteuning van onderwijs en onderzoek. De Universiteit Utrecht investeert jaarlijks ten minste 15 miljoen EUR voor het realiseren van de doelstellingen en de prestatieafspraken: 1/5 voor onderwijs, 4/5 ten behoeve van onderzoek. Bij het geheel of gedeeltelijk ontbreken van de middelen in het kader van de prestatieafspraken, dan wel bij (forse) verlagingen in de Rijksbijdrage, zullen de doelstellingen en prestaties mogelijk slechts vertraagd gerealiseerd worden. De Universiteit Utrecht zal jaarlijks de voortgang van bovenstaande prestatieafspraken monitoren en daarover rapporteren in het jaarverslag. De prestatieafspraken hebben de instemming van de decanen, de instemming van de universiteitsraad en de goedkeuring van de Raad van Toezicht. 3 De positie van de Universiteit Utrecht en de veranderende omgeving Context De Nederlandse universiteiten opereren in een sterk veranderende omgeving. Voor het hoger onderwijs vormt het rapport Differentiëren in drievoud van de Commissie Veerman een belangrijk schakelpunt. Dit rapport verwoordt een ambitieuze opdracht aan de universiteiten, hogescholen en overheid op het gebied van onderwijs: meer differentiatie op stelselniveau (zowel tussen als binnen universiteiten), vergroting van het studiesucces en verlaging van de uitval. Daarnaast geeft de bedrijfslevenbrief van het ministerie van EL&I met het topsectorenbeleid een concrete richting aan de maatschappelijk gewenste keuzes in het onderzoek. In het kader van Horizon 2020, het EUkaderprogramma voor onderzoek en innovatie, worden middelen uitgetrokken voor onderzoek naar de grote maatschappelijke uitdagingen in Europa: de Societal Challenges. Al deze ontwikkelingen komen samen in het hoofdlijnenakkoord, waarin de universiteiten en de staatssecretaris van OCW afspraken hebben gemaakt om het universitaire onderwijs en onderzoek toekomstbestendig te maken. Rode draad in de ontwikkelingen is een sterke focus op maatschappelijke prioriteiten, een verdere dynamisering van de (overigens afnemende) rijksbijdrage voor universiteiten, een sterke competitie voor onderzoekfinanciering in de tweede en derde geldstroom, een nadrukkelijke wens tot differentiatie naar niveau, inhoud en doelgroepen in het onderwijs, en verhoging van het studiesucces. Stand van zaken Universiteit Utrecht Deze rode draad sluit uitstekend aan op de strategie van de Universiteit Utrecht in de afgelopen tien jaar, zoals vastgelegd in de Strategische Plannen , en Als motto geldt dat de Universiteit Utrecht een researchuniversiteit is die er een eer in stelt goed onderwijs te geven. Dit symboliseert het belang dat de universiteit hecht aan de verwevenheid van onderwijs en onderzoek. In het onderzoek is een scherpere focus aangebracht door het toponderzoek te bundelen in 16 focusgebieden; met de keuze voor de vier strategische thema s duurzaamheid, life sciences, instituties en jeugd & identiteit bundelt de universiteit kennis van verschillende vakgebieden. In het onderwijs is het relatief hoge studiesucces, als resultaat van het Utrechtse Onderwijsmodel uit 2002, gehandhaafd en zijn honoursprogramma s voor excellente studenten in zowel de bachelor- als masterfase ontwikkeld, onder meer vanuit het Siriusprogramma. Bovendien is er een langlopend programma met universiteitsbrede instrumenten om docentprofessionalisering en onderwijsinnovatie te stimuleren en te faciliteren. De valorisatie krijgt vorm via onder meer het Utrecht Science Park, het Utrechtse Valorisatieprogramma, via postinitieel onderwijs, platforms voor interactie tussen Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 3

6 kennisinstellingen en de universiteit (zoals het Utrecht Sustainability Institute, het Kenniscentrum Instituties van de Open Samenleving en Utrecht Life Sciences), tal van activiteiten gericht op ontsluiting van wetenschap en een dialoog met de omgeving (waaronder het Centrum voor Wetenschap en Cultuur) en door aansluiting op stedelijke, regionale en landelijke initiatieven. De Universiteit Utrecht sluit met deze aanpak nauw aan bij de landelijke stelsel ontwikkelingen. De Universiteit Utrecht heeft een stabiele financiële positie, mits universiteiten niet getroffen worden door onverwachte bezuinigingen en de geplande interne bezuinigingen gerealiseerd worden. De verhouding directe-indirecte kosten ligt rond het landelijke universitaire gemiddelde. De aanpak van de universiteit heeft geleid tot een hoge positie van de Universiteit Utrecht op nationale en internationale rankings: in zowel de Times Higher Education World University Ranking als de Shanghai Ranking is de Universiteit Utrecht in 2011 de hoogst gerankte Nederlandse universiteit en staat op positie 68 respectievelijk 48 in de wereld. Dit resultaat draagt bij aan het verder versterken van de reputatie. De universiteit blijft zich inzetten om deze reputatie via netwerken en communicatie uit te dragen om kennispartners, talent, studenten, alumni en medewerkers aan de universiteit te binden. Vraag - aanbod Door het gekozen profiel en de positie van de Universiteit Utrecht is zij uitstekend in staat om tegemoet te komen aan verwachtingen vanuit de samenleving: De omgeving vraagt van universiteiten: De Universiteit Utrecht biedt: Een actieve positie in kennisketens, op door de samenleving gekozen onderwerpen. Focus in onderzoek en een heldere positionering ten opzichte van andere universiteiten. Doelmatigheid en kwaliteit in onderwijs, met ruimte voor differentiatie De Universiteit Utrecht biedt wetenschappelijke excellentie gericht op waardecreatie. De Universiteit Utrecht heeft een heldere focus in onderzoek naar Nederlandse topsectoren en Europese Societal Challenges, en benut hierin de kracht van het profiel van een klassieke, brede universiteit. De Universiteit Utrecht kiest voor disciplinaire bacheloropleidingen en biedt met het University College Utrecht, Liberal Arts & Sciences en Taalen cultuurstudies ook drie brede bacheloropleidingen. De universiteit biedt elke student matchings- of selectiegesprek bij de start van de studie. De universiteit biedt ruimte voor ambitieuze en excellente studenten in verschillende vormen, en biedt hen daarmee een Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 4

