Evaluatie KRW-proces Rijn-West QUICK SCAN

Transcriptie

1 Evaluatie KRW-proces Rijn-West QUICK SCAN Org-ID Robert de Graaff Leo Joosten Bureau KLB Nanneke van der Heijden Yael Schwartz 26 november Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

2 2 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

3 Inhoudsopgave 0. Managementsamenvatting 5 1. Inleiding Beschrijving van het KRW-proces Rijn-West Het Plangebied Processchema Fase 1 van het proces in Rijn-West Fase 2 van het proces in Rijn-West Vormgeving proces Vormgeving proces op (deel)stroomgebiedniveau De Adviesnota Schoon Water Het vervolgproces Werkwijze Oriëntatie Internet-enquête Uitwerking en interpretatie Inhoudelijke resultaten Verwachtingen Uitwerking enquête Adviesnota Schoon Water Gebiedsplannen Draagvlak Samenwerking en vernieuwing Doorwerking Sterkte-zwakte-analyse Aanbevelingen Inrichting & aanpak Verwachtingen Uitwerking van de enquête De werkstructuur De tijdsdruk Resultaatverplichting en onderling commitment Parallelle inrichting proces Ontbreken standaardwerkwijze gebiedsprocessen Beslissingsbevoegdheid RBO De adviesrelatie tussen RBO en klankbordgroep Meerwaarde t.o.v. traditionele manier van werken Sterkte-zwakte-analyse Aanbevelingen 44 3 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

4 6. Proces en rollen Verwachtingen Uitwerking enquête Kwaliteit van de besluitvorming Afstemming RBO met RAO, Rijk en klankbordgroep Betrokkenheid maatschappelijke organisaties Rol gemeente-ambassadeurs Parallelle procesgang Rollen organisaties m.b.t. oppervlaktewater Rollen organisaties m.b.t. grondwater Sterkte-zwakte-analyse Aanbevelingen Toekomstperspectief Uitwerking enquête Geschiktheid aanpak voor uitvoeringsfase Geschiktheid aanpak voor Tweede SGBP Geschiktheid aanpak voor andere thema s Aanbevelingen Interviewronde bij leden van het RBO Conclusies en aanbevelingen Resultaten Inrichting en aanpak Proces en rollen Toekomstperspectief Gesprekken met bestuurders van het RBO 67 4 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

5 Managementsamenvatting In juni 2008 heeft het Regionale Bestuurlijke Overleg (RBO) Rijn West de Adviesnota Schoon Water vastgesteld. De adviesnota is het resultaat van een proces van 4 jaar implementatie van de Kaderrichtlijn Water (KRW), waarbij 5 provincies, 8 waterschappen en ruim 185 gemeenten waren betrokken. Hoe kijken de direct betrokkenen terug op dit proces? De Quick scan evaluatie laat zien dat de betrokkenen in grote lijnen positief zijn over de kwaliteit van de werkstructuur, de samenwerking, de invulling van de rollen en het eindresultaat. Belangrijke element was het positieve samenspel tussen de gebiedsprocessen, het uniform kunnen vastleggen van informatie in databases voor het hele gebied van Rijn-West en het doorvertalen in de adviesnota Schoon Water. Zij plaatsen ook kritische kanttekeningen, met name bij de kwaliteit van het werkproces. Maar duidelijk is dat zij in meerderheid door willen met deze succesvolle aanpak. Conclusie is dat de samenwerking volwassen is geworden. Samen werken aan een gezamenlijk plan blijkt vruchtbaar. De respondenten zijn veelal positief over verbreding van de agenda. De meeste geïnterviewde bestuurders zijn op dit punt voorzichtiger. Zij willen de samenwerking binnen het deelstroomgebied voorlopig de focus geheel houden op de KRW. De onderzoekers en het kernteam adviseren om de komende jaren in te zetten op: monitoring van de uitvoer van de KRW-maatregelen, het intensivering van de samenwerking tussen de naburige waterbeheerders, het verbeteren van wateren waar de doelen nog niet gerealiseerd worden het meekoppelen met maatregelen voor de waterdoelen in Natura2000 en WB21 het doorvoeren van een aantal technische verbeteringen in de hulpstructuur zelf. Een uniek proces De Kaderrichtlijn Water heeft meer opgeleverd dan alleen haalbare en effectieve plannen voor een betere waterkwaliteit. De KRW vroeg ook om een nieuwe manier van samenwerken tussen alle verschillende overheden. Ook op dit punt kunnen we meer dan tevreden zijn met het resultaat. De investeringen in de samenwerking zullen ook in de toekomst hun rendement opleveren, bij de uitvoering van de maatregelen maar ook op andere terreinen. De Kaderrichtlijn Water is een uniek proces dat ons veel heeft opgeleverd. Dat schrijft Harry Keereweer als voorziter van het Regionaal Bestuurlijk Overleg (RBO) Rijn-West in de Adviesnota Schoon Water die het RBO in juni 2008 presenteert. De Adviesnota brengt doelstellingen, maatregelen en kosten van de implementatie van de KRW in Rijn-West in beeld. Quick scan evaluatie Harry Keereweer spreekt in zijn voorwoord namens het RBO. Maar in hoeverre wordt die mening gedeeld door andere betrokkenen: de leden van het Regionaal Ambtelijk Overleg (RAO), de gemeenteambassadeurs, de trekkers van de gebiedsprocessen en de vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties? Zijn die ook zo enthousiast? Wat zien zij als sterke en zwakke punten van het KRW-proces? Het kernteam heeft ORG-ID gevraagd om met hen het KRW-proces in Rijn-West voor het RBO te evalueren. Het RBO wilde een schets van het KRW-proces, de belangrijke momenten daarin, zicht op de ervaringen en de wensen van de betrokkenen voor een eventueel vervolg. De evaluatie bestaat uit een beschrijving van de structuur en het doorlopen werkproces, een internet enquête en een twaalftal interviews van leden van het RBO. De evaluatie maakt ook gebruik van de uitkomsten van een onderzoek van het RBO naar de borging van de uitkomsten van de gebiedsprocessen in de waterplannen. De quick-scan is uitgevoerd om input te leveren voor de discussie over de toekomst van het RBO en het vervolg van de KRW. Daarom is het moment van de quick scan evaluatie vroeg. Het krw-proces is nog niet geheel afgerond, de inspraak en de definitieve vaststelling van de plannen moeten nog volgen. De samenvatting beschrijft eerst het KRW-proces, daarna de uitkomsten van de 5 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

