Werknemersparticipatie in ondernemingsorganen internationale vergelijking 1

Transcriptie

1 Werknemersparticipatie in ondernemingsorganen - internationale vergelijking Bijlage 6 Werknemersparticipatie in ondernemingsorganen internationale vergelijking 1 Algemeen Van de in het EIRR-rapport onderzochte 15 landen (België, Denemarken, (voormalig West-)Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Zweden) kennen zeven landen een vorm van wettelijke werknemersparticipatie in de bestuurlijke en/of toezichthoudende ondernemingsorganen. Wetgeving of overeenkomsten met betrekking tot vertegenwoordiging of afvaardiging in boards zijn in het algemeen van toepassing op ondernemingen boven een bepaalde grootte of binnen een bepaalde sector. België Werknemers/OR hebben geen wettelijke bevoegdheden ten aanzien van de samenstelling van de raad van toezicht en van de directie. Denemarken Werknemers in limited companies (besloten vennootschappen) met 50 of meer werknemers hebben het recht vertegenwoordigers te kiezen in de raad van bestuur (bestyrelse). Deze is verantwoordelijk voor het overall-management van de onderneming en kan of moet (als het uitstaande aandelenkapitaal een bepaald bedrag te boven gaat) een managementteam benoemen, dat onder toezicht van de bestyrelse belast is met de dagelijkse gang van zaken. Eenderde wordt gekozen door de werknemers, met een minimum van twee. Alle leden hebben dezelfde rechten, verplichtingen en verantwoordelijkheden (inclusief een geheimhoudingsplicht). De Deense Companies Act sluit de leden uit van discussies over zaken waarin zij een substantieel belang hebben dat in strijd kan zijn met dat van de onderneming. (Voormalig West-)Duitsland Duitsland kent drie vormen van wettelijke medezeggenschap op het niveau van de board. 1. In joint stock companies (Aktiengesellschaft AG) en limited liability companies (Gemeinschaft mit beschränkter Haftung GmbH) met gemiddeld meer 1 De gegevens in deze paragraaf zijn met name ontleend aan: Employee participation in Europe; Works councils, worker directors and other forms of participation in 15 European countries form European Industrial Relations Review; EIRR report nr. 4, 1990; Social Europe; Employee representatives in Europe and their economic prerogatives, supplement 3/96. European Commission Over het algemeen zijn de in de rapporten gehanteerde Engelstalige of in de landstaal gestelde begrippen aangehouden. 119

2 dan 2000 werknemers is sprake van werknemersmedezeggenschap in de raad van commissarissen (Aufsichtsrat). Werknemersvertegenwoordigers vormen 50% van de Aufsichtsrat. De aandeelhouders wijzen de andere helft aan en benoemen de voorzitter die een beslissende stem heeft ingeval de stemmen staken. In de raad van bestuur moet een werknemersdirecteur zijn opgenomen. 2. In ondernemingen met ten minste 500 maar minder dan 2000 werknemers hebben de werknemers recht op een 1/3-vertegenwoordiging in de Aufsichtsrat. De vertegenwoordigers worden direct door alle werknemers gekozen. 3. In ondernemingen in de mijnbouw, ijzer- en staalindustrie met meer dan 2000 werknemers vormen werknemersvertegenwoordigers 50% van de Aufsichtsrat. Het totaal aantal leden van deze raad varieert tussen 11 en 21. Het elfde lid (ingeval de Aufsichtsrat uit elf leden bestaat) fungeert als onafhankelijk voorzitter. Zijn benoeming vindt plaats met instemming van ten minste 3 leden van beide delen van de Aufsichtsrat. In de raad van bestuur is een werknemersdirecteur opgenomen; deze wordt gekozen met instemming van de werknemersvertegenwoordigers. Finland Sinds 1990 geldt in Finland de Act on Personnel representation in the company Administration welke van toepassing is op ondernemingen met ten minste 150 werknemers met uitzondering van zogenoemde partnerships, verzekeringsmaatschappijen, stichtingen en ondernemingen in de publieke sector. Op basis van deze wet wordt de wijze van werknemersvertegenwoordiging in ondernemingsorganen verder uitgewerkt in een overeenkomst. Werknemersvertegenwoordiging wordt in elk geval geïntroduceerd als ten minste twee werknemersorganisaties die de meerderheid van de werknemers vertegenwoordigen, daarom vragen. Komt geen overeenkomst tot stand, dan kunnen de verschillende categorieën personeel uit hun leden ten minste één vertegenwoordiger kiezen in de raad van bestuur, de raad van commissarissen of een soortgelijk orgaan. De werkgever kan kiezen in welk orgaan er sprake zal zijn van vertegenwoordiging. Het aantal werknemersvertegenwoordigers kan variëren van 1 tot 4 en is gelijk aan ¼ van het totaal aantal leden in het orgaan. Frankrijk In Frankrijk kunnen ondernemingen kiezen voor een unitary- of two tier-boardstructuur. Er komen drie wettelijke vormen voor van werknemersvertegenwoordiging in raden van bestuur / raden van commissarissen van de onderneming. 1. De ondernemingsraad kan (afhankelijk van het aantal electoral colleges: 2 óf 4) vertegenwoordigers kiezen in de raad van bestuur of de raad van commissarissen. Deze vertegenwoordigers hebben recht op dezelfde informa- 120

