10. Capaciteitknelpunten en maatregelen 150kV-net regio Zuid

Transcriptie

1 PAGINA Capaciteitknelpunten en maatregelen 150kV-net regio Zuid In dit hoofdstuk worden voor de regio Zuid de netberekeningen toegelicht die zijn uitgevoerd bij toetsing van de netontwerpcriteria met de scenario's en regionale planningssituaties. Voor geconstateerde knelpunten worden tevens de maatregelen beschreven om deze op te heffen Uitgangspunten voor de netanalyse In de netberekeningen is voor de drie steekjaren 2013, 2016 en 2020 rekening gehouden met de netconfiguratie geldend in 2011, waarbij: Voor het steekjaar 2013 en later rekening is gehouden met de volgende netaanpassingen: o Gedeeltelijke verzwaring van de verbinding Geertruidenberg Waalwijk en Geertruidenberg 's- Hertogenbosch West. o o o Stationsaanpassing Rilland in verband met aansluiting windparken. Een nieuw 150kV-station Boxtel. Een grote afnemer heeft zich in Boxtel gevestigd. Deze klant zal vanuit het nog te stichten station Boxtel worden gevoed. Dit station zal tevens dienst doen als nieuw 10kV-voedingspunt voor Enexis. Een deel van de belasting van station Eerde wordt overgenomen door station Boxtel. Hiermee wordt de situatie van station Eerde verbeterd, waardoor weer onderhoud mogelijk zal worden aan de circuits binnen het '100MW-criterium'. Een nieuw 150kV-station Dinteloord met twee circuits naar Roosendaal. De bouw van dit station is bedoeld om de geproduceerde elektriciteit van het nieuwe glastuinbouwgebied rond Dinteloord te kunnen afvoeren. Dit station zal voor Enexis tevens dienst doen als nieuw 10kV- en 20kVvoedingspunt. Bovendien biedt het station de mogelijkheid tot aansluiting van het voorzien windvermogen in de regio. o Meerdere 150kV-transformatorvelden ten behoeve van Enexis. Voor het steekjaar 2016 en later rekening is gehouden met de volgende netaanpassingen o Twee 380/150kV-transformatoren in Tilburg in combinatie met een netopening in het 150kV-net tussen Woensdrecht en Rilland. o Volwaardig station Rilland in plaats van aftakstation. o Gesplitste bedrijfsvoering van het 150kV-net tussen Zeeland en Noord-Brabant. De splitsing wordt mogelijk gemaakt door het gereedkomen van de nieuwe 380kV-verbinding Borssele Tilburg en een derde koppeltransformator in Borssele. De splitsing voorkomt de paralleltransporten door het 150kV-net, creëert ruimte voor de aansluiting van nieuwe productie en zorgt voor een verlaging van het kortsluitvermogen in Zeeland en Noord-Brabant. Voor het steekjaar 2020 worden geen netaanpassingen voorzien: 10.2 Beschrijving scenario's en planningssituaties De regio Zuid omvat het 150kV-net in de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Noord-Brabant en Limburg worden gezamenlijk behandeld, omdat zij onderling kunnen worden gekoppeld. Door de bijzondere verhouding tussen belasting en productie zijn separate planningssituaties voor Zeeland opgesteld. De netten in Zeeland en Noord-Brabant zijn momenteel permanent gekoppeld, dit om de grote productie overschotten in Zeeland af te kunnen voeren. De planningssituaties zijn allen gebaseerd op het landelijke scenario Business as Usual. Het scenario 3*20 is hier niet gebruikt, omdat de opwekking uit wind ten opzichte van de conventionele opwekking in deze provincies op 150kV-niveau gering is. In aansluiting op het landelijke scenario Business as Usual als meest waarschijnlijke scenario, zijn voor regio Zuid planningssituaties opgesteld (zie Tabel 10-1 en Tabel 10-2). Bij de opdeling is rekening gehouden met regionale accenten zoals de inzet van lokaal aanwezige productie-eenheden. De planningsituatie RZZ-1 is meest waarschijnlijk en is representatief voor de vermogensstromen in Zeeland 232

2 PAGINA 233 die overdag kunnen optreden en de bijbehorende potentiële knelpunten. Met de RRZ-2 en RRZ-3 planningsituatie worden gevoeligheidsanalyses uitgevoerd op de planningssituatie RRZ-1 om daarmee te toetsen of het net van Zeeland robuust genoeg is om de voorziene spreiding in vermogensstromen op te kunnen vangen. De planningsituatie RRZ-2 geeft inzicht in de vermogensstromen die overdag aanwezig kunnen zijn als er decentrale opwekking is en veel wind. De planningsituatie RZZ-3 geeft inzicht in de vermogensstromen die kunnen ontstaan als de belasting in Zeeland sterk daalt als gevolg van uitfasering van de zware industrie in Zeeland. De planningssituaties RZZ-2 en RZZ-3 zijn minder waarschijnlijk. BaU Planningssituatie 2013/16/20 Tabel 10-1: Overzicht planningssituaties provincie Zeeland voor scenario BaU Belasting Conventionele productie Inzet wind WKK Glastuinbouw RZZ-1 Hoog Hoog Hoog Standaard RZZ-2 Hoog Hoog Zeer Hoog Hoog RZZ-3 Laag Hoog Hoog Standaard Toelichting: In de belastingsituatie Hoog wordt voor de provincie Zeeland, 100% van de opgegeven belastingprognoses genomen met een gelijktijdigheid van 1. Bij de belastingsituatie Laag is, in verband met mogelijke uitfasering van de zware industrie, de gelijktijdige dagbelasting van Zeeland verlaagd met 195 MW in 2013 en 440 MW in Bij de inzet van conventionele productiemiddelen (Hoog) wordt uitgegaan van alle procesgerelateerde, basis- en middenlasteenheden in Zeeland. Deze bevinden zich overwegend rond Borssele en Terneuzen. Wind kent een situatie Hoog en Zeer Hoog. In de situatie Hoog wordt 100% van het opgestelde en door de regionale netbeheerder geprognosticeerde windvermogen meegenomen. In de situatie Zeer Hoog is dit 100% plus additioneel 120 MW. Deze laatste situatie is nodig omdat niet altijd alle toekomstige windenergieprojecten bij de netbeheerders bekend zijn. De inzet van decentrale warmtekracht (WKK) in de situatie Hoog betreft 100% van het opgestelde en geprognosticeerde warmtekracht. In de situatie Standaard is 60% van het opgestelde vermogen meegenomen. De planningsituatie RZNBL-1 is meest waarschijnlijk en is representatief voor de vermogensstromen in Noord-Brabant en Limburg die overdag kunnen optreden en de bijbehorende potentiële knelpunten. Met de planningssituaties RZNBL-2, RZNBL-3 en RZNBL-4 worden gevoeligheidsanalyses uitgevoerd op de planningssituatie RZNBL-1 om daarmee te toetsen of het net van Noord-Brabant en Limburg robuust genoeg is om de voorziene spreiding in vermogensstromen op te kunnen vangen. De planningsituatie RZNBL-2 geeft inzicht in de vermogensstromen die overdag aanwezig kunnen zijn als er veel decentrale opwekking en wind is bij een standaard conventionele productie. De planningsituatie RZNBL-3 geeft inzicht in de vermogensstromen die kunnen ontstaan bij weinig wind en inzet van veel conventionele productie en WKK. De planningssituatie RZNBL-4 is van belang voor de vermogensstromen met veel duurzame opwekking en weinig conventioneel vermogen, tijdens lage belastingsituatie. BaU Planningssituaties 2013/16/20 Tabel 10-2: Overzicht planningssituaties provincie Noord-Brabant/Limburg voor scenario BaU Belasting Conventionele productie Inzet wind WKK Glastuinbouw Overige RZNBL-1 Hoog Hoog Geen Geen Laag RZNBL-2 Hoog Standaard Hoog Hoog Hoog RZNBL-3 Hoog Hoog Laag Hoog Hoog RZNBL-4 Laag Laag Hoog Hoog Hoog Toelichting: 233

3 PAGINA 234 In de belastingsituatie Hoog wordt voor de provincie Noord-Brabant en Limburg, 100% van de opgegeven belastingprognoses genomen met een gelijktijdigheid van 0,76 en 0,85 voor respectievelijk Noord- Brabant en Limburg. De belastingsituatie Laag bevat 43% en 51% van de prognose van de regionale netbeheerder en met toepassing van bovengenoemde gelijktijdigheidsfactoren. Bij de inzet van conventionele productiemiddelen wordt bij Hoog uitgegaan van alle procesgerelateerde, basis- en middenlasteenheden in Noord-Brabant en Limburg. Bij Standaard zijn dit procesgerelateerde en basislasteenheden en bij Laag alleen de procesgerelateerde eenheden. Wind kent een situatie Geen, Laag en Hoog. Bij Hoog is 80% van het door de regionale netbeheerder opgegeven windvermogen meegenomen, bij Laag is dit 20%. De inzet van WKK Glastuinbouw en Overige is bij Hoog gebaseerd op 80% en voor Laag op 20% van de prognose van de regionale netbeheerder Buiten de planningssituaties optredende knelpunten 100MW-criterium Het toetsingscriterium b schrijft ook voor dat een maximale onderbreking van 100 MW is toegestaan voor een duur van maximaal zes uur. Voor regio Zuid vraagt dit criterium extra aandacht voor een negental 150kV-(uitloper)verbindingen naar de volgende stations: Zeeland: o Terneuzen Noord-Brabant o Bergen op zoom o Tilburg Zuid o Eerde o Maarheeze o 's-hertogenbosch Noord Oss Limburg o Lutterade o Kelpen o Haps/Gennep Terneuzen Bij werkzaamheden aan één van de circuits tussen Borssele en Terneuzen en uitval van het nevencircuit, treedt een onderbreking op van meer dan 100 MW. Dit knelpunt wordt momenteel opgelost door het afstemmen van onderhoud met DELTA-N m.b.t. de beschikbaarheid van de 50kV-verbinding Goes Evertsenstraat Terneuzen Zuid in samenhang met een operationele afspraak met de productie-eenheden in Terneuzen. Deze maatregel voldoet voor de zichtperiode van dit KCD. Bergen op zoom Bij werkzaamheden aan één van de circuits tussen Woensdrecht en Bergen op Zoom en uitval van het nevencircuit, treedt een onderbreking op van meer dan 100 MW. Het onderhoud zal zo veel mogelijk moeten worden uitgevoerd bij lage belasting. Dit knelpunt wordt op termijn opgelost met een verbinding vanuit het nieuwe 150kV-station Dinteloord. Het nieuwe station Dinteloord wordt aangesloten met een dubbel kabelcircuit op het 150kV-station Roosendaal. Tilburg Zuid Bij werkzaamheden aan één van de circuits Tilburg Noord Tilburg Zuid en uitval van het nevencircuit, treedt een onderbreking op van meer dan 100 MW. De oplossing voor dit knelpunt is een derde circuit parallel aan het bestaande, inclusief aansluitvelden op beide stations. 234

4 PAGINA 235 Eerde Bij werkzaamheden aan het circuit 's-hertogenbosch Noord Eerde en uitval van het circuit Eindhoven Oost Eerde of andersom, treedt een onderbreking op van meer dan 100 MW. De oplossing voor dit knelpunt is het nieuwe 150kV-station Boxtel. Het station Boxtel zal een deel van de regionale belasting van station Eerde overnemen. Mocht dit op termijn toch niet toereikend zijn, dan zal het station Eerde in zijn geheel worden opgenomen in de verbinding 's-hertogenbosch Noord Eindhoven Oost. Maarheeze Bij werkzaamheden aan één van de circuits Eindhoven Oost Eindhoven Zuid - Maarheeze en uitval van het nevencircuit, treedt een onderbreking op van meer dan 100 MW. Dit knelpunt wordt voorkomen door voorafgaand aan de werkzaamheden de belasting van station Maarheeze en een deel van de belasting van station Budel naar netdeel Limburg te verschuiven. 's-hertogenbosch Noord Oss Het in het vorige plan geconstateerde knelpunt op de verbinding s-hertogenbosch Noord Oss is in dit plan niet naar voren gekomen door de keuze van de scenario's. Dit knelpunt kan wel optreden bij een andere gelijktijdigheid van de belastingverdeling tijdens werkzaamheden aan de 150kV-verbinding Eindhoven Oost Helmond Zuid en uitval van het nevencircuit. Dit knelpunt kan nog steeds worden opgelost met de inzet van productie-eenheden. Wanneer deze oplossing niet meer voldoet is een andere oplossing uitwisseling van geleiders naar een type met een hogere transportcapaciteit. Lutterade Bij werkzaamheden aan het circuit Maasbracht Born en uitval van het circuit Maasbracht Lutterade of andersom ontstaat er een uitval groter dan 100 MW. Dit betreft de som van de belasting van de 150kVstations Lutterade en Born. Dit knelpunt wordt voorkomen door, het bij onderhoud, preventief verschuiven van belasting van het station Born of Lutterade naar het station Graetheide. Kelpen Bij werkzaamheden aan één van de circuits tussen Buggenum en Kelpen en uitval van het nevencircuit, treedt een onderbreking op van meer dan 100 MW. Dit knelpunt wordt opgelost door het uitvoeren van onderhoud bij lage belasting of door een deel van de stationsbelasting van Nederweert te verschuiven naar het netdeel Noord-Brabant. Haps/Gennep Bij werkzaamheden aan het circuit Venray Haps en uitval van het circuit Venray Gennep of andersom treedt een onderbreking op van meer dan 100 MW. Dit knelpunt kan opgelost worden door het uitvoeren van het onderhoud bij lage belasting en/of het verplicht inzetten van een eenheid op station Cuijk Planningssituatie RZZ-1 (Zeeland) In planningssituatie RZZ-1 zijn de navolgende belasting, conventionele en decentrale opwekking toegepast, zie Tabel 10-3 tot en met Tabel Tabel 10-3: Belasting Zeeland planningssituatie RZZ (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal

5 PAGINA 236 Tabel 10-4: Conventionele productie planningssituatie RZZ (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-5 Decentraal opwekking planningssituatie RZZ (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Wind Noord-Brabant Limburg 1) Zeeland WKK glas Noord-Brabant Limburg 1) Zeeland Overig Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal ) De decentrale opwekking in Limburg is, vanwege de netsplitsing tussen Noord-Brabant en Limburg, irrelevant voor de resultaten in provincie Zeeland, Berekeningsresultaten regio Zuid, planningssituatie RZZ Borssele - Terneuzen Terneuzen - Westdorpe Goes de Poel - Vlissingen Goes de Poel - Middelburg Borssele - Middelburg Borssele - Goes de Poel - Woensdrecht Westdorpe - Oostburg Borssele - Vlissingen 180 n-2 n-1 n-0 100% lijn Grafiek 10-1: Berekeningsresultaten planningssituatie RZZ-1 Maatregelen bij knelpunten voor Regio Zuid, planningssituatie RZZ-1 236

6 PAGINA 237 Tabel 10-6: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium A in planningssituatie RZZ-1 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel Jaar van oplossen Geen knelpunten Tabel 10-7: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium B planningssituatie RZZ-1 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel Jaar van oplossen 1 Borssele - Goes de Poel Woensdrecht Bestaand In de periode tot 2016 (het jaar van gereedkomen van de 380kV-verbinding Borssele Tilburg) ontstaat bij werkzaamheden aan de 380kV-verbinding Borssele Geertruidenberg een overbelasting. De werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd bij stilstand van meerdere productie-eenheden Goes de Poel - Middelburg Bestaand In de periode tot 2016 (het jaar van gereedkomen van de 380kV-verbinding Borssele Tilburg) ontstaat bij werkzaamheden aan de 380kV-verbinding Borssele Geertruidenberg een overbelasting. De werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd bij stilstand van meerdere productie-eenheden Planningssituatie RZZ-2 (Zeeland) De planningssituatie RZZ-2 is gelijk aan RZZ-1 maar er is nog rekening gehouden met 120 MW extra windenergie, bovenop de prognose van de regionale netbeheerder. Berekeningsresultaten regio Zuid, planningssituatie RZZ Borssele - Terneuzen Terneuzen - Westdorpe Goes de Poel - Vlissingen Goes de Poel - Middelburg Borssele - Middelburg Borssele - Goes de Poel - Woensdrecht Westdorpe - Oostburg Borssele - Vlissingen n-2 n-1 n-0 100% lijn Grafiek 10-2: Berekeningsresultaten bij de planningssituatie RZZ-2 237

