NOTITIE ARMOEDEBELEID PROVINCIE GRONINGEN

Transcriptie

1 NOTITIE ARMOEDEBELEID PROVINCIE GRONINGEN I Inleiding Op 7 oktober 2002 hebben de fracties van Groen Links en de PvdA een initiatiefvoorstel ingediend bij Provinciale Staten met de titel 'Armoede en provinciaal beleid'. Dit initiatiefvoorstel is op 18 december 2002 besproken in Provinciale Staten en is met algemene stemmen aangenomen. In de Statenvergadering van 18 december 2002 lag eveneens een brief van Gedeputeerde Staten op tafel waarin Gedeputeerde Staten zijn reactie op het initiatiefvoorstel van de fracties van Groen Links en de PvdA heeft gegeven. II Gevolgde traject tot nu toe Nadat het initiatiefvoorstel door Provinciale Staten is aangenomen is het Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling (CMO) gestart met het opstellen van een samenvattende rapportage waarin allerhande onderzoeksresultaten die de armoedeproblematiek in onze provincie raken, worden beschreven. Daarnaast heeft een groep studenten van de Bestuursacademie Noord Nederland de opdracht gekregen een notitie over armoedebeleid in Groningen te schrijven en hierin aanbevelingen te doen. De notitie heeft de titel 'Minimale Armoede' gekregen. In het Collegeprogramma 'Voor een sociaal en economisch sterk Groningen' wordt armoedebeleid in samenwerking met gemeenten als één van de beleidsaccenten genoemd. III Doel Het doel van deze notitie is om op basis van de hierondergenoemde documenten te komen tot een voorstel van GS voor de uitvoering van het armoedebeleid. Als input voor dit uiteindelijke voorstel zal gebruik gemaakt worden van: a) het initiatiefvoorstel van Provinciale Staten d.d. 18 december 2002 b) de brief van Gedeputeerde Staten d.d. 12 december 2002 c) het samenvattende rapport van het CMO d) het rapport 'Minimale armoede' van de studenten van de BANN. IV Discussiepunten Provinciale Staten stellen in hun initiatiefvoorstel het volgende voor: 1) Regisserende rol voor de provincie door o.a.: a. kwalitatief en kwantitatief onderzoek onder bijstandsgerechtigden en andere mensen met een laag inkomen b. notitie met maatregelen om situatie te verbeteren, bv sociale agenda commissie Simons c. regelmatig overleg met gemeenten d. ondersteunen provinciaal platform voor cliëntenraden e. in provinciaal beleid rekening houden met uitkeringsgerechtigden door 1) voldoende betaalbare woningen en 2) bij aanbestedingen deelname door werklozen stimuleren. 2) Jaarlijkse terugkoppeling in de voortgangsrapportage welzijnsbeleid Gedeputeerde Staten stellen in hun brief van 12 december 2002: a. dat zij een samenvattend rapport door het CMO zullen laten opstellen over onderzoeksresultaten die betrekking hebben op armoede en die tot nu toe gepubliceerd zijn. 1

2 b. dat binnen het provinciale beleid reeds een aantal arbeidsmarkttrajecten lopen, gericht op personen in fase 3 en 4 (op weg naar de arbeidsmarkt) c. dat in gebiedsgericht werken met gemeenten op het welzijnsvlak diverse projecten draaien die indirect te maken hebben met armoedebestrijding. d. dat de provincie zich niet op het inkomens- en uitkeringsterrein moet begeven omdat dit taken van de gemeenten en het rijk zijn e. dat de mogelijkheid van een provinciaal platform cliëntenraden bekeken kan worden, en hiervoor desgewenst ondersteuning vanuit het CMO kan worden ingezet. f. dat geringe sturing op de woningbouw plaatsvindt middels woonplannen die door de afzonderlijke gemeenten worden opgesteld. g. dat de provincie wil bepleiten om bij aanbestedingen werkzoekenden in opleiding projectmatig in te zetten. Resultaten samenvattende rapportage CMO De resultaten genoemd in het CMO-rapport zijn in hoofdlijnen als volgt weer te geven. Bijna 15% van de huishoudens (38.830) in de provincie heeft een laag inkomen (= koopkracht bijstandsuitkering alleenstaanden 1979, toen was de koopkracht het hoogst). Provinciaal gezien ontvangt ruim 