Schone grond - vuile grond

Transcriptie

1 Schone grond - vuile grond Bodemvervuiling is een uitvinding van de mensen. In de natuur is de bodem nooit echt vuil. Een door de mensen vervuilde bodem is altijd een bedreiging voor alles wat voor zijn groei en bloei van de bodem afhankelijk is. Oók voor de mensen zelf. Waarom? Onderzoek naar verschillen tussen schone grond en vuile grond laat je zien hoe slordig of wij mensen soms met de natuur omgaan. Je leert er ook van hoe je bodemvervuiling zou kunnen voorkomen. Waarmee? Wat bloempotten of lege boterkuipjes om groeiproeven in te doen. Een beetje graszaad of zaad van tuinkers (het mag ook radijszaad of bonenzaad zijn). Een spa en een grondzeef die je gemakkelijk zelf kunt maken. Hoe? 1. Bodemonderzoek Als jullie thuis zelf een tuin hebben, mag je het volgende onderzoek daar misschien wel doen. Zoek anders een landje in de buurt. Schep op een vierkante meter ongeveer 10 cm. de grond op en zeef dit uit. Wat er in je zeef achterblijft leg je apart (op een krant). Schep weer 10 cm. dieper en zeef ook deze grond uit. De uitgezeefde spullen leg je ook weer apart. Doe dit tot je zeef alleen maar schoon, natuurlijk, materiaal overhoudt. Hoe diep is je gat nu? Sorteer nu al het uitgezeefde materiaal, noteer dit op een staatje.

2 In de zeef overgebleven materiaal Diepte Hoort wel in de grond Bijv. plantenwortels, bladeren, kiezelstenen Hoort niet in de grond Bijv. plastic, ijzer, baksteen, spijkers enz cm cm cm cm cm cm cm Maak zo n overzichtje ook nog eens op een andere plaats, bijv. helemaal achter in de tuin. Vergelijk de twee staatjes. (Je kunt natuurlijk de resultaten van jouw onderzoek ook vergelijken met die van een vriend of vriendin die dit onderzoek ook deed.) 2. Groeiproeven Neem wat niet verontreinigde grond en zeef dat uit zodat je mooie, losse grond hebt. Verdeel dit over een aantal bloempotten of zaaibakjes. Doe in elke pot dezelfde hoeveelheid zaad. Nu gaan we de grond opzettelijk vuil maken om te kijken wat er gebeurt. In elke pot gieten we nu wat opgeloste stoffen die in elke huis gebruikt worden, zoals zout, afwasmiddel, ammonia, chloor, zeeppoeder. Bedenk zelf nog wat andere dingen, bijv. kunstmest, kalk, cement. Steek in elke pot een kaartje waarop staat waarmee die pot vervuild is.

3 Zet alle potten op een plaats bij elkaar. Maak een overzicht van het kiemen en groeien. Houdt op dit overzicht bij hoe snel je plantjes in de verschillende potten uitkomen en groeien. Let op de verschillen in kleur, bladvorm, dikte van de stengels enz. 3. Onkruid is kruid dat wij niet willen laten groeien! Je weet vast wel een plek in de buurt waar on kruid met vergif bestreden wordt. Ga daar regelmatig eens kijken. Welke kruiden gingen het eerste dood, welke wat later? Zijn er ook plantjes die gewoon doorgroeien? Hoe lang duurt het voordat het doodgespoten stuk weer groen wordt? Welke plantjes komen het eerst terug? Vraag eens aan de mensen van de onkruidbestrijding waarom zij dat werk doen. Ben je het daarmee eens? Vraag ook thuis, aan de buren, aan je vrienden en vriendinnen wat zij van onkruidbestrijding vinden. Misschien kun je op school wel een enquête houden. 4. Opgeruimd staat netjes Jammer genoeg is veel verontreiniging van de grond niet makkelijk te zien. Andere troep echter kan maken dat een straat, een plantsoen of een park er gewoon smerig uitziet. Daar is best van aan te doen. Een opruimactie bijvoorbeeld. Best leuk als de school daarvoor de laatste dag voor de vakantie gebruikt. Of ook te gek als doe-project op je verjaardag. Een andere nuttige zaak is een actie tegen hondenpoep op de stoep. Verzamel samen met je vrienden en vriendinnen maar eens gegevens over waar en hoeveel hondenpoep er in jullie straat of buurt voortkomt. Misschien kun je die gegevens wel gebruiken om er wat aan te doen. Het aanleggen van een hondentoilet bijvoorbeeld. Praat er maar eens over met

