Neglect en Hemianopsie

Transcriptie

1 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 1 Mijn wereld is niet meer compleet Neglect en Hemianopsie Omgaan met de gevolgen

2 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 2 Met dank aan dhr. H. Frans, ergotherapeut Revalidatie Friesland, mw. dr. G. Nys, onderzoeker Universiteit Utrecht. Tweede druk december 2006 Hersenstichting Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enigerlei wijze, hetzij elektronisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Hersenstichting Nederland. Illustraties: Roel Ottow Vormgeving: Annelies Bast Druk: Smiet Offset b.v.

3 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 3 Inhoudsopgave Voorbeelden 4 Handleiding bij het lezen van de brochure 5 Inleiding 5 Neglect 7 Hemianopsie 9 De activiteiten van alledag voor mensen met een neglect en/of hemianopsie 10 Meneer Janssen 11 Mevrouw de Vries 20 Sociale contacten 21 Behandelmethodes 22 Verdere informatie 22 Adressenlijst 23

4 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 4 Voorbeeld 1 Voorbeeld 2 Meneer Janssen klaagt omdat hij geen toetje bij het eten heeft gekregen. Zijn vrouw, die rechts van hem zit, heeft dat wel. Het toetje blijkt aan de linkerzijde van het dienblad te staan. Nadat het dienblad is omgedraaid, ziet meneer Janssen het toetje direct. Hij beschuldigt zijn vrouw ervan grappen te maken. Meneer Janssen heeft een neglect. Hij is zich er niet van bewust dat hij links niets ziet. Mevrouw de Vries heeft moeite met lezen. Zij zegt dat haar rechteroog het niet doet: er zit een soort wazig gordijn aan mijn rechterkant. Met veel moeite en zeer langzaam kan zij een tekst voorlezen. Mevrouw de Vries heeft een hemianopsie. Mevrouw is zich ervan bewust dat zij rechts slecht ziet. 4

5 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 5 Handleiding bij het lezen van de brochure Bij het maken van deze brochure is er rekening mee gehouden dat u moeite kunt hebben met lezen. Daarom bevat iedere bladzijde twee kolommen. Tijdens het lezen kunt u één kolom afschermen met een leeg vel papier. Verder bevat iedere bladzijde drie paarse lijnen. Om er zeker van te zijn dat u de gehele tekst leest, dient u van lijn tot lijn te lezen. Inleiding Voor wie is deze brochure bedoeld? Deze brochure is bedoeld voor mensen die een neglect en/of hemianopsie hebben gekregen. Een neglect en/of hemianopsie ontstaat vaak door een beroerte (CVA). Tevens is deze brochure bedoeld voor de sociale omgeving (zoals partner, familie, vrienden en kennissen). 5

6 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 6 Waar geeft deze brochure informatie over? Deze brochure geeft uitleg over: neglect en hemianopsie problemen in het dagelijks leven ten gevolge van een neglect en/of hemianopsie mogelijke oplossingen voor deze problemen. Waarom is deze brochure geschreven? Wanneer u een neglect en/of hemianopsie heeft, blijken veel dingen in het dagelijks leven niet meer zo vanzelfsprekend te gaan. Hierdoor is vaak hulp van de sociale omgeving nodig. Deze brochure is bedoeld als ondersteuning voor u en uw sociale omgeving, bij de activiteiten van alledag. 6