7 PAGINA 238 Maatregelen bij knelpunten voor Regio Zuid, planningssituatie RZZ-2 Verhoging van de windopwekking veroorzaakt geen nieuwe knelpunten, maar geeft wel licht hogere belastingen, ordegrootte van enkele tot maximaal 10 % op de knelpunten uit RZZ-1. De te nemen maatregelen zijn gelijk aan die onder RZZ Planningssituatie RZZ-3 (Zeeland) Vermindering van de belasting in Zeeland veroorzaakt extra afvoer van energie richting Noord-Brabant. Dit heeft een negatief effect op de al zwaar belaste lijnen tussen deze provincies gedurende de periode dat de 150kV-netten gekoppeld staan (tot 2016). In planningssituatie RZZ-1 is sprake van circa 800 MW afvoer vanuit het 150kV-net van Zeeland, terwijl in de planningssituatie RZZ-3 rekening wordt gehouden met circa MW en MW afvoer, als gevolg van het uitfaseren van respectievelijk 195 MW en 440 MW belasting bij de zware industrie. In planningssituatie RZZ-3 zijn de navolgende belasting, conventionele en decentrale opwekking toegepast, zie tabel 3-24 tot en met Tabel 10-8: Belasting planningssituatie RZZ (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-9: Conventionele productie planningssituatie RZZ (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-10: Decentrale productie in planningssituatie RZZ (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Wind Noord-Brabant Limburg 1) Zeeland WKK glas Noord-Brabant Limburg 1) Zeeland Overig Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal ) De decentrale opwekking in Limburg is, vanwege de netsplitsing tussen Noord-Brabant en Limburg, irrelevant voor de resultaten in provincie Zeeland, Berekeningsresultaten regio Zuid, planningssituatie RZZ-3 238

8 PAGINA 239 TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsdocument n-2 n-1 n-0 100% lijn Borssele - Terneuzen Terneuzen - Westdorpe Goes de Poel - Vlissingen Goes de Poel - Middelburg Borssele - Middelburg Borssele - Goes de Poel - Woensdrecht Westdorpe - Oostburg Borssele - Vlissingen Grafiek 10-3: Berekeningsresultaten bij de planningssituatie RZZ-3 Maatregelen bij knelpunten voor Regio Zuid, planningssituatie RZZ-3 Tabel 10-11: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium A planningssituatie RZZ-3 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel Jaar van oplossen Geen knelpunten Tabel 10-12: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium B planningssituatie RZZ-3 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel Jaar van oplossen 1 Borssele - Goes de Poel Woensdrecht Bestaand In de periode tot 2016 (het jaar van gereedkomen van de 380kV-verbinding Borssele Tilburg) ontstaat bij werkzaamheden aan de 380kV-verbinding Borssele Geertruidenberg een overbelasting. De werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd bij stilstand van meerdere productie-eenheden Goes de Poel - Middelburg 3 Goes de Poel - Vlissingen Bestaand Bestaand In de periode tot 2016 (het jaar van gereedkomen van de 380kV-verbinding Borssele Tilburg) ontstaat bij werkzaamheden aan de 380kV-verbinding Borssele Geertruidenberg een overbelasting. De werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd bij stilstand van meerdere productie-eenheden. In de periode tot 2016 (het jaar van gereedkomen van de 380kV-verbinding Borssele Tilburg) ontstaat bij werkzaamheden aan de 380kV-verbinding Borssele Geertruidenberg een overbelasting. De werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd bij stilstand van meerdere productie-eenheden

9 PAGINA Planningssituatie RZNBL-1 (Noord-Brabant en Limburg) De belastingen, conventionele en decentrale productie zoals gebruikt planningssituatie RZNBL-1 zijn in, Tabel tot en met Tabel gepresenteerd. Vanwege de 150kV-koppeling tussen Zeeland en Noord- Brabant zijn ook de gegevens van Zeeland opgenomen. Tabel 10-13: Belasting planningssituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-14: Conventionele productie planningssituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-15: Decentrale opwekking planningssituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Wind Noord-Brabant Limburg Zeeland WKK glas Noord-Brabant Limburg Zeeland Overig Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Berekeningsresultaten regio Zuid, planningssituatie RZNBL-1 240

10 PAGINA n-2 n-1 n-0 100% lijn Woensdrecht - Bergen op Zoom Woensdrecht - Roosendaal Roosendaal - Dinteloord Roosendaal - Moerdijk Moerdijk - Geertruidenberg Roosendaal - Breda Roosendaal - Etten Etten - Breda Princenhage - Prinsenbeek Breda - Geertruidenberg Geertruidenberg - Biesbosch Geertruidenberg - Waalwijk Geertruidenberg - 's Hertogenbosch West Waalwijk - 's Hertogenbosch Noord 's Hertogenbosch Noord - 'shb West Geertruidenberg - Oosteind Geertruidenberg - Tilburg West Oosteind - Tilburg Noord Tilburg West - Tilburg Noord Tilburg Noord - Tilburg Zuid Tilburg Noord - Best Tilburg Noord - Eindhoven Noord Best - Eindhoven Noord Boxtel - Oirschot Eindhoven Noord - Eindhoven Oost Eindhoven Noord - Eindhoven West Eindhoven West - Eindhoven Zuid Eindhoven Zuid - Hapert Eindhoven Zuid - Heeze Eindhoven Oost - Heeze Maarheeze - Heeze Maarheeze - Budel Maarheeze - Nederweert Eindhoven Oost - Eerde Eindhoven Oost - 's Hertogenbosch Noord Eerde - 's Hertogenbosch Noord 's Hertogenbosch Noord - Oss Oss - Uden Oss - Aarle-Rixtel Aarle-Rixtel - Helmond Oost Uden - Helmond Zuid Helmond Oost - Helmond Zuid Helmond Zuid - Eindhoven Oost Grafiek 10-4: Procentuele belasting 150kV-verbindingen Noord-Brabant planningssituatie RZNBL-1 Grafiek 10-5: Procentuele belasting 150kV-verbindingen Limburg planningssituatie RZNBL-1 241

11 PAGINA 242 Maatregelen bij de knelpunten voor planningssituatie RZNBL-1 Tabel 10-16: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium A planningssituatie RZNBL-1 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel Jaar van oplossen 1 Woensdrecht-Bergen 2013 Oplossing hiervoor is een extra verbinding naar het nog te realiseren 2016 op Zoom 150kV-station Dinteloord. 2 Geertruidenberg Oosteind 2013 Er ontstaat een geringe overbelasting. Deze lost weer op na de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. In de planningssituaties RZNBL-2 en RZNBL-3 komt het knelpunt in 2013 sterker tot uiting. Om de periode tot 2016 te overbruggen wordt dynamische lijnbelasting toegepast, door middel van monitoring van de temperatuur. Hiertoe dienen aan weerszijden de velden geschikt te worden gemaakt Tabel 10-17: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium B planningssituatie RZNBL-1 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel Jaar van oplossen 1 Geertruidenberg Oosteind 2013 Er ontstaat bij onderhoud aan Geertruidenberg Waalwijk 's- Hertogenbosch West 's-hertogenbosch Noord of Geertruidenberg Tilburg West in combinatie met een uitvalssituatie een matige overbelasting op deze verbinding. Deze lost zich op na realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. Tot die tijd is gelijktijdig onderhoud met één of meerdere productieeenheden noodzakelijk. Dynamisch belasten van de verbinding door middel van monitoring van de temperatuur kan deze situatie verbeteren Geertruidenberg Tilburg West 3 Goes de Poel Woensdrecht Roosendaal 4 Moerdijk Geertruidenberg 2013 Er ontstaat bij onderhoud aan Geertruidenberg Waalwijk 's- Hertogenbosch West 's-hertogenbosch Noord of Geertruidenberg Oosteind in combinatie met een uitvalssituatie een geringe overbelasting op deze verbinding. Deze lost zich op na realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. Tot die tijd is gelijktijdig onderhoud met één of meerdere productie-eenheden noodzakelijk. Monitoring en toepassing van dynamische belastbaarheid kan deze situatie verbeteren Er ontstaat bij onderhoud aan een 380kV-circuits Borssele Geertruidenberg en uitval van het nevencircuit een serieuze overbelasting. Deze overbelasting verdwijnt na de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. De werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd bij stilstand van meerdere productieeenheden Er ontstaat bij onderhoud aan een 380kV-circuit Borssele Geertruidenberg en uitval van het nevencircuit een serieuze overbelasting. Deze overbelasting verdwijnt na de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. Deze periode kan worden overbrugd door gelijktijdig onderhoud met productie in Moerdijk en/of Zeeland. 5 Roosendaal Breda 2013 Er ontstaat bij onderhoud aan een 380kV-circuit Borssele Geertruidenberg en uitval van het nevencircuit een geringe overbelasting. Deze overbelasting verdwijnt na de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. Deze periode kan worden overbrugd door gelijktijdig onderhoud met productie in Moerdijk en/of Zeeland. 6 Buggenum Belfeld - Blerick 2020 Er ontstaat een geringe overbelasting bij onderhoud aan één van de circuits in combinatie met uitval van de verbinding Boekend - Blerick. Door onderhoudswerkzaamheden uit te voeren in periode met lage belasting wordt overbelasting voorkomen Planningssituatie RZNBL-2 (Noord-Brabant en Limburg) na 2020 De belasting, conventionele en decentrale opwekking zoals toegepast voor planningssituatie RZNBL-2 zijn in Tabel tot en met Tabel samengevat. 242

12 PAGINA 243 Tabel 10-18: Belasting planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-19: Conventionele productie planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-20: Decentraal productie planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Wind Noord-Brabant Limburg Zeeland WKK glas Noord-Brabant Limburg Zeeland Overig Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Berekeningsresultaten regio Zuid, planningssituatie RZNBL-2 243

13 PAGINA n-2 n-1 n-0 100% lijn Woensdrecht - Bergen op Zoom Woensdrecht - Roosendaal Roosendaal - Dinteloord Roosendaal - Moerdijk Moerdijk - Geertruidenberg Roosendaal - Breda Roosendaal - Etten Etten - Breda Princenhage - Prinsenbeek Breda - Geertruidenberg Geertruidenberg - Biesbosch Geertruidenberg - Waalwijk Geertruidenberg - 's Hertogenbosch West Waalwijk - 's Hertogenbosch Noord 's Hertogenbosch Noord - 'shb West Geertruidenberg - Oosteind Geertruidenberg - Tilburg West Oosteind - Tilburg Noord Tilburg West - Tilburg Noord Tilburg Noord - Tilburg Zuid Tilburg Noord - Best Tilburg Noord - Eindhoven Noord Best - Eindhoven Noord Boxtel - Oirschot Eindhoven Noord - Eindhoven Oost Eindhoven Noord - Eindhoven West Eindhoven West - Eindhoven Zuid Eindhoven Zuid - Hapert Eindhoven Zuid - Heeze Eindhoven Oost - Heeze Maarheeze - Heeze Maarheeze - Budel Maarheeze - Nederweert Eindhoven Oost - Eerde Eindhoven Oost - 's Hertogenbosch Noord Eerde - 's Hertogenbosch Noord 's Hertogenbosch Noord - Oss Oss - Uden Oss - Aarle-Rixtel Aarle-Rixtel - Helmond Oost Uden - Helmond Zuid Helmond Oost - Helmond Zuid Helmond Zuid - Eindhoven Oost Grafiek 10-6 : Procentuele belasting 150kV-verbindingen Noord-Brabant in de drie steekjaren planningssituatie RZNBL-2 Grafiek 10-7: Procentuele belasting 150kV-verbindingen Limburg in de drie steekjaren planningssituatie RZNBL-2 244

14 PAGINA 245 Maatregelen bij de knelpunten voor planningssituatie RZNBL-2 Tabel 10-21: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium A planningssituatie RZNBL-2 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel Jaar van oplossen 1. Geertruidenberg Oosteind Tilburg West Tilburg Noord 2013 Evenals in planningssituatie RZNBL-1 ontstaat in deze planningssituatie een overbelasting. Deze matige overbelasting verdwijnt na de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. Overbrugging van deze periode kan met eerder genoemde maatregelen Tilburg Noord Eindhoven Noord 3. Geertruidenberg Waalwijk 's- Hertogenbosch West 's-hertogenbosch Noord 2020 Er ontstaat een geringe overbelasting op de verbinding Tilburg Noord Eindhoven Noord. Deze lijn is onderdeel van het project lage lijnen. Tegelijk met het oplossen van een onderhoudssituatie wordt de transportcapaciteit op de benodigde waarde gebracht. Het knelpunt wordt hiermee opgelost voordat het optreedt Er ontstaat een geringe overbelasting. Het project om de transportcapaciteit van deze verbinding uit te breiden, is in uitvoering. Daarmee wordt het knelpunt opgelost. 4. Tilburg Noord Best 2013 Een geringe overschrijding van enkele procenten in 2013, licht oplopend tot De omvang van het knelpunt is dermate gering dat het nog met operationele maatregelen kan worden opgelost door productie te beperken. Vanaf 2016 groeit de behoefte om dit knelpunt doormiddel van een lijnverzwaring op te lossen. 5. Moerdijk Geertruidenberg 2013 Op deze verbinding ontstaat een matig knelpunt dat zich in de jaren erop ontwikkelt tot serieus knelpunt. In deze planningssituatie biedt de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg geen oplossing. Mogelijke maatregelen zijn vergroting van de transportcapaciteit van de bovenlijn en invoeden van de 150kV-stations Bergen op Zoom en Woensdrecht vanuit het Zeeuwse 150kV-net in plaats van het Brabantse 150kV-net. Gelet op de vele knelpunten onder criterium A, alsmede onder criterium B waarbij grote delen van het 150kV-net overbelast raken is een studie naar een integrale oplossing noodzakelijk. Ook verplaatsing van de aansluiting van de productie in Moerdijk naar het 380kV-net kan worden overwogen of een splitsing van het Brabantse 150kV-net. Dergelijke bredere aanpassingen zijn meer toekomstvast en bieden ruimte aan verdere groei van decentrale opwekking en wind in de regio. Studie gereed

15 PAGINA 246 Tabel 10-22: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium B in planningssituatie RZNBL-2 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel 1. Goes de Poel 2013 Geconstateerde knelpunten op de verbinding en de Woensdrecht transformatoren in Geertruidenberg lossen op met de Roosendaal realisatie van de 380kV-verbinding Borssele Tilburg in De periode tussen 2013 en 2016 kan worden overbrugd door gelijktijdig onderhoud met productie, 2. Moerdijk - Roosendaal - Breda 3. Geertruidenberg Eindhoven Noord en Geertruidenberg 's-hertogenbosch Noord productiebeperking Onderhoud op de verbinding kan alleen worden uitgevoerd in combinatie met onderhoud aan productie in Moerdijk. Hiervoor dienen meerdere productie-eenheden uit bedrijf te zijn Overbelasting op deze verbindingen kan alleen worden uitgevoerd in combinatie met onderhoud aan productie in Moerdijk en/of Geertruidenberg. Hiervoor zijn meerdere productie-eenheden nodig. Gezien het grote aantal knelpunten onder criterium b, samen met die onder criterium A, is de eerder genoemde studie naar een brede oplossing gewenst. Voor de verbinding Geertruidenberg 's-hertogenbosch Noord loopt het project om de verbinding te verzwaren en daarmee het knelpunt op te lossen. 4. Tilburg Noord - Best 2013 Knelpunt tijdens onderhoud kan hier worden opgelost door uitvoering van onderhoud tijdens momenten van lage belasting of productie-eenheden uit bedrijf. Vanaf 2016 groeit de behoefte om dit knelpunt doormiddel van een lijnverzwaring op te lossen. Jaar van oplossen Geertuidenberg - ;s-hertogenbosch: 2013 Integraal: Planningssituatie RZNBL-3 (Noord-Brabant en Limburg) De belastingen, conventionele en decentrale opwekking die voor planningssituatie RZNBL-3 zijn gehanteerd, zijn samengevat in Tabel tot en met Tabel Tabel 10-23: Belasting planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-24: Conventionele productie planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-25: Decentrale opwekking planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Wind Noord-Brabant Limburg Zeeland WKK glas Noord-Brabant Limburg

16 PAGINA 247 Zeeland Overig Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Berekeningsresultaten regio Zuid, planningssituatie RZNBL Woensdrecht - Bergen op Zoom Woensdrecht - Roosendaal Roosendaal - Dinteloord Roosendaal - Moerdijk Moerdijk - Geertruidenberg Roosendaal - Breda Roosendaal - Etten Etten - Breda Princenhage - Prinsenbeek Breda - Geertruidenberg Geertruidenberg - Biesbosch Geertruidenberg - Waalwijk Geertruidenberg - 's Hertogenbosch West Waalwijk - 's Hertogenbosch Noord 's Hertogenbosch Noord - 'shb West Geertruidenberg - Oosteind Geertruidenberg - Tilburg West Oosteind - Tilburg Noord Tilburg West - Tilburg Noord Tilburg Noord - Tilburg Zuid Tilburg Noord - Best Tilburg Noord - Eindhoven Noord Best - Eindhoven Noord Boxtel - Oirschot Eindhoven Noord - Eindhoven Oost Eindhoven Noord - Eindhoven West Eindhoven West - Eindhoven Zuid Eindhoven Zuid - Hapert Eindhoven Zuid - Heeze Eindhoven Oost - Heeze Maarheeze - Heeze Maarheeze - Budel Maarheeze - Nederweert Eindhoven Oost - Eerde Eindhoven Oost - 's Hertogenbosch Noord Eerde - 's Hertogenbosch Noord 's Hertogenbosch Noord - Oss Oss - Uden Oss - Aarle-Rixtel Aarle-Rixtel - Helmond Oost Uden - Helmond Zuid Helmond Oost - Helmond Zuid 200 Helmond Zuid - Eindhoven Oost n-2 n-1 n-0 100% lijn Grafiek 10-8: Procentuele belasting 150kV-verbindingen Noord-Brabant in de drie steekjaren planningsituatie RZNBL-3 247