6 internet-enquête, de resultaten van de bestuurlijke interviews en tot slot de bestuurlijke conclusies die uit de quick scan evaluatie als geheel kunnen worden getrokken. Deelstroomgebied Rijn-West: groot en complex Het deelstroomgebied Rijn-West beslaat het werkgebied van 5 provincies, 8 waterschappen en 200 gemeenten Er wonen ca. 7,5 miljoen mensen. Rijn-West is daarmee het grootste en meest complexe (deel)stroomgebied van Nederland(zie figuur S.1). Figuur S.1: Deelstroomgebied Rijn-West Voor de implementatie van de KRW is een hulpstructuur ontwikkeld met een bestuurlijke (RBO) en een ambtelijke regiegroep (RAO), een kernteam met procesmanager, een klankbordgroep met maatschappelijke organisaties, gemeenteambassadeurs en een 40-tal gebiedsprocessen (zie figuur S.2). ORG-ID, Bureau KLB en het kernteam Rijn-West hebben samen de quick scan evaluatie van het proces en de producten vormgegeven. Met de quick scan evaluatie is bekeken hoe de hulpstructuur heeft gefunctioneerd. Het KRW-proces in vogelvlucht Figuur S.3 toont een beknopt schematisch overzicht van de inrichting van het KRW-proces in Rijn- West, met de belangrijkste processtappen in de tijd, vanaf het van kracht worden van de Kaderrichtlijn Water in 2000 tot aan de rapportage over het Eerste Stroomgebiedbeheersplan aan de Europese Unie in Belangrijke stappen zijn: de instelling van het RBO en het RAO, de globale analyse uitmondend in zomernota, de start van de gebiedsprocessen, de doorvertaling van de decembernota s de oplevering van de adviesnota Schoon Water, de inbreng van de adviesnota in het SGBP. 6 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

7 Figuur S.2: Hulpstructuur voor de implementatie van de KRW Figuur S.3: processchema van de implementatie van de KRW in Deelstroomgebied Rijn-West. 7 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

8 De Quick scan evaluatie heeft betrekking op fase 2 van het proces in Rijn-West van 2005 t/m 2008 en het parallelle proces in de deelgebieden van 2006 t/m De uitkomsten van de Quick scan internet-enquête Aan ruim 250 direct betrokkenen in het deelstroomgebied Rijn-West is gevraagd om op internet een vragenlijst in te vullen. Van deze deelnemers hebben 113 mensen de vragenlijst ingevuld van zo n 44%. Een bevredigende respons. Figuur S.4 geeft een totaalbeeld 1 van de waardering van het proces op basis van de antwoorden op de verschillende vragen. waardering toekomstperspectief waardering van de rollen kwaliteit van het werkproces kwaliteit van de werkstructuur kwaliteit van de samenwerking kwaliteit van het eindresultaat 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% goed neutraal slecht Figuur S.4: Algehele beoordeling van de onderzochte aspecten. De waardering blijkt overwegend positief op alle onderzochte aspecten. In figuur S.5 is de score onderverdeeld naar onderliggende deelaspecten. Ook hier zijn de scores overwegend positief. Dat roept het beeld op van een evenwichtig proces waar goed op de diverse deelaspecten is gestuurd. Kwaliteit van het eindresultaat en de samenwerking De betrokkenen beoordelen de Adviesnota Schoon Water en onderliggende gebiedsplannen overwegend positief beoordeeld (meer dan50% geeft het oordeel goed en, miner dan3% slecht ). Wel wordt geconstateerd dat moeilijke thema s als diffuse bronnen en de ruimtelijke aanpak waterkwaliteitsknelpunten zijn doorgeschoven naar het tweede SGBP. Ook de procesmatige resultaten als draagvlak en samenwerking worden positief beoordeeld (meer dan 50% goed). Deze meerwaarde kan de komende jaren verzilverd worden bij de uitvoering van het SGBP. De verwachting over de doorwerking van deze resultaten uit de gebiedsprocessen is gematigd positief. 44% gelooft in volledige of sterke doorwerking van de resultaten. De helft van de respondenten verwacht daarentegen dat deze doorwerking beperkt zal zijn of zelfs nihil (7%). Dit lijkt wat zorgelijk, met name omdat vooral ook het RAO hier sceptisch over is. Echter, de behoudende inschatting blijkt vooral bepaald door het moment waarop de quick scan is afgenomen. De Adviesnota moest nog zijn weg vindt naar het nationale SGBP en de doorvertaling naar waterplannen en gemeentelijke besluiten was nog volop in gang. Uit de Het RBO heeft recentelijk geëvalueerd in 1 Daarbij zijn verschillende antwoordcategorieën samengevoegd. Zo is goed een optelsom van zeer goed, goed, grote meerwaarde, belangrijk, positief. Neutraal is de optelsom van neutraal, geen van beide en weet niet. Figuur 4 geeft daarmee geen absoluut beeld, maar een globaal beeld. Voor absolute uitkomsten verwijzen we naar het onderzoeksrapport zelf. 8 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

9 hoeverre de uitkomsten van de gebiedsprocessen zijn geborgd in de waterplannen. Deze borging blijkt goed. De gebiedsprocessen hebben daarom goed gewerkt en de resultaten hebben hun weg gevonden in de regionale en nationale waterplannen. Figuur S.5: Score op deelaspecten van kwaliteit van het eindresultaat, van de samenwerking, van de werkstructuur, van het werkproces, van de rollen en de waardering van het toekomstperspectief. De schaalverdeling is hetzelfde als in figuur S.4. Kwaliteit van de werkstructuur en organisatie De werkstructuur in Rijn-West wordt overwegend positief gewaardeerd, met name voor wat betreft het aanwijzen en inrichten van deelgebiedprocessen, de samenwerking op het schaalniveau van Rijn- West en de structuur met het RBO, RAO, kernteam, procesmanager, de klankbordgroep en ambtelijke werkgroepen. Over het schaalniveau wordt verschillende gedacht, sommigen zien het als belemmering vanwege de complexiteit en het grote aantal betrokken partijen. Het ontbreken van beslissingsbevoegdheden van het RBO is door het RBO niet als belemmering ervaren. Integendeel: er is daardoor geen energie verspild aan competentiekwesties en het gezag van unanieme adviezen was groot. Het RAO daarentegen was hier minder enthousiast over. Als belangrijke positieve factoren zijn genoemd de hoge tijdsdruk (bewuste keuze in de organisatie) en de resultaatverplichting vanuit de EU: deze hielden de vaart in het proces en dwongen tot het doorhakken van knopen. Het gevolg is een hoog onderling commitment. Wel hebben inhoudelijke 9 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

