In het kader van de Natuurbeschermingswet 1998

Transcriptie

1 In het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 Tekst, foto's en samenstelling M.W. van den Hoorn In opdracht van Waterschap Rivierenland Naam opdrachtgever H. Nonnekens Rapportnummer NO Status rapport Concept Datum oplevering rapport 3 februari 2016 Aantal pagina's 10 Collegiale toets M. van der Hout Wijze van citeren Hoorn, M.W. van den, Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en realisatie rietmoeras Hoge Boezem van de Overwaard. In het kader van de Natuurbeschermingswet Rapport NO , Regelink Ecologie & Landschap, Mheer. In opdracht van: Waterschap Rivierenland

2 Als onderdeel van het programma voor het op orde brengen van de waterveiligheid van het gebied achter de kades in de Alblasserwaard, wil het Waterschap Rivierenland boezemkanaal het Achterwaterschap verdiepen. Door dit verdiepen wordt de stuwing richting het boezemgemaal van de Overwaard beperkt. Met het uit het Achterwaterschap vrijgekomen materiaal wordt in de plas van de Hoge Boezem van de Overwaard een luwtestructuur en een rietmoeras aangelegd. De aanleg van het rietmoeras is een nadere uitwerking van enkele maatregelen uit het Beheerplan bijzondere natuurwaarden Boezems Kinderdijk (Royal Haskoning/DHV, 2015). Het Achterwaterschap maakt onder andere deel uit van het Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk. De ingrepen zijn door Regelink Ecologie & Landschap in de vorm van een Verstorings- en Verslechteringstoets getoetst aan de Natuurbeschermingswet 1998 (Van den Hoorn, 2015). Na oplevering van de Verstorings- en Verslechteringstoets en het aanvragen van de Natuurbeschermingswetvergunning bleek het deel van de werkzaamheden die betrekking hebben op het transport van materiaal naar de plas van de Hoge Boezem van de Overwaard om technischfinanciële redenen bij nader inzien niet haalbaar. Hiervoor is door Waterschap Rivierenland een alternatieve werkwijze voorgesteld. Waterschap Rivierenland heeft Regelink Ecologie & Landschap verzocht om deze alternatieve werkwijze te toetsen aan de Natuurbeschermingswet Deze toetsing is weergegeven in onderhavige notitie. Deze notitie moet dan ook als een aanvulling op Van den Hoorn (2015) worden gezien. Figuur 1. Ligging plangebied bestaande uit twee watergangen (met rode en blauwe lijn aangegeven) en een stukje land (inzet en met rood weergegeven). Met oranje is de ligging van Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk weergegeven. Ondergrond: Dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn, Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en

3 Het plangebied betreft de watergangen waarover in Figuur 1 een blauwe of rode lijn is getekend. Ook een klein stukje land behoort tot het plangebied. Dit is in Figuur 1 in de inzet te zien. Met uitzondering van het deel in de inzet, ligt het plangebied geheel binnen Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk. Boezems Kinderdijk is op 30 december 2010 aangewezen als Natura 2000-gebied en heeft de status van Vogelrichtlijngebied. Ten tijde van de aanwijzing is H1340 Noordse woelmuis (Microtus oeconomus arenicola) als complementaire soort toegevoegd. Dit is komen te vervallen met het Wijzigingsbesluit Natura 2000-gebieden Witte en Zwarte Brekken, Sneekermeergebied, Deelen, Leekstermeergebied, Zuidlaardermeergebied, Elperstroomgebied, Arkemheen, IJsselmeer, Markermeer & IJmeer, Polder Zeevang, Boezems Kinderdijk, Donkse Laagten en Veerse Meer van Een deel van Boezems Kinderdijk betreft het voormalig Beschermd Natuurmonument Boezems Kinderdijk. Als natuurwetenschappelijke waarden die worden beschermd worden de volgende vegetaties genoemd: watervegetaties, verlandingsvegetaties, rietmoerassen, ruigte- en zeggenvegetaties, grienden en struwelen, graslandvegetaties. Ten aanzien van de fauna worden met name broedvogels en de foerageerfunctie van het voormalig Beschermd Natuurmonument voor broedvogels genoemd. Ook wordt melding gemaakt van het voorheen voorkomen van de visotter (Lutra lutra). De natuurschoonwaarden omvatten de cultuurhistorische waarden van het molen- en boezemcomplex, de relatieve ongereptheid van de boezems, en de afwisseling van open water en semi-natuurlijke begroeiingstypen. In Tabel 1 zijn de instandhoudingsdoelstellingen voor Boezems Kinderdijk weergegeven, zoals vermeld in het definitieve aanwijzingsbesluit. ( Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en 3