4 mensen van de plantsoenendienst of organiseer iets samen met de dierenbescherming bijvoorbeeld. Grond en water Je weet wel dat de grond meestal wat vochtig aanvoelt, zelfs al heeft het enige dagen niet meer geregend. Toch droogt de ene grond veel sneller uit dan de andere. Hoe komt dat? Waarom? Als we over grondsoorten spreken denken we ook als gauw aan vruchtbaarheid. Zandgrond is minder vruchtbaar dan klei; de ene kleisoort is weer vruchtbaarder dan de andere. Het begrip vruchtbaar heeft natuurlijk te maken met het voedsel, dat in de grond zit, maar ook met het water, dat die grondsoort kan vasthouden. Want in het water moeten de voedingsstoffen eerst oplossen, anders kan de plant ze niet opnemen. Sommige plaatsen in de woestijn blijken erg vruchtbaar te zijn, als er maar water is. Wij gaan onderzoeken hoeveel water de verschillende grondsoorten kunnen vasthouden en we proberen ook uit te zoeken waardoor de verschillen worden veroorzaakt. Waarmee? We hebben een maatbeker nodig (keuken!), 2 lege melkflessen, 1 watervaste viltstift, een oude panty, elastiekjes en verschillende grondsoorten. Die kun je natuurlijk vanuit het hele land naar je laten opsturen (wat best leuk is), maar je kunt ook zandbakzand nemen, grond uit de tuin of het park en potgrond (tuincentrum). Voor het tweede deel van dit onderzoek heb je een stuk doorzichtige tuinslang nodig van 1 à 1,5 meter en een stok van dezelfde lengte om de slag te spalken. Tenslotte hebben we nog een liniaal of nog beter een duimstok nodig. Hoe?

5 Omdat de maatbeker uit de keuken niet nauwkeurig genoeg is (ze gaan meestal maar tot deciliters) gaan we zelf twee maatglazen maken. We gebruiken hiervoor een melkfles, waarin we met de maatbeker precies een halve liter water doen. Met de viltstift zetten we hier een streepje met het getal 500 (van centiliter, weet je wel?). Met een liniaaltje meet je nu de afstand tussen het streepje en de bovenkant van de bodem. Bij onze melkfles was dat 11 centimeter. Op elke 2,2 cm (11 : 5) zet je nu weer een streepje, en hierbij schrijf je de getallen 400, 300, 200 en 100. Tussen ieder streepje (bij onze melkfles was dat dus 2,2 : 2 = 1,1 centimeter) zet je een klein streepje met het getal 50. Als je wilt kun je nog fijnere verdelingen maken. Hetzelfde doe je bij de andere melkfles. In de ene melkfles doe je precies 100 cc (= kubieke centimeter of centiliter) grond. Zorg ervoor dat die grond goed droog is (uitspreiden op een krant, in de zon of op de verwarming). Met behulp van de andere melkfles doe je er precies 100 cc water bij. Nu je hand op de fles en een poosje goed schudden. Oppassen dat er geen water kan weglopen! Je laat het papje enkele minuten staan. Je hebt nu mooi de tijd om een panty enkele malen dubbel te vouwen en met een elastiekje ( de elastiekjes van de post, die brede, weet je wel) om de melkfles te binden. Deze panty gaat dienst doen als fijne zeef, want we gaan het water voorzichtig afgieten in de andere (lege!) fles, precies zoveel dat de grond (of liever gezegd: de modder) de panty niet bereikt. Je noteert nu hoeveel water er is afgegoten. Hoeveel had je erbij gedaan? Hoeveel is er dus achtergebleven? Je herhaalt deze proef met de andere grondsoorten. Je weet nu welke grondsoort het meeste water kan binden. Het meeste regenwater blijft in de bovenste grondlagen hangen, het zakt niet weg naar het