10 kwaliteit, zorgvuldigheid en communicatie richting organisaties/mensen regelmatig geleden onder de tijdsdruk. Faciliteiten als richtlijnen, handreikingen en begrippenkaders vanuit EU, Rijk en RBO blijken belangrijke hoekstenen te zijn geweest, ondanks dat er ook veel commentaar is op kwaliteit en tijdigheid ervan. Het opbouwen van het gemeenschappelijke kader heeft duidelijk veel tijd en energie gekost, maar de waarde ervan is hoog. Het gebiedsproces en het opstellen van de waterbeheerplannen en de adviesnota zijn parallel geschakeld om tijd te winnen. Het RBO was hier het meest positief over. Het RAO het minst. De ambtenaren worstelden met de afstemming. Een zelfde verschil in waardering tussen RBO en RAO is terug te zien als het gaat om de waardering van de beperkte standaardisering van de gebiedsprocessen. Positief vanwege mogelijk maatwerk, negatief omdat de resultaten moeilijk te bundelen zijn. Bijna alle betrokkenen (83%) zien meerwaarde van het KRW-proces tegenover de traditionele manier van werken. Met name de versterking van de kwaliteit van de netwerken en contacten, de verdieping van het inzicht in de KRW-opgave en de grotere betrokkenheid van de eigen organisatie bij het proces werden hoog gewaardeerd. Wel stellen zij zich de vraag of een aanpak als deze nu als een vernieuwing gezien moet worden of als alleen maar als goed doen wat standaard al zou moeten gebeuren. De werkstructuur inclusief gebiedsprocessen bevalt goed. Wel is het van belang om de rol- en verantwoordelijkheidsverdeling nader te verhelderen. De omvang van Rijn West noopt ook tot aandacht voor het terugbrengen van het aantal direct betrokkenen. Verder zijn de maatschappelijke organisaties niet altijd in staat geweest om het tempo van het proces te volgen. De energie die in gemeenschappelijke begrippenkaders, richtlijnen en handleidingen gestopt is, is goed besteed. Ondanks de kritiek, die deze kaders soms ook uitlokken, worden ze hogelijk gewaardeerd. De samenwerking met de klankbordgroep is zowel door het RBO als de klankbordgroep positief gewaardeerd. Wel plaatst de klankbordgroep kanttekeningen bij de mate waarin ze feitelijk een bijdrage hebben kunnen leveren. Leden van de klankbordgroep vinden het lastig om het proces echt bij te benen, onder andere door de hoeveelheid stukken en tijdstip van ontvangen. Daardoor is ook een goede bespreking met de achterban vaak problematisch. Het is van belang dat het RBO de komende periode aandacht besteedt aan het terugmelden van de doorwerking van de adviezen van de klankbordgroep naar het SGBP en de andere waterplannen. Ook is het goed om bij een vervolg met de klankbordgroep te bespreken hoe de inbreng van de maatschappelijke organisaties nog beter georganiseerd kan worden. Kwaliteit van het werkproces en waardering rollen De kwaliteit van de besluitvorming in RBO, RAO, bestuurlijke en ambtelijke gebiedsprocessen was over het algemeen goed. Wel worden wat kanttekeningen gezet bij de grootte van het RAO en de traditionele aanpak met lange agenda s en omvangrijke vergaderstukken. Voor het vervolg is het beter om op vergaderingen agendapunten meer procesmatig dan technisch te behandelen. Separaat kunnen dan meer inhoudelijke sessies gepland worden. Oriëntatie en besluitvorming lopen dan minder door elkaar. Ook de afstemming tussen Rijk en RBO en tussen RBO en RAO is positief ervaren. De respondenten zijn positief over het inrichten van parallelle processen voor het opstellen van de diverse plannen en het leren werken met parallelle processen. Wel is men wat kritischer als het gaat om het uiteindelijke verloop ervan. Dan is een groot deel wat neutraler. Met name de coördinatie in informatie tussen de parallelle processen kan nog verbeteren. Het RBO is hierover nog het meest positief, het RAO het meest kritisch. Dit is te begrijpen omdat het RAO sterk afhankelijk was van een goede onderlinge afstemming van de parallelle processen. De rol van de gemeenteambassadeurs wordt hogelijk gewaardeerd. Er wordt geconstateerd dat zonder de gemeenteambassadeurs, de gemeenten veel minder bij de gebiedsprocessen betrokken zouden zijn geweest. Verder zijn de betrokkenen positief over de manier waarop de waterschappen hun rol in het proces hebben opgepakt. De gemeenten worden positief beoordeeld op hun rol bij grondwater en minder goed op hun rol bij oppervlaktewater. Dit is wat bevreemdend, vanwege de in omvang beperkte rol die de gemeenten bij grondwater hebben gespeeld. De respondenten hebben 10 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

11 deze beoordeling niet nadere toegelicht. Bij de provincies was dit juist andersom. Bij oppervlaktewater is men kritisch over de beperkte inhoudelijke rol die de provincie gespeeld heeft. De rolverdeling voor met name grondwater wordt ervaren als onduidelijk en moet beter worden uitgewerkt. De overdracht van een deel van de grondwatertaken naar de waterschappen speelt hierbij mogelijk een rol. Kansen voor de toekomst De helft van de betrokkenen is van mening dat de ontwikkelde aanpak ook geschikt is voor de uitvoeringsfase van het eerste SGBP. Een kwart vindt dat niet. Omdat het niet meer gaat om planvoorbereiding, maar om begeleiding van de uitvoering is aanpassing en stroomlijning van de structuur nodig. Hetzelfde beeld wordt zichtbaar als het gaat om het 2e SGBP. Voor beide geldt ook dat de belangrijkste aanpassingen op het vlak liggen van de schaalgrootte, de rol- en verantwoordelijkheidsverdeling en de wijze van betrekken van maatschappelijke organisaties. Inhoudelijk is bij de voorbereiding van het 2e SGBP een scherpere focus nodig op diffuse bronnen en een ruimtelijke aanpak van waterkwaliteitsproblemen. De potentie van de aanpak voor andere thema s wordt hoog ingeschat, zij het iets minder dan voor de volgende fasen van de implementatie van de KRW. Het gaat dan met name om de thema s Waterveiligheid/WB21, klimaatbeleid en ruimtelijke ordening. De deelnemers aan het KRW-proces vinden dat de vitale aspecten van samenwerking op schaalniveau Rijn-West, deelgebiedprocessen en de werkstructuur in stand moeten blijven. Het verdient volgens de deelnemers wel aanbeveling om de omvang te verminderen door vermindering van het aantal betrokkenen en het procesmatig zorgvuldig van het begin actief mee laten denken van maatschappelijke organisaties. Algemene conclusie onmogelijke opgave tot een goed einde gebracht De implementatie van de Kaderrichtlijn Water heeft de afgelopen jaren veel scepsis bij overheden en belangenorganisaties opgeroepen. Niet zelden is het woord onmogelijke opgave gevallen. In Rijn- West is het KRW- proces voor wat betreft de planvorming, ondanks al zijn complexiteit in de ogen van betrokkenen tot een goed einde gebracht. Betrokkenen zijn overwegend positief over het inhoudelijke en procesmatige resultaat. Ook de werkstructuur en het werkproces krijgen een overwegend positieve waardering. Uiteraard zijn er ook de nodige kanttekeningen. Met deze lessons-learned in het achterhoofd biedt de KRW-aanpak in de ogen van betrokkenen perspectief voor toekomstige beleid: zowel voor de uitvoering van het 1e stroomgebiedbeheersplan, het opstellen van het tweede stroomgebiedbeheersplan. Ook is bijna de helft van de respondenten positief over het oppakken van andere beleidstrajecten als Waterveiligheid/WB21 en klimaatbeleid. Bestuurlijke interviews Het kernteam Rijn-West heeft in het kader van de quick scan evaluatie 12 interviews afgenomen bij leden van het RBO. In deze interviews zijn de resultaten van de enquête getoetst en zijn de resultaten in een open gesprek doorvertaald naar conclusies en aanbevelingen voor de agenda van het RBO Rijn-West voor de komende jaren. De geïnterviewde bestuurders herkennen en bevestigen het beeld dat uit de enquête naar voren komt. Het KRW-proces is naar hun mening goed op gang, maar moet vol doorgetrokken worden de uitvoeringsfase in. Ook de voorbereiding van het tweede SGBP komt daarna weer op de agenda. Bijna alle geïnterviewde bestuurders willen de samenwerking in het RBO ook voortzetten, waarbij over de aanpassingen en invulling van de agenda wat verschillende accenten worden gelegd. De bestuurders zijn blij met het draagvlak voor het RBO en de gehele hulpstructuur. Echter, de meesten zijn terughoudend als het gaat om verbreding van de agenda. 11 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