7 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 7 Neglect Wat is een neglect? Wanneer u een neglect heeft, betekent dit dat u voornamelijk waarneemt wat zich aan één kant voor of opzij van u afspeelt. De andere zijde wordt niet gezien. Hiervan bent u zich niet bewust. Het vermogen te zien, horen of te voelen is niet uitgevallen. Maar de hersenen verwerken wat u ziet, hoort of voelt aan één kant niet goed. U wordt zo bedrogen door uw eigen hersenen. Hoewel u maar één zijde van uw lichaam of van de ruimte goed waarneemt, bent u ervan overtuigd dat u alles goed waarneemt. Het vermogen te zien, horen of voelen kan tegelijkertijd verstoord zijn, maar ook afzonderlijk. Het grootste probleem is dat er van alles, onverwachts, misgaat. Op zo n moment kunt u niet beseffen dat u iets niet goed waarneemt. Uw bewustzijn en dus uw ogen worden als een magneet naar de gezonde zijde getrokken, zodat u alleen dáár aandacht voor heeft. Het kan zijn dat u nu of later alleen dingen mist wanneer er teveel rondom u gebeurt, u moe en gespannen bent, of wanneer er zowel links als rechts iets gebeurt. Correctie van anderen, door steeds te benadrukken dat u naar de aangedane zijde moet kijken, kan gunstig werken. Een neglect is niet bij iedereen gelijk en kan zich op veel verschillende manieren uiten. Een neglect kan geleidelijk verbeteren, maar zal in veel gevallen nooit helemaal overgaan. Op den duur zal blijken of uw neglect door behandeling of door spontaan herstel minder wordt. 7

8 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 8 Hoe ontstaat een neglect? Neglect ontstaat meestal na een beroerte. Wanneer u een neglect heeft voor de linkerzijde, wil dit zeggen dat u een hersenbeschadiging heeft in uw rechterhersenhelft. Heeft u een neglect voor de rechterzijde, dan bevindt de beschadiging zich in uw linkerhersenhelft. Als gevolg van de beroerte kunnen er naast een neglect ook andere stoornissen aanwezig zijn, zoals een verlamming, een stoornis in het handelen (apraxie), een spraakstoornis (afasie), een stoornis in het herkennen van voorwerpen, personen en ruimtes (agnosie) of een geheugenstoornis. Tekening 1: voorbeeld Tekening 2: voorbeeld nagetekend door patiënt met neglect Deze stoornissen worden hier niet besproken, maar ook zij kunnen een belemmering vormen bij activiteiten in het dagelijks leven. 8

9 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 9 Hemianopsie Wat is een hemianopsie? Iemand met een hemianopsie heeft een wazig gebied of uitval in het gezichtsveld. Bij hemianopsie is niet het gezichtsveld van één oog verminderd, maar van BEIDE ogen. Dit kunt u eenvoudig zelf testen door te kijken of de uitval aanwezig blijft als u één oog dichthoudt. Vervolgens herhaalt u de proef met het andere oog. Als de uitval identiek blijft, is er sprake van een hemianopsie en is er dus geen probleem met de ogen zelf. Hoe ontstaat een hemianopsie? Een hemianopsie ontstaat meestal door een beroerte. De zenuwbanen van de ogen naar de linker- of rechterhersenhelft raken beschadigd, waardoor een beelduitval ontstaat aan de rechter- of linkerkant. Niet bij iedereen met een hemianopsie is hetzelfde deel van het gezichtsveld uitgevallen. Dit heeft te maken met de plaats van de hersenbeschadiging. Als u uw hoofd naar de slechte kant draait, kunt u vaak toch beter zien wat er in het wazige gebied gebeurt. U bent zich, in tegenstelling tot bij een neglect, bewust van het feit dat u een deel van de omgeving mist. 9

10 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 10 De activiteiten van alledag voor iemand met een neglect en/of hemianopsie U zult merken dat alledaagse activiteiten u moeilijker afgaan dan voorheen. In de voorbeelden wordt een opsomming gegeven van mogelijk voor u herkenbare problemen. Ook vindt u bijpassende tips. Misschien is niet alles voor u herkenbaar, of wordt een probleem waarmee u dagelijks wordt geconfronteerd niet beschreven. Mogelijk kunnen de gegeven tips u toch helpen. Algemene tips Wanneer u een neglect heeft, kunt u uzelf een aantal handigheidjes aanleren om een totaalbeeld van alles om u heen te krijgen. Echter, dit is niet bij alle activiteiten mogelijk. In veel situaties zal de hulp van iemand anders de enige oplossing zijn. Iemand met een hemianopsie kan zichzelf aanleren zijn ogen en hoofd te draaien, zodat hij of zij een totaalbeeld van de omgeving krijgt. Voor alle duidelijkheid: het verschil tussen neglect en hemianopsie is dat mensen met een neglect zich niet of minder bewust zijn van het feit dat ze niet alles waarnemen. Bij mensen met een hemianopsie is dit bewustzijn er wel, waardoor zij beter kunnen corrigeren, door bijvoorbeeld het hoofd te draaien. 10