10% van de huishoudens (28.220) een inkomen tot 105% van het sociaal minimum. In de provincie heeft ongeveer 4% van de huishoudens (10.560) een langdurig (langer dan 4 jaar) inkomen dat niet veel hoger is dan het sociaal minimum. Vooral in Oost-Groningen, de bovenrand van de provincie en een deel van de stad Groningen is sprake van gebieden met een lage sociale status. Met andere woorden in deze gebieden zijn de maatschappelijke goederen als inkomensniveau, opleidingsniveau en werkgelegenheid minimaal. Conclusies van de studieopdracht 'Minimale armoede' De provincie doet reeds direct aan armoedebestrijding middels Stichting Provinciaal Groninger Studiefonds. De provincie doet indirect aan armoedebestrijding door uitvoering van projecten binnen het 1) gebiedsgericht werken (welzijnsbeleid), 2) onderwijs (projecten voor jongeren zonder startkwalificatie), 3) economie (arbeidsmarktprojecten voor jongeren), 4) ruimtelijke plannen (via gemeentelijke woonplannen). Gemeenten hebben een wettelijke taak voor armoedebestrijding o.g.v. uitvoering Algemene Bijstandswet. Gemeenten hebben binnen de Awb een zekere beleidsvrijheid die per gemeente verschillend wordt uitgevoerd (minimabeleid, categorale verstrekkingen, sociale participatie). Deze beleidsvrijheid is echter door de per 1 januari 2004 ingevoerde Wet werk en bijstand enigszins ingeperkt, nu is sprake van het leveren van maatwerk per individu. Provinciebreed bestaat geen overleg tussen de gemeenten over uitvoering van armoedeen verstrekkingenbeleid. Sommige Groninger gemeenten kennen een cliëntenraad, bij andere gemeenten is deze in oprichting. Cliëntenraden communiceren niet op provinciaal niveau met elkaar. Aanbevelingen uit 'Minimale armoede' Het is wenselijk het armoedebeleid binnen het provinciehuis te coördineren zodat afstemming plaatsvindt tussen afdelingen die betrokken zijn bij armoedevraagstukken 2

3 De provincie zou een coördinatie- en stimulerende rol moeten invullen om gemeenten te faciliteren en onderlinge afstemming te bevorderen. Aan deze taak kan bv. invulling worden gegeven door het organiseren van een werkconferentie. Er moet overleg en afstemming komen tussen provincie en gemeenten over voortijdige schoolverlaters en het creëren van arbeidsplaatsen voor korte en lange termijn. Gemeentelijke cliëntenraden moeten door de provincie gestimuleerd en ondersteund worden. De provincie moet bijdragen aan het instellen van provinciaal platform voor cliëntenraden. V Beschikbaar budget In de voorjaarsnota 2003 is voor uitvoering van het armoedebeleid een bedrag van per jaar voor de periode 2003 t/m 2007 beschikbaar gesteld (totaal ,--). In het aanloopjaar 2003 is geen budget gebruikt. Het college van GS is van mening dat het budget voor 2003 niet verloren moet gaan en stelt derhalve voor de periode van uitvoering te verlengen t/m Het totale budget vormt een belangrijk kader voor te maken keuzes. VI Hoe nu verder? In het initiatiefvoorstel hebben Provinciale Staten een aantal opties aangedragen voor de uitvoering van het armoedebeleid. Hetzelfde geldt voor de studieopdracht waarin de studenten een aantal opties benoemen. Onderstaand worden de genoemde opties uitgewerkt en komt het college van GS met een uiteindelijk voorstel. Het financiële kader is hierin in principe leidend. Echter is het op dit moment niet mogelijk voor iedere optie de financiële gevolgen exact te omschrijven. Dit maakt dat GS voorstelt onderstaande mogelijkheden op inhoud te beoordelen en bij benadering hieraan budgetten te verbinden. De exacte financiële invulling kan in handen van het college van GS worden gelegd. VII Mogelijkheden voor provinciaal beleid 1. Provinciaal platform cliëntenraden In zowel het initiatiefvoorstel, als de reactie van GS als de aanbevelingen van de studenten wordt het instellen van een provinciaal platform voor cliëntenraden genoemd. In september 2002 