7 uitstekende entree op de arbeidsmarkt. Een hoog studiesucces. De Universiteit Utrecht biedt studenten een uitdagende onderwijsomgeving met het hoogste studiesucces in Nederland. Een efficiënte besteding van middelen De Universiteit Utrecht werkt aan een optimale verhouding tussen directe en indirecte kosten. Een positie in de universitaire wereldtop, wat blijkt uit een hoge positie in wereldwijde rankings (Shanghai Ranking, Times Higher Education World University Ranking). De Universiteit Utrecht behoudt een positie in de top 50 wereldwijd, in de top 10 in Europa, en blijft nummer 1 in Nederland. Sterkte-zwakteanalyse De in dit Strategisch Plan beschreven ambities met betrekking tot onderzoek, onderwijs, valorisatie en ondersteuning en de daaruit voortvloeiende actielijnen zijn mede gebaseerd op de volgende sterkte-zwakteanalyse. Onderzoek sterke punten: Hoge positie in rankings die gebaseerd zijn op onderzoeksprestaties. Bovengemiddelde score in NWO-subsidies. Innovatief en succesvol met zwaartepuntsvorming via focus en massa en strategische thema's. Innovatief hooglerarenbeleid met kern- en profileringsleerstoelen. In staat om scherpe keuzes te maken. zwakkere punten: Voor hoogleraarsbenoemingen worden nog te veel interne kandidaten en te weinig vrouwen voorgedragen. Ondersteuning van onderzoekers bij subsidieaanvragen via de facultaire research support offices is nog niet over de hele linie even sterk. Er is nog een te sterke nationale oriëntatie bij het verwerven van externe inkomsten, en te geringe aandacht voor de EU. De cultuur van samenwerking met het bedrijfsleven is nog niet overal aanwezig. Onderwijs sterke punten: Een universiteitsbreed Utrechts onderwijsmodel en een breed gedragen onderwijscultuur. Innovatieve onderwijsontwikkelingen die landelijk navolging krijgen. Ruime ervaring met honoursonderwijs. Ruime ervaring met selectie van studenten. Groot scala aan instrumenten voor docentprofessionalisering en waardering. De grootste summerschool van Europa als broedplaats voor internationalisering. zwakkere punten: Studenten oordelen kritisch over de voorbereiding en aansluiting op de arbeidsmarkt. Teruglopende middelen creëren een spanning bij de uitvoering van het Utrechtse onderwijsmodel. Studenten oordelen kritisch over de beschikbaarheid van studiewerkplekken. Sommige masteropleidingen hebben een zeer geringe instroom. Valorisatie sterke punten: Ruime ervaring met outreach, onder meer in wetenschapscommunicatie, betrekken alumni, gericht post-initieel onderwijs en gevarieerde studentencommunities Sterke samenwerking met Utrechtse kennisinstellingen en lokale overheden op het Utrecht Science Park. Succesvolle business incubator UtrechtInc. Start van Utrecht Life Sciences en het Utrecht Sustainability Institute als platform voor zwakkere punten: Aanbod post-initieel onderwijs beperkt. Ervaringen succesvol betrekken alumni bij opleidingen onvoldoende verspreid. Valorisatie wordt nog niet overal als volwaardige kerntaak beschouwd. De valorisatieactiviteiten zijn nog te versnipperd. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 5

8 samenwerking met bedrijven en instellingen. Ruime ervaring met contractonderzoek en advieswerk in de alfa-gammafaculteiten. Utrecht is de meest competitieve regio in de Europese Unie, en is de regio met de meeste afgestudeerden HO in Nederland. Het interne financiële verdeelmodel faciliteert en honoreert earning capacity. Ondersteuning sterke punten: Succesvolle interne opleidingsprogramma's voor Academisch Leiderschap, Onderwijskundig Leiderschap, Management Development en (jong) talent. Succesvolle inrichting van het Administratief Service Centrum en het Facilitair Service Centrum Succesvolle verbetering van het inschrijfproces van studenten in de keten van universitaire en facultaire onderdelen. De uitgangspunten voor de verrekening van de basisdienstverlening worden gedeeld. Gestructureerd herhuisvestingsprogramma en decentralisatie van de lasten, leidend tot een aanzienlijke besparing op de uitgaven. zwakkere punten: De concentratie van dienstverlening leidt tot ervaren afstand tussen dienstverlener en afnemer. De noodzaak om permanent te blijven verbeteren is nog onvoldoende verankerd in de universitaire cultuur. De vraag of de dienstverlening van servicecentra aansluit bij de wensen/eisen van gebruikers uit het primaire proces wordt onvoldoende gemonitord. 4. Missie, kernwaarden en profiel Universiteit Utrecht Missie De Universiteit Utrecht heeft in 2002 de missie vastgesteld: De Universiteit Utrecht is een groot en veelzijdig kenniscentrum dat onderwijs en onderzoek van internationale kwaliteit biedt. Haar doelen: jonge mensen academisch vormen nieuwe generaties onderzoekers opleiden academici opleiden die kennis en professionele vaardigheden combineren grensverleggend onderzoek doen bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken Deze missie geldt onverkort, al ontbreekt de expliciete verwoording van de positie van de universiteit in de kennisketens, het belang van valorisatie en de aandacht voor ambitie en excellentie in het onderwijs. In overleg met de universiteitsraad is ervoor gekozen om na het opstellen van het Strategisch Plan de missie voor de komende tien jaar te formuleren, waarin deze thema s worden meegenomen. Deze elementen zijn al sterk ingebed in de nieuwe strategie. Kernwaarden Ambitie, inspiratie, betrokkenheid en onafhankelijkheid zijn de kernwaarden die centraal staan bij de Universiteit Utrecht. Deze vormen mede de basis van de code of conduct, die de manier waarop studenten en medewerkers handelen en met elkaar omgaan beschrijft. Kernwaarden en code of conduct vormen het fundament voor de universitaire gemeenschap. Profiel Op grond van ontwikkelingen binnen en buiten de universiteit, nationaal en internationaal, heeft de Universiteit Utrecht een algemeen profiel ontwikkeld dat leidraad is voor de ontwikkeling in de komende jaren. Dit profiel is tevens een opdracht aan de universiteit. Het bouwt voort op eerder Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 6