17 PAGINA 248 Grafiek 10-9: Procentuele belasting 150kV-verbindingen Limburg in de drie steekjaren planningsituatie RZNBL-3 Maatregelen bij de knelpunten voor planningssituatie RZNBL-3 248

18 PAGINA 249 Tabel 10-26: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium A planningssituatie RZNBL-3 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel Jaar van oplossen 1. Geertruidenberg Oosteind Tilburg West Tilburg Noord 2013 Evenals in planningssituatie RZNBL-1 ontstaat in deze planningssituatie een overbelasting op de verbinding. Deze matige overbelasting verdwijnt na de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. De periode tussen 2013 en 2016 kan met eerder genoemde maatregelen worden overbrugd Tilburg Noord Eindhoven Noord 3. Geertruidenberg Waalwijk 's- Hertogenbosch West 's-hertogenbosch Noord 2020 Er ontstaat een geringe overbelasting op de verbinding Tilburg Noord Eindhoven Noord. Deze lijn is onderdeel van het project laaghangende lijnen. Tegelijk met het oplossen van een onderhoudssituatie wordt de transportcapaciteit op de benodigde waarde gebracht. Het knelpunt wordt hiermee opgelost voordat het optreedt Er ontstaat een geringe overbelasting op de verbinding. Het project om de transportcapaciteit van deze verbinding uit te breiden, is in uitvoering. Daarmee wordt het knelpunt opgelost. 4. Tilburg Noord Best 2013 Een geringe overschrijding van enkele procenten in 2013, licht oplopend tot Vanaf 2016 groeit de behoefte om dit knelpunt doormiddel van een lijnverzwaring op te lossen. 5. Moerdijk Geertruidenberg 2013 Op deze verbinding ontstaat een matig knelpunt dat zich in de jaren erop ontwikkelt tot serieus knelpunt. In deze planningssituatie biedt de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg geen oplossing. Mogelijke maatregelen zijn vergroting van de transportcapaciteit van de bovenlijn en invoeden van de 150kV-stations Bergen op Zoom en Woensdrecht vanuit het Zeeuwse 150kV-net in plaats van het Brabantse 150kV-net. Gelet op de vele knelpunten onder criterium A, alsmede onder criterium B waarbij grote delen van het 150kV-net overbelast raken is een studie naar een integrale oplossing noodzakelijk. Ook verplaatsing van de aansluiting van de productie in Moerdijk naar het 380kV-net kan worden overwogen of een splitsing van het Brabantse 150kV-net. Dergelijke bredere aanpassingen zijn meer toekomstvast en bieden ruimte aan verdere groei van decentrale opwekking en wind in de regio. Studie gereed Tabel 10-27: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium B in planningssituatie RZNBL-3 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van Toelichting / maatregel Jaar van oplossen ontstaan 1. Goes de Poel Woensdrecht Roosendaal 2013 Geconstateerde knelpunten op de verbinding en de transformatoren in Geertruidenberg lossen zich op met de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. Deze periode kan worden overbrugd door gelijktijdig onderhoud met productie, productiebeperking of congestiemanagement Moerdijk - Roosendaal - Breda 3. Geertruidenberg Eindhoven Noord en Geertruidenberg 's-hertogenbosch Noord 2013 Onderhoud op de verbinding kan alleen worden uitgevoerd in combinatie met onderhoud aan productie in Moerdijk. Hiervoor dienen meerdere productie-eenheden uit bedrijf te zijn Overbelasting op deze verbindingen kan alleen worden uitgevoerd in combinatie met onderhoud aan productie in Moerdijk en/of Geertruidenberg. Hiervoor zijn meerdere productie-eenheden nodig. Gezien het grote aantal knelpunten onder criterium B, samen met die onder criterium A, is de eerder genoemde studie naar een brede oplossing gewenst. Voor de verbinding Geertruidenberg 's-hertogenbosch Noord loopt het project om de verbinding te verzwaren en daarmee het knelpunt op te lossen. 4. Tilburg Noord - Best 2013 Knelpunt tijdens onderhoud kan hier worden opgelost door uitvoering ervan tijdens momenten van lage belasting of productie-eenheden uit bedrijf. Vanaf 2016 groeit de behoefte om dit knelpunt doormiddel van een lijnverzwaring op te lossen Geertruidenberg - ;'s-hertogenbosch : 2013 Integraal:

19 PAGINA Planningssituatie RZNBL-4 (Noord-Brabant en Limburg) De belastingen, conventionele en decentrale productie die voor planningssituatie RZNBL-4 zijn gebruikt,zijn samengevat in Tabel tot en met Tabel Tabel 10-28: Belasting planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-29: Conventionele productie planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Tabel 10-30: Decentrale opwekking planningsituatie RZNBL (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Wind Noord-Brabant Limburg Zeeland WKK glas Noord-Brabant Limburg Zeeland Overig Noord-Brabant Limburg Zeeland Totaal Berekeningsresultaten regio Zuid, planningssituatie RZNBL-4 250

20 PAGINA n-2 n-1 n-0 100% lijn Woensdrecht - Bergen op Zoom Woensdrecht - Roosendaal Roosendaal - Dinteloord Roosendaal - Moerdijk Moerdijk - Geertruidenberg Roosendaal - Breda Roosendaal - Etten Etten - Breda Princenhage - Prinsenbeek Breda - Geertruidenberg Geertruidenberg - Biesbosch Geertruidenberg - Waalwijk Geertruidenberg - 's Hertogenbosch West Waalwijk - 's Hertogenbosch Noord 's Hertogenbosch Noord - 'shb West Geertruidenberg - Oosteind Geertruidenberg - Tilburg West Oosteind - Tilburg Noord Tilburg West - Tilburg Noord Tilburg Noord - Tilburg Zuid Tilburg Noord - Best Tilburg Noord - Eindhoven Noord Best - Eindhoven Noord Boxtel - Oirschot Eindhoven Noord - Eindhoven Oost Eindhoven Noord - Eindhoven West Eindhoven West - Eindhoven Zuid Eindhoven Zuid - Hapert Eindhoven Zuid - Heeze Eindhoven Oost - Heeze Maarheeze - Heeze Maarheeze - Budel Maarheeze - Nederweert Eindhoven Oost - Eerde Eindhoven Oost - 's Hertogenbosch Noord Eerde - 's Hertogenbosch Noord 's Hertogenbosch Noord - Oss Oss - Uden Oss - Aarle-Rixtel Aarle-Rixtel - Helmond Oost Uden - Helmond Zuid Helmond Oost - Helmond Zuid Helmond Zuid - Eindhoven Oost Grafiek 10-10: Procentuele belasting 150kV verbindingen Noord-Brabant in de drie steekjaren planningsituatie RZNBL-4 Grafiek 10-11: Procentuele belasting 150kV-verbindingen Limburg in de drie steekjaren planningsituatie RZNBL-4 251

21 PAGINA 252 Maatregelen bij de knelpunten voor planningssituatie RZNBL-4 De geconstateerde knelpunten onder planningssituatie RZNBL-4 komen vrijwel overeen met die uit de planningssituatie RZNBL-3, zij het in 2013 op enkele plaatsen een fractie ernstiger. Dit neemt tot 2020 toe tot serieuze knelpunten, als gevolg van sterk toenemende decentrale opwek bij matige groei van de belasting. Maatregelen zoals beschreven bij planningssituatie RZNBL-3 en RZNBL-2 zijn ook effectief voor deze planningssituatie. Tabel 10-31: Overzicht knelpunten bij toetsing aan criterium A in planningssituatie RZNBL-4 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / maatregel 1. Geertruidenberg 2020 Evenals vermeld bij RZBNL-1 ontstaat in deze planningssituatie een overbelasting. Oosteind Tilburg West In deze planningsituatie neemt het knelpunt toe en wordt actueel Tilburg Noord na Oplossingsrichtingen zijn het verzwaren van de verbinding, toepassen van dynamische belastbaarheid of de eerdergenoemde integrale gebiedsvisie. 2. Tilburg Noord Eindhoven Noord 3. Geertruidenberg Waalwijk 's- Hertogenbosch West 's-hertogenbosch Noord 2013 Er ontstaat een geringe overbelasting op de verbinding Tilburg Noord Eindhoven Noord. Deze lost op door de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele-Tilburg. Tot die tijd is de genoemde oplossing onder planningsituatie RZNBL-2 voldoende Er ontstaat een geringe overbelasting op deze verbinding. Het project om de transportcapaciteit van deze verbinding uit te breiden, is in uitvoering. Daarmee lost het knelpunt op. 4. Tilburg Noord Best 2013 Dit knelpunt wordt in 2016 opgelost met de aanleg van de nieuwe 380kVverbinding Borssele - Tilburg. 5. Moerdijk Geertruidenberg 2013 Op deze verbinding ontstaat een gering knelpunt dat zich in de jaren erop ontwikkelt van een matig tot serieus knelpunt. In deze planningssituatie biedt de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg geen oplossing. Mogelijke maatregelen zijn verzwaring van de bovenlijn, verschuiving van de 150kV-stations Bergen op Zoom en Woensdrecht naar het Zeeuwse 150kV-net. Gelet op de vele knelpunten onder criterium A, alsmede onder criterium B waarbij grote delen van het 150kV-net overbelast raken is een studie naar een integrale oplossing noodzakelijk. Ook verplaatsing van productie in Moerdijk naar het 380kV-net kan worden overwogen of een splitsing van het Brabantse 150kV-net. Dergelijke bredere aanpassingen zijn meer toekomstvast en bieden ruimte aan verdere groei van decentrale opwekking en wind in de regio. Jaar van oplossen na Tabel 10-32: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium B in planningssituatie RZNBL-4 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van Toelichting / maatregel Jaar van oplossen ontstaan 1. Goes de Poel Woensdrecht Roosendaal 2013 Geconstateerde knelpunten op de verbinding en de transformatoren in Geertruidenberg verdwijnen met de realisatie van de 380kV-verbinding Borssele - Tilburg. De periode van 2013 tot 2016 kan worden overbrugd door gelijktijdig onderhoud met productie Moerdijk - Roosendaal - Breda 3. Geertruidenberg Eindhoven Noord en Geertruidenberg 's-hertogenbosch Noord 2013 Onderhoud op de verbinding kan alleen worden uitgevoerd in combinatie met onderhoud aan productie in Moerdijk. Hiervoor dienen meerdere productie-eenheden uit bedrijf te zijn Overbelasting op deze verbindingen kan alleen worden uitgevoerd in combinatie met onderhoud aan productie in Moerdijk en/of Geertruidenberg. Hiervoor zijn meerdere productie-eenheden nodig. Gezien het grote aantal knelpunten onder criterium B, samen met die onder criterium A, is de eerder genoemde studie naar een brede oplossing gewenst. Voor de verbinding Geertruidenberg 's-hertogenbosch Noord loopt het project om de verbinding te verzwaren en daarmee het knelpunt op te lossen Geertruidenberg - ;'s- Hertogenbosch: 2013 Integraal:

22 PAGINA Aankoppeling met 380kV-net De 380/150kV-transformatoren in regio Zuid dienen voor de uitwisseling van vermogen met de 150kVtransportnetten. De hoeveelheid benodigd transformatorvermogen wordt bepaald aan de hand van de belasting en productie in de deelnetten. De toetsing vindt plaats aan de hand van de ontwerpcriteria A, B en C. Voor Zeeland is dit uitgevoerd voor de planningssituatie RZZ-1. Voor Noord-Brabant en Limburg is dit RZN- BL-1. Berekeningsresultaten aankoppeling regio Zuid-Zeeland, planningssituatie RZZ-1 Grafiek 10-12: Procentuele belasting 380/150kV transformatoren Zeeland planningssituatie RZZ-1 Maatregelen bij knelpunten aankoppeling regio Zuid-Zeeland, voor planningssituatie RZZ-1 In het 380kV-station Borssele staan twee transformatoren opgesteld. In de periode tot 2016 treedt bij handhaving van criterium A geen knelpunt op. Onderhoud aan de transformatoren (criterium B) is in deze periode alleen nog mogelijk in combinatie met stilstand van productie in het 150kV-net. De omvang van de benodigde stilstand is zodanig dat deze zich nauwelijks meer voordoet. Dit knelpunt wordt opgelost met een derde 380/150kV-transformator. Na 2016 zijn de 150kV-netten van Zeeland en Noord-Brabant gesplitst. Bij een geprognosticeerde export van 800 MW ontstaat reeds een knelpunt bij normale 'n-1' veilige bedrijfsvoering (criterium A). Ook hier wordt de oplossing gevonden in een derde transformator. Toepassing van criterium C op de 380/150kV-transformatoren in Borssele levert geen knelpunten op. Berekeningsresultaten aankoppeling regio Zuid-Noord-Brabant en Limburg, planningssituatie RZNBL-1 253

23 PAGINA n-2 n-1 n-0 100% lijn Eindhoven Tr.401 Eindhoven Tr.402 Eindhoven Tr.403 Eindhoven Tr.404 Geertruidenberg Tr.401 Geertruidenberg Tr.402 Tilburg Tr.401 Tilburg Tr.402 Grafiek 10-13: Procentuele belasting 380/150kV transformatoren Noord-Brabant planningssituatie RZNBL-1 Maasbracht Tr. 401 Maasbracht Tr. 402 Maasbracht Tr Maasbracht Tr. 404 Boxmeer Tr n-2 n-1 n-0 100% lijn Grafiek 10-14: Procentuele belasting 380/150kV transformatoren Limburg planningssituatie RZNBL-1 254

24 PAGINA 255 Grafiek 10-15: Procentuele belasting 380/150kV-transformatoren Noord-Brabant in de drie steekjaren planningssituatie RZN- BL-1 Grafiek 10-16: Procentuele belasting 380/150kV-transformatoren Limburg in de drie steekjaren planningssituatie RZNBL-1 Maatregelen bij knelpunten aankoppeling regio Zuid-Noord-Brabant en Limburg, voor planningssituatie RZNBL-1 Na toetsing aan criterium C is een geringe tot matige overbelasting geconstateerd op de 380/150kVtransformatoren in Maasbracht en Boxmeer. Tevens wordt een knelpunt gesignaleerd op de verbinding tussen de transformator in Boxmeer en het 150kV-net (verbinding Haps-Boxmeer-Venray). Deze overbelastingen kunnen alleen worden weggenomen door transformator Tr. 402 in Maasbracht in bedrijf te nemen. Onder normaal bedrijf heeft deze transformator een stand-by functie. 255

25 PAGINA Aankoppeling met regionale netbeheerders naar lager spanningsniveau In regio Zuid wordt het regionale net beheerd door Enexis en DNWB. Beide netbeheerders hebben zelf een toets gedaan om te bepalen of er voldoende distributietransformatoren aanwezig zijn. In de analyse van de resultaten is door Enexis een aantal knelpunten gesignaleerd. In het Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit van Enexis worden deze knelpunten in Noord-Brabant en Limburg toegelicht. In het Kwaliteitsen Capaciteitsplan Elektriciteit van DNWB wordt gerapporteerd over de bevindingen van DNWB met betrekking tot de regio Zeeland. Knelpunten in het Enexis verzorgingsgebied in Noord-Brabant en Limburg Bij toetsing van het distributienet door Enexis is een aantal knelpunten in de zichtperiode van dit document geconstateerd. Deze knelpunten volgen uit de analyse van de te verwachten belastingontwikkeling in de regio. Maatregelen Enexis heeft voor de door hen gesignaleerde knelpunten een oplossingsrichting beschreven. Waar het knelpunt en de oplossingsrichting betrekking hebben op de aankoppeling met het door TenneT beheerde net, is in Tabel en Tabel weergegeven. De oplossingsrichting die Enexis in een aantal gevallen presenteert, is mede geënt op de visie die Enexis heeft op de ontwikkeling van het distributienet. De nut en noodzaak, haalbaarheid en realiseerbaarheid zullen nog nader moeten worden onderzocht. Met betrekking tot de aankoppeling met het distributienet in Limburg en Noord-Brabant, beheerd door Enexis, zullen de volgende oplossingsrichtingen in overleg met TenneT nog nader worden uitgewerkt. Tabel 10-33: Overzicht knelpunten en maatregelen Noord-Brabant volgens opgave Enexis Locatie Spanningsniveau [kv] Knelpunt als gevolg van Maatregel Jaar van oplossen Boxtel 150/10 belasting Nieuw 150/10kV-station 2012 Dinteloord 150/20 invoeding Nieuw 150/20kV-station 2012 Dinteloord 150/20 invoeding Nieuw 150/20kV-transformatorveld 2016 Dinteloord 150/20 invoeding Nieuw 150/20kV-transformatorveld 2020 Eindhoven Zuid 150/10 belasting Nieuw 150/10kV-transformatorveld 2012 Etten 150/10 invoeding Nieuw 150/10kV-transformatorveld 2014 Geertruidenberg of 150/10 Of invoeding Nieuw 150/10kV- of 150/20kVtransformatorveld of 2015 Plukmade 150/20 Nieuw 150/10kV- of 150/20kV-station Moerdijk 150/30 invoeding Nieuw 150/30kV-transformatorveld 2014 Roosendaal 150/10 invoeding Nieuw 150/10kV-transformatorveld 2012 Tilburg Oost 150/10 belasting Nieuw 150/20kV-station 2021 Tabel 10-34: Overzicht knelpunten en maatregelen Limburg volgens opgave Enexis Station Spanningsniveau [kv] Knelpunt als gevolg van Maatregel Jaar van oplossen Californië 150/20 invoeding Nieuw 150/20kV-transformatorveld 2014 Helden 150/20 invoeding Nieuw 150/20kV-transformatorveld 2015 Huskensweg 150/10 belasting Nieuw 150/10kV-transformatorveld 2016 Knelpunten in het DNWB verzorgingsgebied in Zeeland Bij toetsing van het distributienet door DNWB zijn geen knelpunten in de zichtperiode van dit document geconstateerd. 256