hebben 7 locale cliëntenraden onder leiding van de Stichting Sjakuus (een door het ministerie van VWS gesubsidieerde landelijke instelling die o.a. tot doel heeft het bestrijden en opheffen van armoede) in de provincie Groningen een bijeenkomst georganiseerd om te komen tot een provinciaal netwerk. Naar aanleiding van deze bijeenkomst is een notitie verschenen onder de naam 'Groninger Netwerk van cliëntenraden sociale zekerheid'. Als vervolg op deze bijeenkomst is op 28 september 2003 bij de provincie een verzoek binnengekomen van het Groninger Netwerk van Cliëntenraden sociale zekerheid voor financiële en inhoudelijke ondersteuning. Met de initiatiefnemers heeft ambtelijk overleg plaatsgevonden. Het Groninger Netwerk heeft o.a. tot doel het onderling uitwisselen van informatie en ervaringen onder locale cliëntenraden, het realiseren van onderlinge samenwerking en het gericht inspringen op de vraag vanuit bestaande en nog op te richten cliëntenraden. Voor de uitvoering en inhoudelijke ondersteuning heeft het Groninger Netwerk contact gezocht met het CMO. Vanuit het provinciaal patiënten- en consumentenbeleid gezien verdient het aanbeveling te onderzoeken of ondersteuning door de SPC voor deze nieuwe cliëntengroep een mogelijkheid is. Het Groninger Netwerk heeft momenteel een subsidieverzoek van ,-- bij de provincie ingediend op basis van ondersteuning door 3

4 het CMO. Indien aansluiting wordt gezocht bij de SPC en voor de cliënten sociale zekerheid een nieuwe koepel wordt gerealiseerd zal sprake zijn van een ander te subsidiëren bedrag. Echter hoeft de hoogte van het te subsidiëren bedrag dan geen grote afwijkingen te gaan vertonen. De afhandeling van het subsidieverzoek is opgeschort tot GS met PS heeft gesproken over de uitvoering van het armoedebeleid. Voorgesteld wordt binnen het beschikbare budget voor armoedebeleid een bedrag van ,-- te labelen voor het oprichten van een provinciaal platform voor cliëntenraden en voor de invulling ervan overleg te starten met de Groninger Netwerk van Cliëntenraden sociale zekerheid. 2. Organiseren periodiek overleg gemeenten / werkconferentie In het initiatiefvoorstel en in de aanbevelingen van de studenten wordt gesproken over het organiseren van overleg met gemeenten vanuit een regisserende en coördinerende taak van provincie. In de studieopdracht staat echter ook dat de gemeenten een provinciebreed overleg vanwege de schaalgrootte en het onderlinge geografische verschil tussen gemeenten niet zien zitten. Een jaarlijkse werkconferentie zou een mogelijkheid zijn om toch enige onderlinge uitwisseling tussen gemeenten op gang te brengen. Voorgesteld wordt voor de organisatie van een jaarlijkse werkconferentie een bedrag van ,-- per jaar vanuit het budget voor armoedebeleid beschikbaar te stellen. 3. Periodiek overleg gemeenten over onderwijs In de studieopdracht wordt de aanbeveling gedaan een periodiek overleg met de gemeenten op te starten over de voortijdig schoolverlaters. Op dit moment participeert de provincie in het project voor voortijdig schoolverlaters 'Waddenmodel' (12 t/m 18-jarigen) waarbij met de gemeenten uit Noord Groningen een sluitende aanpak is ontwikkeld voor voortijdig schoolverlaters middels een registratiemodel. Dit project wordt uitgevoerd door het CMO en is een pilotproject gefinancierd door het ministerie van VWS. Over dit project vindt periodiek overleg met de gemeenten uit Noord Groningen plaats. Indien dit project goede resultaten boekt zouden andere gemeenten uit de provincie wellicht ook aan het project willen deelnemen. Dit zou dan bv. kunnen door opname van het project in het gebiedsgericht werken (de keuze ligt dan bij de afzonderlijke gemeenten) of door hiervoor provinciaal vanuit armoedebeleid middelen beschikbaar te stellen. Hierbij wordt wel aangetekend dat het beschikbare provinciale budget voor armoede te gering is om het