9 gemaakte strategische keuzes, zoals het Utrechtse onderwijsmodel, de focusgebieden en de ontwikkeling van het Utrecht Science Park. In de periode hanteert de Universiteit Utrecht het volgende profiel. De Universiteit Utrecht: Hanteert kwaliteit als leidraad in alle beslissingen. Biedt toptalent ruimte. Levert waardecreatie in de kennisketen vanuit een breed portfolio van wetenschapsdomeinen. Stimuleert interdisciplinariteit in onderzoek en onderwijs vanuit de disciplinaire wetenschapsdomeinen. Heeft focus aangebracht in onderzoek en koppelt wetenschappelijke excellentie en fundamenteel onderzoek aan maatschappelijke opdrachten (zoals geformuleerd in het topsectorenbeleid en de Societal Challenges). Biedt innovatief onderwijs van hoge kwaliteit en met een hoog studiesucces, en verbindt onderwijs met onderzoek. Stimuleert een actief studentenleven. Maakt het Utrecht Science Park tot een ecosysteem voor open science, innovatie en waardecreatie. Is verankerd in de samenleving door samenwerking met excellente partners. Levert een bijdrage aan de meest competitieve regio in de Europese Unie. Betrekt alumni bij onderzoek, onderwijs en de universiteit. Hanteert duurzaamheid als criterium bij beslissingen in de bedrijfsvoering. De Universiteit Utrecht zet de komende periode in het kader van het Hoofdlijnenakkoord extra stappen op het gebied van studiesucces, de verdere ontwikkeling van het Utrechts onderwijsmodel, differentiatie (in niveau, in vorm), de zwaartepuntvorming in onderzoek (focusgebieden en strategische thema s, investeren in toptalent, samenwerking en earning capacity), valorisatie (met name gerelateerd aan het Utrecht Science Park) en een agile ondersteuning. De Universiteit Utrecht onderscheidt zich van andere universiteiten op het gebied van onderwijs (universiteitsbreed Utrechts onderwijsmodel 3.0, ruimte voor excellentie en ruime ervaring daarmee, lange traditie van aandacht voor docentkwaliteit en gerealiseerd studiesucces), de kwaliteit van het onderzoek (positie rankings, strategische samenwerking), valorisatie (de ontwikkeling van het Utrecht Science Park) en de succesvol gebleken uitvoerbaarheid van strategie. Met dit profiel sluit de Universiteit Utrecht aan op de ontwikkelingen in het landelijke hoger onderwijsstelsel en de Europese ontwikkelingen in onderwijs en onderzoek. Voor het realiseren van sommige ambities is de universiteit afhankelijk van randvoorwaarden die door anderen worden gecreëerd. Een voorbeeld is de wettelijke basis voor selectie. De Universiteit Utrecht zal zich er via de VSNU voor inspannen dat dergelijke randvoorwaarden worden gerealiseerd. 5. Onderzoek: scherpe keuzes en samenwerking Alliantie van UU-UMCU-TU/e Drie topinstellingen zijn begin 2011 een strategische alliantie aangegaan in onderzoek, onderwijs en valorisatie. Voor onderzoek ligt de focus op duurzaamheid en Life Sciences. Bij duurzaamheid ligt het accent op solar fuels, bij Life Sciences op imaging (in samenwerking met Philips) en regenerative medicine. De drie instellingen stimuleren de onderzoekssamenwerking met een impuls van in totaal 3 miljoen euro. Prominente onderzoekers krijgen een deeltijdaanstelling bij de partner. De samenwerking versterkt de kwaliteit van Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 7

10 het onderzoek en vergroot de kans op het verwerven van NL en EU gelden voor excellent onderzoek dat aansluit op maatschappelijke prioriteiten. De samenwerking levert eveneens een meerwaarde op voor het onderwijs en studenten door nieuwe opleidingsmogelijkheden te creëren en verbreding aan te bieden. De Universiteit Utrecht heeft vanaf begin jaren negentig in de vorige eeuw voortdurend een beleid gevoerd gericht op het maken van keuzes in onderzoek op basis van wetenschappelijke vernieuwingen en maatschappelijke vragen. Het ontwikkelen van facultaire en universitaire zwaartepunten legde in de jaren negentig de basis voor succesvolle deelname aan landelijke onderzoekscholen. De interdisciplinaire samenwerking binnen de Universiteit Utrecht en met externe partners kreeg ook al vroeg vorm in gestructureerde samenwerkingsverbanden, zoals het Academisch Biomedisch Centrum en het Utrechts Centrum voor Geowetenschappen. Deze samenwerkingsverbanden droegen bij aan het succes van de deelname in landelijke onderzoekprogramma s, zoals TI Pharma, Center for Translational Molecular Medicine (CTMM), BioMedical Materials Program (BMM), Catchbio en Gate (Game research for training and entertainment). Ook participeert de universiteit in de prestigieuze Climate Knowledge and Innovation Community (Climate KIC) van het European Institute of Innovation and Technology (EIT). Rond 2005 heeft de universiteit 16 focusgebieden gekozen die het universitaire toponderzoek bundelen. De focusgebieden hebben een impuls gegeven aan samenwerking over facultaire grenzen heen, en hebben geleid tot een versterking van de onderzoekspositie en een vergroting van de externe inkomsten. De zestien focusgebieden vormen het fundament voor vier strategische thema s die de universiteit in 2011 heeft benoemd: Life Sciences, Institutions: Dynamics of Society, Sustainability en Youth & Identity. Door de keuze voor deze strategische thema s en de focusgebieden sluit de universiteit aan op maatschappelijke vragen en behoudt voldoende vernieuwingskracht in grensverleggend onderzoek. Op deze wijze levert de universiteit een bijdrage aan antwoorden op maatschappelijke vraagstukken ten aanzien van klimaat / milieu, gezondheid, opvoeding en bestuur. De Universiteit Utrecht ondersteunt talentvolle onderzoekers door hen te faciliteren bij en/of vrij te stellen voor het aanvragen van subsidies en hanteert bij een aantal programma's een interne adviesronde via commissies. De Universiteit Utrecht scoort mede hierdoor bovengemiddeld in Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 8

11 nationale subsidieprogramma s zoals de NWO-Vernieuwingsimpuls, en staat samen met het UMC Utrecht op de tweede plaats in het verwerven van Europese middelen uit KP7 periode Omdat het verwerven van externe onderzoeksfinanciering in belang toeneemt, krijgen kandidaten voor nationale en Europese subsidieprogramma s begeleiding en coaching en heeft elke faculteit een Research Support Office ingericht. Deze offices hebben ook een rol bij het faciliteren van samenwerking met instellingen en bedrijven (zie bij valorisatie). Deze ondersteuning van onderzoekers zal de komende jaren alleen maar belangrijker worden. Rond 2000 heeft de Universiteit Utrecht een vernieuwing aangebracht in het talentbeleid door een onderscheid te maken tussen kernhoogleraren en profileringshoogleraren, die kunnen worden benoemd op basis van prominentie in onderwijs, onderzoek of klinische zorg. De profileringsleerstoelen hebben het mogelijk gemaakt om meer differentiatie aan te brengen in het hooglerarenbestand en om excellent onderwijs- of onderzoekstalent te bevorderen tot hoogleraar. Uitgangspunt is niettemin dat alle hoogleraren, juist ook het toptalent, zowel onderwijs- als onderzoekstaken verrichten. Rond 2005 heeft de universiteit ook focus aangebracht in het internationaliseringbeleid: enerzijds een focus op specifieke regio s (India, China, Noord-Amerika en Latijns-Amerika), anderzijds door binnen die regio s te investeren in samenwerking met een selectief aantal partneruniversiteiten, de zogenaamde Utrecht University Partners. Deze investeringsprogramma s hebben geleid tot versteviging van de internationale onderzoekssamenwerking. Binnen Europa heeft de Universiteit Utrecht zich aangesloten bij de League of European Research Universities (LERU), een netwerk gericht op kennisdeling en belangenbehartiging. De LERU biedt interessante mogelijkheden voor onderzoekssamenwerking met topuniversiteiten in Europa. De goede (internationale) positie van de Universiteit Utrecht en het succes van de afgelopen jaren is het gevolg van investeringen in het verleden. Ondanks een dalende eerste geldstroom, waren er aanzienlijke investeringen in kennis en innovatie vanuit de overheid via onder meer de FESprogramma s. Nu deze programma s vervallen zal het aanzienlijk moeilijker zijn het succes te continueren. Proud to have achieved in De Universiteit Utrecht: Realiseert zwaartepuntvorming: 16 focusgebieden en samenwerking met externe partners. Maakt permanent keuzes in onderzoek, leidend tot stroomlijning van de onderzoekfocus op basis van kwaliteit en profiel, en met aansluiting op maatschappelijke vragen. Schept ruimte voor talent, met als resultaat een hoge score in persoonsgerichte steun (Vernieuwingsimpuls, Spinoza, European Research Council etc.). Is partner in de dieptestrategie, in topsectoren, FES-programma s en Climate KIC. Stimuleert innovatie in onderzoek met een eigen beleidsruimte van 120 miljoen EUR in de afgelopen tien jaar. Heeft strategische partnerschappen met UMC Utrecht, Hubrecht Instituut, Hogeschool Utrecht, TNO, Deltares. Deze resultaten in de periode vormen de basis voor de ambities op onderzoekgebied voor de periode , die aansluiten bij het hoofdlijnenakkoord en de basis vormen voor de prestatieafspraken. Next level of aspiration in De Universiteit Utrecht: Behoudt en verzilvert het profiel van een algemene universiteit; de combinatie van verschillende disciplines bevordert een integrale aanpak van wetenschappelijke en maatschappelijke vraagstukken. 1 Bron: Expertisecentrum Internationaal Onderzoek en Innovatie, Agentschap NL. TNO staat op plaats 1. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 9

