Een wetenschappelijke. repliek op de verslavingsproblematiek. UWID, voluit het Universitair Wetenschappelijk UWID. Alle expertise mobiliseren
|
|
- Greta van der Linden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 UWID Een wetenschappelijke repliek op de verslavingsproblematiek 14 Alle expertise mobiliseren UWID, voluit het Universitair Wetenschappelijk Instituut voor Drugsproblemen, kiest voor een uitgesproken interdisciplinaire en interuniversitaire aanpak. Aan het verslavingsprobleem zitten zo veel facetten dat uiteenlopende soorten experts - artsen, sociale wetenschappers, juristen, psychologen, economen, noem maar op - de koppen bij elkaar moeten steken. Dat is de kortste weg naar gunstige resultaten. UWID wil zich heel open opstellen en liefst alle in Vlaanderen beschikbare relevante expertise mobiliseren. Het was misschien logischer geweest om van UWID ook formeel een interuniversitair instituut te maken, maar om tijd te winnen is dat niet gebeurd. De initiatiefnemers wilden een vermoedelijk langdurig overleg tussen de raden van bestuur van de verschillende universiteiten over de precieze opzet van UWID vermijden. Het leek hen eenvoudiger om als UA-instituut rechtstreeks met bepaalde professoren en diensten van andere instellingen afspraken over samenwerking te maken. Tot dusver heeft iedereen die door UWID is gecontacteerd, van professor-criminoloog Brice De Ruyver van Gent tot professorpsychiater Joris Casselman van Leuven, enthousiast zijn of haar medewerking toegezegd. Het drugsprobleem bedreigt in die mate de samenleving dat alle experts het er blijkbaar over eens zijn dat er ook vanuit de wetenschappelijke wereld een grote, gecoördineerde repliek moet komen. Dat het nieuwe instituut op brede steun kan rekenen, is ook af te lezen aan de samenstelling van het UWID-beschermcomité. Naast hoge vertegenwoordigers van de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen, met voorop UA-rector Francis Van Loon en voorzitter van de Associatie Josse Van Steenberge, zetelen daarin onder meer eerste minister Guy Verhofstadt, gouverneur van de provincie Antwerpen Camille Paulus, bestuurder van het Vlaams Economisch Verbond en voorzitter van Bekaert Paul Buysse, voorzitter van de Wetenschappelijke Vereniging van Vlaamse Huisartsen Jos De Smedt, voorzitter van de Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen Guy De Munck en de Antwerpse schepenen Robert Voorhamme (onderwijs) en Dirk Grootjans (veiligheid). Het parket van Antwerpen heeft via procureur des konings Bart Van Lijsebeth en substituut Nicole Caluwé van de jeugdrechtbank op zijn beurt zijn steun en medewerking toegezegd. Registratie van verslaafden verbeteren N iemand kan betwisten dat verslaving ook in Vlaanderen een ernstig probleem is. Tegenwoordig experimenteren vier op de tien jongeren nog voor ze achttien zijn al met drugs. Van de jonge volwassenen consumeert 10 procent wekelijks of zelfs dagelijks cannabis. Volgens cijfers van het RIZIV worden in België jaarlijks tienduizend gespe-
2 UNIVERSITEIT ANTWERPEN UWID, de sleutel tot de verlossing uit de verslaving? (Fragment uit De Tuin der Lusten van Jeroen Bosch.) Van de Vlaamse 18-jarigen gebruikt 30 procent van de jongens en bijna 20 procent van de meisjes minstens af en toe cannabis. Ettelijke duizenden mensen, uit alle lagen van de bevolking, zijn afhankelijk van cocaïne, peppillen of andere gevaarlijke middelen. Bij ongeveer een kwart van de slachtoffers van weekendongevallen zijn sporen van drugs te vinden. Omdat het aantal verslaafden al jaren blijft toenemen en verslaving diep in de samenleving is doorgedrongen, werd op 4 april 2003 een instituut opgericht dat de complexe problematiek geïntegreerd en wetenschappelijk probeert te benaderen. UWID, uit te spreken als uw idee, is een UA-initiatief, maar mikt op een hechte samenwerking met alle Vlaamse universiteiten en alle actoren op het gebied van de hulpverlening aan verslaafden. UWID-pionier en TEW-professor Bob Vermerght: We moeten de intellectuele krachten bundelen. Het is geen vijf vóór maar vijf ná twaalf. cialiseerde behandelingen wegens verslaving verstrekt. En 25 procent van de opnamen in psychiatrische ziekenhuizen houdt verband met een verslaving aan drugs, alcohol of medicijnen. Professor Pierre Van Damme (arts) van de UA-vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde (ESOC): De beschikbare gegevens spreken een duidelijke taal, maar zijn fragmentarisch. We weten gewoon niet precies hoeveel Vlamingen er uiteindelijk aan de drugs zitten. Om dat te achterhalen, moet je eerst het begrip drugs definiëren. Horen daar bijvoorbeeld ook koffie en tabak bij? Verder zou dan in heel Vlaanderen de registratie van het drugsgebruik op een uniforme manier moeten gebeuren, waarbij dubbeltellingen moeten worden vermeden. Voor UWID is het streven naar een complete, gestandaardiseerde registratie een prioriteit, want het drugsprobleem kan maar gericht worden aangepakt als we er nauwkeurig de aard en de omvang van kennen. Professor Guido Van Hal (medisch socioloog), eveneens verbonden aan ESOC: In het kader van de Europese registratie van het drugsgebruik is de VAD, de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugsproblemen, het focal point voor Vlaanderen. Ik wil direct onderstrepen dat UWID de VAD of andere bestaande structuren zoals SODA, het Stedelijk Overleg Drugs Antwerpen, zeker niet wenst op te slorpen of te vervangen. Onze enige ambitie is ondersteunen en faciliteren. Pierre Van Damme Bob Vermerght: Om op het begrip drugs terug te komen: voor UWID omvat dat zowel de illegale als de legale drugs. Wij willen ons met alle vormen van verslaving bezighouden, ook met roken en gokverslaving. Alcohol kan even grote schade aanrichten als heroïne, het is een door de maatschappij aanvaarde harddrug. Persoonlijk heb ik er geen probleem mee dat mensen een glas bier of wijn drinken, zolang dit hen of anderen maar niet in gevaar brengt. Automobilisten zouden echter altijd honderd procent nuchter moeten zijn. En ik ben radicaal tegen de verkoop van alcopops aan adolescenten. Sterke drank vermomd als limonade, dat is om moeilijkheden vragen. Economische schade vermijden De cijfers suggereren dat de jeugd de klassieke sigaret meer en meer ruilt voor een joint. Verontrustend, want bij regelmatige cannabisgebruikers zijn er veel uitvallers: mensen die gesedeerd en met een gestoord concentratievermogen rondlopen en niet meer in staat zijn normaal te studeren of te werken. Bob Vermerght: Onder harddrugsgebruikers is het percentage uitvallers natuurlijk nog veel groter. Anders dan soms wordt gedacht, zijn ook heel wat dertigplussers aan de drugs. Bijvoorbeeld managers of verkopers die naar cocaïne grijpen om de stress aan te kunnen. We beleven momenteel een echte cocaïnegolf. Chauffeurs die pepmiddelen gebruiken zijn 15