26 PAGINA Vergelijking met vorige Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Ten opzichte van het Kwaliteits- en Capaciteitsdocument is in regio Zuid een aantal nieuwe knelpunten naar voren gekomen, zie Tabel hieronder. Planningssituaties KCD Tabel 10-35: Nieuwe knelpunten en maatregelen regio Zuid Gesignaleerd op verbinding of Genoemde oplossingsrichting koppelpunt 380/150 kv Huidige status RZNBL-1 RZNBL-2 RZNBL-3 RZNBL-4 buiten de scenario's om optredende knelpunten X Buggenum Belfeld Blerick Verzwaren lijn. Nieuw in 2020 X 100MW-criterium stations Kelpen, Nederweert en Weertheide Onderhoud tijdens lage belasting of operationele Nieuw in 2013 X 100MW-criterium stations Gennep, Haps en Cuijk maatregelen. Onderhoud tijdens lage belasting of operationele maatregelen. x Woensdrecht - Bergen op Zoom Uit nadere analyse van meetresultaten blijkt de planningssituatie RZN- BL-1 hier een vertekend beeld te geven, als gevolg van de grote hoeveelheid WKK opwekking in Bergen op Zoom. Aanleg verbinding tussen Dinteloord en Bergen op Zoom. x Tilburg Noord Tilburg Zuid Onderhoud plannen op momenten met belasting minder dan 100 MW. Derde circuit aanleggen tussen TBN-TBZ x 100MW-criterium op station Eerde Deze situatie zal verbeteren met de komst van een nieuw 150kV-station Boxtel waarmee een deel van de belasting vanuit Eerde zal worden overgenomen. Mocht dit op termijn toch niet toereikend zijn, dan zal het station in zijn geheel worden opgenomen in de verbinding 's- Hertogenbosch Noord Eindhoven Oost. Nieuw in 2013 nieuw in 2013 Monitoren belasting ontwikkeling zodat onderhoudsmomenten onder 100 MW te vinden zijn (actueel aprokt2010 was ok). Nieuw circuit is onderdeel van het project versterken uitlopers. Belasting verschakelen naar nieuw station Boxtel. (Is in scope van dat project). In het Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit opgesteld door TenneT is een aantal knel- 257

27 PAGINA 258 punten gesignaleerd in de 150kV-deelnetten van Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. De relevante knelpunten en de status van de ontwikkelingen worden hieronder kort toegelicht. De afgenomen belasting van het netdeel Limburg als gevolg van het decentraal opgesteld productievermogen en de lagere belastingprognoses hebben er toe geleid dat het aantal knelpunten voor dit netdeel ten opzichte van het vorige Kwaliteits- en Capaciteitsdocument is afgenomen. Doordat de gelijktijdigheid tussen 150kV-stations Born en Lutterade hoger ligt dan het generiek gemiddelde, is de overbelasting op de circuits Maasbracht Born en Maasbracht Lutterade dit keer niet naar voren gekomen. Uit meting is gebleken dat de daadwerkelijke gelijktijdigheid hoger ligt, wanneer dit wordt toegepast ontstaat op deze verbinding wel een knelpunt. In 2013 ontstaat bij toepassing van criterium A een overbelasting van 113% oplopend tot 117% in Tot nog toe wordt dit opgelost door de belasting van station Lutterade of Born via de reserveverbinding Urmond Lutterade om te schakelen. Een structurele oplossing voor bovengenoemde knelpunten kan samen met het onderhoudsknelpunt worden opgelost door de bestaande circuits te verzwaren. Een mogelijk alternatief is het samennemen van het circuit Urmond - Lutterade met het bestaande reservecircuit in hetzelfde mastlichaam en het realiseren van een rechtstreekse aansluiting op station Graetheide. Dit wordt in 2012 in een nadere studie onderzocht. De situatie bij Maarheeze is niet gewijzigd. Dit betekent dat bij onderhoud of storing aan het circuit Eindhoven Oost Eindhoven Zuid Maarheeze het nevencircuit wordt overbelast. Deze overbelasting wordt weggenomen door de beperking van de belasting van een grote afnemer in Budel. Dit knelpunt komt niet tot uiting in de gehanteerde planningssituaties als gevolg van de gehanteerde gelijktijdigheidsfactor die niet overeenstemt met die van de grote verbruiker. In Noord-Brabant wordt momenteel gewerkt aan de verzwaring van de verbinding Geertruidenberg Waalwijk en Geertruidenberg 's-hertogenbosch West. Dit knelpunt komt voort uit het vorige capaciteitsdocument. In het voorgaande capaciteitsplan is als in bedrijf name datum voor ZuidWest genoemd, de huidige planning voorziet een in bedrijf name in Dit heeft tot gevolg dat werkzaamheden aan de 380kV-lijn Borssele Zandvliet Geertruidenberg leidt tot overbelasting van het 150kV-net en hierdoor alleen nog werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd met omvangrijke productiebeperkingen. Omgekeerd geldt ook dat werkzaamheden aan grote delen van het 150kV-net in Zeeland niet meer kunnen worden uitgevoerd zonder dezelfde productiebeperkingen. Tevens heeft dit tot gevolg dat nieuwe kleinschalige opwekking in Zeeland en Noord-Brabant tot congestie kan leiden. De eerder voorgestelde spoelen in de verbindingen Woensdrecht Roosendaal zijn niet gerealiseerd vanwege hoge kosten en de eerder verwacht beperkte tijdsduur waarin deze effectief zouden zijn. Tabel en Tabel geven schematisch het overzicht van de relevante knelpunten en de status van de ontwikkelingen. 258

28 PAGINA 259 Scenario in KCD Tabel 10-36: Status van knelpunten uit KCD , Regio Zuid, Zeeland Gesignaleerd knelpunt op Genoemde oplossingsrichting Huidige status 150kV-verbinding Basis Uitfasering industrie X X Borssele Goes de Poel - Woensdrecht X X Borssele Middelburg & Middelburg Goes de Poel & Borssele Vlissingen & Vlissingen - Goes de Poel Plaatsen seriespoelen in beide circuits Uitvoeren van onderhoud bij stilstand van diverse productieeenheden, uitstellen van onderhoud en toepassen congestiemanagement Niet gerealiseerd ivm hoge kosten en tijdsduur van effectiviteit Ongewijzigd Scenario in KCD Tabel 10-37: Status van knelpunten uit KCD , Regio Zuid, Noord-Brabant en Limburg Gesignaleerd knelpunt op Genoemde oplossingsrichting Huidige status 150kV-verbinding Basis Hoog Hoog conv. Laag X X X X Maasbracht Born - Lutterade X X X X Geertruidenberg Oosteind Tilburg West Tilburg Noord X X X Geertruidenberg Waalwijk 's-hertogenbosch West 's-hertogenbosch Noord Operationele maatregelen. Realisatie 380kV-verbinding Borssele Tilburg en 380/150kV-koppeling in Tilburg in 2014 in combinatie met netverzwaring, netsplitsing, productie verplaatsing of operationele maatregelen. Operationele maatregelen ten tijde van onderhoud blijven ook na 2014 noodzakelijk. Het dynamisch belasten van de verbinding als tijdelijke maatregel wordt onderzocht. Verzwaring verbindingen en beperkte operationele maatregelen ten tijde van onderhoud. X X Heeze - Maarheeze Operationele maatregelen. Ongewijzigd. X X X X Tilburg Noord Oirschot Best Eindhoven Noord Uitbreiding van de transportcapaciteit van de geleiders en verzwaren lijnvelden. Realisatie afhankelijk van komst grote afnemer. X X X X Geertruidenberg Moerdijk Realisatie 380kV-verbinding Borssele Tilburg en 380/150kV-koppeling in Tilburg in 2014 in combinatie met netverzwaring. Als tijdelijke oplossing sturen vermogenstransport Operationele maatregelen. In 2012 gecombineerde studie naar een structurele oplossing voor dit capaciteits- en tevens onderhoudsknelpunt. Onderdeel ZuidWest380, planning 2014, tot die tijd operationele maatregelen en dynamisch belasten geleiders. Operationele maatregelen ten tijde van onderhoud blijven ook na 2014 noodzakelijk. Integrale studie knelpunten 150kV-net Zeeland en Noord-Brabant, afronding Project in uitvoering. Na realisatie ZuidWest380 blijven operationele maatregelen ten tijde van onderhoud noodzakelijk. Integrale studie knelpunten 150kV-net Zeeland en Noord- Brabant, afronding Na 2016 uitbreiding van de transportcapaciteit van de geleiders en verzwaren lijnvelden, tot die tijd operationele maatregelen. Integrale studie knelpunten 150kV-net Zeeland en Noord- Brabant, afronding Realisatie ZuidWest380 biedt niet in alle planningssituaties een oplossing. Mogelijke aanvullende maatregelen netverzwaring, netsplitsing en/of verplaat- 259

29 PAGINA 260 X X X Geertruidenberg Moerdijk - Roosendaal d.m.v. seriespoelen. Operationele maatregelen ten tijde van onderhoud. Alternatief sturen vermogenstransport d.m.v. seriespoelen. X X X X Roosendaal - Breda Operationele maatregelen ten tijde van onderhoud. Alternatief sturen vermogenstransport d.m.v. seriespoelen. X X 's-hertogenbosch - Oss Operationele maatregelen ten tijde van onderhoud en op termijn als deze niet meer effectief zijn verzwaren geleiders. X X X X Woensdrecht Roosendaal Moerdijk/Breda - Geertruidenberg Realisatie 380kV-verbinding Borssele Tilburg en 380/150kV-koppeling in Tilburg in 2014, tot die tijd ten tijde van onderhoud operationele maatregelen. sing belasting/productie. Integrale studie knelpunten 150kV-net Zeeland en Noord- Brabant, afronding Operationele maatregelen ten tijde van onderhoud. Operationele maatregelen ten tijde van onderhoud. Ongewijzigd. Onderdeel ZuidWest380, planning 2014, tot die tijd ten tijde van onderhoud operationele maatregelen en in enkele situaties congestiemanagement. 260

30 PAGINA Capaciteitknelpunten en maatregelen 150kV-net regio West In dit hoofdstuk worden de netberekeningen toegelicht die zijn uitgevoerd voor de toetsing van het 150kV-net in regio West aan de netontwerpcriteria uit de netcode. Daar waar de netberekeningen knelpunten signaleren, zijn deze toegelicht worden en is een mogelijke oplossingsrichting aangegeven Uitgangspunten voor de netanalyse Uitgangspunten t.a.v. Noord-Holland In de netberekeningen is voor de drie steekjaren 2013, 2016 en 2020 rekening gehouden met de volgende netsituaties: De koppeling van het 150kV-deelnet van Zuid-Holland met het 150kV-deelnet van Noord-Holland wordt voorlopig nog niet gesloten. Hiermee hangt samen dat de verzwaring van de 150kV-verbinding Haarlemmermeer Sassenheim, weer als regulier dubbelcircuit transportverbinding, vooralsnog niet direct noodzakelijk is. De 150kV-koppeling tussen Diemen en Breukelen is geopend, hoewel in het steekjaar 2010 deze verbinding regelmatig gesloten was om in de regio Utrecht te allen tijde "N-1"-veilig bedrijf te kunnen voeren. De toekomstige visie op het inrichten van het 150kV-net in Noord-Holland in vier deelgebieden (zie paragraaf ), na realisatie van het project Randstad380 Noord. De onderlinge verbindingen tussen de deelgebieden zijn geopend of voorzien van seriespoelen om de vermogensstromen te sturen. In de netberekeningen zijn deze 150kV-aanpassingen echter nog niet doorgevoerd, alleen de volgende benodigde aanpassingen in het kader van het project Randstad380 zijn geïmplementeerd (vanaf steekjaar 2016): o Verhogen van de spanning van het 150kV-circuit Hemweg Velsen, naar het 380kV-circuit Oostzaan Beverwijk; o uitbreiding van de 380/150kV-transformatorcapaciteit in Beverwijk met 500 MVA naar een totaal van MVA; o realisatie van een 380/150kV-koppeling in Vijfhuizen met een transformatorcapaciteit van MVA; o verdubbeling van de 150kV-verbinding Vijfhuizen Waarderpolder; o creëren van een netopening tussen Velsen en Waarderpolder; o amoveren van de 150kV-verbinding Velsen Vijfhuizen. De 380kV-verbinding Oostzaan Krimpen is vanaf het steekjaar 2016 ingelust in het 380kV-station Diemen. Zo ontstaan de circuits Oostzaan Diemen en Diemen Krimpen. Realisatie van het nieuwe 150kV-station De Weel. Dit dubbelrailstation wordt volledig ingelust in de 150kV-verbinding Oterleek Anna Paulowna, waardoor de verbindingen Oterleek De Weel en De Weel Anna Paulowna ontstaan (2013). Realisatie van een derde circuit Oterleek Westwoud, met een transportcapaciteit van 240 MVA (2013). Uitgangspunten t.a.v. Zuid-Holland In de netberekeningen is rekening gehouden met de verdere opsplitsing van het 150kV-net in Zuid-Holland. Na sluiten van de Zuidring (onderdeel van het project Randstad 380) ontstaan deelnetten achter de koppelpunten Westerlee (het Westland) en Wateringen (de Haagse regio). In het netmodel wordt er vanuit gegaan, dat deze netcomponenten vóór 1 januari 2014 in bedrijf zullen zijn genomen. Zij zijn als zodanig verwerkt in de berekeningen vanaf het steekjaar

31 PAGINA 262 Uitgangspunten t.a.v. het industriegebied In het 150kV-net in het industriegebied zijn voor de zichtsperiode geen wijzigingen voorzien, 11.2 Beschrijving scenario's en planningssituaties Voor het 150kV-net in Noord-Holland en Zuid-Holland is een drietal planningssituaties opgesteld, waarmee getoetst is of het net in alle bedrijfsvoeringssituaties voldoet aan de eisen die in de netcode gesteld worden. De planningssituaties zijn de basis voor de analyse van regio- of deelnetspecifieke situaties, met als basis de twee landelijke scenario's. Zoals aangegeven, zijn er accentverschillen zichtbaar bij de definitieve invulling van de planningssituatie. De opgestelde planningssituaties bestrijken het bedrijfsvoeringsgebied van maximaal invoeding vanuit het 380kV-net (planningssituatie RW-2, gebaseerd op het BaU-scenario) tot maximaal afvoer uit de regio (planningssituatie RW-3, gebaseerd op het 3*20-scenario). Het meest waarschijnlijke BaU-scenario, uitgewerkt in planningssituatie RW-1, bestrijkt het middengebied. Ter volledigheid wordt vermeld dat alleen aan de planningssituatie, gebaseerd op het meest waarschijnlijke scenario, een tijdspad gekoppeld is aan de gegeven oplossingsrichtingen. In Tabel 11-1 en Tabel 11-2 zijn schematisch de combinaties van invoervariabelen voor de afzonderlijke planningssituaties kort weergegeven. In de beschrijvende tekst in de volgende paragrafen worden de planningssituaties uitgebreid toegelicht. Deelnet Tabel 11-1: Overzicht planningssituaties gebaseerd op het BaU-scenario Planningssituatie 150kV-net onderliggende netten Productievermogen Productievermogen Belasting AGP BritNed basis piek wind WKK / glas RWNH-1 Hoog Hoog Geen Hoog Hoog Import - RWNH-2 Hoog Hoog Geen Geen Geen Export - RWZH-1 Hoog Hoog Hoog Laag Hoog - Export RWZH-2 Hoog Hoog Hoog Geen Geen - Export Noord- Holland Zuid- Holland Deelnet Tabel 11-2: Overzicht planningssituaties gebaseerd op het 3*20-scenario Planningssituatie 150kV-net onderliggende netten Productievermogen Productievermogen Belasting AGP BritNed basis piek wind WKK / glas RWNH-3 Laag Laag Geen Extra Hoog Hoog Import - RWZH-3 Laag Laag Geen Hoog Laag - Import Noord- Holland Zuid- Holland Toelichting bij Tabel 11-1 en Tabel In de belastingsituatie hoog wordt 100% van de opgegeven belastingprognoses met een gelijktijdigheid van 0,95 (Zuid-Holland, exclusief Industriegebied) respectievelijk 0,9 (Noord-Holland) in het model opgenomen. In het 150kV-net van regio West worden de conventionele productie-eenheden (gas, kolen en afvalverbranding) onderverdeeld in basislast- en pieklasteenheden. Echter, na analyse van de door de productiebedrijven opgegeven prognoses, zullen er in de planningssituaties geen pieklasteenheden in Noord- Holland ingezet worden. Bij de inzet van conventionele productiemiddelen is onderscheid gemaakt in Geen (geen inzet), Hoog (volledige inzet) en Laag (gereduceerde inzet). De planningssituaties gebaseerd op het BaU-scenario zijn voor de steekjaren 2013, 2016 en 2020 doorgerekend. De planningssituaties gebaseerd op het 3*20-scenario zijn alleen voor de steekjaren 2016 en 2020 doorgerekend. 262