12 Conclusies van de quick scan evaluatie De enquête, de bestuurlijke interviews en het onderzoek naar de doorwerking van de gebiedsplannen naar de diverse waterplannen leiden tot een aantal samenhangende conclusies en aanbevelingen. KRW vraagt intensievere samenwerking in stroomgebied De samenhang die de KRW vraagt, betekent voor Nederland intensievere samenwerking in het stroomgebied, samenwerking over bestuursgrenzen heen, een gelijktijdige planvorming van alle overheidslagen en een integrale benadering en afstemming van resultaatgerichte kosteneffectieve maatregelen. De plannen geven een grote impuls aan verbetering van de waterkwaliteit en voldoen aan de doelen van de KRW Met de uitwerking van ruim 40 integrale gebiedsprocessen is door alle partijen in Rijn-West de Kaderrichtlijn Water volledig en breed geïmplementeerd. Met deze uitwerking laten de partijen zien dat ze boven op de huidige inspanningen een groot aantal extra maatregelen gaan nemen om de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater te verbeteren. Dit leidt op drie niveaus tot resultaten: 1. Burgers zien de komende jaren een aanzienlijke verbetering van de waterkwaliteit; vooral door een groot aantal inrichtingsmaatregelen zal dit zichtbaar zijn. 2. Bestuurders op lokaal, regionaal en nationaal niveau hebben vormgegeven aan intensieve samenwerking (gebiedsprocessen, regionaal bestuurlijk overleg en landelijk overleg) bij de uitwerking van de Kaderrrichtlijn Water en hebben gezamenlijk een samenhangend en betaalbaar pakket van maatregelen vastgesteld; 3. Brussel ontvangt een uitwerking van de richtlijn die naar verwachting van het RBO voldoet aan de verplichtingen en ambities die zijn vastgelegd in de Kaderrrichtlijn Water. Dat is het resultaat van de samenwerkende overheden in het RBO Rijn-West. De interviews leiden tot de volgende gedeelde constateringen over het KRW-werkproces en visie op de toekomst van het RBO Rijn-West: Samenwerking op watergebied is volwassen geworden De samenwerking in het waterbeheer, zowel bestuurlijk als ambtelijk, is de afgelopen jaren gegroeid en volwassen geworden. Gezien de algemene waardering van het proces en de resultaten hebben de partijen in het deelstroomgebied Rijn-West aangetoond dat zij, ondanks de grote van het deelstroomgebied, in staat zijn geweest een complex en internationaal beleidsdossier concreet te vertalen naar een haalbaar en betaalbaar pakket aan maatregelen. Zij hebben ook aangetoond dat bestuurlijke samenwerking in een netwerkstructuur (regionale bestuurskracht door netwerkvorming), zonder de bestaande gezagsverhoudingen geweld aan te doen, tot effectieve besluitvorming kan leiden, mits gedegen voorbereid en bestuurlijk aangestuurd. Samen werken aan een gezamenlijk plan is vruchtbaar Het overkoepelende product Adviesnota Schoon Water, waarin de uitkomsten van het regionaal KRW-gebiedsproces zijn samengevat, wordt gewaardeerd door de deelnemende partijen. De partijen in het deelstroomgebied Rijn-West blijken gezamenlijk succesvol te hebben gewerkt aan deze nota. Het samen werken aan de Adviesnota heeft geleid tot het binden en boeien van de bestuurders in het deelstroomgebied. Ook zijn grensoverschrijdende thema s geharmoniseerd, zoals omvang en inhoud maatregelpakket, weergave van de doelen, presentatie van doelbereik en geprojecteerde ambitie, transparantie in de beleidsopgave voor de toekomst en transparantie in de presentatie van de kosten. Het samen werken aan de Adviesnota heeft geleid tot een betere acceptatie bij alle partijen om daadwerkelijk af te stemmen. Uit de eerste evaluatie van de doorwerking van de Adviesnota in de regionale waterplannen valt te concluderen dat meer dan 90% van de uitkomsten uit de gebiedsprocessen, samengevat in de Adviesnota, opgenomen is in ontwerp/waterplannen. Dit onderstreept dat de gekozen werkwijze succesvol is geweest. Samen werken in (deel)stroomgebieden: focus houden op de KRW De samenwerking in het (deel)stroomgebied Rijn-West heeft zich tot nu toe gericht op de invoering van het KRW-beleid en de daarmee samenhangende thema s uit overige communautaire wetgeving 12 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