3 16 al evenmin uitzonderingen. Als we het drugsprobleem niet doordacht en doortastend aanpakken, dreigt op middellange termijn de rentabiliteit van bedrijven serieus te worden geschaad. Drugs veroorzaken op twee manieren economische schade. Enerzijds doordat de verslaafde zelf niet goed en uiteindelijk soms helemaal niet meer kan functioneren en bovendien nog een hoop nadeel kan berokkenen; anderzijds doordat de partner, kinderen of ouders van de verslaafde worden meegezogen in de problemen en ook slechter gaan presteren. Professor Philippe Jorens (arts-farmacoloog) van de dienst Intensieve Zorgen van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen: Een bedrijf in de Antwerpse haven heeft mij al een paar keer gevraagd om kandidaat-werknemers op drugs te screenen. Ik begrijp dat verzoek, maar ben er niet op kunnen ingaan omdat ik me dan juridisch op glad ijs zou begeven. Als arts mag ik een werkgever geen inlichtingen verstrekken over het medisch dossier van werknemers of aspirant-werknemers. Zelfs het medisch ongeschikt bevinden van een drugsgebruiker zonder dat de werkgever expliciet de reden van de ongeschiktheid te horen krijgt, ligt moeilijk. Wat als iemand beweert maar één keer in de maand in de vrije uren cannabis te gebruiken, zonder dat dit een negatieve weerslag heeft op de arbeidsprestaties? Professor Frederik Swennen (jurist): Eigenlijk zouden we eerst een heldere juridische omschrijving moeten hebben van wat we onder drugsgebruik verstaan en van wat op dat gebied wel en niet aanvaardbaar is. In juridisch opzicht zijn er nog meer hete hangijzers. Mag een werkgever een werknemer vragen of hij of zij drugs gebruikt, of is dat in strijd met de privacyregels? Moeten we die regels misschien aanpassen? Het zijn allemaal zaken die we met UWID willen bestuderen. Onderzoek bevorderen Hoe ongelooflijk het ook mag klinken, in Vlaanderen en ook internationaal is er in verhouding tot de omvang van het probleem nog maar bitter weinig fundamenteel of toegepast wetenschappelijk onderzoek naar verslaving verricht. Philippe Jorens: Naar bijvoorbeeld de voorbeschikkende genetische of omgevingsfactoren voor drugsgebruik of naar - wat toch een prioriteit zou moeten zijn - betere behandelingsmethoden voor verslaafden is dringend intensief en veelzijdig onderzoek nodig. Ik vind het een goede zaak dat het drugsgebruik zich in de illegaliteit bevindt, maar daardoor wordt het onderzoek ernaar wel verwaarloosd. Zelfs als ik alle studies over alcoholisme meetel, schat ik dat nog geen halve procent van het mondiale budget voor farmacologisch onderzoek naar projecten in verband met verslaving gaat. Het is ook niet evident fondsen te vinden voor het bestuderen van een probleem dat eigenlijk niet zou mogen bestaan. Philippe Jorens Johan Maertens UWID streeft naar hechte banden met het werkveld. Zo heeft De Sleutel, gespecialiseerd in ambulante en residentiële drugshulpverlening, een plaats in het vast bureau van het instituut. Johan Maertens, algemeen directeur van De Sleutel: Vanuit het werkveld zijn wij sterk in wetenschappelijke ondersteuning door UWID geïnteresseerd. De Sleutel, een organisatie van de Broeders van Liefde, doet aan ambulante en residentiële drugshulpverlening. Wij zijn op vele plaatsen in Vlaanderen actief en proberen verslaafden van de drugs af te helpen of de schade voor hen en hun omgeving toch minstens te beperken en het drugsgebruik te stabiliseren. Via opleidings- en tewerkstellingsprogramma s trachten we die mensen ook in de samenleving te reïntegreren. Preventie is voor ons eveneens uiterst belangrijk. De Sleutel beschikt over een kleine eigen onderzoekscel, die zich vooral toelegt op de registratie van het verloop van de door ons verstrekte behandelingen, om zo onze verschillende soorten behandelingen te kunnen evalueren en waar nodig bij te sturen. Maar natuurlijk is het beter dat die evaluatie door een onafhankelijk wetenschappelijk instituut zoals UWID gebeurt. Voor de overheid winnen de bevindingen dan automatisch aan gewicht en betekenis. Er is ook nood aan macro-onderzoeken, die het bijvoorbeeld mogelijk maken de gegevens van alle hulpverlenende organisaties met elkaar te vergelijken. Johan Maertens: Binnen onze sector is iedereen een beetje huiverig voor dergelijke vergelijkingen, maar de kwaliteit van de drugshulpverlening zou er wel bij varen. Het is cruciaal voor het werkveld dat er grondig onderzoek komt naar de resultaten van de geleverde inspanningen. Hoe gaat het bijvoorbeeld met behandelde mensen één jaar, vijf jaar of tien jaar nadat ze de hulpverlening hebben verlaten? Hoe groot is de terugval? Doordat we, behalve voor de therapeutische gemeenschappen, het antwoord op deze en verwante vragen niet kennen, kunnen we onvoldoende de legitimiteit van onze behandelingen in het licht van de gestelde doelen inschatten. Uiteindelijk gaat het ook om de vraag of de miljoenen euro s die jaarlijks in Vlaanderen in hulp aan verslaafden worden geïnvesteerd goed zijn besteed. Hoewel we daarvan uitgaan, weet niemand dat echt. Aan de Vlaamse universiteiten worden hier en daar aspecten van de drugsproblematiek bestudeerd, maar het ontbreekt voorlopig aan een geïntegreerde aanpak. Essentiële facetten zoals het medische krijgen nauwelijks aandacht. De Sleutel zou graag één enkele wetenschappelijke gesprekspartner hebben die alle vormen van drugsonderzoek coördineert en permanent de kwaliteit van onze hulpverlening via