32 PAGINA 263 Bij de inzet van windproductievermogen is onderscheid gemaakt in Geen (0%), Laag (20%), Hoog (80-100%) en Extra Hoog (inclusief toekomstige uitbreidingen). De inzet van WKK-vermogen kent een inzet Geen (0%), Laag (20%) en Hoog (80%). De afkorting AGP staat voor de particuliere aansluiting van het glastuinbouwgebied Agriport in het 150kV-station Westwoud. BritNed is aanduiding van de HVDC interconnector tussen Nederland (aansluiting op 380kV-station Maasvlakte) en Groot-Brittannië. Import geeft aan dat het 150kV- of 380kV-net vermogen opneemt, export wil zeggen dat er vermogen van het 150kV- of 380kV-net naar de aansluiting gaat. Zoals aangegeven zijn er accentverschillen in de planningssituaties voor de regio Zuid-Holland en Noord-Holland, zoals verschil in percentage inzet decentraal opgesteld vermogen, waarde voor de gelijktijdigheid en overige import of export. Deze accentverschillen volgen uit de analyse van de werkelijk opgetreden bedrijfsvoering over 2010 in Noord- en Zuid-Holland. De verklaring hiervoor is dat deze netten gescheiden bedreven worden, mogelijk gemaakt door de netopening tussen Sassenheim en Haarlemmermeer. Voor het 150kV-net in het industriegebied zijn twee industrie planningssituaties ontwikkeld, zie onderstaande tabel. Uit analyse volgt dat beide planningssituaties een redelijke waarschijnlijkheid van optreden hebben. Deze planningssituaties bestrijken het gehele werkgebied van het 150kV-net in het industriegebied. Voor beide planningssituaties is aan de gegeven oplossingsrichtingen een tijdspad gekoppeld. Deelnet Zuid- Holland Industriegebied Tabel 11-3: Overzicht planningssituaties Industriegebied Planningssituatie belasting Productie Productie onderliggend middenspanningsnet windvermogen Nieuw opgesteld grootschalig WKK / industrie WKK / PERGEN wind glas Maasvlakte en Botlek Verdisconteerd in opgave Stedin RWIG-MIN Laag Hoog uitwisselingsformulier 'minimale Hoog belasting' Verdisconteerd in opgave Stedin RWIG-MAX Hoog Laag uitwisselingsformulier 'maximale Laag belasting' Toelichting bij Tabel 11-3 De planningssituaties zijn voor de steekjaren 2013, 2016 en 2020 doorgerekend. De inzet van de eenheid PERGEN kent in de twee planningssituaties een hoge inzet (100%) respectievelijk een lage inzet (43%). De inzet van wind kent een hoge inzet (80%) en een lage inzet (20%). In de belastingsituatie hoog wordt 100% van de opgegeven maximale belasting met een gelijktijdigheid van 0,7 in het model opgenomen, uitgezonderd de belasting met een continu karakter. In de belastingsituatie laag wordt 100% van de opgegeven maximale teruglevering met een gelijktijdigheid van 1 in het model opgenomen. Doorrekenen van de landelijke scenario's had voor het 150kV-net van Stedin in Zuid-Holland geen zin omdat op voorhand reeds duidelijk was dat deze scenario's niet onderscheidend zijn ten opzichte van de minimale en maximale planningssituatie Buiten planningssituaties optredende knelpunten Noord-Holland: 100MW-criterium Het toetsingscriterium B schrijft voor dat een onderbreking van maximaal 100 MW geoorloofd is voor een duur van maximaal 6 uur. Overschrijding van het 100MW-criterium wordt in de berekeningen ten behoeve van de knelpunten niet gedetecteerd, zodat een separate toets noodzakelijk is. 263

33 PAGINA 264 In Noord-Holland vraagt dit criterium extra aandacht voor een vijftal 150kV-(uitloper)verbindingen naar de volgende stations: Anna Paulowna Westwoud Bijlmer Noord s Graveland. Haarlemmermeer Anna Paulowna De verbinding Oterleek Anna Paulowna wordt vanaf 2018 structureel zwaarder belast dan 100 MW en voldoet dan niet meer aan criterium B. In samenspraak met de regionale netbeheerder is geconcludeerd dat de realisatie van een nieuw 150kV-station De Weel (halverwege bovengenoemde verbinding, voorheen aangeduid met station Zijdewind), de realisatie van een derde circuit Oterleek De Weel en herinrichting van het middenspanningsnet de maatschappelijk beste oplossing is als totaal oplossing voor de diverse knelpunten in dit gebied. Hiermee wordt zowel dit voorziene 100MW-criterium knelpunt tijdig opgelost als ook knelpunten in het middenspanningsnet. De realisatie van de 150kV-werken is gepland in Westwoud Het knelpunt op de verbinding Oterleek Westwoud wordt opgelost door de realisatie van een derde circuit. Dit circuit is naar verwachting in 2013 operationeel. s Graveland Het station Bijlmer Noord is ingelust in één circuit Diemen Amstelveen en daarmee ook als uitloper te beschouwen. De belasting van dit station blijft in de prognoses echter ruim onder de 100 MW. Vanwege ontwikkelingen in het onderliggende middenspanningsnet is de planning dat dit station opgewaardeerd wordt naar een volwaardig dubbelrailstation, ingelust in beide circuits Diemen Amstelveen. Naast de hierboven genoemde uitlopers wordt ook de verbinding Diemen 's Graveland als uitloper bedreven, het derde circuit naar 's Graveland vanuit Pampus is normaliter geopend. Tot op heden werd door operationele maatregelen ervoor gezorgd dat het 100MW-criterium niet overschreden werd, door tijdens onderhoudssituaties belasting van het station 's Graveland te verschuiven naar het 150kV-station Pampus. Randvoorwaarde hierbij is het in bedrijf zijn van de WKC eenheden in Almere. Uit de opgave gedaan in de laatste uitwisselingsformulieren blijkt dat na 2013 deze eenheden niet meer in bedrijf zijn. Hiermee ontstaat een acuut knelpunt, onderhoud aan de verbinding Diemen 's Graveland blijkt dan niet meer mogelijk. In samenhang met de ontwikkelingen in het 150kV-net rondom Almere (regio Randmeren) zal een oplossingsrichting uitgewerkt worden. Tot die tijd zullen bovengenoemde operationele maatregelen tijdens onderhoud noodzakelijk zijn. Haarlemmermeer De verbinding Vijfhuizen Haarlemmermeer wordt als uitloper bedreven. Het enkelcircuit tussen de stations Haarlemmermeer en Sassenheim is normaliter geopend. Om ten tijde van onderhoud aan het 100MWcriterium te voldoen, wordt als tijdelijke operationele maatregel belasting verschakeld van Haarlemmermeer naar Sassenheim, echter gelimiteerd vanwege de transportcapaciteit van de verbinding Leiden Sassenheim. Een structurele oplossing was voorzien in het verzwaren en verdubbelen van het huidige 150kV-enkelcircuit Haarlemmermeer Sassenheim en inzet van de dartsregeltransformator in Leiden zodat de genoemde netopening gesloten zou kunnen worden. Echter gebaseerd op het huidige inzicht met betrekking tot de indeling in deelnetten, heeft het in stand houden van de netopening tussen Haarlemmermeer en Sassenheim de voorkeur. Daarom worden momenteel alternatieve oplossingen onderzocht om voor beide stations aan het 100MW-criterium te voldoen. 264

34 PAGINA 265 TenneT Kwaliteits- en Capaciteitsdocument 2011 Zuid-Holland: 100MW-criterium Het toetsingscriterium B schrijft voor dat een onderbreking van maximaal 100 MW geoorloofd is voor een duur van maximaal 6 uur. In Zuid-Holland dreigt bij een viertal stations het 100MW-criterium te worden overschreden: Ommoord Alblasserdam Rotterdam Centrum Rotterdam Zuidwijk. Ommoord Het station Ommoord krijgt binnen afzienbare tijd twee extra verbindingen, waardoor dit knelpunt tot het verleden behoort. Inbedrijfname is voorzien voor het eerste kwartaal van Alblasserdam De overschrijding van het 100MW-criterium in Alblasserdam wordt voor een groot deel veroorzaakt door de belasting van Arkel (119 MW), die achter dit station is geschakeld. De verbinding naar Arkel is een transformatoraansluiting die in het KCD van Stedin wordt besproken. In het onderliggende 50kV-net zijn nog mogelijkheden om de belasting op het 50kV-station Arkel tijdens onderhoud beneden 100 MW te brengen, zodat voor Arkel zelf geen overschrijding van het 100MW-criterium geldt. Rotterdam Centrum Een mogelijke oplossing voor het opheffen van de uitloper naar Alblasserdam bestaat uit het aanleggen van een derde circuit vanuit Dordrecht-Merwedehaven. Complicatie hierbij is de oversteek van de Beneden Merwede. TenneT is een studie gestart waarbij het gehele net in de regio Dordrecht wordt beschouwd, en overlegt daarbij met de regionale netbeheerder Stedin. De uiteindelijke aanpassingen in het net zullen de overschrijding van het 100MW-criterium te Alblasserdam oplossen. Rotterdam Zuidwijk De stations Rotterdam Centrum en Rotterdam Zuidwijk worden tot de grens van het 100MW-criterium belast. In samenspraak met de regionale netbeheerder Stedin wordt ervoor gezorgd dat deze grens niet wordt overschreden. Mocht dit het geval zijn, dan bestaat de oplossing uit het verminderen van de belasting door delen van het onderliggende net voortaan te voeden uit aangrenzende 150kV-stations zoals Rotterdam Marconistraat of Ommoord, c.q. Rotterdam Waalhaven. Industriegebied: 100MW-criterium Het toetsingscriterium B schrijft voor dat een onderbreking van maximaal 100 MW geoorloofd is voor een duur van maximaal 6 uur. In het industriegebied wordt bij geen van de stations het 100MW-criterium overschreden Planningssituaties RWNH-1 en RWZH-1 (planningssituatie RW-1) Noord-Holland (RWNH-1) De planningssituatie RWNH-1 is gekozen om te onderzoeken of het transportnet in staat is om de verwachte vermogenstromen, gebaseerd op de huidige waargenomen trend van productie-inzet en optredende belasting, in en naar de regio Noord-Holland binnen de gestelde netontwerpcriteria te transporteren, bij de situatie van: een hoge (dag)belasting; de inzet van het procesgerelateerd productievermogen; de inzet van basislasteenheden; 265

35 PAGINA 266 een hoge inzet van decentraal warmtekracht en windvermogen. Deze planningssituatie is opgesteld voor de steekjaren 2013, 2016 en De planningssituatie RWNH-1 gaat uit van een reguliere doordeweekse dag: de belasting is hoog, de basislasteenheden in het 150kV-net zijn in bedrijf, er wordt veel windenergie opgewekt, de WKK-eenheden produceren en de WKK-installaties in het glastuinbouwgebied Agriport leveren veel vermogen terug aan het net. In deze planningssituatie is verondersteld dat 80% van het opgestelde wind- en WKK-vermogen in bedrijf is. Voor het vaststellen van de levering van vermogen door de WKK-installaties in het glastuinbouwgebied Agriport zijn de opgegeven prognoses gebruikt. De planningssituatie RWNH-1 is de situatie waarin de meest waarschijnlijke ontwikkelingen van productie en belasting in het 150kV-net in Noord-Holland verwerkt zijn. Er dient echter wel vastgesteld te worden dat de uitwerking van deze planningssituatie gebaseerd is op opgegeven prognoses. Met name de werkelijke realisatie van geprognosticeerd nieuw productievermogen is sterk afhankelijk van politieke en economische ontwikkelingen, maar kan een sterke invloed hebben op de resultaten van de analyse van de planningssituatie. Dit risico is ondervangen in de uitwerking van beide andere planningssituaties. Zuid-Holland exclusief Industriegebied (RWZH-1) De planningssituatie RWZH-1 voor Zuid-Holland gaat uit van een situatie waarbij er veel vraag is naar elektriciteit door verbruikers. Om die reden zal er ook veel productie plaatsvinden. Tegelijkertijd wordt aangenomen dat het nauwelijks waait, zodat de bijdrage uit windenergie gering is. Vanwege de grote vraag wordt een hoge elektriciteitsprijs op de APX aangenomen. Tuinders zullen hun best doen om zoveel mogelijk te produceren. Bij eveneens een grote vraag en geringe productie van windenergie in het Verenigd Koninkrijk, zal BritNed van Zuid-Holland naar Engeland transporteren. Deze planningssituatie is opgesteld voor de steekjaren 2013, 2016 en Conventionele productieeenheden in het 150kV-net zijn allen ingeschakeld. Dit geldt ook voor de piekcentrale in Delft, tot aan het jaar dat deze naar verwachting wordt stilgelegd (2016). Voor 'Geringe productie van windenergie' wordt een percentage van 20% van het nominale vermogen gehanteerd. Uit metingen in de praktijk van het Noord- Hollandse net blijkt namelijk dat de productie van windenergie zelden onder deze waarde komt. In Zuid- Holland zijn nog geen betrouwbare productiegegevens van windenergie beschikbaar, aangezien er nauwelijks productielocaties zijn. Voor teruglevering door de tuinders in het Westland wordt een percentage van 100% van het nominale vermogen genomen. Hiermee kan dan tevens de uitwisselcapaciteit tussen het midden- en hoogspanningsnet worden getoetst. Het percentage is gebaseerd op werkelijk gemeten uitwisseling en de door Westland Infra ter beschikking gestelde gegevens over het opgestelde vermogen in het voorjaar van De productie-eenheden in het Zuid Hollandse 150kV-net worden maximaal ingezet. Het productievermogen dat verder nog nodig is om de gekozen belasting te voorzien wordt ingezet op basis van de merit-order. Dit betreft productievermogen buiten het 150kV-net. Met de planningssituatie RWZH-1 wordt geanalyseerd of de huidige waargenomen trend van werkelijke productie-inzet en optredende belasting zich kan voortzetten. Uit de toetsing aan het criterium A en B van deze situatie zal moeten blijken waar en wanneer er knelpunten in het net ontstaan. Tevens zal deze planningssituatie aan het licht brengen of de geplande uit bedrijf name van enkele productie-eenheden in het 150kV-net tijdens de zichtperiode van het KCD tot capaciteitsproblemen zou kunnen leiden in situaties waar een grote belasting moet worden gevoed. Belasting De geprognosticeerde maximale belastingontwikkeling, zoals per station opgegeven door de onderliggende 266

36 PAGINA 267 netbeheerders, is verwerkt in het model, met in acht name van de gedefinieerde gelijktijdigheid. Tabel 11-4: Saldo van belasting en kleinschalige opwekking in planningssituatie RW-1 (MW) Noord-Holland Zuid-Holland 1) Totaal ) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in betreffende planningssituatie Productie Voor deze planningssituatie zijn in de regio West het procesgerelateerd productievermogen, de basis- en pieklasteenheden en een percentage van het warmtekracht- en windvermogen als ingezet verondersteld. Tabel 11-5: Overzicht procesgerelateerde en basis- en pieklastproductiemiddelen in planningssituatie RW-1 (MW) Noord-Holland Zuid-Holland 1) Totaal ) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in betreffende planningssituatie Tabel 11-6: Overzicht decentraal vermogen in planningssituatie RW-1 (MW) Noord-Holland Wind WKK Zuid-Holland (1) Wind WKK Totaal ) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in betreffende planningssituatie Berekeningsresultaten regio West, planningssituatie RW-1 267

37 PAGINA 268 Grafiek 11-1: Belastinggraad 150kV-verbindingen in Noord-Holland voor de drie steekjaren in planningssituatie RW-1 268

38 PAGINA 269 Grafiek 11-2: Belastinggraad 150kV-verbindingen in Zuid-Holland voor de drie steekjaren in planningssituatie RW-1 269