3 tie als andere leden van de board en hebben een raadgevende rol, geen stemrecht. 2. Besloten vennootschappen kunnen gekozen werknemersvertegenwoordigers opnemen in de raad van bestuur of de raad van commissarissen. Het aantal vertegenwoordigers ligt tussen 1 en 4 met een maximum van 1/3 van het totaal aantal leden in de board. 3. In organisaties in de publieke sector en public limited companies met ten minste 200 werknemers en waarbij meer dan 50% van het share capital publiek eigendom is geldt een werknemersvertegenwoordiging op het niveau van de board. Het aantal vertegenwoordigers ligt tussen 2 en 1/3 van het totaal (te bepalen bij verordening). De vertegenwoordigers hebben volledig stemrecht. Griekenland In de socialised sector (publieke sector, banken en verzekeringen) is de Representative assembly of social control het hoogste orgaan. Deze uit 27 leden bestaande assembly omvat 9 overheidsvertegenwoordigers, 9 leden die de lokale autoriteit en consumenten vertegenwoordigen en 9 leden die direct door de werknemers van de onderneming zijn gekozen. Een 9 leden tellende raad van bestuur omvat 6 overheidsvertegenwoordigers en 3 leden die door de werknemers zijn gekozen. Ierland Ierland kent een wettelijke werknemersparticipatie in 11 overheids- en semioverheidsorganisaties (post, elektriciteit e.a.) op board-niveau: 1/3 van de leden van de raad van bestuur mag door de werknemers gekozen worden; de benoemingsrechten zijn voorbehouden aan vakbonden. In 39 overheids- en semi-overheidsorganisaties is sprake van vrijwillige sub-board participation. Deze vorm van participatie heeft de vorm aangenomen van consultatieve commissies welke zijn opgezet op verzoek van en gekozen door werknemers. Italië Werknemers en ondernemingsraad hebben geen wettelijke bevoegdheden ten aanzien van de (samenstelling van de) raden van bestuur. Luxemburg De wetgeving inzake werknemersvertegenwoordiging op het niveau van de raad van bestuur in Luxemburg heeft betrekking op publieke ondernemingen met ten minste 1000 werknemers (gedurende de laatste drie jaar in dienst) en op ondernemingen waarin de staat een aandeel heeft van ten minste 25%. In ondernemingen met 1000 werknemers vormen werknemersvertegenwoordigers 1/3 van de raad van bestuur. In gedeeltelijke overheidsondernemingen is sprake van 1 werknemersvertegenwoordiger per 100 werknemers tot een maximum van 1/3 van het aantal leden van de board. 121

4 Werknemersvertegenwoordigers worden gekozen door de OR. In de ijzer- en staalindustrie gelden speciale regels: de vakbonden mogen 3 vertegenwoordigers benoemen die geen werknemer van de onderneming hoeven te zijn. Het mandaat van de werknemersvertegenwoordigers kan door degenen door wie zij zijn gekozen worden ingetrokken. Alle vertegenwoordigers hebben dezelfde bevoegdheden en verantwoordelijkheden; de werknemersvertegenwoordigers hebben een bijzondere ontslagbescherming. Oostenrijk In Oostenrijk moeten de Aktiengesellschaft, de GmbH (alleen als het gemiddeld aantal werknemers hoger is dan 300) en de coöperatie over een raad van toezicht (Aufsichtsrat) beschikken. De raad van toezicht benoemt de directeuren van de board of management (die verantwoordelijk is voor de dagelijkse gang van zaken). De ondernemingsraad vaardigt één lid voor de raad van toezicht af voor elke twee leden die gekozen worden door de aandeelhouders (de Aufsichtsrat bestaat dus voor 1/3 uit werknemersleden). De ondernemingsraad mag zijn vertegenwoordigers vervangen. Alle leden van de Aufsichtsrat hebben dezelfde rechten. De ondernemingsraad heeft ook 1/3 van de zetels in de commissies van de Aufsichtsrat. Portugal Werknemers en ondernemingsraad hebben geen wettelijke bevoegdheden ten aanzien van de (samenstelling van de) raden van bestuur. Spanje In Spanje is geen wettelijke voorziening voor werknemersvertegenwoordiging in het management van ondernemingen (meer). In 1986 is een overeenkomst over werknemersvertegenwoordiging op het niveau van de raad van bestuur in overheidsondernemingen gesloten (APEP). APEP omvat een raamwerk voor vertegenwoordiging in de raad van bestuur of in een gemeenschappelijke commissie van toezicht. In ondernemingen met meer dan 1000 werknemers kunnen de werknemers tussen een commissie van toezicht of twee zetels in de raad van bestuur kiezen. Verenigd Koninkrijk In het VK is geen (wettelijke) werknemersrepresentatie in ondernemingsorganen. Wel zijn daartoe pogingen ondernomen, m.n. Bullock Commission (1977). Deze commissie stelde de 2x + y-formule voor in ondernemingen met meer dan 2000 werknemers. De werkgevers waren hiertegen, de werknemers verdeeld. Na het aantreden van de Tories in 1979 zijn geen verdere initiatieven genomen. 122

5 Zweden In Zweden hebben de vakbonden op grond van de wet het recht in naamloze vennootschappen en coöperaties met ten minste 25 werknemers, twee leden (plus plaatsvervangers) in de board te benoemen. Lokale vakorganisaties die deelnemen aan het CAO-overleg en die 50% van de werknemers van de onderneming vertegenwoordigen, mogen een vertegenwoordiger in de board benoemen (zijnde een werknemer van de onderneming). Alleen als een bond 80% van de werknemers organiseert, kan deze beide vertegenwoordigers benoemen. De plaatsvervangers mogen (ook als het desbetreffende lid aanwezig is) de vergaderingen bijwonen en daarin spreken. Alleen als het lid afwezig is mogen zij stemmen. Werknemersleden hebben dezelfde status als de andere leden van de raad van bestuur: zij zijn persoonlijk en financieel aansprakelijk als de onderneming frauduleus handelt. Ze mogen echter niet deelnemen aan discussies inzake arbeidsconflicten en CAO-onderhandelingen. 123