4 UNIVERSITEIT ANTWERPEN gedegen feedback ondersteunt. Dankzij UWID, dat met de andere Vlaamse universiteiten wil samenwerken, krijgen we nu hopelijk zo n partner. Wie weet kan UWID op termijn ook een kwaliteitslabel toekennen aan instellingen die een actuele en wetenschappelijk gefundeerde opvang en begeleiding van verslaafden verzekeren. Bob Vermerght: Om de strijd tegen de drugs te winnen, zijn nauwe banden met het werkveld absoluut onmisbaar. Dat we UWID als uw idee uitspreken, is juist om aan te geven dat we willen vertrekken van de wensen en behoeften van iedereen die direct met de drugsproblematiek te maken heeft. Verslaafden, hulpverleners, bedrijfsleiders, parket en politie, familie van verslaafden, noem maar op. Het is ook geen toeval dat we voor een afgevaardigde van De Sleutel, net als voor een afgevaardigde van de VAD en een preventiemedewerker, een plaats hebben ingeruimd in het vast bureau van UWID. Beurzen toekennen Hoe zal het vele nog uit te voeren onderzoek worden gefinancierd? Philippe Jorens: We hopen dat de bedrijfswereld en de overheid ons op repetitieve basis voldoende middelen ter beschikking zullen stellen. Sommige bedrijven aarzelen misschien om zich met de verslavingsproblematiek te associëren, maar we hopen hen toch te kunnen overtuigen door hun sponsoring in de brede context van good citizenship te situeren. Bob Vermerght: We overwegen om telkens meerdere bedrijven rond één onderzoeksproject te verenigen en iedere keer ook naar een financiële inbreng van de overheid te streven. Zo zal geen enkel bedrijf helemaal met één bepaald project worden geassocieerd en krijgt elk project tot op zekere hoogte ook een officieel waarmerk. Philippe Jorens: Ondernemingen hebben er alle belang bij om het zoeken naar oplossingen voor het drugsprobleem te stimuleren, want zelf dreigen zij intern ook steeds vaker met dat probleem te worden geconfronteerd. Het heeft geen zin de kop in het zand te steken. Drugs zijn allang geen marginaal verschijnsel meer. Ze zijn een groot probleem dat alsmaar erger wordt. Via het toekennen van doctoraats- en andere beurzen hopen we heel wat researchprojecten te initiëren. De onderzoekers zullen worden geselecteerd op basis van de dossiers die ze indienen. Bob Vermerght Bij circa één op de vier slachtoffers van weekendongevallen zijn sporen van drugs te vinden. de bedoeling het traject in kaart te brengen dat drugsgebruikers in de hulpverlening volgen. Migreren ze bijvoorbeeld volop van de ene instelling naar de andere? Het onderzoek, waarvoor het budget euro bedraagt, wordt verricht door professor Eric Broekaert en de door hem geleide vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent. Meer gedetailleerde informatie vindt u op Bob Vermerght: Eric Broekaert en zijn mensen zijn hiervoor de geknipte experts omdat ze eerder al een vergelijkbaar onderzoek in Oost-Vlaanderen hebben uitgevoerd. Na Antwerpen zouden we hetzelfde onderzoek ook nog in de andere Vlaamse provincies willen herhalen, zodat we een totaalbeeld verwerven waarop beleidsmaatregelen kunnen worden gebaseerd. UWID hoopt regelmatig beleidsvoorbereidend en -ondersteunend te kunnen werken. We zouden bijvoorbeeld advies kunnen verstrekken bij het ontwerpen van een nieuwe drugswet. We willen op beleidsgebied een echte denktank zijn voor de overheid, het bedrijfsleven en de vakbonden. Onderwijsmodule over verslaving Behalve aan kennisverwerving is er ook een urgente behoefte aan kennisoverdracht. Johan Maertens: Vlaanderen kampt met een nijpend tekort aan maatschappelijk assistenten, verpleegkundigen en andere hulpverleners die in hun opleiding hebben leren omgaan met verslaafden en de verslavingsproblematiek. Binnen De Sleutel organiseren wij, al hebben we daar nauwelijks financiële middelen voor, noodgedwongen zelf gespecialiseerde cursussen voor onze medewerkers. De VAD biedt in samenwerking met de VVBV [Vlaamse Vereniging Behandelingscentra Verslaafdenzorg] ook nog basisvormingen aan. Maar eigenlijk zouden universiteiten en hogescholen veel meer dan nu het geval is de vereiste kennis en vaardigheden als een natuurlijk onderdeel in een aantal van hun opleidingen moeten opnemen. Pierre Van Damme: In de vernieuwde UA-artsenopleiding verzorgen wij voor de eerstejaars al sinds 1999 een twee weken durende onderwijsmodule over verslaving. We brengen de studenten echt met alle aspecten van het probleem in contact. Guido Van Hal: Mogelijk zal die 17 Eerste groot UWID-project Ondertussen financiert de Antwerpse provincieraad als eerste een belangrijk UWID-project. Het gaat om de registratie van de instroom, doorstroom en uitstroom bij de hulpverlening aan drugsverslaafden in de provincie Antwerpen. Het ligt in
5 18 module in verschillende Europese medische opleidingen worden geïntegreerd. Pierre Van Damme: Binnen de Associatie willen we varianten van de module in een reeks academische en hogeschoolopleidingen introduceren. Aan de UA gaat het om de opleidingen farmaceutische wetenschappen, rechten en politieke en sociale wetenschappen. Apothekers krijgen regelmatig met verslaafde mensen te maken, zij moeten dan de juiste houding weten aan te nemen. En het mag ook niet dat sociale wetenschappers of juristen weinig afweten van een zo belangrijk maatschappelijk probleem als drugs. Hetzelfde geldt op een andere manier ook voor bijvoorbeeld maatschappelijk assistenten, opvoeders en verpleegkundigen. De verzuchting van Johan Maertens is terecht en we willen er zeker rekening mee houden. Master-na-masteropleiding Frederik Swennen: Ten behoeve van advocaten hebben we in de wetgeving alle juridische regels opgespoord die betrekking hebben op drugsgebruik door minderjarigen. Het Centrum voor Beroepsvervolmaking in de Rechten bezorgt de door ons gebundelde informatie aan de geïnteresseerde pleiters. Dat kan hen een hoop tijdrovend zoekwerk besparen bij Frederik Swennen zaken waarin de betreffende vorm van drugsgebruik een rol speelt. Guido Van Hal: Inzake onderwijs willen we met UWID twee sporen volgen. Enerzijds zullen we opleidingen verzorgen voor mensen die concreet gestalte geven aan de hulpverlening aan verslaafden. Anderzijds zouden we voor wie inzake drugsbestrijding een overwegend sturende taak heeft - ik denk bijvoorbeeld aan personeels- en schooldirecteuren - een brede, wat meer theoretisch-wetenschappelijke master-na-masteropleiding willen organiseren. Bob Vermerght: De vraag naar gerichte vormingen is groot en komt uit diverse hoeken. De Antwerpse schepen van onderwijs en jeugd Robert Voorhamme heeft ons bijvoorbeeld gepolst over een opleiding over verslaving voor de vertrouwensleerkrachten