11 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 11 Meneer Janssen Vorig jaar heeft meneer Janssen een beroerte gehad. De neuroloog heeft vlak na de beroerte een linkszijdig neglect vastgesteld. Door het neglect neemt meneer Janssen mensen en voorwerpen aan zijn linkerkant minder goed waar. Meneer Janssen ondervindt daardoor veel problemen in het dagelijks leven. Een dag uit het leven van meneer Janssen De ochtend Om 8 uur gaat de wekker van meneer Janssen. Wanneer hij deze uit wil zetten, kan hij hem niet vinden. De wekker staat namelijk aan zijn linkerkant. Hij gaat naar het toilet. Bij het verlaten van de slaapkamer loopt hij tegen de deurstijl aan de linkerkant. Wanneer hij zijn handen wil wassen, kan hij de handdoek niet vinden, omdat deze links van de wasbak hangt. Meneer Janssen gaat zich douchen. Mevrouw Janssen komt de badkamer binnen en het valt haar op dat haar man alleen zijn rechter lichaamszijde wast. Wanneer hij uit de douche komt, vraagt hij zijn vrouw een overhemd voor hem te pakken. Mevrouw Janssen vindt dit maar vreemd; ze had toch al een overhemd klaargelegd. 11

12 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 12 Meneer Janssen komt beneden aan de ontbijttafel. Zijn vrouw vraagt hem waarom hij zich niet geschoren heeft. Hij zegt dat hij dit wel heeft gedaan. Dan ziet mevrouw Janssen dat hij dat inderdaad heeft gedaan, maar dat hij één zijde vergeten is. Dan pas valt haar op dat meneer Janssen zijn haren ook maar half gekamd heeft. Mevrouw Janssen merkt op dat haar man zich op een vreemde manier heeft gekleed; het lijkt wel of hij zijn linkerkant vergeten is. Hij mist aan de linkervoet zijn sok, heeft het knoopje van zijn linkermouw openstaan en zijn overhemd hangt links uit zijn broek. 12

13 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 13 Enkele tips Zorg dat spullen op een vaste plaats staan, zodat u weet waar u moet zoeken (wekker, handdoeken, borden, bestek). In ernstige gevallen zet u de spullen aan uw goede zijde neer. Leer een vast zoekgedrag aan. U zoekt een ruimte of een voorwerp altijd af van links naar rechts en van boven naar beneden en terug. U kunt het beste beginnen met de aangedane zijde en eindigen met de gezonde zijde. Vooral kort na de beroerte is het belangrijk dat iemand uit uw omgeving u wijst op voorwerpen en personen die u niet opmerkt. Hierdoor kunt u er gericht naar zoeken. Later zal blijken of u zelfstandig bepaalde zoekstrategieën kunt toepassen. Houd de rechter deurpost in de gaten en ga hier zo dicht mogelijk langs, zodat u niet tegen de linker deurpost op botst. Houd een vaste volgorde van wassen aan. U begint altijd met de aangedane zijde en eindigt met de gezonde zijde. Het is verstandig na het wassen en aankleden te controleren of u niets vergeten bent. 13