39 PAGINA 270 Maatregelen bij knelpunten voor Regio West, planningssituatie RW-1 Tabel 11-7: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium A in planningssituatie RW-1 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / oplossingsrichting Jaar van oplossen 1 Dordrecht Merwedehaven Alblassedam 2020 De verbinding Dordrecht Merwedehaven Alblassedam bestaat uit twee circuits, waarbij de uitval van een van deze circuits een belasting van102% op het andere circuit tot gevolg heeft. Dit knelpunt zal worden opgelost door de realisatie van een Rotterdam Waalhaven Rotterdam Zuidwijk derde circuit naar Alblasserdam Bij toetsing aan criterium A kent deze verbinding in het steekjaar 2013 een belasting van 104%. In de steekjaren 2016 en 2020 ligt de belasting rond de 90%. Het verminderen van de overbelasting ná 2013 is het gevolg van het gereedkomen van geplande netuitbreidingen, en het conserveren van productie-eenheden in de stad Rotterdam aan de noordzijde van de Maas. Deze netuitbreiding (het verdubbelen van de verbinding Rotterdam-Marconistraat via Ommoord naar Krimpen) heeft een gunstige uitwerking op het hier geconstateerde knelpunt ten zuiden van de Maas. Naar verwachting heeft de herinrichting van het station Krimpen, waarop momenteel wordt gestudeerd, een gunstige invloed op het verder verlagen van de belasting op de verbinding tussen Zuidwijk en Waalhaven in de jaren ná 2016, waardoor deze, zonder verdere maatregelen te moeten nemen, in het tweede deel van de zichtperiode van het KCD onder de 100% zal kunnen blijven. Een nadere studie zal uitwijzen hoe de stad Rotterdam in de toekomst wordt gevoed. Vooralsnog wordt het net tussen de 150kV-stations Krimpen en Waalhaven als één geheel bedreven. Hierdoor krijgt het station Krimpen een hoog kortsluitvermogen te verwerken. In het station Waalhaven zijn in het verleden maatregelen genomen om het kortsluitvermogen te beperken. Implementatie van vergelijkbare maatregelen in Krimpen kunnen er toe leiden, dat het net in Rotterdam wordt gesplitst. De genoemde studie is in uitvoering Tabel 11-8: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium B in planningssituatie RW-1 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / oplossingsrichting Jaar van oplossen 1 Velsen Hemweg < 2013 Dit knelpunt treedt actueel op en wordt veroorzaakt door uitval 2016 van twee 380kV-verbindingen waardoor het 380kV-station Diemen los komt van Oostzaan en Krimpen. Het opgewekte vermogen op 150kV-niveau zoekt via het 150kV-net een uitweg naar Diemen. Hierdoor raakt in 2013 de 150kV-verbinding Velsen Hemweg overbelast. De 150kV-verbinding Velsen Hemweg is momenteel een verbinding bestaande uit een enkel circuit. Dit circuit wordt opgewaardeerd naar het tweede 380kV-circuit Oostzaan Beverwijk en een 150kV-circuit Beverwijk Velsen. Deze oaanpassing maakt deel uit van het project Randstad380 en is naar verwachting in 2016 gerealiseerd. Het huidige knelpunt wordt hiermee opgelost. Tot die tijd wordt het onderhoud uitgevoerd tijdens perioden van lage productie (operationele maatregel). 2 Velsen Oterleek 2020 De uitval van beide koppeltransformatoren in Beverwijk is oorzaak van het ontstaan van dit knelpunt (steekjaar 2020). Het productieoverschot van het in Velsen aangesloten productievermogen zoekt een weg via Oterleek naar Diemen. De oplossingsrichting voor het knelpunt Velsen Oterleek bestaat in eerste instantie uit het uitvoeren van onderhoud aan de transformatoren in Beverwijk tijdens perioden van lage productie in Velsen (operationele maatregel). Vooralsnog wordt de groei van het geprognosticeerde productievermogen aangesloten op het 150kV-station Velsen gevolgd. 270

40 PAGINA Oterleek Westwoud 2016 Door de opgegeven groei van het WKK-vermogen in het glastuinbouwgebied Agriport ontstaat er vanaf 2016 een knelpunt op deze verbinding indien er twee van de drie circuits uitvallen. De oplossingsrichting voor dit knelpunt zal bestaan uit het uitvoeren van onderhoud aan deze verbinding tijdens perioden van gereduceerde productie in het tuinbouwgebied Agriport (operationele maatregel). Daarnaast zal nadere studie moeten uitwijzen of netverzwaring noodzakelijk is. 4 Oterleek Wijdewormer 2020 Er ontstaat er in het steekjaar 2020 een knelpunt op deze verbinding bij uitval van twee van de drie parallelle circuits. De oorzaak is enerzijds een beperking in transportcapaciteit, anderzijds het niet kunnen sturen van de vermogenstransporten in de verbindingen Velsen Oterleek Diemen. Monitoring van de daadwerkelijke groei van het decentraal productievermogen zal de noodzaak voor netverzwaring of uitbreiding met bijvoorbeeld een dwarsregeltransformator moeten onderbouwen. De oplossingsrichting voor dit knelpunt is vooralsnog het uitvoeren van onderhoud aan deze verbinding tijdens perioden van lage productie (operationele maatregel). 5 Hemweg Oostzaan 2016 Door de groei van het opgestelde productievermogen aangesloten op het 150kV-station Hemweg en het verhogen van de spanning van de 150kV-verbinding Hemweg Velsen, ontstaat er na 2013 een knelpunt bij toetsing van deze verbinding aan criterium B. Bij onderhoud aan één van de drie parallelle circuits is de 380/150kV-koppeling Oostzaan Hemweg niet meer 'N-1' veilig. Dit onderhoud zal uitgevoerd moeten worden in een periode van lage productie in dit deelnet (operationele maatregel). 6 Noord Klaprozenweg Hoogte Kadijk 7 Velsen Vijfhuizen, Velsen Waarderpolder en Waarderpolder Vijfhuizen 8 Dordrecht Merwedehaven Crayestein 2013 Dit knelpunt is actueel en treedt op in de situatie dat twee van de drie parallelle circuits niet beschikbaar zijn. De oplossingsrichting voor dit knelpunt is het uitbreiden van de transportcapaciteit van de bestaande drie circuits. De verwachte realisatie is in Deze drie verbindingen zorgen momenteel (steekjaar 2013) voor de voeding van deelnet Vijfhuizen vanuit Velsen. Er treedt een knelpunt op in de situatie dat twee van de drie verbindingen naar Vijfhuizen niet beschikbaar zijn. Door de komst van het nieuwe 380/150kV-koppelpunt bij Vijfhuizen, onderdeel van Randstad380, wordt dit knelpunt opgeheven. De verbinding Velsen Vijfhuizen wordt opgewaardeerd naar de 380kV-verbinding Beverwijk Vijfhuizen. Het 150kV-station Waarderpolder zal gevoed worden vanuit Vijfhuizen met twee circuits, het enkele circuit Velsen Waarderpolder wordt geopend in normale bedrijfssituatie. < 2013 Dit zijn de transformator aansluitkabels van de koppeltransformatoren op 380kV-station Crayestein. Deze verbinding maakt deel uit van het deelnet Crayestein. Dit deelnet is elektrisch gezien een eiland, dat uitsluitend wordt gevoed door het 380kV-station Crayestein. Dit knelpunt kan worden opgelost door het realiseren van een vierde koppeltransformator in het deelnet Crayestein Planningssituaties RWNH-2 en RWZH-2 (planningssituatie RW-2) Planningssituatie RW-2 is voor beide regio's gelijk en is gekozen om te onderzoeken of het transportnet in staat is de vermogenstromen in en naar regio West binnen de gestelde netontwerpcriteria te transporteren, bij de situatie van: een hoge (dag)belasting; de inzet van procesgerelateerd productievermogen; de inzet van basislasteenheden; geen inzet van windvermogen; 271

41 PAGINA 272 geen inzet van warmtekrachtvermogen. Planningssituatie RW-2 dient om te toetsen of het 150kV-net ook zonder in bedrijf zijnd decentraal opgesteld vermogen in staat is om aan de eisen gesteld in de netcode te voldoen. In deze situatie zal het benodigde vermogen, op basis van de merit-order, uit een beperkt aantal 380/150kV-invoedingspunten komen, en daarmee de beschikbare transportcapaciteit noodzakelijkerwijs zwaarder benutten dan bij planningssituatie RW-1. Deze planningssituatie is iets extremer dan wat waargenomen is bij de analyse van de meetgegevens uit het steekjaar 2010, daarbij is vastgesteld dat er toen altijd enig lokaal productievermogen in bedrijf was. Naar verwachting zullen er uit de analyse wat meer 'theoretische' knelpunten naar voren komen, waarvoor de oplossingsrichting in eerste instantie zal bestaan uit het monitoren van de ontwikkelingen. Belasting De geprognosticeerde maximale belastingontwikkeling, zoals per station opgegeven door de onderliggende netbeheerders, is verwerkt in het model, met in acht name van de gedefinieerde gelijktijdigheid Tabel 11-9: Saldo van belasting en kleinschalige opwekking in planningssituatie RW-2 (MW) Noord-Holland Zuid-Holland (1) Totaal ) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in de betreffende planningssituatie Productie Voor deze planningssituatie zijn in de regio West het procesgerelateerd productievermogen, de basislasteenheden en in Zuid-Holland de pieklasteenheden als ingezet verondersteld. Er is geen decentraal opgesteld vermogen operationeel. Tabel 11-10: Overzicht procesgerelateerde, basis- en pieklastproductiemiddelen in planningssituatie RW-2 (MW) Noord-Holland Zuid-Holland 1) Totaal ) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in de betreffende planningssituatie Tabel 11-11: Overzicht decentraal vermogen in planningssituatie RW-2 (MW) Noord-Holland Wind WKK 1) Zuid-Holland 2) Wind WKK Totaal ) Inzet WKK in Agriport t.b.v. eigen voorziening 2) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in de betreffende planningssituatie 272

42 PAGINA 273 Berekeningsresultaten regio West, planningssituatie RW-2 Grafiek 11-3: Belastinggraad 150kV-verbindingen in Noord-Holland voor de drie steekjaren in planningssituatie RW-2 273

43 PAGINA 274 Grafiek 11-4: Belastinggraad 150kV-verbindingen in Zuid-Holland voor de drie steekjaren in planningssituatie RW-2 274

44 PAGINA 275 Maatregelen bij knelpunten voor Regio West, planningssituatie RW-2 Tabel 11-12: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium A in planningssituatie RW-2 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / oplossingsrichting Jaar van oplossen 1 Velsen Hemweg < 2013 Door het niet-beschikbaar veronderstellen van alle decentrale 2016 productie, wordt het deelnet "Kop van Noord-Holland" in belangrijke mate gevoed vanuit Velsen/Hemweg en Diemen. Hierdoor ontstaat er direct overbelasting op deze verbinding. De 150kV-verbinding Velsen Hemweg is momenteel een verbinding bestaande uit een enkel circuit. Dit circuit wordt opgewaardeerd naar het tweede 380kV-circuit Oostzaan Beverwijk en een 150kV-circuit Beverwijk Velsen. Deze aanpassing maakt deel uit van het project Randstad380 en is naar verwachting in 2016 gerealiseerd. Het knelpunt op de verbinding Velsen Hemweg wordt hiermee opgelost 2 Velsen Oterleek 2016 Bij het wegvallen van de windproductie in dit deelgebied, ontstaat er een toename van het transport vanuit Velsen. Dit, in combinatie met het toegenomen productievermogen en een reductie van belasting in Velsen, leidt tot een knelpunt bij uitval van het nevencircuit. De oplossingsrichting voor het knelpunt Velsen Oterleek bestaat uit het sturen van het vermogenstransport door middel van seriespoelen in de circuits Velsen Oterleek of een dwarsregeltransformator in het 150kV-station Oterleek. Echter, in eerste instantie zullen de ontwikkelingen gevolgd worden. 3 Noord Klaprozenweg Hoogte Kadijk 2016 De knelpunten worden veroorzaakt door het wegvallen van alle decentrale productie. De oplossingsrichting voor deze knelpunten is het uitbreiden en verzwaren van de transportcapaciteit. 275

45 PAGINA 276 Tabel 11-13: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium B in planningssituatie RW-2 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / oplossingsrichting Jaar van oplossen 1 Beverwijk Velsen 2013 Dit knelpunt ontstaat bij het wegvallen van conventioneel productievermogen 2016 in Velsen. Doordat de belasting van het deelnet Vijfhuizen na 2013 niet meer via Velsen gevoed wordt, maar via de nieuwe koppeling (project Randstad380) wordt dit knelpunt opgelost. 2 Velsen Oterleek 2013 Bij het wegvallen van de windproductie in dit deelgebied, ontstaat er een toename van het transport vanuit Velsen. Dit, in combinatie met het toegenomen productievermogen en een reductie van belasting in Velsen, leidt tot een knelpunt bij uitval van het nevencircuit en een verstoring bij de koppeling met Beverwijk. De oplossingsrichting bestaat uit het sturen van het vermogenstransport door middel van seriespoelen in de circuits Velsen Oterleek of een dwarsregeltransformator in het 150kV-station Oterleek. Echter, in eerste instantie zullen de ontwikkelingen gevolgd worden. 3 Hemweg Oostzaan 2016 Dit knelpunt is in planningssituatie RWNH-1 besproken, zie Tabel Hemweg Noord Klaprozenweg en Noord Klaprozenweg Hoogte Kadijk 2013 De knelpunten worden veroorzaakt door het wegvallen van alle decentrale productie. De oplossingsrichting voor deze knelpunten is het uitbreiden en verzwaren van de transportcapaciteit. 5 Amstelveen Bijlmer Zuid en Venserweg Bijlmer Zuid 6 Velsen Waarderpolder, Waarderpolder Vijfhuizen en Velsen Vijfhuizen 7 Rotterdam- Marconistraat Delft 2013 De gesignaleerde knelpunten ontstaan met name door het wegvallen van het decentraal productievermogen. De oplossingsrichting is het implementeren van de nettopologie zoals uitgewerkt in het visiedocument Dit knelpunt is in planningssituatie RWNH-1 besproken, Tabel Bij toetsing aan criterium B in planningssituatie RWZH-2 kent deze verbinding in het steekjaar 2013 een belasting hoger dan 130%. In de steekjaren 2016 en 2020 is het knelpunt verdwenen. Het ontstaan van het knelpunt hangt samen met het opleveren van de werken in het kader van de Randstad380 Zuidring in het jaar Het verdwijnen van de overbelasting ná 2013 is het gevolg van het gereedkomen van de geplande netuitbreiding in de stad Rotterdam aan de noordzijde van de Maas. Deze netuitbreiding behelst het verdubbelen van de verbinding Rotterdam- Marconistraat via Ommoord naar Krimpen en wordt in het eerste kwartaal van 2014 in bedrijf genomen. In de tussenliggende periode van ongeveer een jaar kan geen onderhoud worden gepleegd aan de verbindingen tussen Rotterdam Marconistraat en Delft. Een nadere studie zal uitwijzen hoe de stad Rotterdam in de toekomst wordt gevoed. Vooralsnog wordt het net tussen de 150kV-stations Krimpen en Waalhaven als één geheel bedreven. Hierdoor krijgt het station Krimpen een hoog kortsluitvermogen te verwerken. In het station Waalhaven zijn in het verleden maatregelen genomen om het kortsluitvermogen te beperken. Implementatie van vergelijkbare maatregelen in Krimpen kunnen er toe leiden, dat het net in Rotterdam wordt gesplitst. De genoemde studie is in uitvoering Planningssituaties RWNH-3 en RWZH-3 (planningssituatie RW-3) Noord-Holland Planningssituatie RWNH-3 is gekozen om te onderzoeken of het transportnet geschikt is de vermogenstro

46 PAGINA 277 men in en naar de regio Noord-Holland binnen de gestelde netontwerpcriteria te transporteren, bij de situatie van: een lage belasting; de inzet van procesgerelateerd productievermogen; een gereduceerde inzet van conventioneel productievermogen; een hoge inzet van decentraal warmtekracht productievermogen; een hoge inzet van windvermogen, waarbij rekening gehouden wordt met een forse groei van het opgesteld productievermogen. Met deze planningssituatie wordt getoetst of het 150kV-net in Noord-Holland in staat is om het maximale overschot aan vermogen, decentraal opgewekt met windvermogen en WKK-eenheden, onder laag belaste omstandigheden, af te voeren naar het 380kV-net. In de planningssituatie RWNH-3 is aangenomen dat de aansluiting van nieuwe windparken op zee doorgaat. Meerdere plannen voor ontwikkeling van grotere windparken op zee (tot 300 MW) dichtbij de Hollandse kust zijn eerder door partijen gepresenteerd. In deze planningssituatie wordt verondersteld dat deze plannen daadwerkelijk gerealiseerd gaan worden en leiden tot aansluitingen op de 150kV-stations Vijfhuizen en Oterleek. Verder is de verwachting dat het windproductievermogen op land fors groeit, met name in de Wieringermeer. Deze groei zal vooral bij de aansluitingen op de stations Westwoud en De Weel plaatsvinden. De ontwikkeling van grootschalige wind op zee projecten ( MW) gaat door, maar zal worden aangesloten op de 380kV-stations Beverwijk en Vijfhuizen. Dit zal naar verwachting weinig invloed hebben op de belasting van het 150kV-net. Omdat in de Europese 3*20-doelstellingen uitgegaan wordt van onder andere CO 2 reductie, is in deze planningssituatie de inzet van de conventionele eenheden Velsen-25 en Hemweg-8 met 30% tot 35% teruggeschroefd. Tot slot, om te toetsen of het 150kV-net in staat is om het surplus van decentraal opgewekt vermogen kan afvoeren naar het 380kV-net, is een lage belasting aangenomen. Deze planningssituatie wordt doorgerekend voor de steekjaren 2016 en 2020, omdat het niet realistisch is te veronderstellen dat er in 2013 al windparken op zee operationeel kunnen zijn. Zuid-Holland In de planningssituatie RWZH-3 is aangenomen dat de aansluiting van nieuwe windparken op zee doorgaat. Tijdens de tweede ronde van de aanvragen voor de SDE-subsidie ( ) zijn meerdere plannen voor ontwikkelingen van grotere windparken op zee (tot 300 MW) dichtbij de Hollandse kust gepresenteerd. Deze parken hebben aanvragen gedaan voor aansluiting op onder andere de stations Wateringen en Sassenheim. In deze planningssituatie wordt verondersteld dat de plannen daadwerkelijk gerealiseerd gaan worden. Verder is de verwachting dat het windproductievermogen op land fors groeit, met name op de Zuid-Hollandse eilanden en op de randen van de Maasvlakte. De ontwikkeling van grootschalige wind op zee projecten ( MW) gaat eveneens door, maar zal worden aangesloten op 380kV-stations. Dit zal naar verwachting weinig invloed hebben op de belasting van het 150kV-net. Als uitgangspunt wordt een nachtelijke belasting genomen. De inzet van de WKK-eenheden bij tuinders zal in deze planningssituatie gering zijn, door het grote aanbod van en de geringere vraag naar energie. 277