van het stedelijk onderwijs. UWID zal hem in dit verband een voorstel doen. DRUGS OP DE CAMPUS Hoe zit het met het drugsgebruik bij studenten? Guido Van Hal: We weten niet hoeveel studenten regelmatige gebruikers zijn, maar het staat vast dat geen enkele universiteit of hogeschool nog drugsvrij is. Samen met de VAD wil UWID een enquête verrichten naar het middelengebruik onder studenten. Het is onze ambitie om binnen de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen een veelzijdig drugsbeleid te ontwikkelen, waarbij we in de eerste plaats aan drugspreventie willen doen. Al zal het uitstippelen van hulptrajecten voor studenten die drugs gebruiken eveneens veel aandacht krijgen. Guido Van Hal Ook studenten die zelf geen drugs nemen maar een verslaafde vader of moeder hebben, willen we opvangen. Verder komt er binnen de Associatie een huisarts bij wie alle personeelsleden zullen terechtkunnen die een verslavingsprobleem hebben of daar in hun familie of werkomgeving mee worden geconfronteerd. Voor Psynet, een samenwerkingsverband tussen de studentenbegeleiders en de psychologen van de UA en de vier geassocieerde hogescholen, is bij dit alles een belangrijke rol weggelegd. Bob Vermerght: Het zou goed zijn als de minister van Onderwijs alle Vlaamse universiteiten en hogescholen tot het uitwerken van een drugsbeleid zou aansporen, zodat er overal in het hoger onderwijs een duidelijke en verantwoorde aanpak van het probleem komt. Pierre Van Damme: Momenteel wordt slechts tot op het niveau van het secundair onderwijs een drugsbeleid gevoerd. De meeste middelbare scholen beschikken over een draaiboek over drugsverslaving - de VAD heeft er één ontwikkeld - en werken met vertrouwensleerkrachten. Maar in het hoger onderwijs worden de studenten plots aan hun lot overgelaten. In overleg met de studentenartsen en Psynet wil UWID hiervoor een structurele oplossing uitdokteren. Ook alcohol is een harddrug. De huidige rage van alcopops - met sterke drank gemixte limonades en vruchtensappen - dreigt vooral jongeren ongemerkt aan alcohol verslingerd te maken. Smart weapons Bob Vermerght: Ik denk wel dat we met ons instituut veel zullen losmaken in de samenleving. Het drugsprobleem heeft altijd in zekere mate een verdoken bestaan geleid. Het manifesteert zich vooral in de micro-omgeving van het gezin, waar het ondanks zijn verwoestend karakter dikwijls jarenlang met de mantel der liefde of der schaamte wordt bedekt. De academische wereld heeft positieve inspanningen geleverd, maar is toch niet steeds voldoende alert geweest. Met UWID willen we het gemakkelijker maken om het verschijnsel verslaving, zeker in Vlaanderen en als het kan ook daarbuiten, op maatschappelijke schaal en wetenschappelijke wijze aan te pakken. In alle openheid en vanuit alle invalshoeken. Kennis en inzicht zijn de belangrijkste wapens van UWID in de strijd tegen drugs. De komende jaren zullen we die smart weapons onafgebroken moeten inzetten. Voor meer informatie over UWID kunt u terecht op Of neem contact op met professor Bob Vermerght, tel.:
tiemap Ira Insp ge jla BI materialenoverzicht
BIJLAGE inspiratiemap Materialenoverzicht drugs 1 1. Brochures of affiches Hieronder vindt u een lijst met informatieve materialen over cannabis en andere drugs De materialen zijn verkrijgbaar bij VAD.
Nadere informatieUniversiteit Antwerpen. Vrije Universiteit Brussel Universiteit Gent Katholieke Universiteit Leuven Universiteit Limburg
Universiteit Antwerpen in samenwerking met collega s uit: Vrije Universiteit Brussel Universiteit Gent Katholieke Universiteit Leuven Universiteit Limburg stellen voor: WINNERS ARE LOSERS WHO NEVER GIVE
Nadere informatie2 Verhalen... Inleiding. Het Verhaal Van Roos (14) in Het blijven toch je ouders. Het Verhaal van Tamara (23) in Het blijven toch je ouders.
2 Verhalen... Anderhalf jaar terug werd het gedrag van mijn moeder nog erger. Als ik na een weekend bij mijn vader thuiskwam waren er dingen kapot. Ik wist gelijk dat er ruzie was geweest door de alcohol.
Nadere informatieVragenlijst verslaving - CRAFFT Vragenlijst 2.0
Vragenlijst verslaving - CRAFFT Vragenlijst 2.0 Deze vragenlijst schat in of er een verhoogd risico op alcohol- of drugsverslaving is. Ze kan mondeling afgenomen worden met een jongere. Het is belangrijk
Nadere informatieAchtergrondinformatie opdracht 3, module 5, les 9
Achtergrondinformatie opdracht 3, module 5, les 9 Roken alcohol en drugs Roken, alcohol en drugs zijn schrikbeelden voor veel ouders. Dit geldt voor allochtone ouders én Nederlandse ouders. Sommige kinderen
Nadere informatieGerard Frijstein, MANAGER ARBODIENST BIJ ACADEMISCH MEDISCH CENTRUM, UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM EN HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM
Gerard Frijstein, MANAGER ARBODIENST BIJ ACADEMISCH MEDISCH CENTRUM, UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM EN HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM 41 We zijn goed in het oplossen van problemen, maar liever nog helpen we om ze
Nadere informatieVerstandelijke beperking en middelengebruik. Een folder voor mantelzorgers en begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking
Verstandelijke beperking en middelengebruik Een folder voor mantelzorgers en begeleiders van mensen met een verstandelijke beperking Johan woont al enkele jaren zelfstandig. Als begeleider ga jij twee
Nadere informatieHuis Sofia 22 november 2011
Huis Sofia 22 november 2011 Overzicht presentatie Antwerpen in cijfers OCMW Antwerpen in cijfers Studenten in Antwerpen Strategische visie en doelstelling Visie en uitgangspunten Wie woont er? Wat betekent
Nadere informatieFederaal Fonds ter bestrijding van de verslavingen OPROEP 2014
Federaal Fonds ter bestrijding van de verslavingen OPROEP 2014 1 Mevrouw, Mijnheer, Het Fonds ter bestrijding van de verslavingen werd opgericht in 2006 met een jaarlijks budget van 5.000.000 (3.000.000
Nadere informatieZNA UKJA Zorgeenheid crisisinterventie (K-dienst A) Informatie voor patiënten
ZNA UKJA Zorgeenheid crisisinterventie (K-dienst A) Informatie voor patiënten 2 ZNA UKJA Zorgeenheid crisisinterventie (K-dienst A) Voor wie? Jongeren van 12 tot en met 17 jaar die omwille van uiteenlopende
Nadere informatieHoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli?