12 Kiest focus binnen de vier strategische thema s, die aansluiten bij de topsectoren en Societal Challenges: - Life Sciences, met als centrale vragen: welk perspectief bieden stamcellen, hoe voorkomen en genezen we kanker, hoe verzekeren we public health? - Sustainability, met als centrale vragen: hoe realiseren we de transitie naar een duurzame samenleving ten aanzien van energie, water, klimaat en stedelijke omgeving? - Institutions: dynamics of society, met als centrale vragen: wat is de bijdrage van instituties aan duurzame welvaart, gelijkwaardigheid en democratie? - Youth & Identity, met als centrale vragen: hoe borgen we een evenwichtige ontwikkeling van jongeren in een sterk veranderende, mondiale samenleving? De 16 focusgebieden die het toponderzoek van de universiteit bundelen vormen het fundament voor deze vier strategische thema s. Kent kraamkamers voor wetenschappelijk onderzoek aan de grens van focusgebieden en thema's als fundament voor de wetenschappelijke en maatschappelijke prioriteiten van de toekomst. Heeft een portfolio dat gedreven wordt door wetenschappelijke prominentie en maatschappelijke prioriteiten. Realiseert een internationaal toptalentprogramma dat gekoppeld is aan de vier strategische thema s. Bouwt onderzoek dat niet of onvoldoende in het profiel past af, of biedt dit perspectief bij andere universiteiten of kennisinstellingen. Vormt een preferred partnerschap met de Technische Universiteit Eindhoven. Bouwt het aantal strategische allianties met partners in Nederland en de Europese Unie verder uit of verstevigt die: LERU-partners in Europa, Danone, RIVM (zie ook valorisatie). Handhaaft een eigen beleidsruimte voor onderzoek van 12 miljoen EUR per jaar. Kernindicatoren in het kader van het Strategisch Plan De Universiteit Utrecht hanteert als maat voor het bereiken van de doelstellingen de volgende kernindicatoren: De impact van het wetenschappelijk onderzoek (aantal publicaties, citaties, peer review, visitaties) is ten minste gelijk gebleven. De hoge positie van de Universiteit Utrecht in EU-subsidieprogramma s ten opzichte van andere algemene universiteiten is ten minste gelijk gebleven. Het aandeel van internationale staf is toegenomen. De positie van de Universiteit Utrecht in de Shanghai Ranking en de Times Higher Education World University Ranking is ten minste gelijk gebleven. Doelstellingen en actielijnen Doelstelling 1 De uitbouw van de vier strategische thema's Life Sciences, Institutions: Dynamics of Society, Sustainability, Youth & Identity met een fundament in 16 focusgebieden. De Universiteit Utrecht realiseert een positie als wereldspeler op ten minste één gebied binnen elk van de vier strategische thema s. De Universiteit Utrecht werkt al langer aan het aanscherpen van het profiel. De profilering via deelname aan onderzoekscholen in de jaren 90 leidde via facultaire zwaartepunten tot een succesvolle ontwikkeling van zestien focusgebieden rond De volgende stap is de keuze van vier strategische thema s waarmee de universiteit zich de komende jaren nog scherper zal profileren. De thema s sluiten aan bij economische topsectoren en de Societal Challenges, en bieden de Universiteit Utrecht de kans om nog meer focus en massa te creëren. Succesvolle focusgebieden blijven als samenstellende delen van de strategische thema s voortbestaan; in 2013 zal een evaluatie van de focusgebieden plaatsvinden. Onderzoek dat niet of onvoldoende aansluit bij de door de Universiteit Utrecht gekozen profilering zal mede in het licht van dalende eerste Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 10

13 geldstroom afgebouwd worden of overgedragen aan andere universiteiten/kennisinstellingen. Voorbeelden van vakgebieden die in vanaf 2011 in afbouw zijn, zijn sterrenkunde, Portugees, Zonnecelonderzoek, etc. Door krachtige stimulering van de strategische thema s ook financieel - kan de Universiteit Utrecht een regierol in kennisketens innemen, zowel nationaal als internationaal, met daarbij een focus op de Europese Unie. Investeringen vanuit de beleidsruimte en het hooglerarenbeleid ondersteunen de profielkeuzes, mede in de context van de strategische alliantie met de TU/e. Niet alleen kennis als product, maar juist ook kennis als vermogen blijft voor de Universiteit Utrecht van cruciaal belang voor de kenniseconomie. Naast focus op de strategische thema s blijft er daarom ruimte aan de Universiteit Utrecht voor vernieuwend onderzoek dat niet direct in de focus past. Wel blijft de Universiteit Utrecht scherpe keuzes maken in de onderzoekportfolio met als criteria: de bijdrage aan het universitaire profiel, de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek, en de maatschappelijke aansluiting en earning capacity. Een bijstelling van het interne verdeelmodel stimuleert en honoreert externe oriëntatie en earning capacity. De gemaakte keuzes kunnen leiden tot afbouw of verplaatsing van onderzoek, zoals in het recente verleden is gebeurd op het gebied van Perzische taal en cultuur en Turkse taal en cultuur. Onderzoek is in toenemende mate afhankelijke van kostbare infrastructuur. Uit oogpunt van doelmatige inzet en financiering is samenwerking tussen instellingen en met subsidiërende organisatie noodzakelijk. Relatie Strategische onderzoeksthema s UU met focusgebieden, topsectoren en Societal Challenges Actielijn 1: Actielijn 2: Actielijn 3: Het leerstoelenbeleid van de faculteiten is afgestemd op de vier strategische thema s. De universiteit selecteert bij benoemingen van hoogleraren steeds de beste kandidaat, van binnen of van buiten. Nieuwe hoogleraren hebben in hun loopbaan aanzienlijke ervaring opgedaan buiten de Universiteit Utrecht; dit criterium wordt ook voor UHD s gehanteerd. Het programma mentoring en coaching om jonge vrouwelijke onderzoekers te stimuleren in hun loopbaan wordt gecontinueerd. Uit de universitaire beleidsruimte wordt in de periode tot jaarlijks 12 miljoen geïnvesteerd ter versterking van de vier strategische thema s en focusgebieden. Borgen van voldoende vernieuwend onderzoek (kraamkamers) binnen de strategische thema s en focusgebieden. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 11