Waddenmodel provinciebreed te implementeren. Wat het college van GS betreft moet de aandacht niet alleen uitgaan naar jongeren vanaf 12 jaar, maar moet ook aandacht worden besteed aan de situatie van de jongeren t/m 12 jaar die onder de verantwoordelijkheid van de ouders vallen maar waarvoor geen tot weinig voorzieningen aanwezig zijn vanwege bv. de benarde financiële situatie waarin ouders verkeren. Middels het gebiedsgericht werken kunnen door de provincie in samenwerking met de gemeenten initiatieven worden ontplooid die zich richten op de doelgroep jongeren t/m 12 jaar. De veranderde taak van de gemeenten in het kader van de invoering van de Wet werk en inkomen per 1 januari 2004 moet hierbij in ogenschouw worden genomen. 4. Ondersteuning belangenorganisaties In het initiatiefvoorstel, de reactie van GS en de studieopdracht wordt niet gesproken over financiële ondersteuning van belangenorganisaties. Zeer recent (eind september 2003) heeft de provinciale belangenorganisatie Arme Kant Drenthe en Groningen een 4

5 subsidieverzoek bij de provincie ingediend ter dekking van structurele organisatiekosten ( 8.000,--). Aan deze organisatie is geantwoord dat hun subsidieverzoek voorlopig niet in behandeling zal worden genomen en dat eerst de bespreking met Provinciale Staten over het te voeren armoedebeleid zal worden afgewacht. De werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA is een werkgroep van de Raad van Kerken in Nederland en het arbeidspastoraat DISK (Dienst in de Industriële Samenleving vanwege de Kerken). Zij voeren campagne tegen verarming en verrijking in Nederland. Zij zetten zich in tegen de groeiende tweedeling tussen betaald en onbetaald werkenden en tussen het arme en rijke(re) deel van Nederland. Ze brengen de armoede, die vooral vrouwen treft, onder de aandacht in kerk, politiek en maatschappij. Ze bestaan al sinds de tweede helft van de jaren tachtig en hebben een groot netwerk door heel Nederland van ruim tweehonderd lokale, provinciale en regionale Arme Kant en/of EVAgroepen. Het is belangrijk dat de provincie zijn gelden voor armoedebeleid niet alleen inzet om armoede op een indirecte manier te bestrijden, maar dat ook op beperkte schaal een directe bijdrage aan de problematiek wordt geleverd. Hierbij kan gedacht worden aan instellingen en projecten die een rechtstreekse band hebben met mensen uit de doelgroep. Een provinciaal georganiseerde instelling als de Arme Kant Groningen en Drenthe die mensen in een achterstandssituatie direct van hulp voorziet, is een voorbeeld dat aan dit uitgangspunt beantwoordt. Zoals gezegd zijn de provinciale middelen nooit toereikend om armoede volledig te kunnen bestrijden. Dit maakt ook dat de provincie qua financiële ondersteuning er voor moet kiezen om een provinciaal georganiseerde instelling als Arme Kant Groningen en Drenthe te ondersteunen en niet de lokale instellingen van de Arme Kant. Voorgesteld wordt vanuit het armoedebudget een bedrag van 8.000,-- te bestemmen voor ondersteuning van belangenorganisaties en voor de invulling hiervan overleg te starten met de provinciale organisatie Arme Kant Drenthe en Groningen. 5. Sociale agenda In het initiatiefvoorstel stellen Provinciale Staten dat op basis het kwantitatief en kwalitatief onderzoek onder bijstandsgerechtigden een sociale agenda moet worden opgesteld zoals bedoeld door de commissie Simons. De commissie Simons heeft voorgesteld binnen de provincies te gaan werken met zgn. sociale rapporten en sociale agenda s zodat provincies een schakelende en integrerende rol kunnen spelen in het veld van sociaal beleid. Echter gaat aan een sociale agenda -zoals door Provinciale Staten worden voorgesteld- eerst het opstellen van een sociaal rapport vooraf. Het opstellen van sociale rapporten en sociale agenda s wordt door het IPO gedragen en ligt momenteel ter uitvoering bij de verschillende