6 grondwater, tenzij dat erg ondiep zit. Dit gebonden regenwater noemen we dan ook hangwater. Het voorziet de planten en struiken en soms zelfs de bomen van vocht. Het grondwater speelt soms ook een belangrijke rol, als dit maar niet te diep zit. Het grondwater kan namelijk opstijgen boven de grondwaterspiegel uit. Hoe kleiner de gronddeeltjes zijn, hoe meer het water kan stijgen. Je zou dit water stijgwater mogen noemen, maar de echter naam is capillair water. We gaan onderzoeken welke grondsoort het water het verste kan optrekken. We nemen hiervoor de doorzichtige plastic tuinslang, die we recht hebben geplakt met een stok, eenvoudig door hem op 4 of 5 plaatsen stevig vast te binden. De slag vullen we met één of ander grondsoort. Als je de onderkant dichthoudt (kurk) kun je door kloppen meestal nog wel wat grond kwijt raken, want ze moet behoorlijk stijf op elkaar gedrukt worden. Je plaatst nu de slang rechtop in de bak water en laat hem een paar uur staan (kurk er weer uit natuurlijk). Je kunt nu precies meten hoe snel en hoe hoog het water stijgt. Je moet meten vanaf het waterniveau in de bak. Omdat dit water natuurlijk iets zal zakken moet je een niet al te kleine bak nemen. Het zelfde doe je met de andere grondsoorten. Je noteert alle uitkomsten precies. Welke grond hield het beste water vast? Welke grondsoort kon het water het verste omhoog trekken? Welke grondsoort heeft de kleinste korreltjes? (loep of vergrootglas). Niet alle grond is hetzelfde Grond? Dat is dat vieze, zwarte spul waar van die vieze beesten in wonen. Wat nog meer? O ja, er groeit gras in en je krijgt er smerige handen van. Gelukkig is grond wel wat anders dan hier is gezegd. Er is kleigrond, veengrond, zandgrond en ga zo maar door. We gaan een aantal proeven doen om de verschillen te ontdekken. Waarom? Omdat de grondsoorten zo verschillend zijn vraagt iedere bodem een aparte behandeling. Denk maar eens aan de huizenbouw: op veengrond moet je

7 eerst heien, terwijl je op zandgrond zomaar een muur kan metselen in een sleuf die maar een halve meter is uitgegraven. En om kleigrond om te ploegen heb je een veel sterkere tractor nodig dan bijvoorbeeld op zandgrond. Ook kan de ene grondsoort veel meer en ook veel langer water vasthouden. Waarmee? We kunnen 3 verschillende onderzoekjes doen met de grondsoorten, maar je hoeft ze natuurlijk niet allemaal uit te voeren. Als we 3 verschillende grondsoorten onderzoeken dan heb je nodig: voor onderzoek 1: 3 melkflessen, 1 watervaste viltstift en 2-3 dagen geduld. voor onderzoek 2: 1 huishoudzeef, 1 (plastic) afwasbak, 1 leeg conservenblikje, 1 oude panty voor onderzoek 3: 1 loep, 3 (witte) stukjes papier. Hoe? In onderzoek 1 gaan we uitzoeken hoeveel slib er in de grond zit. Slib is een verzamelnaam voor gronddeeltjes die kleiner zijn dan 2 micron. En 1 micron is 1/1000 millimeter. Als een grond rijk is aan slib, zoals kleigrond, dan kan er veel water vastgehouden worden. Ook kunnen er veel voedingsstoffen vastgehouden worden. Die grond is dus erg vruchtbaar, maar ook moeilijker te bewerken. Op melkflessen komen dezelfde nummers en in elke fles komen 2 afgestreken eetlepels grond. De flessen worden nu tot het begin van de hals gevuld met water. Nu je hand er op en 1 minuut stevig schudden. Zet ze daarna weg op een donkere plaats waar niemand kan komen. Ga na 6 uur eens kijken; welke fles is het minst troebel? Die grondsoort bevat het minste slib. Als je na 2 dagen nog eens kijkt zul je het slib in een dun laagje op de grond zien liggen.