14 Actielijn 4: Actielijn 5: De universiteit participeert actief in nationale topsectoren en Europese Societal Challenges in samenwerking met publieke en private partners. De strategische thema's en de focusgebieden zijn hierbij leidend. De universiteit ontwikkelt en realiseert een meerjarig apparatuurinvesteringsschema, in afstemming met andere universiteiten (zowel in Nederland als in Europa), NWO, KNAW, EU en private partners. Doelstelling 2 De Universiteit Utrecht brengt de strategische samenwerking binnen de strategische thema s met andere nationale en internationale instellingen in kaart en verzilvert die. Om een goede rol in de kennisketen te kunnen vervullen, is afstemming met andere kennisinstellingen nodig. Ook is het van belang allianties met complementaire partners (in inhoud en positie in kennisketens) aan te gaan. Afstemming met andere kennisinstellingen is de afgelopen jaren onder meer met succes gebeurd via de sectorplannen Geesteswetenschappen, Schei- en Natuurkunde en Wiskunde en verkenningsrapporten (bv vanuit de KNAW). Dat heeft mede geleid tot scherpe keuzes. De afgelopen jaren is de Universiteit Utrecht waardevolle strategische samenwerkingen aangegaan met verschillende partners. Op het gebied van onderwijs en onderzoek is in 2011 een preferred partnerschap aangegaan tussen de Universiteit Utrecht, de Technische Universiteit Eindhoven en het UMC Utrecht met het doel elkaars nationale én internationale positie via samenwerking op basis van complementariteit te versterken op voor de maatschappij en de kenniseconomie relevante gebieden. Daarbij gaat het in eerste instantie vooral om de gebieden duurzame energie, medische beeldverwerking en regeneratieve geneeskunde. Er zijn en worden gezamenlijke onderzoeks- en onderwijsprogramma's opgezet en uitgevoerd. Het samen optrekken moet de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek versterken, extra impulsen geven aan valorisatieactiviteiten en de kansen vergroten op het verwerven van nationale en Europese middelen voor onderzoek en onderzoeks-infrastructuur. Voor specifieke disciplines wordt ook samenwerking gezocht met andere Nederlandse universiteiten: binnen de Geesteswetenschappen wordt samengewerkt met de Universiteit van Amsterdam, gericht op complementariteit en doelmatigheid met name op het gebied van Media, Cultuur en Talen (zowel onderzoek en onderwijs). Voor de diergeneeskunde wordt samengewerkt met Wageningen UR in de kennisketen Dier en eveneens ter versterking van de complementariteit. Op het gebied van internationale samenwerking is geïnvesteerd in samenwerking met een selectief aantal Utrecht University Partners in Azië, Noord-Amerika en Latijns-Amerika. De komende jaren wordt nog verdere focus aangebracht in deze groep van in totaal veertig partners. In Europa is het LERU-netwerk waardevol gebleken, vooral in de lobby richting de Europese Unie. Het LERU-netwerk, met 21 partners, is echter te groot om intensieve samenwerking aan te gaan. De Universiteit Utrecht kiest daarom voor intensivering van de samenwerking met een selectief aantal LERU-universiteiten. Kern van die samenwerking is de uitwisseling van expertises en staf, het delen van infrastructuur en het ontwikkelen en uitvoeren van gezamenlijke programma's. Intensievere samenwerking met een beperkt aantal LERU-partners biedt onderzoekers kansen en platforms. Ook is belangrijke ervaring opgedaan in samenwerking met internationale programma's zoals Climate KIC, samen met de Technische Universiteit Delft, Wageningen University, ETH Zurich en het Imperial College London. Ook samenwerking met partners in het Utrecht Science Park (Danone, TNO, Deltares, RIVM etc.) biedt via open science kansen tot versterken van de strategische thema s (zie ook het hoofdstuk over valorisatie). Actielijn 1: Actielijn 2: De samenwerking met preferred partner Technische Universiteit Eindhoven wordt zowel op onderwijs- als onderzoeksgebied verder uitgebouwd. De Universiteit Utrecht selecteert strategische partners in Nederland en Europa om een samenwerkingsprogramma mee op te bouwen in elk van de strategische thema s ten behoeve van onderzoekssamenwerking, Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 12

15 Actielijn 3: studentenmobiliteit en onderwijssamenwerking en in aansluiting op de Europees gekozen thema s. De Universiteit Utrecht ambieert deelname in ten minste twee toponderzoekscholen in het NWO-programma zwaartekracht. Doelstelling 3 De Universiteit Utrecht realiseert voor elk van de strategische thema s een internationaal toptalentprogramma voor onderzoekers. Een mondiale toppositie vraagt om toptalent. De Universiteit Utrecht wil de komende jaren de balans zoeken tussen eigen kweek en instroom van buiten de universiteit. Dankzij zorgvuldig financieel beleid en het maken van keuzes in onderwijs en onderzoek in de afgelopen jaren is de Universiteit Utrecht in een positie die het mogelijk maakt om de komende planperiode te investeren en te vernieuwen. De universiteit heeft onder meer de mogelijkheid om toptalent op ERC-niveau van andere instellingen aan te trekken en te faciliteren en hiermee de positie van de strategische thema s te versterken. Faculteiten en trekkers van strategische thema's scouten talent in de wereld. Eigen talent wordt actief ondersteund bij het schrijven/uitwerken van subsidieaanvragen. Bij gehonoreerde subsidieaanvragen zorgt de universiteit voor matching. Jong talent krijgt kansen via samenwerking met preferred partners, binnen de LERU en via de Utrecht Summer School. De universiteit verwacht van talent een combinatie van wetenschappelijke vernieuwing en maatschappelijke verankering. Verschillende multinationals hebben specifieke programma s voor jong talent, zoals Jong Philips, Jong Unilever en de Jonge Akademie van de KNAW. De Universiteit Utrecht richt een programma in voor jonge, talentvolle Utrechtse onderzoekers, dat een aanjaag- en brainstormfunctie vervult en contacten legt met vergelijkbare programma s in het bedrijfsleven. Actielijn 1: Actielijn 2: Elk van de strategische thema s trekt toptalenten van buiten Nederland aan. De Universiteit Utrecht faciliteert een programma Jong Utrecht, dat jonge, talentvolle onderzoekers bij elkaar brengt en een aanjaag- en brainstormfunctie vervult. 6. Onderwijs: naar een Utrechts onderwijsmodel 3.0 Utrecht Law College In 2005 start de Universiteit Utrecht, op initiatief van een groep jonge enthousiaste docenten, het Utrecht Law College, het honoursprogramma van de bacheloropleiding Rechtsgeleerdheid. Elk jaar begint een via selectie gekozen groep van 75 enthousiaste studenten een extra intensief programma dat verdieping biedt en theorie in praktijk brengt. Aan alle vakken zijn extra activiteiten gekoppeld. De studenten bezoeken regelmatig partners van het Law College uit de praktijk: rechtbanken, advocatenkantoren, ministeries en banken. Het ULC is een uitstekende voorbereiding op de arbeidsmarkt. Vanwege het grote succes van het ULC gaat in september 2012 een tweede Law College van start. Het Utrechtse onderwijsmodel is ontwikkeld ten tijde van de invoering van de bachelormasterstructuur in Nederland. Het Utrechtse onderwijsmodel en het bijbehorende studiesucces zijn niet van de ene op de andere dag ontstaan maar zijn het resultaat van bestuurlijke aandacht, waardering en jarenlange investeringen vanaf midden jaren 90 in onderwijs en docenten. De invoering van het bachelor-masterstelsel in 2002 is door de Universiteit Utrecht aangegrepen Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 13