13 (N2000, Nitraatrichtlijn, Stedelijke afvalwaterrichtlijn, etc.). Ook vanuit Europa valt te verwachten dat de integratie van Europees beleid tav waterkwaliteit de komende jaren nader zal wordt geïntegreerd in de KRW. Het geprojecteerde waterkwaliteitsbeleid zoals weergegeven in het 1e SGBP en de daarbij komende verantwoording van de uitvoering van dit beleid is al een enorme uitdaging. Hoewel uit de enquête de positieve houding blijkt om de agenda van het RBO te verbreden menen de geïnterviewde bestuurders dat het niet gewenst is de agenda van het RBO verder te verzwaren. Het RBO ziet op dit moment het zorgen voor volledige integraliteit van het waterbeheer niet als taak. De KRW verlangt samenwerking in stroomgebieden en rekent af op de uitvoering. De komende jaren zijn er om deze aanpak en samenwerking te continueren en het voorgenomen beleid ook daadwerkelijk uit te gaan voeren. Dit geldt voor zowel de regionale partijen, als de betrokken ministeries. Inzet komende jaren gericht om de KRW op peil te houden Het bestuurlijke commitment en de samenwerking is tot nu toe nog niet echt op de proef gesteld. Komende jaren zal blijken of alle maatregelen kunnen worden uitgevoerd en alle afspraken worden nagekomen. Ook moet blijken of belangrijke bestuurlijke kwesties die geagendeerd zijn of doorgeschoven naar het 2e SGBP succesvol ter hand kunnen worden genomen. Aanbevelingen voor de bestuurlijke agenda Op grond van de uitkomsten van de quick scan evaluatie adviseren wij de volgende vier hoofdonderwerpen voor de bestuurlijke agenda van de komende jaren (voor zowel grond- als oppervlaktewater): a. Monitoring van de uitvoering van de KRW-maatregelen. Hiertoe kan een gezamenlijke uitvoeringsstrategie worden opgesteld, waarbij de insteek is om kosteneffectief en efficiënt samen te werken bij de uitvoering van de maatregelen. Met het oog op de resultaatsverplichting op de uitvoer van de maatregelen is het wenselijk om een gedegen monitoring van de uitvoering op bestuurlijk niveau te blijven agenderen, om indien nodig bij te kunnen sturen. b. Intensivering van de samenwerking, breder dan Rijn-West. Als (deel)stroomgebied in het meest benedenstroomse deel van de Rijn is het van belang om goed de omgeving te blijven volgen. Dat vraagt om niet alleen een intensieve samenwerking tussen de waterbeheerders binnen het stroomgebied Rijn in Nederland, maar zeker ook met haar bovenstrooms gelegen partners in met name Duitsland. c. Prioriteit bij aanpak van onderwerpen die naar voren zijn geschoven. Er ligt nu een maatregelenpakket met rijks- en regionale maatregelen, dat naar verwachting voldoende is om in het (deel)stroomgebied Rijn-West in 2027 in ruim 40% van de waterlichamen het doel te halen, en in de overige 60% van de wateren een flinke verbetering te bewerkstelligen. Er is nog een extra inspanning nodig om ook in deze wateren het doel te halen. Deze extra stap bestaat ten minste uit (1) het nemen van extra regionale maatregelen in het tweede en derde Stroomgebiedbeheerplan, (2) de uitvoering van het synergie- en innovatieprogramma en (3) aanvullend generiek beleid van het Rijk in de periode ten aanzien van mest, zuiveringen of andere bronnen. Naast de effecten van dit beleid zelf kunnen hierdoor aanvullende regionale maatregelen effectief blijken. d. Versterking van meekoppeling. Om gedurende de uitvoering van de maatregelen optimaal gebruik te maken van synergie met aanverwante beleidsvelden, wordt de komende periode de koppeling tussen waterkwaliteit, de waterdoelen in de N2000 en de uitvoering van WB21 maatregelen strakker georganiseerd. 13 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

14 1. Inleiding Sinds 2003 werken provincies, waterschappen, gemeenten en andere betrokken actoren in Nederland samen om te komen tot afgestemd waterbeheer. Drijfveer is het tijdig voldoen aan de wettelijke verplichtingen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) en aan de nationale afspraken over het uitvoeren van het Waterbeheer 21 e eeuw (WB21), zoals vastgelegd in het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW). WB21 is overigens al grotendeels in uitvoering. Het KRW-proces in Nederland is opgedeeld over stroomgebieden, waaronder dat van de Rijn. Het Nederlandse stroomgebied van de Rijn is omvangrijk en daarom op zijn beurt opgesplitst in vier deelstroomgebieden, waaronder het deelstroomgebied Rijn-West. In Rijn-West is (evenals in de andere deelstroomgebieden) vanaf 2005 een intensief proces doorlopen om doelen en maatregelenprogramma s op te stellen. Dit proces heeft geculmineerd in de Adviesnota Schoon Water Rijn-West (juni 2008), die per waterlichaam doelen, maatregelenpakketten, alsmede kosten beschrijft. De nota en de achterliggende informatie per waterlichaam vormen het uitgangspunt voor enerzijds het herzien van de waterplannen door de verschillende overheden en anderzijds voor het opstellen van het Eerste Stroomgebiedsbeheerplan, waarin Nederland de KRW-implementatie verantwoordt richting EU. Het is voor het eerst dat een dergelijk integraal, complex en omvangrijk traject in het huis van Thorbecke doorlopen is. Dat heeft veel gevraagd van deelnemende partijen aan tijd, inzet, kwaliteit, bereidheid tot samenwerking en onderling vertrouwen. Het heeft mogelijk ook veel opgeleverd in termen van samenwerking, draagvlak en vernieuwing. Het Regionale Bestuurlijke Overleg (RBO) van Rijn West heeft besloten de ervaringen van de afgelopen 3 jaar te evalueren en mogelijke verbeterpunten te signaleren. Dat is vroeg. De Adviesnota is nog niet in het SGBP geland. Ook zijn de maatregelen nog niet definitief vastgelegd in de planfiguren van provincies, waterschappen en gemeenten. Toch kiest het RBO er voor om nu een eerste evaluatie uit te voeren. Reden is dat de ervaringen van de afgelopen drie jaar de basis vormen waarop het RBO de agenda kan baseren voor de komende jaren. Het gaat daarbij om de rol die de RBO kan spelen voor de uitvoering van het Eerste Stroomgebiedbeheerplan (SGBP) en de opstelling van het Tweede SGBP. Ook is het mogelijk dat de deelnemende partijen de rol van het RBO zouden willen verbreden naar andere beleidsterreinen (waterveiligheid, Natura2000, etc.). Het kernteam van Rijn-West heeft namens het RBO aan Org-ID en Bureau KLB gevraagd om een quick-scan evaluatie uit te voeren. Het kernteam voert zelf een bestuurlijke validatie uit van de quick scan door het interviewen van leden van de RBO. Deze rapportage bevat de uitkomsten van de quick scan evaluatie en van de interviews door het kernteam. Doel evaluatie Het doel van de evaluatie is de benodigde informatie over de afgelopen periode te verzamelen voor de inrichting van het vervolgproces en voor de samenwerking en beleidsprocessen op andere terreinen. Hiertoe worden in deze quick-scan de ervaringen van de afgelopen periode in beeld gebracht. Onderzoeksvragen De quick-scan richt zich op de volgende onderzoeksvragen: 1. Hoe worden de voorlopige opbrengsten van het KRW-proces gewaardeerd? enerzijds de inhoudelijke resultaten in termen van schoon water, uitvoerbaarheid, betaalbaarheid; anderzijds de procesbaten in termen van draagvlak, samenwerking en vernieuwing, alsmede doorwerking in de beheerplannen van de diverse overheden; 14 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