14 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 14 De middag Meneer Janssen heeft vanochtend de krant gelezen. Mevrouw Janssen vraagt hem wat voor weer het morgen wordt. Hij heeft het weerbericht niet gezien, omdat het weerbericht op de linkerkant van de bladzijde staat. Zijn vrouw wijst hem op het weerbericht. Wanneer meneer Janssen het leest, begrijpt hij het niet. Hij leest het begin van de woorden en zinnen niet. Meneer Janssen gaat boodschappen doen. Hij neemt een boodschappenlijstje mee voor het avondeten. De supermarkt is vlakbij. Toch kan hij de winkel niet vinden, omdat hij geneigd is steeds rechtsaf te slaan. Een goede vriend komt voorbij. Meneer Janssen ziet hem niet omdat hij van de linkerkant nadert. Pas wanneer zijn vriend voor hem gaat staan, ziet hij hem. Hij vertelt zijn vriend dat hij de winkel niet kan vinden en zijn vriend loopt met hem mee. Meneer Janssen pakt een kar en zijn boodschappenbriefje en loopt de winkel in. Hij gaat op zoek naar rijst, waarvan hij weet dat deze in de derde rij moet staan. Wanneer meneer Janssen in deze rij loopt, kan hij de rijst niet vinden. Meneer Janssen heeft de rest van de boodschappen gevonden en loopt naar de kassa om af te rekenen. De kassajuffrouw zegt dat hij 3 13,75 moet betalen. Meneer Janssen vindt dit vreemd, hij ziet op het kassaschermpje 3 3,75 staan. Hij heeft het eerste cijfer niet gezien. Bij het verlaten van de winkel wordt hij door de kassajuffrouw nageroepen dat hij nog boodschappen heeft laten liggen. Meneer Janssen heeft ze niet zien liggen bij het inpakken. Wanneer meneer Janssen thuiskomt, is zijn vrouw aan het stofzuigen. Hij stelt voor om te gaan stoffen. Het valt mevrouw 14

15 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 15 Janssen op dat hij de kast maar half afstoft. Als mevrouw Janssen hier een opmerking over maakt, zegt meneer dat hij dit wèl heeft gedaan. Voor hem is de kast niet groter. Enkele tips Door de tekst op de kop te lezen of deze een kwartslag naar rechts te draaien (bij linkszijdig neglect), kunt u het begin van het woord en de zin beter vinden. Het vergt wel enige oefening om zo te lezen. Ook kunt u een felgekleurde liniaal verticaal naast de tekst aan de linkerzijde leggen, zodat het begin van de regel beter zichtbaar wordt. Door met een vinger de woorden aan te wijzen gaat het lezen makkelijker. Tevens kunt u een blaadje gebruiken om de tekst af te schermen, zodat alleen de te lezen regel zichtbaar is. Wanneer u juist problemen heeft met het vinden van het einde van het woord of de zin, moet u, voordat u het hele woord leest, eerst het einde 15

16 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 16 van het woord zoeken. Ook een felgekleurde liniaal aan de rechterzijde van de tekst kan een oplossing zijn. In drukke en stressvolle (verkeers-)situaties treedt het neglect sterker naar voren. Houd hier rekening mee. U kunt een tekst het beste lezen als de letters niet te groot zijn en er niet te veel woorden op één regel staan. Door de tijd te nemen, kunt u uw volledige aandacht richten op het lezen. Wanneer u op straat loopt, ziet u maar één zijde. Door een keer om uw as te draaien, kunt u ook de andere zijde van de straat waarnemen. Het kan gevaarlijk zijn wanneer u alleen aan het verkeer deelneemt, met name tijdens het oversteken. Het beste is om een begeleider mee te nemen. Doet de mogelijkheid zich voor, steek dan over bij een voetgangersoversteekplaats waar verkeerslichten staan die eventueel geluid maken. Wanneer u in de winkel bent en u iets niet kunt vinden, loop dan iedere gang op en neer zodat u beide zijden van de gang heeft gezien. Het is handig als het boodschappenbriefje opgesteld is naar de indeling van de winkel. U telt het aantal boodschappen dat u moet halen. U controleert het aantal boodschappen bij het inpakken van uw tas, door ze na te tellen. Probeer, voordat u een voorwerp af gaat stoffen, eerst het hele voorwerp te overzien. Dit kunt u doen door van links naar rechts en van boven naar beneden te kijken. 16