16 om de visie op onderwijs te vertalen in het universiteitsbrede Utrechtse onderwijsmodel. Het Utrechtse onderwijsmodel kent vier onderscheidende pijlers: 1. Helder onderscheid tussen bachelor- en masterfase. De Universiteit Utrecht leidt in de bachelorfase breed gevormde academici op binnen de context van een bepaald wetenschapsgebied, die zich vervolgens in de masterfase binnen een bepaalde discipline kunnen specialiseren met het oog op een carrière binnen of buiten de wetenschap. Er is een harde knip tussen de bachelor- en masterfase. 2. Differentiatie, flexibiliteit en keuzevrijheid. Om recht te doen aan de verscheidenheid aan ambities en talenten van studenten is de bachelorfase vraaggestuurd: naast een uniform verplicht gedeelte stellen Utrechtse bachelorstudenten hun onderwijsprogramma deels zelf samen binnen de door de opleiding gestelde regels ten aanzien van samenhang en niveau. Door de flexibiliteit en keuzevrijheid in de bacheloropleiding kunnen studenten tot een optimale studieroute komen. Het kernbegrip is differentiatie: de Universiteit Utrecht wil studenten uitdagen om hun capaciteiten ten volle te benutten. De flexibiliteit biedt ook ruimte voor studenten die meer uitdaging zoeken, bijvoorbeeld om honoursprogramma s te volgen. 3. Kleinschalig en activerend onderwijs. De Universiteit Utrecht heeft de ambitie om studenten tijdens hun studietijd het maximale uit zichzelf te laten halen. Een belangrijk sleutelwoord daarbij is commitment. Opleidingen garanderen activerend en zoveel mogelijk kleinschalig onderwijs, goede begeleiding en regelmatige toetsing met feedback. Dit zijn kernelementen die bijdragen aan studiesucces. Daar staat tegenover dat de universiteit een beroep doet op de betrokkenheid van studenten bij hun onderwijs. Regelmatige toetsing, de beperking van herkansingsmogelijkheden, de introductie van een bindend studieadvies en een tutoraat spelen hierbij een belangrijke rol. 4. Goede docenten. Goed onderwijs wordt gegeven door gekwalificeerde docenten, die in staat worden gesteld hun onderwijs te verbeteren en te innoveren. Aan de Universiteit Utrecht spelen onderwijskwalificaties een belangrijke rol in de wetenschappelijke loopbaan, en zijn er universiteitsbrede instrumenten geïntroduceerd die docentprofessionalisering en onderwijsinnovatie stimuleren en faciliteren. De Universiteit Utrecht nam het initiatief tot talrijke innovaties in het universitaire onderwijs, zoals het Utrecht University College, honoursonderwijs, Utrecht Law College, de Academische Lerarenopleiding Primair onderwijs, en in de introductie van basis- en seniorkwalificaties, de onderwijshoogleraren, en tot realiseren van een eigen leergang voor het opleiden van docenten in het Centre of Excellence in University Teaching. De Universiteit Utrecht neemt deel aan zowel het Sirius programma voor de bachelor als voor de master. Het Utrechtse onderwijsmodel en de innovaties zijn de afgelopen jaren robuust gebleken en hebben hun succes bewezen: de Universiteit Utrecht kent het hoogste studiesucces VWO instroom van alle Nederlandse universiteiten, en ook de waardering voor het Utrechtse onderwijs en de docenten is bovengemiddeld. Onderdelen van het onderwijsmodel worden inmiddels nagevolgd door andere Nederlandse universiteiten, zoals het concept van het University College Utrecht, de basis- en seniorkwalificaties onderwijs en de academische lerarenopleiding primair onderwijs. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 14

17 Om het studiesucces hoog te houden is blijvende aandacht in termen van tijd en geld nodig. Na de aanzienlijke aandacht bij de introductie in 2002 daalde het studiesucces heel licht. In 2011 is het model daarom opnieuw tegen het licht gehouden, wat leidde tot een actualisering en aanscherping van het model in het universiteitsbrede project Onderwijsmodel 3.0. Bij de instellingsaudit door de NVAO in het voorjaar van 2012 werd het succes van het Utrechtse onderwijsmodel onderstreept. De commissie had waardering voor de breed gedragen kwaliteitscultuur, het onderwijsmodel, de onderwijsinnovaties en het feit dat alle lagen van de organisatie een hechte community vormen als het aankomt op de waardering voor onderwijs. Proud to have achieved in De Universiteit Utrecht: Heeft het hoogste studiesucces van vwo-instroom van alle Nederlandse universiteiten. Heeft een universiteitsbreed Utrechts onderwijsmodel, gericht op differentiatie, commitment en de juiste student op de juiste plek. Heeft grote ervaring met honoursonderwijs (Sirius, University College Utrecht etc.). Heeft grote ervaring met matching en selectie (bestuurs- en organisatiewetenschap, Utrecht Law College, University College Utrecht, academische lerarenopleiding primair onderwijs, Liberal Arts and Sciences, Scheikunde etc.). Realiseert programma s die aansluiten op de vraag van studenten en de maatschappij (Selective Utrecht Medical Master, academische lerarenopleiding primair onderwijs, educatieve minor). heeft een omvangrijk Engelstalig onderwijsaanbod, met 4 Engelstalige bacheloropleidingen, 81 Engelstalige masterprogramma s, meer dan 200 Engelstalige cursussen voor exchange studenten en de grootste summerschool van Europa. Stimuleert innovatie in onderwijs met een eigen beleidsruimte van 50 miljoen EUR in de afgelopen tien jaar. Bouwt kleine opleidingen en programma s af in het kader van de doelmatigheid. Innoveert in docentprofessionalisering (basis- en seniorkwalificaties, profileringsleerstoel, Center of Excellence in University Teaching, Teaching Fellows) en creëert een klimaat waar onderwijs ertoe doet. Ontwikkelt de grootste summerschool in Europa, een broedplaats voor internationalisering. Vormt sinds 2004 een strategische alliantie met de Hogeschool Utrecht (Academie Gezondheidszorg Utrecht, academische lerarenopleiding primair onderwijs, Centrum Studiekeuze, stimuleren studentenleven). Deze resultaten in de periode vormen de basis voor de ambities op onderwijsgebied voor de periode , die aansluiten bij het hoofdlijnenakkoord en de basis vormen voor de prestatieafspraken. Next level of aspiration De Universiteit Utrecht: Biedt studenten een kleinschalige studeeromgeving, ook in grotere opleidingen. Introduceert verplichte matchingsgesprekken of selectie voor alle studenten. Biedt elke eerstejaarsstudent minimaal 12 gestructureerde contact- en overige uren per week. De universiteit verwacht van studenten dat ze tenminste 35 uur per week aan hun studie besteden. Biedt kennismaking met actueel onderzoek in het eerste bachelorjaar. Biedt studenten door flexibilisering van het eerste jaar de mogelijkheid om de studiekeuze aan het einde van het eerste jaar bij te stellen, en biedt goede begeleiding in de rest van de studie om het keuzeproces te ondersteunen. Realiseert in elke faculteit honourscolleges, waar buitenlandverblijf onderdeel van uitmaakt, als onderdeel van de reguliere opleiding. Koppelt onderzoeksmasters aan focusgebieden en zorgt dat academische masters opleiden voor het hoge segment van de arbeidsmarkt. Realiseert studentoordelen die stijgen met ten minste 5%, gemiddeld ten minste 7,5. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 15