8 Onderzoek 2: het leven in de grond. In de zeef doen we 1 liter (dat is 1 conservenblikje vol) van een grondsoort. De zeef bewegen we voorzichtig heen en weer in de afwasbak met water, net zolang tot alle grond verdwenen is. Wellicht zie je nu allerlei kleine beestjes in de zeef liggen. We tellen ze nauwkeurig en schrijven het op. Het modderwater gieten we opnieuw door de zeef, die we eerst van één laagje panty hebben voorzien, zodat het nu een hele fijne zeef is geworden. Als je heel langzaam giet en de zaak af en toe onder de kraan houdt, dan zul je vast en zeker nog wel een aantal kleine wormachtige diertjes ontdekken. Onderzoek 3: de korrelgrootte van de grond. Op de stukjes papier strooien we een héél klein beetje grond. We bekijken het nauwkeurig met de loep. Welke grondsoort is het grofste? We tekenen de 3 grondsoorten. Merk je op dat kleigrond eigenlijke geen korrels heeft?

9 Alle resultaten schrijven we op in een tabel, bijvoorbeeld: Humusvorming Wat is humus? Dat is die bruinzwarte, wat klonterige stof die overblijft als dode blaadjes, takjes e.d. in de grond zijn verteerd. Het is de stof waar je zwarte handen van krijgt als je in de grond graaft. Het geeft ook de zwarte kleur aan de grond: je kunt dit heel gemakkelijk onderzoeken door één schep zwarte grond in een emmer voortdurend te spoelen met kraanwater: zodra het water helder blijft is de humus uitgewassen en het zand is schoon; d.w.z. wit! Waarom? Humus geeft vruchtbaarheid aan de grond. Planten gebruiken het als voedingsbron. Door de humus leven er veel diertjes in de grond, die daar gangen graven. Via die gangen komt lucht in de grond. Plantenwortels hebben die lucht hard nodig! Humus zorgt er ook voor dat de grond een bepaalde structuur heeft: zonder humus zouden de gronddeeltjes zo dicht tegen elkaar aanliggen, dat planten er slecht zouden groeien. Bovendien houdt de humus water vast, zo ongeveer als een spons dat doet. Je ziet: humus is van levensbelang voor de planten en dus ook voor ons. Daarom is bemesten met organische meststoffen (compost of stalmest) zo belangrijk! Waarmee? We gaan 3 onderzoekjes doen: Onderzoek 1 kun je in een kwartiertje doen, onderzoek 2 duurt 2-3 weken en onderzoek 3 duurt een maand. Voor onderzoek 1 heb je nodig: een koffiefilter, een filterhouder, 2 (glazen)