4 Tabel 1. De instandhoudingsdoelstellingen voor Boezems Kinderdijk. Landelijke staat van instandhouding Doelstelling omvang leefgebied Kwaliteit leefgebied Draagkracht aantal vogels Draagkracht aantal paren Broedvogels A029 Purperreiger -- = = 75 A119 Porseleinhoen -- = = 1 A197 Zwarte Stern -- > > 40 A292 Snor -- = = 9 Niet-broedvogels A050 Smient + = = 3700 A051 Krakeend + = = 90 A056 Slobeend + = = zeer ongunstig, + gunstig, = behoudsdoelstelling en > uitbreidingsdoelstelling. De purperreiger broedt in de westelijke moerassen van de Hoge Boezem van de Overwaard. In 2013 werden er 120 nesten geteld. Het porseleinhoen heeft in 2011, 2012 en 2013 niet in Boezems Kinderdijk gebroed. In 2010 werden nog zes territoria van deze soort vastgesteld, vier in de Nederwaard en twee in de Overwaard (Bieren et al., 2012). De zwarte stern broedt alleen in de Nederwaard, in 2013 met twintig nesten. De snor broedt in de moerassen van de Overwaard en de Nederwaard, in 2013 met 19 nesten. Tabel 2 geeft een overzicht van de aantalsontwikkelingen van de genoemde soorten in de periode (Bieren et al., 2014). Tabel 2. Broedgevallen/vastgestelde territoria van broedvogels waarvoor Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk is aangewezen. Jaar Purperreiger Porseleinhoen Zwarte stern Snor Voor de niet-broedvogels heeft Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk vooral een functie als overwinteringsgebied. Smient, krakeend en slobeend overwinteren op open water en foerageren op land (smient) en in het water (krakeend en slobeend). Voor de smient is Boezems Kinderdijk met name van belang als slaapplaats. In goede jaren slapen meer dan 5000 vogels op de Hoge Boezem van de Overwaard ( 4 Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en

5 Tabel 3). Deze vogels foerageren s nachts in de omliggende polders (Alblasserwaard en Krimpenerwaard). De slobeend houdt zich met name op in de Hoge Boezem van de Overwaard en in het westelijke deel van de Nederwaard. Slobeenden zitten vooral in een aantal sloten in het westelijke deel van de Hoge Boezem van de Overwaard (mededeling Natuur- en Vogelwacht 'de Alblasserwaard' (NVWA), 2013, Figuur 22). Figuur 2. Kerngebieden van de drie niet-broedvogels waarvoor een instandhoudingsdoelstelling geldt in Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk. Rood: smient; groen: krakeend; blauw: slobeend. Bron: mededeling NVWA, Als richtperiode dat overwinterende vogels van de genoemde drie soorten aanwezig zijn geldt: eind september begin april. Tabel 3 geeft een overzicht van de doelstelling, seizoensmaxima en trend van broedparen voor de niet-broedvogelsoorten uit het aanwijzingsbesluit van Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk. Tabel 3. Doelstelling en seizoensmaxima sinds 2007/2008 voor de niet-broedvogelsoorten uit het aanwijzingsbesluit van Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk. Bron: Netwerk Ecologische Monitoring (SOVON, RWS, CBS). Soort Doelstelling Functie 07/08 08/09 09/10t 10/11 10/12-12/13* Smient 3700 f, s Krakeend 90 f Slobeend 30 f * Voor de winterperiode en zijn geen aparte seizoensmaxima beschikbaar. De aantallen betreffen dus de seizoensmaxima voor de drie eendensoorten over twee winterperioden. f = foerageergebied; s = slaapplaats De te toetsen activiteiten omvatten: aanleg van een loswal/overslagplaats net buiten het Natura 2000-gebied (rode vlak inzet Figuur 1); Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en 5