18 Draagt bij aan het handhaven van het aantal studenten dat actief is naast de studie. Organiseert bachelor- en masteropleidingen doelmatig, met als uitgangspunt een instroom van ten minste 20 studenten per opleiding; wordt deze norm niet gehaald dan wordt de opleiding geherpositioneerd (via clustering, samenwerking of afbouw). Differentieert in collegegelden. Realiseert een toename in het bachelor studiesucces tot 77% in 2016 (herinschrijvers na vier jaar). Realiseert samenwerking met andere Nederlandse universiteiten in verband met de doelmatigheid van het onderwijsaanbod. Continueert samenwerking met de Hogeschool Utrecht in specifieke sectoren. Kernindicatoren in het kader van het Strategisch Plan De Universiteit Utrecht hanteert als maat voor het bereiken van de doelstellingen de volgende kernindicatoren: Het studiesucces in de bachelorfase is toegenomen naar 77% (herinschrijvers na vier jaar). Van alle studenten neemt 12% deel aan honoursonderwijs in Het aantal voltijd bachelorstudenten dat na één jaar overstapt naar een andere opleiding binnen de Universiteit Utrecht is ten hoogste 7%. De uitval in eerste jaar bachelor onderwijs is ten hoogste 20%. Het aantal docenten met een basiskwalificatie onderwijs en een aanstelling van ten minste 0,2 fte is ten minste 80%; het aantal docenten met een seniorkwalificatie onderwijs en een aanstelling van ten minste 0,2 fte is ten minste 35%. Het aantal gestructureerde contact- en overige uren in het eerste bachelorjaar is ten minste 12 uur in alle bacheloropleidingen. Doelstellingen en actielijnen Doelstelling 1 Verder uitbouwen en bestendigen van het Utrechtse onderwijsmodel. Het Utrechtse onderwijsmodel, dat in 2002 is ingevoerd, heeft zijn succes bewezen: de Universiteit Utrecht kent het hoogste studiesucces VWO instroom van alle Nederlandse universiteiten, en ook de waardering voor het Utrechtse onderwijs en de docenten is bovengemiddeld. Verdere vergroting van het studiesucces en verlaging van de uitval zijn echter nog steeds serieuze uitdagingen, zowel in het belang van de student als in het belang van de universiteit, al is dat bij een steeds verder teruglopende overheidsfinanciering geen sinecure. Onder de noemer Onderwijsmodel 3.0 zal daarom een nieuwe stap worden gezet in de ontwikkeling van het Utrechtse onderwijsmodel, met als doel het hoge studiesucces te behouden en de kwaliteit van het onderwijs nog verder te verbeteren. De kwaliteit van het traject van oriëntatie en studiekeuze bepaalt in hoge mate het studiesucces van een student. Een goede voorlichting, serieuze matchingsgesprekken tussen student en opleiding, gevolgd door een goede begeleiding in de eerste maanden van de studie en een bindend studieadvies, zijn belangrijke ingrediënten om uitval te voorkomen en het studiesucces te vergroten. Elke bachelorstudent neemt daarom met ingang van 2013 voor aanvang van de opleiding verplicht deel aan matchings- of selectieactiviteiten, waarmee een goede studiestart wordt gegarandeerd. Ook wordt de flexibiliteit van het Utrechtse onderwijsmodel nog beter benut, waardoor studenten zonder studievertraging in de loop van het eerste jaar alsnog kunnen switchen van opleiding. De Universiteit Utrecht kiest ook in de toekomst nadrukkelijk voor disciplinaire en niet voor brede bacheloropleidingen over de hele linie. Voor studenten die verbreding zoeken biedt de universiteit Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 16