17 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 17 De namiddag Mevrouw Janssen gaat voor het avondeten zorgen. Wanneer de telefoon gaat, blijkt het haar zus te zijn. Ze vraagt haar man even op het eten te letten. Wanneer ze terugkomt van de telefoon, blijkt dat het vlees is aangebrand. Wanneer ze haar man hiernaar vraagt, zegt deze het vlees helemaal niet gezien te hebben. Hij heeft alleen gelet op de twee pitten aan de rechterkant. Na het eten doet mevrouw Janssen de afwas en haar man droogt af. Meneer Janssen maakt een grapje dat zijn vrouw ook een dagje ouder wordt. Hij moet namelijk steeds staan wachten tot hij iets af kan drogen. Mevrouw Janssen snapt het grapje niet; het afdruiprek staat aan de linkerzijde nog helemaal vol. Meneer en mevrouw Janssen zitten aan tafel. Mevrouw Janssen vraagt haar man waarom hij geen satésaus neemt bij de rijst. Hij zegt helemaal geen satésaus te zien. Die blijkt aan zijn linkerkant te staan. Meneer Janssen schept nog wat eten op. Mevrouw Janssen vindt dit maar vreemd, hij heeft zijn bord nog niet helemaal leeg. Het eten aan de linkerkant op het bord heeft hij laten liggen. 17

18 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 18 Enkele tips Let op tijdens het werken met apparaten die heet worden, zoals het fornuis of het strijkijzer. Laat u informeren wat er op het gasfornuis staat, zodat u niets vergeet. Let erop dat de stelen van de pannen naar de zijkant staan, zodat u niet tegen de pannen aan kunt stoten. Doe dergelijke activiteiten in eerste instantie uitsluitend onder begeleiding. Gaat het keer op keer goed, dan kunt u overgaan op zelfstandig koken of strijken. Probeer, voordat u gaat eten, eerst de gehele tafel te overzien. Maak gebruik van een (felgekleurde) placemat waarop u het bord, bestek en drinken duidelijk kunt onderscheiden. In plaats van een placemat kunt u ook gebruikmaken van een dienblad, zodat deze 180 gedraaid kan worden. Het nadeel hiervan is dat een dienblad opstaande randen heeft, waardoor er gemakkelijk een glas omgestoten kan worden. Een vaste volgorde in het handelen is belangrijk. Bij de afwas geldt bijvoorbeeld: eerst de glazen, dan de borden en dan de pannen. Sorteer eerst en zorg er voor dat dit op volgorde staat voordat er aan de afwas begonnen wordt. Het is namelijk moeilijk om te sorteren en af te wassen tegelijkertijd. Dit geldt ook voor het afdrogen. U kunt dan controleren of u niets overslaat. Zorg voor een vaste indeling in de keukenkastjes, zodat u niet steeds hoeft te gaan zoeken als u iets nodig heeft. 18

19 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 19 De avond Om zeven uur zet meneer Janssen de tv aan om zijn favoriete Engelstalige soap te kijken. Dit kost hem veel energie, omdat hij het moeilijk vindt tegelijkertijd te volgen wat er gebeurt en de ondertiteling te lezen. Na tien minuten zet hij de televisie uit. Hij besluit een brief naar zijn broer in Canada te gaan schrijven. Meneer Janssen begint midden op het blad te schrijven. Mevrouw Janssen vraagt hem waarom hij de kantlijn niet gebruikt. Hij kan de kantlijn niet vinden. Meneer Janssen drinkt nog een borreltje met zijn vrouw en gaat dan slapen. Enkele tips Houd rekening met de keuze van de tv-programma s. Nederlandstalige programma s zijn makkelijker te volgen, omdat zij geen ondertiteling hebben. Als u gaat schrijven, kunt u het papier het beste op een (felgekleurde) placemat leggen, zodat u goed kunt zien hoe groot de bladzijde is. Eventueel kunt u de kantlijn extra markeren met een stift, met behulp van een felgekleurd liniaaltje of met uw eigen arm of hand. 19