47 PAGINA 278 Omdat in de 3*20-doelstellingen uitgegaan wordt van onder andere CO 2 reductie, is de inzet van de conventionele eenheden teruggeschroefd. Hiervoor is de onderband van de daadwerkelijk waargenomen productie genomen. Voor kolengestookte eenheden betekent dit een gemiddelde inzet van 45% en voor gaseenheden een inzet van 32%. Overig noodzakelijk productievermogen wordt volgens de merit-order aangevuld. Bij eveneens een groot aanbod van windenergie in de UK, zal BritNed van Engeland naar Zuid-Holland transporteren ten behoeve van levering elders in Europa. Deze planningssituatie wordt doorgerekend voor de steekjaren 2016 en 2020, omdat het niet realistisch is te veronderstellen dat de genoemde windparken in 2013 al operationeel kunnen zijn. Met deze planningssituatie wordt getoetst of het 150kV-net in Zuid-Holland in een situatie van lage belasting in staat is om het maximale overschot aan vermogen, decentraal opgewekt met windmolens en WKKeenheden, af te voeren naar het 380kV-net. Belasting De geprognosticeerde maximale belastingontwikkeling, zoals per station opgegeven door de onderliggende netbeheerders, is verwerkt in het model. Tabel 11-14: Saldo van belasting en kleinschalige opwekking in planningssituatie RW Noord-Holland Zuid-Holland 1) Totaal ) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in de betreffende planningssituatie Productie Voor planningssituatie RW-3 zijn in de regio West het procesgerelateerd productievermogen, de basislasteenheden (gereduceerd) en een percentage van het warmtekracht- en windvermogen als ingezet verondersteld. Tabel 11-15: Overzicht procesgerelateerde, basis- en pieklastproductiemiddelen in planningssituatie RW-3 (MW) Noord-Holland Zuid-Holland 1) Totaal ) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in de betreffende planningssituatie Tabel 11-16: Overzicht decentraal vermogen in planningssituatie RW-3 (MW) Noord-Holland Wind WKK Zuid-Holland 1) Wind WKK Totaal ) Exclusief industriegebied, wordt behandeld in de betreffende planningssituatie Berekeningsresultaten regio West, planningssituatie RW-3 278

48 PAGINA 279 Grafiek 11-5: Belastinggraad 150kV-verbindingen in Noord-Holland voor de twee steekjaren in planningssituatie RW-3 279

49 PAGINA 280 Grafiek 11-6: Belastinggraad 150kV-verbindingen in Zuid-Holland voor de twee steekjaren in planningssituatie RW-3 280

50 PAGINA 281 Maatregelen bij knelpunten voor Regio West, planningssituatie RW-3 Tabel 11-17: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium A in planningssituatie RW-3 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / oplossingsrichting Jaar van oplossen 1 Velsen Beverwijk 2020 Door de groei van het op het 150kV-netvlak aangesloten windvermogen ontstaat er export naar het 380kV-net. In deze planningssituatie is hiervoor in het steekjaar 2020 te weinig transformatorcapaciteit in Beverwijk en ontstaat er een knelpunt. De oplossingsrichting moet gezocht worden in netverzwaring, zie toelichting 1). 2 Oterleek Westwoud 2020 Behalve het WKK-vermogen in deze regio, groeit ook het windproductievermogen dat aangesloten wordt op het 150kV-station Westwoud. Hierdoor neemt de belasting op deze verbinding fors toe en wordt er een knelpunt gesignaleerd in De oplossingsrichting moet gezocht worden in netverzwaring, zie toelichting 1). 3 Oterleek Wijdewormer en Wijdewormer Diemen 2016 In deze windrijke planningssituatie ontstaat er een knelpunt op deze verbinding door de beperking in transportcapaciteit richting Beverwijk en Diemen vanuit Oterleek bij verschillende uitvalssituaties. De oplossingsrichting moet gezocht worden in netverzwaring, zie toelichting 1) 4 Sassenheim Leiden 2016 Het knelpunt is een rechtstreeks gevolg van het modelleren van meerdere aanvragen voor wind op zee op het station Sassenheim. Het 150kV-station Sassenheim is door zijn ligging zeer geschikt voor het aanlanden van windproductievermogen op de Noordzee. Meerdere partijen hebben hier daarom een aanvraag voor ingediend. Overigens heeft nog geen van deze partijen aangegeven ook daadwerkelijk te zullen gaan bouwen. Tot een productievermogen van 350 MW kan TenneT op het bestaande station aansluiten. Daarboven zal òfwel het 150kV-transportnet tussen Vijfhuizen, Haarlemmermeer, Sassenheim en Leiden ingrijpend moeten worden aangepast, òfwel moeten de windparken voor aansluiting worden doorverwezen naar andere 150kVstations langs de kust. TenneT heeft een studie verricht naar de netsituatie in het omschreven gebied. Investeringen zullen worden voorgesteld zodra meer duidelijkheid ontstaat over het aan te sluiten windproductievermogen en de termijn waarop dit vermogen aan het net zal komen. 1) Toelichting bij knelpunten 1 t/m 3 in het deelnet "Kop van Noord-Holland": In dit deelnet worden in deze planningssituatie meerdere knelpunten gesignaleerd. In het algemeen kan worden gesteld dat de belangrijkste oorzaak de groei van het aangesloten windvermogen is in combinatie met de lage belasting. Hoewel de combinatie van een lage belasting met een hoge productie niet erg waarschijnlijk is, vraagt de groei van het decentraal productievermogen in dit deelnet aandacht. Voor alle gevonden knelpunten in deze planningssituatie in dit deelnet geldt dat de oplossingsrichting gezocht zal moeten worden in netverzwaring. Een netstudie zal hiervoor als basis dienen. Daarnaast zal de daadwerkelijke groei van het decentraal opgesteld productievermogen nauwlettend gevolgd worden. Er zijn in planningssituatie RW-3 ook twee knelpunten in het net van regio West gesignaleerd bij toetsing aan criterium B. In onderstaande tabel worden deze knelpunten besproken. Tabel 11-18: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium B in planningssituatie RW-3 Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / oplossingsrichting Jaar van oplossen 1 Velsen-Oterleek 2020 In het steekjaar 2020 ontstaat er een knelpunt op deze verbinding bij uitval het parallelcircuit in combinatie met uitval van productie in Velsen. 2 Hemweg Oostzaan 2016 Dit knelpunt is in planningssituatie RWNH-1 besproken, zie Tabel

51 PAGINA Planningssituatie Industriegebied RWIG-MIN Industriegebied (deelnet Maasvlakte-Simonshaven) De planningssituatie MIN is representatief voor de situatie van een maximale teruglevering vanuit het industriegebied naar het landelijk net over de koppelpunten te Maasvlakte en Simonshaven. Deze situatie doet zich bijvoorbeeld voor wanneer er zeer weinig vraag is naar elektriciteit bij industriële klanten in het industriegebied, terwijl er tegelijkertijd wel een zeer grote vraag is naar elektriciteit buiten het industriegebied. Om die reden zal er veel productie plaatsvinden door eenheden die niet noodzakelijkerwijs aan een proces zijn gekoppeld. Voor de PERGEN-eenheden wordt een maximale inzet aangenomen. De productie in het onderliggende middenspanningsnet is door Stedin verdisconteerd in de uitwisselingsformulieren. Hier is ook een zo groot mogelijke inzet gemodelleerd, afhankelijk van de mogelijkheden ten opzichte van de processen waaraan de energieopwekking is gekoppeld. De productie van WKK glas in Tinte telt in de planningssituatie MIN voor 100% mee. Voor bestaande windenergie in het middenspanningsnet is een hoge inzet gehanteerd op basis van historische meetgegevens. Beide categorieën zijn gemodelleerd in de opgave van Stedin in de uitwisselingsformulieren. De categorie 'nieuwe windenergie' is apart in de berekening opgenomen. Het gaat hier om de verwachte uitbreiding van windenergie achter station Maasvlakte ('Harde Zeewering MV2' en uitbreiding 'Slufter', totaal 131 MW) en Botlek ('Nieuwe Sluisweg', 25 MW). In de planningssituatie MIN wordt een hoge inzet van 80% van het nominaal vermogen gehanteerd, omdat immers die situatie bijdraagt aan de grootst mogelijke teruglevering vanuit het Botlek-gebied aan het landelijk net. Een schematisch overzicht van alle uitgangspunten voor de planningssituatie RWIG-MIN is in Tabel 11-3 gepresenteerd. Qua uitvoering van de netberekeningen is de planningssituatie RWIG-MIN gekoppeld aan planningssituatie RW-1 voor Zuid-Holland. Tabel 11-19: Saldo van belasting en kleinschalige opwekking in planningssituatie MIN (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Totaal Industriegebied 1) ) De minimale uitwisseling in het industriegebied inclusief locale opwekking De getallen in bovenstaande tabel zijn negatief. Dit komt doordat het industriegebied maximaal teruglevert en dus een "negatieve" belasting vormt. Tabel 11-20: Overzicht procesgerelateerde, basis- en pieklast productiemiddelen in planningssituatie MIN (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Totaal industriegebied 1) ) Opwekeenheden met 150kV-aansluiting 282

52 PAGINA 283 Tabel 11-21: Overzicht additioneel decentraal vermogen in planningssituatie MIN (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Totaal Nieuw Wind (1) Nieuwe windparken die niet in de opgegeven uitwisseling verdisconteerd zijn Berekeningsresultaten regio West, planningssituatie RWIG-MIN 283

53 PAGINA 284 Grafiek 11-7: Belastinggraad 150kV-verbindingen in het industriegebied voor de drie steekjaren in planningssituatie MIN 284

54 PAGINA 285 Maatregelen bij knelpunten voor Regio West, planningssituatie RWIG-MIN Tabel 11-22: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium B in planningssituatie MIN Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / oplossingsrichting Jaar van oplossen 1 Botlek Theemsweg 2013 De verbinding tussen de 150kV-stations Botlek en Theemsweg bestaat uit twee circuits. De verbinding is oorspronkelijk ontworpen voor 2 x 130 MVA. Na een storing is één van de circuits vervangen door een kunststof XLPE kabelverbinding. De andere verbinding is nog steeds van het gasdrukpijp (UGD) kabel type. Onderzoek naar de conditie van de gasdrukpijp kabel heeft in 1999 tot bedrijfsvoeringsrichtlijnen geleid, waarbij de transportcapaciteit is afgewaardeerd naar 83 MVA. Bij toetsing aan criterium B wordt de transportcapaciteit van de gasdrukpijp in alle steekjaren overschreden. Om te kijken of de inmiddels tien jaar oude bedrijfsvoeringsrichtlijnen nog geldig zijn, is een herhalingsonderzoek aan de verbinding nodig. Op basis van de onderzoeksresultaten kan worden bepaald of de bedrijfsvoeringsrichtlijnen eventueel kunnen worden aangepast, of dat tot vervanging moet worden overgegaan. In de tussenliggende periode is onderhoud mogelijk door operationele maatregelen te treffen in overleg met eigenaren van de achter het station Merseyweg opgestelde productie-eenheden, die voor een groot deel verantwoordelijk zijn voor het belastingspatroon op de verbinding Botlek Theemsweg 2 Tinte Europoort 2013 Het 150kV-net in het industriegebied is met het 380kV-net verbonden in de stations Simonshaven en Maasvlakte. De verbindingen tussen het 'hart' van het industriegebied en deze stations zijn daarom van groot belang voor de leveringszekerheid in het gebied. De verbinding tussen Geervliet en Simonshaven bestaat uit een enkelcircuit 500MVA-kabelverbinding. De verbinding tussen Geervliet en Maasvlakte verloopt via Tinte en Europoort, en bestaat uit een dubbelcircuit lijnverbinding van 2 x 180 MVA. Bij toetsing aan criterium B blijkt voor de steekjaren 2013 en 2016 een overschrijding op de verbindingen tussen Tinte en Europoort. Op deze verbinding treedt ook een knelpunt op in de planningssituatie RWIG-MAX. De oplossingsrichting wordt besproken in de volgende paragraaf. Verwacht wordt dat het knelpunt in 2016 is weggenomen Planningssituatie Industriegebied RWIG-MAX Industriegebied (deelnet Maasvlakte-Simonshaven) In de planningssituatie MAX wordt het andere uiterste opgezocht, namelijk de situatie waarbij een grote hoeveelheid energie vanuit het landelijk net uitgewisseld moet worden over de koppeltransformatoren en vervolgens getransporteerd moet worden naar klanten in het Industriegebied. Deze situatie doet zich bijvoorbeeld voor wanneer industriële processen in het Industriegebied op volle capaciteit draaien terwijl de elektriciteitsproductie in het gebied achterblijft (door onderhoud, uitval en dergelijke). Voor de productie van PERGEN wordt in dit geval een inzet van 43% aangenomen. Dit is de onderband van de gemeten inzet op basis van historische gegevens. De overige productie in het onderliggende middenspanningsnet is wederom verdisconteerd in de uitwisselingsformulieren, waarbij Stedin in dit geval het maximale van de belasting en het minimale van de opwekking heeft opgezocht, binnen de grenzen van de aanwezige industriële processen. Voor het nieuw opgestelde windvermogen wordt een lage inzet van 20% aangenomen. 285

55 PAGINA 286 Een schematisch overzicht van alle uitgangspunten voor de planningssituatie RWIG-MAX is in Tabel 11-3 gepresenteerd. Qua uitvoering van de netberekeningen is de planningssituatie RWIG-MAX gekoppeld aan planningssituatie RW-3 voor Zuid-Holland. Tabel 11-23: Saldo van belasting en kleinschalige opwekking in planningssituatie MAX (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Totaal Industriegebied (1) (1) De maximale uitwisseling in het industriegebied inclusief locale opwekking Tabel 11-24: Overzicht procesgerelateerde, basis- en pieklastproductiemiddelen in planningssituatie MAX (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Totaal industriegebied (1) (1) Opwekeenheden met 150kV-aansluiting Tabel 11-25: Overzicht additioneel decentraal vermogen in planningssituatie MAX (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) (MW) Totaal Nieuw Wind (1) Nieuwe windparken die niet in de opgegeven uitwisseling verdisconteerd zijn Berekeningsresultaten regio West, planningssituatie RWIG-MAX 286

56 PAGINA 287 Grafiek 11-8: Belastinggraad 150kV-verbindingen in het industriegebied voor de drie steekjaren in planningssituatie MAX 287