6 transport van materiaal vanaf de loswal naar plas van de Hoge Boezem van de Overwaard (rode lijn Figuur 1); transport van personeel over het Achterwaterschap naar en van de plas van de Hoge Boezem van de Overwaard (blauwe lijn Figuur 1). De locatie van de los-/overslagplaats is weergegeven in Figuur 3. Vanaf de primaire waterkering nabij het Waardhuis rijden vrachtwagens van de bestaande afrit af. De vrachtwagens maken gebruik van de bestaande afrit (1). Onder aan het talud wordt een tijdelijke loswal gemaakt (2). Hiervoor is het nodig om een opsluitconstructie aan te brengen (3) van bijvoorbeeld stalen damwand, betonpalen of stalen buispalen. Figuur 3. De ligging van de los-/overslagplaats (2) met rood weergegeven. Met 1 is de afrit voor de vrachtwagens weergegeven. De opsluitconstructie (3) is met oranje aangeduid. In Figuur 4 is de doorsnede op de lijn A-A weergegeven. Ondergrond: Dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn, Hierdoor ontstaat een vaste constructie waaraan pontons of vaartuigen kunnen afmeren. De stortstenen berm tussen de palen en de teen van de primaire kering wordt met zand opgevuld om het vlak en op hoogte te maken. Dit wordt afgedekt met rijplaten, stelconplaten of draglineschotten. Figuur 4 is een schematische weergave van de doorsnede van de los-/overslagplaats. 6 Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en

7 Figuur 4. Schematische weergave doorsnede los-/overslagplaats (lijn A-A, Figuur 3) Waterschap Rivierenland. Vanaf de loswal wordt materiaal overgeslagen op een beun- of zolderbak. Ook wordt hier materieel op pontons gezet. Deze beun- of zolderbakken en pontons worden ook eerst per vrachtwagen aangevoerd en gelost. Vanaf de loswal vaart een vaartuig in zuidelijke richting, parallel aan de kade, en slaat tussen molen 1 en 2 in oostelijke richting af. Dit is de rode lijn in Figuur 1. Het eindpunt is voorzien ter hoogte van de vogelkijkhut. De omvang van de vaartuigen is aangepast aan de omstandigheden. Zo is de diepgang niet groter dan 1 meter, zodat de waterdiepte over de gehele route voldoende is. Tevens wordt de snelheid van de vaartuigen beperkt tot maximaal 5 km per uur, zodat er geen golfslag optreedt. Dit voorkomt beschadiging van de oevers. Mocht blijken dat deze snelheid te hoog is, dan wordt deze verlaagd. De in paragraaf 4.3 beschreven route wordt gebruikt voor aanvoer van materieel en materiaal. Het overige personeel gaat over het Achterwaterschap, dus niet door de Hoge Boezem van de Overwaard (HBO). Dit is aangegeven met de blauwe lijn in Figuur 1. Hierbij zal een aanlegplaats achter het Wisboomgemaal in het Achterwaterschap als opstapplaats dienst doen. Een nog te bouwen steiger en loopbrug (over de HBO-kade) net ten oosten van de achtste molen wordt overstapplaats. Vanaf deze plaats wordt het personeel met kleine bootjes naar de diverse werkpontons gebracht. Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en 7

8 Uit de Verstorings- en Verslechteringstoets blijkt de periode 15 augustus 15 oktober de minst kwetsbare periode om in te werken. Deze periode wordt dan ook aangehouden. Wanneer er voldoende maatregelen worden genomen die het broeden van vogels voorkomen, kan op de locatie van de loswal ook een (of mogelijk) twee weken eerder met de aanleg worden begonnen. Om hinder voor toeristen op de Lekdijk te voorkomen worden de ladingen bij voorkeur in de vroege morgen of de vroege avond op de losplaats gelost. Er wordt altijd gewerkt met daglicht. Vaarbewegingen door de Hoge Boezem van de Overwaard vinden altijd plaats ruim na zonsopkomst en ruim voor zonsondergang. Er zijn in de Hoge Boezem van de Overwaard twee typen vaarbewegingen te onderscheiden: enkele vaarbewegingen rond de start (15 augustus) en het einde van het werk (15 oktober), voor het vervoeren van de pontons met materieel; dagelijkse vaarbewegingen voor de aanvoer van het materiaal, gemiddeld vier vaarbewegingen per dag (tweemaal heen en tweemaal terug). Over het Achterwaterschap vinden dagelijks twee vaarbewegingen plaats voor vervoer van het personeel. Oppervlakteverlies, versnippering, verzoeting, verzilting, verdroging, vernatting, verandering in populatiedynamiek en bewuste verandering soortensamenstelling Bovengenoemde verstoringen zijn bij de in hoofdstuk 4 genoemde activiteiten niet aan de orde. Verzuring en vermesting door stikstof uit de lucht Omdat Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk geen stikstofgevoelige habitattypen of leefgebieden kent, is een verzuring en vermesting door stikstof uit de lucht niet relevant. Verandering stroomsnelheid, verstoring door mechanische effecten, verandering overstromingsfrequentie, verandering dynamiek substraat en verstoring door licht. Met de voorziene werkwijze, snelheidsvoorschriften en het verbod op het gebruik van kunstlicht zullen bovengenoemde verstoringen niet of nauwelijks aan de orde zijn. Een effect op de instandhoudings- of uitbreidingsdoelstellingen is uitgesloten. Verontreiniging In het bestek zijn twee posten opgenomen die verontreinigen voorkomen. Het betreft een verplichte inspectie van het materieel met een driewekelijke rapportverplichting, verplichting tot vervanging van materieel bij onvolkomenheden en de verplichte aanwezigheid van oliebooms die kunnen worden ingezet bij olielekkage. Met deze werkwijze is het optreden van verontreiniging uitgesloten. 8 Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en