INTERVIEW d.d. 28 december 2009 Coeliakiepoli Op het interview-wenslijstje van Nynke en Zara staat Dr. Luisa Mearin. Zij is kinderarts MDL in het LUMC te Leiden en heeft als eerste met haar collega s in
Nadere informatie(Net)werking van een PAAZ
(Net)werking van een PAAZ Frederic Ulburghs (hoofverpleegkundige) en Henrik Palmans (psychiatrisch verpleegkundige) Voorstelling PAAZ Enkele cijfers: +/- 13 FTE verpleegkundigen +/- 3 FTE psychologen +/-
Nadere informatieVerslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan
ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms
Nadere informatieSociaal centrum De Wilg Begeleiding van mensen met psychiatrische problemen
Sociaal centrum De Wilg Begeleiding van mensen met psychiatrische problemen Wat is sociaal centrum De Wilg? Sociaal centrum De Wilg begeleidt OCMW-klanten met psychiatrische problemen. Die mensen vragen
Nadere informatieInformatie voor werkgevers
Informatie voor werkgevers Werk en verslaving Informatie voor werkgevers Werk en verslaving Het aantal verslaafden aan alcohol, drugs en medicijnen in Nederland groeit. Het merendeel van deze mensen heeft
Nadere informatieuitgave december 2011 beroepsgeheim
uitgave december 2011... met thet beroepsgeheim ... met het beroepsgeheim Sommige problemen, ziektes, kan je niet in je eentje oplossen. Om deze problemen aan te pakken, heb je hulp nodig van mensen die
Nadere informatieIedereen heeft een eigen verhaal
informatie voor ouders Iedereen heeft een eigen verhaal > Goed om te weten als uw kind tijdelijk bij JJC verblijft Uw zoon of dochter gaat tijdelijk naar JJC in Den Haag. Wij gaan uw kind intensief begeleiden
Nadere informatieVerhaal van verandering
Belgische Ashoka Fellow Ashoka : Kun je ons iets vertellen over je familie en waar je bent opgegroeid? Ingrid : Ik ben opgegroeid in Antwerpen, een belangrijke stad in Vlaanderen, België. Ik heb een oudere
Nadere informatiepraktijkseminarie de operationele aanpak valorisatieproblematiek
praktijkseminarie de operationele aanpak valorisatieproblematiek SBO maatschappelijke finaliteit Prof. Dr. Ann Jorissen (UA) IWT, 11 januari 2010 1 Effective Governance of Private Enterprises: the influence
Nadere informatieVolwassenen. Mondriaan. voor geestelijke gezondheid
Volwassenen Mondriaan voor geestelijke gezondheid Verslavingszorg Introductie Verslavingszorg verleent hulp aan volwassenen met problematisch gebruik van alcohol, drugs, medicijnen, gameverslaving en met
Nadere informatieTips voor Ouders van niet-drinkende pubers
Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf
Nadere informatieInhoud. Dinsdag 31 Mei 2016
Dinsdag 31 Mei 2016 20160531 Inhoud 1) Vrouwen gebruiken vaker cocaïne dan mannen, De Standaard/Vlaams-Brabant/Brussel - 31 Mei 2016 Pagina 12 Mannen zoeken het vaakst hulp voor een cannabisverslaving,
Nadere informatieActie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs
FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID Wetenschapsstraat 8 B-1000 BRUSSEL Tel. 02 238 34 11 Fax 02 230 59 12 www.belspo.be Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs Projectformulier ten behoeve van
Nadere informatieOutreach autisme ondersteuning van inclusie van personen met autisme
Outreach autisme ondersteuning van inclusie van personen met autisme www.hetraster.be Wat is outreach autisme? Outreach autisme bestaat uit vorming en advies voor iedereen die deskundiger wil worden in
Nadere informatieTABAK ALCOHOL GAMEN. algemene sociale vaardigheden
Leerlijnen per graad : 3 de graad LO 10-12j Doelstelling: Versterken van de kennis en vaardigheden die kinderen nodig hebben om gezonde keuzes te maken en niet te roken, geen alcohol te drinken en op een
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieLeeftijd eerste ervaring met alcohol 12-15 16-19 20-23. < 11 jaar 11-12 13-15 16-18
Feiten over het Alcohol- en Drugsgebruik van jongeren in het district Rivierenland Gelderland-Midden Gebaseerd op het onderzoek: Lekker samen van de kaart (maart 27) Inleiding Het alcoholgebruik neemt
Nadere informatietiemap Ira Insp ge jla BI materialenoverzicht
BIJLAGE inspiratiemap Materialenoverzicht Alcohol 1 1. Brochures of affiches Hieronder vindt u een lijst met informatieve materialen over alcohol Deze materialen zijn verkrijgbaar bij VAD. www.vad.be,
Nadere informatieSchwannomatose FUNDAMENTEEL ONDERZOEK KENT NIEUWE START. Ook jouw inzet is belangrijk!
Schwannomatose FUNDAMENTEEL ONDERZOEK KENT NIEUWE START Ook jouw inzet is belangrijk! Een zeldzame erfelijke aandoening Schwannomatose is een zeldzame erfelijke aandoening waarbij zich goedaardige gezwellen
Nadere informatieIk wil dood suïcidaliteit
Ik wil dood suïcidaliteit bij jongeren Mark De Bock Anneleen Franssens Annelies Kog Klinisch psychologen en orthopedagogen, psychotherapeuten UKJA Waar of niet waar? De meeste zelfmoorden gebeuren impulsief
Nadere informatieGelijke Kansen en Diversiteit binnen het UZ Gent
Gelijke Kansen en Diversiteit binnen het UZ Gent 1. Missie - visie Gelijke Kansen en Diversiteit UZ Gent Het UZ Gent is een pluralistische instelling. De benadering van Gelijke Kansen en Diversiteit op
Nadere informatieMentrum SAMEN WERKEN AAN HERSTEL EN EEN WAARDEVOL LEVEN. Onderdeel van Arkin
Mentrum SAMEN WERKEN AAN HERSTEL EN EEN WAARDEVOL LEVEN Onderdeel van Arkin Ieder mens is waardevol. Mentrum behandelt mensen met langerdurende ernstige problemen op het gebied van psychiatrie en/of verslaving.
Nadere informatieInformatieleaflet voor werkgevers
Informatieleaflet voor werkgevers Werk en verslaving Het aantal verslaafden aan alcohol, drugs en medicijnen in Nederland groeit. Het merendeel van deze mensen heeft een baan en kampt met de verslaving
Nadere informatieErvaringen vanuit D4D. Waarvoor staan we? Aanspreekpunt voor wie? Via de website Vzw met een verhaal Eerste gegevens uit de praktijk Hoe verder
Inleiding Doctors4Doctors (D4D) is recentelijk van start gegaan en biedt een aanspreekpunt voor artsen met een hulpvraag. We schetsen kort vanuit welke idee D4D is opgericht, en aan welke noden in het
Nadere informatieAlcoholgebruik bij helft van de studenten niet zonder risico
Derde grote bevraging brengt middelengebruik bij Vlaamse studenten in kaart Alcoholgebruik bij helft van de studenten niet zonder risico De Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) en onderzoekers
Nadere informatieActie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs
FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID Wetenschapsstraat 8 B-1000 BRUSSEL Tel. 02 238 34 11 Fax 02 230 59 12 www.belspo.be Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs Projectformulier ten behoeve van
Nadere informatieHet Jeugdsportfonds Camille Paulus
Het Jeugdsportfonds Camille Paulus Een sporttoekomst voor jongeren en personen met een handicap Wat is sporten? Sporten is niet alleen een werkwoord. Het brengt mensen dichterbij, maakt energie en creativiteit
Nadere informatieIntact. goede redenen om een zelfhulpgroep te bezoeken
10 goede redenen om een zelfhulpgroep te bezoeken Intact Zelfhulp is er voor jou. Deze informatie is voor alle mensen met een verslavingsprobleem en hun naasten, ongeacht welke verslaving. De eerste stap
Nadere informatiedienst communicatie. Asster werkt met Amerikaanse unief in strijd tegen depressie
07.05.2015 dienst communicatie Asster werkt met Amerikaanse unief in strijd tegen depressie SINT TRUIDEN Amerikaanse familietherapie tegen depressie bij jongeren Psychiatrisch ziekenhuis Asster in Sint
Nadere informatieLeerlijnen per drug : ALCOHOL Onderwijsvorm: KLEUTER EN LAGER
Leerlijnen per drug : ALCOHOL Onderwijsvorm: KLEUTER EN LAGER kleuter 2,5-6j 1 ste graad LO 6-8j 2 de graad LO 8-10j 3 de graad LO 10-12j doelstelling doelstelling doelstelling doelstelling Versterken
Nadere informatieFederaal Fonds ter bestrijding van de verslavingen Subsidieaanvragen voor verlengingen en nieuwe projecten
Federaal Fonds ter bestrijding van de verslavingen Subsidieaanvragen voor verlengingen en nieuwe projecten OPROEP 2012 Mevrouw, Mijnheer, Het Fonds ter bestrijding van de verslavingen werd opgericht in
Nadere informatieJaargang 2 nummer 1 16 dec 2010
Jaargang 2 nummer 1 16 dec 2010 Inhoudsopgave: Inleiding Minisymposium LVG en Verslaving De belangrijkste problemen volgens hulpverleners De ervaringen van cliënten De ervaringen van verwanten Vervolgstappen
Nadere informatieeven VoorSTELLEN Met Cardea kun je verder!