15 2. Hoe kijkt men terug op de inrichting van het proces? De werkstructuur met RBO, RAO, Kernteam & werkgroepen, de samenwerking op het schaalniveau van Rijn-West, het aanwijzen en inrichten van (deel)gebiedsprocessen, de parallelle voorbereiding en besluitvorming, het aanstellen van gemeente-ambassadeurs; De rol van resultaatverplichting, richtlijnen, handreikingen en spelregels op EU-, nationaal en regionaal niveau; Informeren en betrekken van maatschappelijke organisaties; 3. Hoe is het verloop van het implementatieproces ervaren? Was de besluitvorming effectief? Hoe was: - de afstemming tussen de verschillende gremia; - de afstemming tussen Rijk en regio; - de betrokkenheid van de maatschappelijke organisaties; - de parallelle procesgang;de rol die de verschillende partijen gespeeld hebben 4. In hoeverre leent de aanpak zich voor toekomstige beleidstrajecten en welke lessen kunnen er worden geleerd uit het onderhavige traject? Uitvoering Eerste SGBP Opstellen Tweede SGBP andere beleidstrajecten als waterveiligheid, klimaatbeleid, etc. Werkwijze Basis voor de quick-scan is een internet-enquête. De enquête is op zijn beurt gebaseerd op bestudering van relevante documenten en een aantal interviews door de onderzoekbureau s met leden van Kernteam en RBO. (zie hs 3). De quick scan is gevalideerd door het afnemen van interviews bij leden van het RBO door het kernteam zelf (zie hs 8). Leeswijzer In het navolgende komt achtereenvolgens aan de orde: HS 2. Beschrijving opzet KRW-proces in Rijn-West HS 3. Werkwijze HS 4. Inhoudelijke resultaten HS 5. Inrichting en aanpak HS 6. Proces en rollen HS 7. Toekomstperspectief HS 8. Interviewronde bij leden van het RBO HS 9. Conclusies en aanbevelingen Daarnaast is op pagina 5 ev. een managementsamenvatting opgenomen. 15 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

16 2. Beschrijving KRW-proces in Rijn-West Hoe was het KRW-proces in Rijn-West opgezet en hoe is dit in grote lijnen verlopen? In het navolgende beschrijven we achtereenvolgens: - het plangebied Rijn-West - het processchema Rijn-West - de vormgeving van het proces - de vormgeving van de (deel)gebiedprocessen - de Adviesnota Schoon Water - het (nog te doorlopen) vervolgproces We baseren ons daarbij in belangrijke mate op het Werkplan ter implementatie KRW in Deelstroomgebied Rijn-West, de Adviesnota Schoon Water Rijn-West en interviews met het Kernteam en de voorzitter en vice-voorzitter van het RBO. 2.1 Het plangebied Rijn-West In figuur 2.1 is het plangebied Rijn-West weergegeven, in relatie tot de andere plangebieden ter implementatie van de Kaderrichtlijn Water. Figuur 2.1: Plangebied Rijn-West Het plangebied omvat het werkgebied van 5 provincies, 8 waterschappen, 5 regionale diensten van Rijkswaterstaat en ca. 200 gemeenten. Er wonen 7,5 miljoen mensen in Rijn-West. Daarmee is Rijn- West het grootste deelstroomgebied van Nederland. 2.2 Processchema In figuur 2.2 is een schematisch overzicht gegeven van de inrichting van het KRW-proces in Rijn- West, met de belangrijkste processtappen in de tijd, vanaf het van kracht worden van de Kaderrichtlijn Water in 2000 tot aan de rapportage over het Eerste Stroomgebiedbeheerplan aan de Europese Unie in De periode waarop deze evaluatie betrekking heeft is fase 2 van het proces in Rijn-West van 2005 t/m 2008 en het parallelle proces in de deelgebieden van 2006 t/m Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

17 Figuur 2.2 Processchema 17 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

18 2.2.1 Fase 1 van het proces in Rijn-West In fase 1 van het proces in Rijn-West ( ) is een beschrijving opgesteld van de toestand van oppervlakte- en grondwater in het deelstroomgebied. Deze beschrijving is eind 2004 vastgelegd in het rapport karakterisering deelstroomgebied Rijn-West. Deze is door het Rijk, samen met de beschrijvingen van de andere deelstroomgebieden, gebundeld in één Rijn-Deltarapport en in het voorjaar van 2005 aangeboden aan de Europese Commissie. In fase 1 is een samenwerkingsverband van overheden ontstaan, met: een bestuurlijke overlegplatform, het Regionaal Bestuurlijk Overleg (RBO), met als taak afstemmen van de plannen van alle overheden in Rijn-West en de coördinatie van de Rijn-Westinbreng op nationaal niveau. een ambtelijke regiegroep, het Regionale Ambtelijke Overleg (RAO) met een beleidsvoorbereidende rol, waarbij de dagelijkse gang van zaken gedelegeerd is aan een Kernteam + procesmanager. In dit samenwerkingsverband behielden de overheden in Rijn-West hun formele en autonome rol Fase 2 van het proces in Rijn-West Inzet In fase 2 van de implementatie van de KRW was de inzet te bepalen welke doelen voor grond- en oppervlaktewater realistisch en haalbaar zouden zijn en op welke termijn aan deze doelen voldaan zou kunnen worden. Het ging hier om een complex proces: doelen en maatregelen grijpen onder meer in op ruimtelijke ordening, natuur, landbouw, drinkwatervoorziening, evenals veiligheid en wateroverlast. Tevens waren relaties met lopende besluitvorming over andere Europese richtlijnen zoals de Vogel- en Habitatrichtlijn, de Nitraatrichtlijn en de Zwemwaterrichtlijn aan de orde. Overlegstructuur Het samenwerkingsverband van overheden dat in fase 1 was ontstaan, is vanaf 2005 in aangepaste vorm voortgezet. Daarbij hebben de overheden in de regio hun formele rol en autonome rol behouden. RBO en RAO zijn ingericht als hulpstructuren om tijdig en afgestemd aan de opgaven te voldoen. In figuur 2.3 Is de overlegstructuur rond de implementatie van de KRW weergegeven, met daarin ook de plek van RBO Rijn-West en RAO-Rijn-West. 18 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