9 Verstoring door geluid, verstoring door trilling en optische verstoring Deze typen verstoring kunnen optreden maar leiden gezien de periode waarin gewerkt wordt niet tot een aantasting van de instandhoudings- of uitbreidingsdoelstellingen. Deze periode (van 15 augustus 15 oktober) is in de Verstorings- en Verslechteringstoets naar voren gekomen als de periode na het broeden van purperreiger, porseleinhoen, zwarte stern en snor en voor het arriveren van de overwinterende soorten smient, krakeend en slobeend. Hierbij moet worden aangetekend dat porseleinhoen sinds 2010 niet meer in het Natura 2000-gebied heeft gebroed en zwarte stern uitsluitend broedt in de Hoge Boezem van de Nederwaard, ruim buiten de beïnvloedingszone van de werkzaamheden. Omdat de loswal/overslagplaats buiten de grenzen van het Natura 2000-gebied wordt gerealiseerd en niet in de buurt ligt van bekende broedplaatsen van soorten waarvoor Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk is aangewezen, kan er (wanneer de losplaats voor 15 maart ongeschikt wordt gemaakt voor broedende vogels) al een (of mogelijk twee) weken voor 15 augustus met de aanleg worden begonnen. Beschermde waarden voormalig Beschermd Natuurmonument Omdat de activiteiten niet leiden tot een fysieke verandering in het Natura 2000-gebied, is een aantasting van de beschermde waarden van voormalig Beschermd Natuurmonument niet aan de orde. De alternatieve werkwijze bestaat uit het aanleggen van een tijdelijke los-/overslagplaats, het aanvoeren van materiaal per boot via de Hoge Boezem van de Overwaard, het vervoeren van personeel via een boot over het Achterwaterschap en de aanleg van een steiger met houten loopbrug over de kade net ten oosten van de achtste molen. Deze leidt niet tot een significante aantasting van de instandhoudings- en uitbreidingsdoelstellingen van Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk wanneer er: gewerkt wordt in de periode 15 augustus 15 oktober; met een snelheid van 5 km per uur or langzamer wordt gevaren; boten een maximale diepgang hebben van 1 meter; uitsluitend tijdens daglicht wordt gewerkt; geen kunstlicht wordt gebruikt. Een tot twee weken eerder starten met de aanleg van de los/-overslagplaats leidt niet tot een effect op instandhoudings- en uitbreidingsdoelstellingen van Natura 2000-gebied Boezems Kinderdijk. Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en 9

10 Een aantasting van de beschermde waarden van voormalig Beschermd Natuurmonument is niet aan de orde. Alhoewel het varen in het gebied tot een minimum beperkt moet blijven is het, om voldoende flexibiliteit in het werk te houden, niet raadzaam om een grote beperking aan het aantal dagelijkse vaarbewegingen op te leggen. Het werk vindt plaats in de minst kwetsbare periode van het jaar en het is belangrijker om het werk af te hebben voordat een kwetsbare periode zich aandient dan de dagelijkse verstoring te minimaliseren. Bieren, P., A. Clements & A. Stip, Broedvogels Boezems Kinderdijk NVWA-rapport Natuur- en Vogelwacht de Alblasserwaard, Papendrecht. Hoorn, M.W. van den, Verstorings- en Verslechteringstoets. Verdiepen Achterwaterschap en realisatie rietmoeras Hoge Boezem van de Overwaard. In het kader van Natuurbeschermingswet Rapport RA , Regelink Ecologie & Landschap, Mheer. Royal Haskoning/DHV, Beheerplan bijzondere natuurwaarden Boezems Kinderdijk 10 Aanvullende notitie Verstorings- en Verslechteringstoets verdiepen Achterwaterschap en