even VoorSTELLEN Met Cardea kun je verder! Als we over cliënten praten, bedoelen we kinderen, jongeren en hun ouders. Als we over ouders praten, bedoelen we ook eenoudergezinnen, verzorgers, voogden en/of
Nadere informatieFamiliewerking CAT Gent
Familiewerking CAT Gent deelwerking CCG ECLIPS Congres Geestelijke Gezondheidszorg Gent, 15 september 2010 Tomas Van Reybrouck Speerpunten werking CAT: Ambulante werking voor mensen met verslavingsproblematiek
Nadere informatieWerken in sph. Maria van Deutekom Britt Fontaine Godelieve van Hees Marja Magnée Alfons Ravelli
Verslaafden Werken in sph Redactie: Dineke Behrend Maria van Deutekom Britt Fontaine Godelieve van Hees Marja Magnée Alfons Ravelli 2 Verslaafden Auteur: Hans van Nes Bohn Stafleu Van Loghum Houten, 2004
Nadere informatieTIJDSCHRIFT MET ZORG Thema: Divers jaargang 1 nummer 1 juli 1995
TIJDSCHRIFT MET ZORG Thema: Divers jaargang 1 nummer 1 juli 1995 INHOUDSTAFEL Woord vooraf R. Stockman & M. Keuleneer Het leven is mij lief R. Stockman Waarheen met het onderwijs anno 2000? A. Peirsman
Nadere informatieDringende Medische Hulpverlening
Versie nr: 1 Laatste wijziging: 30-06-2007 1. Waartoe dient deze fiche? 2. Wat is dringende medische hulp? 3. Wie heeft recht op dringende medische hulp? 4. Aan welke voorwaarden moet ik voldoen om aanspraak
Nadere informatieDossier: rijden onder invloed van alcohol
Dossier: rijden onder invloed van alcohol 1 1. Rijden onder invloed van alcohol bij de jongeren Bij nachtelijke weekendongevallen wordt alcoholgebruik vaak met de vinger gewezen. Er doen heel wat clichés
Nadere informatiegoede redenen voor het bezoeken van een zelfhulpgroep
10 goede redenen voor het bezoeken van een zelfhulpgroep InTact Zelfhulp Zelfhulp is er voor jou. Deze informatie is voor alle mensen met een verslavingsprobleem, ongeacht welke verslaving en voor naasten
Nadere informatieAssociatie KU Leuven: Sterke partners voor beter hoger onderwijs
Associatie KU Leuven: Sterke partners voor beter hoger onderwijs Associatie KU Leuven: een netwerk van sterke partners Groep T, KHLeuven en KHLim bereiden een fusie voor Facts & figures 4% % 45% 49% 95.000
Nadere informatieGoed, beter, best. Eenvoudig en betrouwbaar beoordelen met D-PAC
Editie november 2018 Smart Education, Spin-off, Application prototyping Goed, beter, best. Eenvoudig en betrouwbaar beoordelen met D-PAC Schrijftaken en presentaties zijn vaak een cruciaal onderdeel van
Nadere informatieDrugspreventie-beleid
Lommel United stelt zich tot doel om voetballers professioneel op te leiden. In kwaliteitsvolle omstandigheden en in een gezonde competitieve én aangenaam constructieve geest wil Lommel United zoveel mogelijk
Nadere informatiemiddelengebruik en verstandelijke beperking Een folder voor hulpverleners uit de verslavingszorg
middelengebruik en verstandelijke beperking Een folder voor hulpverleners uit de verslavingszorg Eric komt in begeleiding om zich te laten behandelen voor alcohol- en cannabisgebruik. Hij doet vlot zijn
Nadere informatieOutreach autisme ondersteuning van inclusie van personen met autisme
Outreach autisme ondersteuning van inclusie van personen met autisme www.hetraster.be Wat is outreach autisme? Outreach autisme bestaat uit vorming en advies voor iedereen die deskundiger wil worden in
Nadere informatieStaat uw leven in het teken van drank en drugs? Een opname biedt uitkomst!
Staat uw leven in het teken van drank en drugs? Een opname biedt uitkomst! KLINISCHE BEHANDELING: ALS U DE CONTROLE OVER UW LEVEN TERUG WILT Onderdeel van Arkin Stoppen met alcohol of drugs en uw manier
Nadere informatieFAMILIEVERMOGEN MOET EEN ZEGEN ZIJN
ANTWERP MANAGEMENT SCHOOL HEEFT EEN FAMILY WEALTH INSTITUTE FAMILIEVERMOGEN MOET EEN ZEGEN ZIJN Veel ondernemende families willen zich professioneel laten begeleiden om hun patrimonium samen te houden,
Nadere informatieEERSTELIJN EN DE MIDDELENGEBRUIK: DE ROL VAN EEN HUISARTS IN EEN REGIONAAL NETWERK
EERSTELIJN EN DE MIDDELENGEBRUIK: DE ROL VAN EEN HUISARTS IN EEN REGIONAAL NETWERK Van een kijk als solist naar interdisciplinair samenwerken Rita Verrando, huisarts Brussel, 14 november 2014 De rol van
Nadere informatiePost-hbo opleiding autismespecialist
Post-hbo opleiding autismespecialist mensenkennis De docente is duidelijk, enthousiast en motiverend. Ik heb inzicht gekregen in wat ik in mijn rol als hulpverlener kan doen en waar ik rekening mee moet
Nadere informatiev e rslaafd? Wat als je niet meer zonder kan
v e rslaafd? Wat als je niet meer zonder kan Alles over verslavingen Voor vragen over alcohol, illegale drugs, gokken en medicijnen: De DrugLijn tel. 078 15 10 20 www.druglijn.be SOS Nuchterheid tel. 09
Nadere informatieAlgemene informatie over Centrum Maliebaan
Algemene informatie over Centrum Maliebaan Centrum Maliebaan is een instelling voor verslavingspsychiatrie in de provincie Utrecht. Verslavingspsychiatrie is een gespecialiseerde vorm van geestelijke gezondheidszorg.