19 drie brede bachelors: University College Utrecht, Liberal Arts and Sciences, en taal- en cultuurstudies. Een omgeving waarin studenten zich geen nummer maar een vitaal onderdeel voelen van een community van docenten en medestudenten, vergroot de betrokkenheid en daarmee het studiesucces. Opleidingen zullen daarom een beredeneerde mix van hoor-, werk- en andere collegevormen aanbieden, waarbij het uitgangspunt is dat studenten twaalf tot achttien contacturen per week hebben, en ten minste twintig uur zelfstandig met de studie bezig zijn. Regelmatige toetsing en goede feedback sturen het werk van studenten. De lat ligt hoog in het Utrechtse onderwijs, waardoor studenten maximaal worden uitgedaagd. Het onderwijs, de zelfstudie en toetsing worden ondersteund door moderne ICT-middelen, zoals een elektronische leeromgeving en weblectures. Het onderwijs aan de Universiteit Utrecht is nauw verweven met het wetenschappelijk onderzoek; dat is het wezenskenmerk van universitair onderwijs. Daarom maken bachelorstudenten al in het eerste jaar kennis met actueel onderzoek, en met de uitgangspunten van wetenschappelijke integriteit. Dat kan op verschillende manieren: docenten vertellen over hun eigen onderzoek, studenten doen onderzoeksvaardigheden op of voeren hun eerste eigen onderzoeken uit. Actielijn 1: Elke bachelorstudent neemt voor aanvang van de opleiding verplicht deel aan matchings- of selectieactiviteiten. Actielijn 2: Elke bacheloropleiding biedt studenten een optimale mix van onderwijsvormen, met zoveel mogelijk kleinschalig onderwijs (ook in grote opleidingen). De universiteit biedt 12 tot 18 contact- en overige gestructureerde uren per week in het eerste jaar in alle voltijd opleidingen. De Universiteit Utrecht realiseert gemiddeld over alle opleidingen contacten overige gestructureerde uren in het tweede en derde jaar van de bachelor. De universiteit gaat ervan uit dat studenten ten minste 35 uur per week aan hun studie besteden (contacturen, gestructureerde overige uren, zelfstudie). Actielijn 3: Alle bachelorstudenten maken in het eerste jaar kennis met actueel onderzoek en de uitgangspunten van wetenschappelijke integriteit. Actielijn 4: Het Utrechtse onderwijsmodel faciliteert een flexibel eerste jaar, waardoor studenten zich breder kunnen oriënteren en met behoud van studiepunten in het eerste jaar kunnen switchen van opleiding, zodat ze nominaal kunnen studeren. Actielijn 5: De universiteit investeert in de verdere ontwikkeling van de drie campussen (Uithof, binnenstad en de internationale campus). Actielijn 6: Uit de universitaire beleidsruimte wordt in de periode jaarlijks 2 miljoen euro geïnvesteerd ter versterking van het onderwijs. Doelstelling 2 Verdere differentiatie realiseren in het onderwijs en waarderen van studenten die extra uitdaging zoeken. Studenten die voor de Universiteit Utrecht kiezen, kiezen ervoor dat ze zich maximaal inspannen voor hun studie en dat ze de lat hoog leggen. Een van de kernelementen van het Utrechtse onderwijsmodel is differentiatie: omdat de ambities, talenten en toekomstperspectieven van studenten verschillen, kunnen ook de onderwijsprogramma s van studenten verschillen. Dit komt tot uitdrukking in de relatief grote keuzeruimte die studenten in hun Utrechtse opleiding hebben. Binnen het Utrechtse onderwijsmodel wordt ook gedifferentieerd naar vorm: naast de disciplinaire bacheloropleidingen, kent de UU de brede opleidingen Liberal Arts & Sciences en Taal- en cultuurstudies; studenten met een bredere belangstelling binnen de bètadisciplines krijgen de mogelijkheid om twee bacheloropleidingen te combineren (zogenaamde TWIN-opleidingen), naast een reguliere opleiding Geneeskunde, bestaat er ook een SUMMA-opleiding, specifiek gericht op studenten die zowel arts als onderzoeker willen worden. Kern is dat de Universiteit Utrecht steeds naar nieuwe vormen van differentiatie zoekt, zowel naar vorm als naar inhoud, om het onderwijs zo goed mogelijk te laten aansluiten op de wensen van studenten en arbeidsmarkt. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 17

20 Een andere vorm van differentie waarmee de universiteit de afgelopen jaren ruime ervaring heeft opgedaan is het honoursonderwijs, waarmee de universiteit studenten ondersteunt en stimuleert die extra uitdaging zoeken. Honoursonderwijs aan de Universiteit Utrecht is niet simpelweg meer, maar honoursonderwijs is anders, in diepgang en in vorm. De universiteit gaat in aansluiting op de ervaringen in het Siriusprogramma verschillende vormen van honoursonderwijs aanbieden, de selectie hiervoor staat open voor studenten van alle opleidingen. Honoursonderwijs in de bachelorfase krijgt in beginsel vorm in herkenbare colleges met gemeenschappelijke kenmerken: deze honourscolleges zijn driejarig, selecteren studenten bij de start van de studie, kennen een mogelijkheid voor zijinstroom, bieden een mix van curriculaire en extra-curriculaire activiteiten, bevatten een buitenlandverblijf (exchange, summerschool), en bieden een einddiploma dat leidt tot een aantoonbaar hoger niveau. Het honoursonderwijs is niet geprogrammeerd bovenop het reguliere curriculum maar maakt er onderdeel van uit. Naast dit model is er ook ruimte voor de universiteitsbrede honoursminor. Voor gecertificeerde honoursopleidingen vraagt de universiteit een hoger collegegeld, als een bijdrage in de extra kosten die honoursonderwijs met zich meebrengen. De universiteit zorgt ervoor dat gedifferentieerd collegegeld niet belemmerend zal zijn voor de toegankelijkheid van het honoursonderwijs voor gekwalificeerde studenten. In de masterfase biedt de universiteit honoursonderwijs aan in de vorm van de universiteitsbrede Young Leaders League aan, gesubsidieerd uit het Siriusprogramma, en onderzoeksmasters. In de richtlijn onderwijs is al in 2002 vastgelegd dat er selectie plaatsvindt bij de onderzoeksmasters, wat betekent dat alleen uitstekende en gemotiveerde studenten zich kwalificeren. De Universiteit Utrecht beschouwt daarom ook onderzoeksmasterstudenten als excellente studenten. De Universiteit Utrecht stimuleert en ondersteunt ook studenten die extra vorming en uitdaging zoeken buiten de studie, zoals in studieverenigingen, cultuur, sport, of maatschappelijke activiteiten. Het rijke Utrechtse studentenleven is van grote waarde voor de universitaire gemeenschap, de samenleving en voor de vorming van studenten die daar straks een belangrijke rol in gaan vervullen. Studieverenigingen spelen een belangrijke rol bij de communityvorming en voorlichting over studie en arbeidsmarkt. De universiteit, samen met de Hogeschool Utrecht, biedt actieve studenten daarom ruimte, waardering en financiële ondersteuning. De universiteit stimuleert studenten om nominaal te studeren, zodat ze hun uitloopjaar kunnen besteden aan activiteiten die een bijdrage leveren aan hun ontwikkeling, zoals het besturen van een vereniging of medezeggenschap. Dit heeft echter invloed op het bachelorrendement na drie jaar, vandaar dat het bachelorrendement aan de Universiteit Utrecht wordt berekend na vier jaar. De Universiteit Utrecht heeft samen met McKinsey en de Technische Universiteit Delft de Netherlands-Asia Honours Summer School ontwikkeld voor talentvolle Nederlandse bachelorstudenten die een maand studeren aan de Chinese University of Hong Kong en daarna een Business Week bij Nederlands bedrijven in Shanghai. Dit programma is een samenwerkingsverband van universiteiten, een groot aantal bedrijven en ministeries, biedt meerwaarde voor studenten die extra uitdaging zoeken of internationale ervaring willen opdoen, en wordt gecontinueerd mits de combinatie van publieke en private financiering kan worden veiliggesteld. Daarnaast investeert de universiteit in het ontwikkelen van een summerschoolprogramma met andere LERU-universiteiten, ter verrijking van het curriculum van talentvolle studenten en staf. Deze activiteiten versterken de positie van Utrecht op het gebied van Summer Schools. Actielijn 1: Actielijn 2: Actielijn 3: De universiteit geeft het honoursonderwijs in de bachelorfase herkenbaar vorm in colleges, waarvan een buitenlandverblijf onderdeel uitmaakt; studenten van alle bacheloropleidingen hebben toegang tot selectie voor honoursonderwijs. De universiteit realiseert een vorm voor een certificaat voor studenten die een honoursonderwijs afronden, ten behoeve van de herkenbaarheid op de arbeidsmarkt. Voor gecertificeerde honourscolleges wordt een hoger collegegeld ingevoerd. De universiteit draagt ook financieel bij aan een actief studentenleven en ondersteunt studenten die maatschappelijk betrokken activiteiten ontplooien. Strategisch Plan Prestatieafspraken Universiteit Utrecht- pagina 18