provincies. GS hebben het CMO opdracht gegeven een sociaal rapport op te stellen voor de provincie Groningen. Het ligt in de bedoeling nadat het provinciaal sociaal rapport gereed is een verdiepingsslag te maken en zgn. regionale sociale rapporten te maken. Deze rapporten zijn te vergelijken met de bestaande kengetallenonderzoeken en structuurschetsen die reeds in het kader van het gebiedsgericht werken samen met gemeenten zijn gemaakt. Op de sociale agenda worden de punten gerangschikt die uit het provinciaal sociaal rapport naar voren komen. Naar verwachting is het sociaal rapport voor de provincie Groningen tegen de zomer 2004 gereed. Er bestaat daarom niet direct aanleiding om middelen vanuit het budget voor armoedebestrijding te reserveren voor de sociale agenda. 5

6 6. Provinciaal coördinator armoedebeleid In de studieopdracht wordt een coördinerende taak op het gebied van armoedebeleid bepleit. Hiermee wordt de afstemming tussen de verschillende provinciale afdelingen die zich direct of indirect met armoedebestrijding bezighouden gewaarborgd. GS onderstrepen het nut van dergelijke coördinatie maar zijn van mening dat hiervoor geen extra personele formatie gerealiseerd moet worden. De coördinatie moet onderdeel van een bestaand takenpakket worden. 7. Ondersteuning gemeentelijke cliëntenraden In hun studieopdracht bevelen de studenten aan te komen tot ondersteuning van de lokale cliëntenraden. Over dit onderwerp is bij de indiening van het initiatiefvoorstel van Groen Links en de PvdA uitgebreid gesproken, wat heeft geleid tot een aanpassing van het voorstel. GS heeft in zijn brief van 12 december 2002 aangegeven ondersteuning van de lokale cliëntenraden als een gemeentelijke taak aan te merken en niet als provinciale taak te zien. Derhalve zal hiervoor geen geld vanuit het provinciale budget voor armoedebestrijding worden vrijgemaakt. 8. Projecten die de problematiek direct aanpakken Zoals reeds onder punt VII. 4 is aangegeven, is het wenselijk dat een deel van het provinciale budget voor armoedebeleid wordt ingezet voor projecten die direct een helpende hand bieden aan de doelgroep die met armoede wordt geconfronteerd. Hierbij kan gedacht worden aan een veelheid van projecten die door diverse organisaties in de provincie op touw worden gezet. Het beschikbare budget is naar verwachting veel te gering om provinciaal vele projecten te kunnen ondersteunen. Dit betekent dat keuzes gemaakt moeten worden. Bovendien zal provinciale ondersteuning van stimulerende en tijdelijke aard zijn. Voorgesteld wordt om binnen het jaarlijks beschikbare budget van ,-- een bedrag van te labelen en hiervoor een project of enkele projecten te ondersteunen die de doelgroep, die een vorm van armoede ervaart, direct helpt. Een voorbeeld van een dergelijk project is een project dat door Humanitas Groningen wordt ontwikkeld om personen die hulp nodig hebben bij geldbeheer en huiselijke administratie persoonlijk te helpen. Gebleken is dat de inzet van vrijwilligers bij het signaleren van armoedeproblemen een zeer belangrijke rol speelt. Armoede wordt vaak verstopt en verbloemd voor de buitenwereld. Inzet van vrijwilligers op lokaal niveau kan gevallen van armoede naar voren brengen. VIII Voorstel In navolging van het initiatiefvoorstel van Provinciale Staten, de studieopdracht en het rapport van het CMO Groningen wordt voorgesteld het budget voor armoedebeleid in grote lijnen als volgt te verdelen: Groninger platform cliënten sociale zekerheid Jaarlijkse werkconferentie Arme Kant Groningen/Drenthe (Enkele) direct gerichte projecten Het bedrag van dat nog resteert wordt voorgesteld in te zetten voor een van bovengenoemde onderdelen als blijkt dat gestelde bedragen niet geheel toereikend zijn geraamd. 6

7 GS zullen de Statencommissie Welzijn, Cultuur en Sociaal Beleid middels jaarlijks rapportages informeren over de stand van zaken. 7