19 Figuur 2.3 Rollen en taken RBO De doelstelling van het RBO was en is om als bestuurlijke hulpstructuur: tijdig, inhoudelijk en bestuurlijk afgestemd te voldoen aan de KRW-opgave problemen, wensen en oplossingsrichtingen vanuit het deelgebied Rijn-West landelijk onder de aandacht te brengen. Het RBO bestaat uit de bestuurders van provincies, waterschappen, gemeenten 2, directeuren van de regionale directies van Rijkswaterstaat en LNV Directie West. Rollen en taken van het RBO: inbreng te leveren op landelijk niveau; - agenderen van problemen, wensen en oplossingsrichtingen in het LBO-R - tijdig een gezamenlijke bijdrage leveren aan de jaarlijkse landelijke beleidsnota s te zorgen voor afstemming binnen Rijn-West - tijdig leveren van afgestemde bijdragen aan het SGBP - afstemming met aangrenzende gebieden (incl. Duitsland) - bovenregionale afstemming voor samenhangende KRW en WB21 onderwerpen - zorgen voor uniforme besluitvorming bij de afzonderlijke overheden te zorgen voor interactie met gemeenten en met het maatschappelijk veld - Goede tijdige betrokkenheid van een brede vertegenwoordiging van de gemeenten - Goede tijdige betrokkenheid van een brede vertegenwoordiging van maatschappelijke organisaties, op RW niveau, waar nodig gebiedsgericht. Het voorzitterschap van het RBO-Rijn West is ingevuld door de provincies in de persoon van dhr. H. Keereweer, gedeputeerde Water van de Provincie Gelderland. Als secretaris van het RBO is een procesmanager aangesteld die tevens voorzitter van het RAO en het Kernteam was. Rollen en taken RAO en Kernteam Ook in het RAO waren en zijn alle betrokken overheden vertegenwoordigd 3. Rollen en taken van het RAO: voorbereiden van het RBO opdracht geven aan het kernteam m.b.t.: - opstellen van gezamenlijke notities, 2 Waarbij de 200 gemeenten werden vertegenwoordigd door 1 vertegenwoordiger per provincie 3 Waarbij de 200 gemeenten werden vertegenwoordigd door vier provinciale VNG-ers 19 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

20 - coördineren tussen en aansturen van de regionale werkgroepen - afstemmen met stroomgebiedcoördinatie en andere deelstroomgebieden van de Rijn - maken begrotingen en budgetbewaking De operationele taken en de dagelijkse projectleiding van het RAO zijn gedelegeerd aan een Kernteam van 6 personen, onder voorzitterschap van de procesmanager (tevens secretaris van het RBO en voorzitter van het RAO). Rol- en taken gemeente-ambassadeurs Voor het versterken van de betrokkenheid van gemeenten bij het KRW-proces heeft van eind 2005 t/m 2008 een team van 8 gemeente-ambassadeurs gefunctioneerd. Dezen hadden als taak om er voor te zorgen dat de KRW hoger op de gemeentelijke agenda zou komen te staan, in concreto door: de gemeentelijke vertegenwoordigers te faciliteren er voor te zorgen dat de gemeentelijke bijdrage aan de stroomgebiedbeheersplannen goed vorm zou krijgen meer aandacht bij gemeenten te genereren voor de implementatie van de KRW de samenwerking tussen gemeenten en waterschap/provincie op het gebied van water te Rol en inbreng maatschappelijke organisaties Voor de inbreng van de maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven heeft een maatschappelijke klankbordgroep gefunctioneerd, op de volgende wijze: de klankbordgroep kwam ca. 2x per jaar bij elkaar bijeenkomsten hadden primair een informerend karakter bij belangrijke stappen in het proces kon de klankbordgroep rechtstreeks aan het RBO advies uitbrengen de onderwerpen hadden betrekking op het regionale niveau (dus uitdrukkelijk niet het landelijke en lokale niveau) versterken 2.3 Vormgeving proces in Rijn-West Het eigenlijke proces is een convergerend proces geweest, waarbij de bandbreedte ten aanzien van doelstellingen, maatregelen en kosten voor verschillende oplossingsrichtingen in de tijd steeds kleiner werd (zie figuur 2.4). Figuur 2.4: trechterend proces implementatie KRW op hoofdlijnen 20 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

21 Dit proces is opgedeeld in 3 stappen (zie figuur 2.2): Stap 1. Beleidsuitgangspunten en richtlijnen voor globale verkenning (2005). Dit deel van het proces is getrokken door de gezamenlijke overheden. De uitkomsten van deze stap zijn gebruikt als input voor de Decembernota 2005 Stap 2. Eerste globale verkenning mogelijke kwaliteitsdoelstellingen en maatregelen (2005/2006). Dit deel van het proces is getrokken door de Waterschappen op het niveau van de regionale watersystemen. De uitkomsten van deze stap zijn vastgelegd in 10 deelrapporten die vervolgens op Rijn-West-niveau zijn samengevat in de Zomernota Rijn-West. Stap 3. Het daadwerkelijk opstellen van de waterkwaliteitsdoelstellingen en maatregelen op het schaalniveau van waterlichamen (2006/2008). In stap 3b is het proces opgesplitst in 40 deelgebiedprocessen (zie in het navolgende). Wederom waren de waterschappen trekkers van dit proces. De uitkomsten van de 40 deelgebiedprocessen zijn uitgewerkt in 40 Waterprogramma s per gebied en samengevat in de Adviesnota Schoon Water. De Waterprogramma s en de Adviesnota Schoon Water gaan de basis vormen van de Beheerplannen van Rijk, provincies, waterschappen en gemeenten, op landelijk niveau culminerend in het Eerste Stroomgebiedbeheersplan. Als belangrijke momenten in dit proces worden in de interviews genoemd: Het moment van het benoemen van waterlichamen. Het moment dat het RBO ging beseffen dat het om een resultaatverplichting ging (begin 2005) Het gereedkomen van de Zomernota Rijn-West (2006) Het terugzien van de Rijn-West plannen in de Decembernota s (met name Decembernota 2006) Het aanhaken van de gemeenten door de inzet van de waterambassadeurs De totstandkoming van de Adviesnota Water (januari t/m april 2008) Deze momenten hebben katalyserend gewerkt op de voortgang en inhoud van het proces. 2.4 Vormgeving proces op (deel)stroomgebiedniveau Vanaf de tweede helft van 2006 is het proces opgesplitst in deelgebiedprocessen (stap 3b in het processchema), verdeeld over het werkgebied van 8 waterschappen en Rijkswaterstaat, waarbij elk waterschap meerdere deelgebieden onder zijn hoede had. In totaal leidde dit tot 40 deelgebiedprocessen. In de (deel)gebiedsprocessen zijn maatregelenpakketten ontwikkeld die een effectieve verbetering van de waterkwaliteit opleveren én die haalbaar en betaalbaar zijn. Alle overheden in een gebied zijn bij het gebiedsproces betrokken, evenals maatschappelijke organisaties (landbouw, natuurorganisaties, sportvisserij en bedrijfsleven). De intensiteit en de aanpak van dit overleg- en participatieproces verschilde per waterschap. De resultaten van de deelgebiedprocessen in de vorm van een gedetailleerde beschrijving van het gebied en voorgestelde maatregelen, zijn uitgewerkt in Waterprogramma s of Gebiedsdocumenten. Ook de opzet en diepgang van deze documenten verschilt van gebied tot gebied. De 40 gebiedsdocumenten zijn in juni 2008 samengevat in de Adviesnota Schoon Water. Ondanks de soms heel verschillende invulling van de gebiedsprocessen, geven de leden van het Kernteam aan dat de gebiedsprocessen cruciaal geweest zijn in het implementatietraject: maatregelen werden eindelijk concreet en de discussie kwam eindelijk op het niveau van direct betrokkenen. 2.5 Adviesnota Schoon Water De Adviesnota Schoon Water geeft een beeld van de resultaten van dit proces voor maatregelen, schoon water, kosten en vervolg. 21 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