Nadere informatieDe dingen simpel houden is vrij moeilijk. De dingen moeilijk maken is daarentegen is vrij simpel.
Cees Weeda helpt bij versterking van professionaliteit bij mensen binnen organisaties en bedrijven. Nu in de jeugdzorg, waar 20.000 mensen op HBO-functies werken bij 75 jeugdzorgorganisaties. Steviger,
Nadere informatieTeam Bemoeizorg Wageningen. Tientallen hulpvragen, twee organisaties, één meldpunt
Team Bemoeizorg Wageningen Tientallen hulpvragen, twee organisaties, één meldpunt Team Bemoeizorg Wageningen Tientallen hulpvragen, twee organisaties, één meldpunt We willen allemaal wel hulp bieden aan
Nadere informatieinfo voor patiënten en familie kritieke diensten Vriendenkring van brandwondenpatiënten
info voor patiënten en familie kritieke diensten Vriendenkring van brandwondenpatiënten Inhoud 01 De bewogen start... 4 02 De enthousiaste reis... 4 03 Het André Scheers Huis... 5 04 Gezond naar lichaam
Nadere informatieDE TIPI Onderzoek naar de leefsituatie en huidige kwaliteit van leven van ouders en kinderen die het Tipi-programma hebben doorlopen
DE TIPI Onderzoek naar de leefsituatie en huidige kwaliteit van leven van ouders en kinderen die het Tipi-programma hebben doorlopen Jachna Beck Evelien Van Rompaye Promotor: Prof. Dr. Wouter Vanderplasschen
Nadere informatieOnline zelftesten. Studievoormiddag Online Alcohol- en drughulpverlening 24 juni 2011
Online zelftesten Studievoormiddag Online Alcohol- en drughulpverlening 24 juni 2011 Waarom online zelftesten? Online tools: anoniem kosteloos altijd toegankelijk werken drempelverlagend parallel aan de
Nadere informatieDoelgroep. Programma onderdelen. Duur/frequentie
Onderwijs-Zorg Arrangementen 8 Doelgroep Jongeren vanaf 12-18 jaar en hun gezinnen, die al langere tijd ernstig zijn vastgelopen op school en waar sprake is van uitval uit het reguliere onderwijs of waar
Nadere informatieSpeerpunt 2018 Gezondheid - drugsbeleid. Gezondheid - Drugsbeleid
Gezondheid - Drugsbeleid 1 Woord vooraf Een gemeente die zijn volksgezondheid en drugsbeleid serieus neemt, streeft ernaar dat dit gedragen wordt door de meerderheid van zijn inwoners. Om draagkracht te
Nadere informatievooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik OUDERS & OPVOEDERS Als er binnen uw gezin sprake is van seksueel misbruik, heeft dat grote invloed. Er is veel verdriet, boosheid, wantrouwen en schuldgevoel.
Nadere informatieDe opvattingen en houdingen van zorgverleners omtrent prenatale diagnostiek
De opvattingen en houdingen van zorgverleners omtrent prenatale diagnostiek De uitdagingen van een cliëntgerichte begeleiding Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Hogeschool- Universiteit Brussel Onderzoeker:
Nadere informatieMET CARDEA KUN JE VERDER
MET CARDEA KUN JE VERDER 2 met cardea kun je verder 3 met cardea kun je verder weerslag hebben op het gedrag van een kind. Een team van specialisten met een brede deskundigheid helpt bij het oplossen van
Nadere informatieWelkom. Stichting Zeldzame Ziekten Nederland. Uitslag enquete Nationaal Plan. 15 maart 2012
Welkom Stichting Nederland Uitslag enquete Nationaal Plan 15 maart 2012 Agenda 1. Doel van de bijeenkomst 2. Overzicht reacties op de enquête 3. Conclusies uit de enquête t.b.v. Nationaal Plan 4. Plannen
Nadere informatieMSOC Gent viert 20-jarig bestaan met 'Heet van de naald'
MSOC Gent viert 20-jarig bestaan met 'Heet van de naald' Met het evenement Heet van de naald werd op donderdag 12 januari 2017 in het Pand, het 20-jarig bestaan van het Medisch Sociaal Opvangcentrum (MSOC)
Nadere informatieKleinschalige woon- en onderwijsvormen. Opvang van kinderen met eigen-aardig gedrag
Kleinschalige woon- en onderwijsvormen Opvang van kinderen met eigen-aardig gedrag Doenersdreef Zorg Kinderen in Hilversum en Almere Sommige kinderen hebben iets bijzonders. Iets dat ze nét een beetje
Nadere informatie24 uurshulp. Met Cardea kun je verder!