10 potten (waar de filterhouder op past) en een lepel. Voor onderzoek 2 heb je 2 melkflessen nodig, 1 watervaste viltstift, 1 liniaal, watten, dorre bladeren en tenslotte wormen. Voor onderzoek 3 heb je een emmer nodig, een dweil of een andere doek en bladeren. Hoe? Onderzoek 1: Wat is humus? Bij dit onderzoekje gaan we proberen humus als stof te isoleren, d.w.z. te scheiden van de grond, waar het in zit. In een pot doen we 2 eetlepels zwarte grond uit de tuin of uit het park. Dit moet wel zandgrond zijn, want anders mislukt de proef. De grond vullen we aan met water, totdat de pot voor ¾ deel gevuld is. Nu moet het smakelijke mengseltje ongeveer 1 minuut geroerd worden, dan laten we het 1 minuut staan. Deze minuut kunnen we gebruiken door op de andere pot de filterhouder met de filter klaar te zetten. Voorzichtig gieten we het zwartige water in de filter. Pas je wel op dat er geen modder meekomt? Bijna al het water moet door de filter gaan: dit kost wel wat tijd. Je zult zien dat het filter steeds langzamer water doorlaat. Tenslotte blijft in de filter een zwarte, enigszins slikkige stof achter: de humus. Als je een loep, of nog beter, een microscoop hebt kun je deze stof goed bekijken. Onderzoek 2: De invloed van regenwormen op de vertering van bladeren. Met behulp van de liniaal en de watervaste viltstift brengen we op beide melkflessen een schaalverdeling aan vanaf de bodem tot aan de vernauwing van de fles. beide flessen doen we tot aan de bovenste streep vol met dode, afgevallen blaadjes die we van tevoren een beetje vochtig maken. Druk je de bladeren stevig aan? Fles 1 sluiten we af met een prop watten. Hierin zijn dus alleen maar blaadjes gedaan. In fles 2 doen we 15 regenwormen. Je kunt die vinden in composthopen maar ook onder stenen en planken, die op de grond liggen. Desnoods kun je ze wippen in een grasveld. Ook deze fles sluiten we af met een wattenprop. Beide flessen worden nu op een donkere, koele plaats gezet: een kelder of een koelkast is uitermate geschikt. Na een week mag je weer kijken en in elke fles een paar vingerhoedjes water gieten. Zie je al verschil tussen fles 1 en fles 2? Noteren. Je hebt nu natuurlijk wel begrepen waarvoor fles 1 dient: het is een controlefles, die dient om te kunnen vergelijken! Een week later vergelijken we weer en nog een week later kijken we nogmaals. Wat is de invloed van de regenwormen op de vertering van de bladeren?

11 Onderzoek 3: Welke organismen verteren de bladeren? Dit onderzoekje is erg eenvoudig: we vullen een emmer met dode, afgevallen bladeren, die we van tevoren vochtig hebben gemaakt. De bladeren stevig aandrukken. Nu gaat er een vochtige dweil over en de emmer wordt weggezet op een donkere, koele plaats. Wel eerst overleggen met je moeder anders schrikt ze zo. Elke dag moet je de dweil opnieuw vochtig maken en elke week mag je een klein beetje water met een plantenspuit over de blaadjes spuiten. Na 3-4 weken kun je de proef beëindigen. Op de dweil of, nog beter, een oud laken spreid je de inhoud van de emmer uit. Nu ga je zoeken naar allerlei levensvormen. Heb je die ook gezien toen je de bladeren verzamelde? Je hebt ze als heel jong die of als eitjes meegenomen? Ontdek je ook schimmels?

12 Hoe teken je een kaart? Wat heb je nodig? - groot vel papier - liniaal - potlood 1 Neem het papier en teken om de centimeter met potlood het vel vol met horizontale lijnen. 2 Teken evenveel verticale lijnen om de centimeter. 3 Meet met het aantal voetstappen van 50 cm. de lengte van de straat waaraan de straat staat. 4 Meet ook zo de breedte van de straat. 5 Teken de straat aan de bovenkant van het papier: elke 10 stappen is een vak van 1 cm. 6 Kleur de straat grijs. 7 Teken de school op de goede plaats. 8 Zet met kleine tekeningetjes voorwerpen van het schoolplein op de juiste plaats op de kaart. Maak naast je kaart een legenda. Daar zet je in wat je kleine tekeningetjes betekenen.