20 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 20 Mevrouw De Vries Een half jaar geleden heeft mevrouw De Vries een beroerte gehad. Omdat mevrouw De Vries een wazige vlek aan haar rechterkant zag, is zij naar een oogarts doorverwezen. Deze vertelde haar dat ze een hemianopsie heeft. Mevrouw De Vries heeft geleerd dat ze geen hinder ondervindt van het wazige gebied in haar gezichtsveld als ze haar hoofd een beetje draait en haar ogen iets naast de persoon of het voorwerp richt. Als zij haar man aankijkt, kijkt ze hem dus nooit recht in zijn ogen, maar naar zijn linkeroor, om zijn gezicht scherp te kunnen zien. Leer een vast zoekgedrag aan. U zoekt een ruimte of een voorwerp altijd af van links naar rechts en van boven naar beneden. In huis heeft u een vaste indeling van kasten en ruimtes. Controleer uzelf nadat u een activiteit gedaan heeft. De tips die bij meneer Janssen genoemd zijn, kunnen ook voor u van toepassing zijn. Mevrouw De Vries kan deze methode de hele dag door toepassen bij alle activiteiten. Daarom wordt hier geen hele dag beschreven zoals bij meneer Janssen, maar worden hier enkele algemene tips beschreven. 20

21 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 21 Sociale contacten Vlak na de beroerte, wanneer net gebleken is dat u een neglect en/of hemianopsie heeft, is het moeilijk voor u om oogcontact te maken. Dit wordt zowel door u als door uw sociale omgeving als onprettig ervaren. Zorg dat het bezoek dat bij u komt aan uw goede zijde gaat zitten, zodat u goed uw aandacht op hen kunt richten. U ziet natuurlijk niet alleen dingen, maar ook mensen over het hoofd. Dit kan leiden tot vervelende situaties, bijvoorbeeld het niet groeten van bekenden op straat of in de winkel. Andere mensen hebben niet in de gaten dat u hen niet gezien heeft. Ze denken al gauw dat u hen niet heeft willen zien. Daarom is het belangrijk dat vrienden, familie en kennissen goed begrijpen wat er met u aan de hand is, omdat neglect en hemianopsie aan de buitenkant niet te zien zijn. U kunt hen bijvoorbeeld deze brochure laten lezen. 21

22 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 22 Behandelmethodes Verdere informatie In het revalidatiecentrum leert u onder begeleiding dagelijkse activiteiten weer op een goede manier uit te voeren. Een behandeling om neglect te verminderen is een methode waarbij de patiënt opnieuw efficiënt een ruimte leert verkennen (scantraining). Deze behandeling wordt ook bij patiënten met een hemianopsie toegepast. Een andere methode om neglect te behandelen maakt gebruik van prismaglazen. Door het dragen van een bril met dergelijke glazen gedurende een aantal minuten per dag, wordt de aandacht automatisch naar de verwaarloosde helft getrokken. Deze methode wordt echter nog niet toegepast in revalidatiecentra, omdat momenteel nog onderzoek wordt gedaan naar de effecten. Te bestellen bij de Hersenstichting Nederland AO-boekje: Beroerte Revalidatie na hersenletsel Folder: Denk eens na over hersenen... Beroerte Denk eens na over hersenen... TIA Boekje: Zorgwijzer Geheugen Zorgwijzer Karakterveranderingen Zorgwijzer Seksualiteit Hersenletsel: achtergronden en aanpak; Ze zeggen dat ik zo veranderd ben H.J. Eilander, P. van Belle-Kusse & P. Vrancken Uitgeverij Lemma, 2006 ISBN:

23 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 23 Te bestellen bij de CVA-vereniging Samen Verder Over een beroerte gesproken; ervaringsverhalen van en voor CVA gehandicapten en hun naaste omgeving. Aanbevolen boeken Leven na een beroerte J. Palm Uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, 2003 ISBN Omgaan met hersenletsel; Hulp bij een veranderd leven J. Palm Uitgeverij van Gorcum B.V., 2005 ISBN Zorgboek Beroerte (CVA) Stichting September, 2006 ISBN-10: ISBN-13: Verkrijgbaar bij de apotheek Adressenlijst Algemeen Hersenstichting Nederland Postbus CD Den Haag Tel: Nederlandse Hartstichting Postbus CH Den Haag Tel: Patiëntenverenigingen Nederlandse CVA-vereniging Samen Verder Postbus AC Bilthoven Tel: Vereniging Cerebraal Postbus RN Utrecht Tel:

24 Neglect en Hemianopsie :33 Pagina 24