24 uurshulp Met Cardea kun je verder! Met Cardea kun je verder! 24 UURSHULP De meeste kinderen en jongeren wonen thuis bij hun ouders totdat ze op zichzelf gaan wonen. Toch kunnen er omstandigheden zijn,
Nadere informatieMistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek
Mistral DTOX, een goed begin is het halve werk. Edwin Spapens GZ-Psycholoog Mistral DTOX & Mistral Kliniek Cluster jeugd Preventie, inclusief minimale interventie van 1-3 gesprekken I- hulp (ambitie ook
Nadere informatieEmotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke beperking
Emotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke beperking Een vormingspakket van SEN vzw ontwikkeld in samenwerking met regiegroep SEN-SEO Emotionele ontwikkeling van personen met een verstandelijke
Nadere informatieEen kind of jongere heeft dringende psychiatrische hulp nodig
Een kind of jongere heeft dringende psychiatrische hulp nodig ZNA UKJA Zorgeenheid crisisinterventie (K-dienst A) Informatie voor patiënten 2 ZNA UKJA Zorgeenheid crisisinterventie (K-dienst A) Wie kunnen
Nadere informatieKortdurende Behandeling. Afdelingsbrochure
Afdelingsbrochure HET PZ SINT-CAMILLUS Het PZ Sint-Camillus is een acuut psychiatrisch ziekenhuis opgericht in 1936 door de Mariazusters van Franciscus van Waasmunster. Het PZ Sint-Camillus beschikt over
Nadere informatieIrisZorg. verslavingszorg. en maatschappelijke opvang. dicht bij mensen, ver in zorg
IrisZorg verslavingszorg en maatschappelijke opvang dicht bij mensen, ver in zorg > IrisZorg: dicht bij mensen, ver in zorg Bij IrisZorg kan iedereen rekenen op de deskundigheid en betrokkenheid van onze
Nadere informatieKoninklijke Visio expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
Koninklijke Visio expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen Perspectief voor iedereen In Nederland krijgen jaarlijks duizenden mensen te maken met blijvende slechtziendheid of blindheid. Wanneer
Nadere informatieLetseldiagnostiek bij kinderen
Letseldiagnostiek bij kinderen Informatie voor verwijzers Letseldiagnostiek bij kinderen De Forensische Polikliniek Kindermishandeling (FPKM) verricht letseldiagnostiek bij 0- tot 18-jarigen. Dit gebeurt
Nadere informatieSofie Crommen Investeer in de psychische gezondheid van onze jeugd
Sofie Crommen Investeer in de psychische gezondheid van onze jeugd Sofie Crommen is kinder- en jeugdpsychiater, en voorzitter Vlaamse Vereniging voor Kinder-en jeugdpsychiatrie. 17 maart 2015 LEES LATER
Nadere informatiea) In heel je leven... b) In de voorbije 12 maanden... c) In de voorbije 30 dagen... 1 2 3 4 5 6 7
1. Je bent 1 een jongen 2 een meisje 2. In welk jaar ben je geboren? Jaar 19 3. Welke van de volgende personen maken deel uit van je huisgezin? Kruis aan wat van toepassing is. 1 Vader 1 Stiefvader 1 Moeder
Nadere informatieFeedback rapport Kwaliteitsindicatoren palliatieve zorg. Fictief voorbeeld feedbackrapport TEAM X
Feedback rapport Kwaliteitsindicatoren palliatieve zorg Fictief voorbeeld feedbackrapport TEAM X Auteurs: Kathleen Leemans, Joachim Cohen Contact: kleemans@vub.ac.be 02/477.47.64 De indicatorenset is ontwikkeld
Nadere informatieWorkshop 9 En morgen gezond weer op
23 april 2012 Symposium Ouderen & Alcohol Workshop 9 En morgen gezond weer op Complementair werken in de zorg voor ouderen Yildiz Gecer Tactus Henk Snijders Carintreggeland Voorstellen Wie zijn wij? Wie
Nadere informatieElke Denoo Eline Grouwels Ruth Jamers Sarah Van Leuvenhaege
Elke Denoo Eline Grouwels Ruth Jamers Sarah Van Leuvenhaege Slotconferentie GoLeWe Antwerpen, 20 mei 2011 Als het op leren aankomt: beter vandaag dan morgen, maar uiteindelijk toch overmorgen! Deel 1 Reële
Nadere informatieSociaal centrum De Wilg
Sociaal centrum De Wilg Begeleiding van mensen met psychiatrische problemen Wat is sociaal centrum De Wilg? Sociaal centrum De Wilg begeleidt OCMW-klanten met psychiatrische problemen. Die mensen vragen
Nadere informatieBusiness Lounge: uw klant aan de bestuurstafel!
Gaby Remmers: senior onderzoeker Blauw Research Drijfveer: organisaties helpen inzicht te krijgen in de kansen op een nog klantgerichtere dienstverlening Andre Heeling: onderzoeker Blauw Research Drijfveer:
Nadere informatieinformatie voor cliënten FACT-team
informatie voor cliënten FACT-team FACT-team Voor een grote groep mensen is het leven moeilijk. Zij hebben niet alleen last van psychiatrische klachten, zoals bijvoorbeeld somberheid of het horen van stemmen,
Nadere informatieHET FONDS MEDISCHE ONGEVALLEN. Jo DE COCK Administrateur-generaal RIZIV KVK 18 juni 2013
HET FONDS MEDISCHE ONGEVALLEN Jo DE COCK Administrateur-generaal RIZIV KVK 18 juni 2013 OVERZICHT Wanneer werd het Fonds opgericht? Waarom werd het Fonds opgericht? Huidige situatie Bijzonderheden en doelstellingen
Nadere informatieBasisvorming drugs & & drugge g bruik i
Basisvorming drugs & druggebruik 1. Drugpunt en PZ Deinze -Zulte 2. Productinformatie: soorten drugs 3. Wetgeving 4. Welke drugs worden door onze leerlingen gebruikt? Inhoud 5. Hoe moeten we dat druggebruik
Nadere informatieHet leven zoals het is Rechtspraktijk, van CVO naar KHLeuven Klik hier voor meer informatie over Rechtspraktijk in het CVO Leuven-Landen
Het leven zoals het is Rechtspraktijk, van CVO naar KHLeuven Klik hier voor meer informatie over Rechtspraktijk in het CVO Leuven-Landen Ze zien dat wij over een ruimere juridische bagage beschikken dan
Nadere informatieA Adviesaanvraag Toepassing van (genees-)middelen bij de behandeling van drugverslaving dd 6 april 1993
Bijlage A Adviesaanvraag Toepassing van (genees-)middelen bij de behandeling van drugverslaving dd 6 april 1993 De Voorzitter van de Gezondheidsraad ontving de volgende brief, gedateerd 6 april 1993, nr
Nadere informatieVoorstel van resolutie. betreffende een meer doeltreffende preventie van vrouwelijke genitale verminking in Vlaanderen
stuk ingediend op 1680 (2011-2012) Nr. 1 19 juni 2012 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de dames Marijke Dillen, Gerda Van Steenberge en Linda Vissers en de heren Frank Creyelman, Filip Dewinter,
Nadere informatieOnderzoek: Studiekeuze
Onderzoek: Studiekeuze Publicatiedatum: 31-01- 2014 Over dit onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 29 t/m 31 januari 2014, deden 712 scholieren en 1064 studenten mee. De uitslag van de peiling
Nadere informatieVan twee naar één netwerk Een nieuw netwerk Een nieuwe naam
Van twee naar één netwerk Een nieuw netwerk Een nieuwe naam Kwadraat staat voor. kwaliteit, want kwaliteitsvolle zorg vermenigvuldigt als je ze deelt.. het bundelen van de krachten om mensen met een psychische
Nadere informatieJongeren met een gedrags- en emotionele stoornis Druggebruik van hun kant bekeken
Jongeren met een gedrags- en emotionele stoornis Druggebruik van hun kant bekeken Freya Vander Laenen FADO Utrecht 20/11/08 1 1. Achtergrond Klassieke drugpreventie en drugpreventieonderzoek Specifieke
Nadere informatievooruitkomen OUDERS & OPVOEDERS
> vooruitkomen + OUDERS & OPVOEDERS ! Via Bureau Jeugdzorg of uw huisarts bent u bij Rubicon jeugdzorg terecht gekomen. Soms zijn er problemen in het gezin die u niet zelf kunt oplossen. Uw kind is bijvoorbeeld
Nadere informatieGedwongen opname met een IBS of RM *
Gedwongen opname met een IBS of RM * Informatie voor cliënten Onderdeel van Arkin Inleiding In deze folder staat kort beschreven wat er gebeurt als u gedwongen wordt opgenomen. De folder bevat belangrijke
Nadere informatieSamen eenzaam. Frida den Hollander
Samen eenzaam Samen eenzaam Frida den Hollander Tweede editie Schrijver: Frida den Hollander Coverontwerp: Koos den Hollander Correctie: Koos den Hollander ISBN:9789402122442 Inhoud Inleiding 1 Ik ben
Nadere informatie