22 Maatregelen Er worden ca km natuurvriendelijke oevers aangelegd; Het beheer van oevers wordt aangepast en er worden maatregelen genomen om de visstand te verbeteren Over een oppervlakte van 18 km 2 wordt voedselrijke bagger verwijderd. Ca. 600 ongezuiverde lozingen worden gesaneerd en 15 RWZI s worden aangepast Voor het grondwater wordt verdroging aangepakt, wordt de uitspoeling van bestrijdingsmiddelen gereduceerd en worden risicovolle bodemverontreinigingen gesaneerd. Schoon water Het aantal oppervlaktewaterlichamen met een slechte of ontoereikende ecologische kwaliteit zal afnemen van 80% in 2008 tot 49% in 2015 en 4% in 2027 Uiterlijk 2027 heeft tenminste 41% van de 261 waterlichamen een goede ecologische kwaliteit In 2015 zijn 3 van de 4 grondwaterlichamen in een goede toestand. In 2027 voldoen ze alle 4. Kosten De huidige kosten voor waterkwaliteitsbeheer bedragen in Rijn-West 1,1 miljard/jaar ( standstill ). Voor de periode is dat een bedrag van 20 miljard. De totale extra kosten voor de KRW in Rijn-West bedragen voor de periode ,1 miljard. Dat is bovenop 0,8 miljard voor reeds vastgesteld autonoom beleid De jaarlijkse kostenstijging voor de implementatie van de KRW bedragen daarmee 0,3% voor waterschappen, 0,05% voor gemeenten en 4,4% voor provincies. Vervolg De Adviesnota geeft aan dat er voor het Tweede en Derde Stroomgebiedbeheersplan nog een forse extra inspanning nodig zal zijn in de vorm van: - extra regionale maatregelen; - extra maatregelen als gevolg van het synergie- en innovatieprogramma; - aanvullend generiek beleid, met name voor wat betreft nutriënten 2.6 Vervolgproces Momenteel worden gebiedsdocumenten en de Adviesnota Schoon Water verwerkt in de Beheerplannen van Rijk, provincies, waterschappen en gemeenten. Deze documenten moeten uiterlijk op 22 december 2008 ter inzage worden gelegd voor de inspraak. Definitieve besluitvorming gaat medio 2009 plaatsvinden. Parallel en aansluitend wordt op landelijk niveau het Eerste Stroomgebiedbeheersplan Rijn opgesteld, dat in december 2009 aan de Europese Commissie wordt aangeboden. Daarna kan de uitvoeringsfase beginnen en wordt tevens begonnen aan de voorbereiding van het Tweede Stroomgebiedbeheersplan. 22 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB

23 3. Werkwijze Deze quick-scan is opgesplitst in drie fasen: Orientatie Internet-enquête Uitwerking en interpretatie 3.1 Oriëntatie In de oriëntatiefase zijn een aantal interviews afgenomen met leden van het Kernteam en de voorzitter en vice-voorzitter van het RBO. Deze interviews waren er op gericht om grip te krijgen op zowel inrichting en aanpak, als verloop van het proces: Hoe was het proces opgezet en wat is er precies gebeurd? Wat zijn bepalende gebeurtenissen en succes & faalfactoren geweest? Wat waren de rollen van de diverse partijen en hebben ze die rol ook gespeeld? Wat waren achtergronden, motieven en belangen? Daarnaast zijn een groot aantal documenten en verslagen geraadpleegd (zie box 3.1) Box 3.1: geraadpleegde documenten en verslagen - Implementatie KRW, deelstroomgebied Rijn-West Werkplan Werkprogramma s 2006, 2007 en 2008 Gemeente-ambassadeurs Water Rijn-West - Impressie proces KRW en Gemeenten in Rijn-West Participatielogboeken KRW-proces van diverse waterschappen - Reacties klankbordgroep Rijn-West 5 maart Verslag KRW-afstemmingsoverleg waterschappen Rijn-West - Presentatie Zomernota Nederland leeft met Water. Werkprogramma KRW/WB Adviesnota Schoon Water Rijn West - Zoet-zuur-zout. Feedback efficiency Kaderrichtlijn Water Rijn West. Arcadis Bruggen slaan voor schoon en gezond water. Provinciale handreiking voor de KRW-detailanalyse in N-Holland. Pr. N- Holland Kwaliteit voor later Ex ante evaluatie Kaderrichtlijn Water Op grond van deze interviews en de geraadpleegde literatuur is een beschrijving van het KRW-proces in Rijn-West opgesteld (hs 2 van dit rapport). Vervolgens 4 zijn vragen voor de internet-enquête geformuleerd. Daarbij is focus aangebracht door voort te bouwen op de beschrijving in HS 2, onder meer: - Het processchema - De overlegstructuur - Rollen en taken van diverse partijen - Vormgeving van het proces op regio- en deelgebiedniveau - Bepalende momenten - Resultaten zoals verwoord in de Adviesnota Schoon Water 3.2 Internet-enquête Bij de internet-enquête is onderscheid gemaakt tussen: Waarderingsvragen ( hoe heeft de gekozen opzet gewerkt? ). Omwille van een ondubbelzinnige en vergelijkbare registratie van de oordelen, waren dit meest gesloten vragen Ideevormende/aanbevelingsvragen ( hoe kan het anders/beter? ). Hierbij is deels gekozen voor gesloten vragen (keuzes tussen alternatieven) en deels voor open vragen. 4 In werkelijkheid is hier, door de hoge tijdsdruk, grotendeels sprake geweest van een parallel proces 23 Eindrapportage versie 26 nov 2008 ORG-ID; Bureau KLB