57 PAGINA 288 Maatregelen bij knelpunten voor Regio West, planningssituatie RWIG-MAX Tabel 11-26: Overzicht knelpunten vastgesteld bij toetsing aan criterium B in planningssituatie MAX Nr. Verbinding / koppeling Jaar van ontstaan Toelichting / oplossingsrichting Jaar van oplossen 1 Botlek Theemsweg 2013 Dit knelpunt is behandeld bij de analyse van planningssituatie MIN. 2 Botlek Geervliet (- Noorddijk) en Geervliet Geervliet Noorddijk 3 Geervliet Noorddijk Tinte Europoort 2013 Als onderdeel van de lange termijn visie voor het net in het havengebied is de noodzaak tot verzwaring van de verbindingen tussen de stations Botlek en Geervliet in het verleden reeds onderkend. In het KCD werd gesteld dat de versterking van de verbinding Botlek Geervliet in 2012 gewenst is. Hierbij was onder andere uitgegaan van belastingen zoals deze vóór de economische crisis werden geraamd. Veel van de plannen zijn niet doorgegaan waardoor de belasting vooralsnog slechts beperkt is toegenomen en geen overschrijdingen hebben plaatsgevonden. Bij toetsing aan criterium B blijkt in de planningssituatie MAX voor alle steekjaren vanaf 2013 een overschrijding op de verbindingen tussen Botlek en Geervliet, en/of tussen Geervliet en Geervliet-Noorddijk. Door het continue karakter van de belasting in dit deel van het industriegebied, is het niet mogelijk om een periode in het jaar te vinden, waarbij de belasting onder de 100 MW daalt en binnen een venster van zes uur toch onderhoud gepleegd zou kunnen worden. Onderhoud kan daarom totdat het knelpunt is verholpen niet meer plaatsvinden. Aanleg van een extra verbinding tussen de stations Botlek en Geervliet-Noorddijk heft het knelpunt tussen deze stations op, en voorkomt tevens de geconstateerde overbelasting tussen Geervliet en Geervliet-Noorddijk. Studie naar de aanleg van de extra verbinding, die het Hartelkanaal kruist, is inmiddels gestart en zal op korte termijn tot een investeringsvoorstel leiden. Verwacht wordt dat in 2016 een oplossing voor dit knelpunt gereed zal zijn Het 150kV-net in het industriegebied is met het 380kV-net verbonden in de stations Simonshaven en Maasvlakte. De verbindingen tussen het 'hart' van het industriegebied en deze stations zijn daarom van groot belang voor de leveringszekerheid in het gebied. De verbinding tussen Geervliet en Simonshaven bestaat uit een 500MVA enkelcircuit kabelverbinding. De verbinding tussen Geervliet en Maasvlakte verloopt via Tinte en Europoort, en bestaat uit een dubbelcircuit lijnverbinding van 2 x 180 MVA. Bij toetsing aan criterium B blijkt in de planningssituatie MAX voor alle steekjaren vanaf 2013 een overschrijding op de verbindingen tussen Geervliet, Tinte en Europoort. Tussen Tinte en Europoort treedt de overschrijding óók op in de planningssituatie MIN. Ook van deze verbinding wordt een verzwaring reeds geruime tijd voorzien in het kader van de lange termijn visie op het transportnet in het industriegebied. Recent is een update uitgevoerd op een bestaand onderzoek naar mogelijke opwaardeertechnieken van de transportcapaciteit van de verbinding. Een studie naar de haalbaarheid is in uitvoering. Een investeringsvoorstel mag in 2013 worden verwacht. Verwacht wordt dat het knelpunt in 2016 is weggenomen. Operationele maatregelen, zoals het op verzoek af- danwel opregelen van productie of het afstemmen met productiestops bij de aangesloten industriële bedrijven maken onderhoud aan verbindingen in de tussenliggende periode mogelijk. 4 Europoort Maasvlakte 2013 Tot slot vormt de verbinding tussen de stations Europoort en Maasvlakte het sluitstuk in de transportcapaciteit tussen Geervliet en het 380kV-koppelpunt in Maasvlakte. Hoewel de trans

58 PAGINA 289 portcapaciteit hier hoger is (2 x 300MVA-kabelverbinding), vormt de verbinding onder bepaalde omstandigheden ook een knelpunt. Bij toetsing aan criterium B blijkt in de planningssituatie MAX voor alle steekjaren vanaf 2013 een overschrijding op de verbinding Europoort Maasvlakte. Aanleg van een derde verbinding kan het knelpunt wegnemen. Als alternatief zal tevens een directe verbinding tussen Tinte en Maasvlakte in de afweging worden meegenomen. Verwacht wordt dat de oplossing in 2016 gereed zal zijn. Operationele maatregelen, zoals het afstemmen met onderhoud aan productie-eenheden of bij industriële afnemers, in de bedrijfsvoering maken onderhoud in de tussenliggende periode tot aan realisatie mogelijk Aankoppeling met 380kV-net De 380/150kV-transformatoren in regio West dienen voor de uitwisseling van vermogen tussen het landelijk 380kV-net en de 150kV-transportnetten. De hoeveelheid benodigd transformatorvermogen wordt bepaald aan de hand van de belasting en productie in de deelnetten. De toetsing vindt plaats aan de hand van de ontwerpcriteria A, B en C. Noord-Holland De toetsing aan criterium C voor het 150kV-net in Noord-Holland is gedaan op basis van planningssituatie RW-2, omdat bij deze situatie de hoogste transporten over de 380/150kV-koppeltransformatoren te verwachten zijn. Conform de netcode zijn twee grote productie-eenheden (2013 en 2016 Velsen 25 en IJmond 1, 2020 Velsen 26 en IJmond 1), aangesloten op het 150kV-net, niet beschikbaar verondersteld en is gecontroleerd of de enkelvoudige storingsreserve over de aankoppeling met het 380kV-net gehandhaafd kan worden. Zuid-Holland De toetsing aan criterium C voor het 150kV-net in Zuid-Holland is gedaan op basis van drie planningssituaties, namelijk RWZH-2, RWZH-3 en RWIG-MAX. Per deelnet is de worst-case situatie gekozen waarbij conform de netcode twee grote productie-eenheden, aangesloten op het 150kV-net, niet beschikbaar verondersteld zijn. Hierbij is gecontroleerd of de enkelvoudige storingsreserve over de aankoppeling met het 380kVnet gehandhaafd kan worden. Tabel 11-27: Inzet productie criterium C Deelnet 380kV station Uit bedrijf Wateringen Wateringen DE 1 t/m 4 en GV15 Krimpen Krimpen aan de IJssel REC A en B (1) ROCA 3 Bleiswijk Bleiswijk Leiden 12, generator 1 en 2 (1) Industriegebied Maasvlakte en Simonshaven PERGEN generator 1 en 2 (1) Ook de bijbehorende stoom valt uit Berekeningsresultaten aankoppeling regio West 289

59 PAGINA 290 Beverwijk Tr.401 Beverwijk Tr.402 Diemen Tr.401 Diemen Tr.402 Diemen Tr.403 Diemen Tr.404 Oostzaan Tr.401 Oostzaan Tr.402 Oostzaan Tr.403 Vijfhuizen Tr.411 Vijfhuizen Tr.412 Vijfhuizen Tr % Grafiek 11-9: Belastinggraad 380/150kV-transformatoren in Noord-Holland voor de drie steekjaren in planningssituatie RW-1 Beverwijk Tr.401 Beverwijk Tr.402 Diemen Tr.401 Diemen Tr.402 Diemen Tr.403 Diemen Tr.404 Oostzaan Tr.401 Oostzaan Tr.402 Oostzaan Tr.403 Vijfhuizen Tr.411 Vijfhuizen Tr.412 Vijfhuizen Tr Grafiek 11-10: Belastinggraad 380/150kV-transformatoren in Noord-Holland voor de drie steekjaren in planningssituatie RW-2 290

60 PAGINA 291 Beverwijk Tr.401 Beverwijk Tr.402 Diemen Tr.401 Diemen Tr.402 Diemen Tr.403 Diemen Tr.404 Oostzaan Tr.401 Oostzaan Tr.402 Oostzaan Tr.403 Vijfhuizen Tr.411 Vijfhuizen Tr.412 Vijfhuizen Tr % Grafiek 11-11: Belastinggraad 380/150kV-transformatoren in Noord-Holland voor de twee steekjaren in planningssituatie RW-3 Beverwijk Tr.401 Beverwijk Tr.402 Diemen Tr.401 Diemen Tr.402 Diemen Tr.403 Diemen Tr.404 Oostzaan Tr.401 Oostzaan Tr.402 Oostzaan Tr.403 Vijfhuizen Tr.411 Vijfhuizen Tr.412 Vijfhuizen Tr % 140 Grafiek 11-12: Belastinggraad 380/150kV-transformatoren in Noord-Holland bij toetsing van de 380/150kV-koppeling aan criterium C 291

61 PAGINA 292 Krimpen Tr.401 Krimpen Tr.402 Krimpen Tr.403 Crayestein Tr.414 Crayestein Tr.403 Crayestein Tr.402 Maasvlakte Tr.401 Maasvlakte Tr.402 Simonshaven Tr.411 Westerlee Tr.411 Westerlee Tr.412 Westerlee Tr.413 Wateringen Tr.411 Wateringen Tr.412 Wateringen Tr.413 Bleiswijk Tr.402 Bleiswijk Tr.403 Bleiswijk Tr % Grafiek 11-13: Belastinggraad 380/150kV-transformatoren in Zuid-Holland voor de drie steekjaren in planningssituatie RW-1 Krimpen Tr.401 Krimpen Tr.402 Krimpen Tr.403 Crayestein Tr.414 Crayestein Tr.403 Crayestein Tr.402 Maasvlakte Tr.401 Maasvlakte Tr.402 Simonshaven Tr.411 Westerlee Tr.411 Westerlee Tr.412 Westerlee Tr.413 Wateringen Tr.411 Wateringen Tr.412 Wateringen Tr.413 Bleiswijk Tr.402 Bleiswijk Tr.403 Bleiswijk Tr % 140 Grafiek 11-14: Belastinggraad 380/150kV-transformatoren in Zuid-Holland voor de drie steekjaren in planningssituatie RW-2 292

62 PAGINA 293 Krimpen Tr.401 Krimpen Tr.402 Krimpen Tr.403 Crayestein Tr.414 Crayestein Tr.403 Crayestein Tr.402 Maasvlakte Tr.401 Maasvlakte Tr.402 Simonshaven Tr.411 Westerlee Tr.411 Westerlee Tr.412 Westerlee Tr.413 Wateringen Tr.411 Wateringen Tr.412 Wateringen Tr.413 Bleiswijk Tr.402 Bleiswijk Tr.403 Bleiswijk Tr % Grafiek 11-15: Belastinggraad 380/150kV-transformatoren in Zuid-Holland voor de twee steekjaren in planningssituatie RW-3. Voor het deelnet Maasvlakte-Simonshaven is planningssituatie MAX gebruikt. Grafiek 11-16: Belastinggraad 380/150kV-transformatoren in Zuid-Holland bij toetsing van de 380/150kV-koppeling aan criterium C. Maatregelen bij knelpunten voor aankoppeling 380/150kV regio West 293

63 PAGINA 294 Deelnet "Kop van Noord-Holland" Criterium A knelpunt voor de transformatoren in Beverwijk, in planningssituatie RW-3, is vergelijkbaar met het gesignaleerde knelpunt op de 150kV-verbinding Velsen Beverwijk. De oplossingsrichting is beschreven in Tabel Bij toetsing van de koppeling van dit deelnet met het 380kV-net aan criterium C is er een knelpunt in het steekjaar Bij het niet beschikbaar zijn van twee productie-eenheden in Velsen, kan er geen enkelvoudige storingsreserve meer worden gewaarborgd. Door effectuering van de geprognosticeerde reductie van de belasting in het station Velsen, wordt dit knelpunt opgelost. Deelnet "Amsterdam-Centrum" Na de realisatie van het project Randstad380, bij een separate toetsing van de koppeling van dit deelnet met het 380kV-net aan criterium C, ontstaat na 2013 de situatie dat bij uitval een koppeltransformator in het 380kV-station Oostzaan, aanpassing van productieverdeling in Hemweg noodzakelijk is om de enkelvoudige storingsreserve te kunnen handhaven. Deelnet "Amsterdam-Zuidoost" Dit deelnet is in Diemen gekoppeld met het 380kV-net. Deze koppeling voldoet te allen tijde aan de gestelde eisen. Er zijn geen knelpunten gesignaleerd. Deelnet "Vijfhuizen" Na 2013, zodra het project Randstad380 is gerealiseerd, is dit deelnet met drie transformatoren gekoppeld aan het landelijk 380kV-net. Ook deze koppeling voldoet te allen tijde aan de gestelde eisen. Er zijn geen knelpunten gesignaleerd. Deelnet "Crayestein" Bij toetsing aan criterium B kan bij planningssituatie RW-1 en RW-2 vanaf 2013 een knelpunt optreden. Vooralsnog kan worden volstaan met operationele maatregelen. Mogelijk dat op termijn een vierde koppeltransformator moet worden geplaatst. Zoals in Tabel 11-8 beschreven wordt op dit moment een uitgebreide studie voor het deelnet Crayestein uitgevoerd, waarin ook de aankoppeling met het landelijk 380kV-net wordt meegenomen. Verder zijn er bij de toetsing aan criterium C geen knelpunten geconstateerd. Deelnet "Maasvlakte-Simonshaven" Dit deelnet is door middel van twee transformatoren op Maasvlakte en een transformator op Simonshaven gekoppeld met het landelijk 380kV-net. Bij toetsing van criterium B treedt voor de steekjaren 2016 en 2020 een knelpunt op met de aankoppeling van het 380kV-net. Het knelpunt treedt op in de planningssituatie MAX waarbij het industriegebied maximaal vermogen uit het 380kV-net betrekt. In dit gebied is veel productievermogen voorhanden, waardoor de komende periode kan worden volstaan met operationele maatregelen. Verder zijn er bij de toetsing aan criterium C geen knelpunten geconstateerd. Deelnet "Westerlee" Bij toetsing aan criterium B treedt in planningssituatie RW-1 een knelpunt op met de aankoppeling van het 380kV-net. Deze situatie doet zich voor als de tuinders maximaal terugleveren. Station Westerlee beschikt over de mogelijkheid om in de toekomst een vierde koppeltransformator bij te plaatsen. Verder zijn er bij de toetsing aan criterium C geen knelpunten geconstateerd. Deelnet "Wateringen" Het 380kV-station Wateringen is onderdeel van de Zuidring van het Randstad380 project. Het station is van voldoende koppeltransformatoren voorzien waardoor er geen knelpunten met de aankoppeling met het 380kV-net optreden. Verder zijn er bij de toetsing aan criterium C geen knelpunten geconstateerd. 294

64 PAGINA 295 Deelnet "Krimpen-Bleiswijk" Ook in dit deelnet treden geen knelpunten op met de aankoppeling van het landelijk 380kV-net. Met de recentelijke inbedrijfname van het 380kV-station Bleiswijk is dit deelnet met in totaal zes koppeltransformatoren gekoppeld. Verder zijn er bij de toetsing aan criterium C geen knelpunten geconstateerd Aankoppeling met regionale netbeheerders naar lager spanningsniveau In regio West wordt het regionale net beheerd door Liander, Stedin en Westland Infra. Deze netbeheerders stellen ook een capaciteitsplan op voor het middenspanningsnet. In Noord-Holland worden concreet de eerste stappen gezet voor de aanleg van het 20kV-middenspanningsnet. In de 150kV-stations De Weel, Haarlemmermeer en Bijlmer Noord zijn transformatorvelden voorzien voor nieuwe 150/20kV-transformatoren. De realisatie van het 150kV-station De Weel neemt vastere vormen aan. Hoewel de geplande inbedrijfname datum vertraagd is, heeft Liander aangegeven dat het programma voor de aanpak van de middenspanningsknelpunten niet inhoudelijk zal wijzigen, maar wel zal meeschuiven in de tijd. Het 150kV-station Bijlmer Noord wordt opgewaardeerd tot een volwaardig dubbelrailstation, waar aansluitcapaciteit voorzien is voor nieuwe transformatoren. Realisatie is voorzien in 2014 De ontwikkeling en uitwerking van het windplan in de gemeente Wieringermeer wordt door zowel de landelijk als regionale netbeheerder nauwlettend gevolgd. De consequenties voor de aansluit- en transportcapaciteit in het deelnet "Kop van Noord-Holland" van de realisatie van dit plan zullen gezamenlijk bestudeerd worden. In Zuid-Holland heeft TenneT koppelpunten met de onderliggende middenspanningsnetten van Stedin, Liander en Westland Infra. De belastingsontwikkeling in de tuinbouw blijft achter bij eerdere prognoses. Op het station Westerlee is daarom de vervanging van een defecte transformator tijdelijk uitgesteld. De vijf overgebleven transformatoren kunnen in de huidige vraag naar transportcapaciteit voorzien. TenneT onderhoudt ten aanzien van dit knelpunt regelmatig contact met Westland Infra. Daarbij komen de te verwachten ontwikkelingen gedetailleerd ter sprake, zodat tijdig en adequaat op veranderingen in de vraag kan worden ingespeeld. In dit KCD worden knelpunten geconstateerd in het 150kV-net van TenneT achter station Crayestein (Dordrecht). Stedin constateert eveneens knelpunten in de 50kV- en 13kV-middenspanningsnetten in Dordrecht, met een prominent knelpunt in Dordrecht Zuid. Een ander knelpunt binnen dit deelgebied is de geplande windproductie op het Zuid-Hollandse eiland Goeree-Overflakkee, dat met een lange 50kV-lijn is verbonden met Dordrecht-Zuid. Samen met Delta Netwerkbedrijf en in overleg met TenneT heeft Stedin mogelijke oplossingsrichtingen bestudeerd. Verschillende ontsluitingsroutes zijn met elkaar vergeleken en onderling gewaardeerd. Uiteindelijk wordt als beheersmaatregel voorgesteld het aanleggen van een nieuwe dubbelcircuit 150kV-verbinding van een 150kV-invoedingspunt van TenneT naar het 50kV-station Middelharnis. In Middelharnis zullen dan twee 150/50kV-transformatoren worden geplaatst Vergelijking met het Kwaliteits- en Capaciteitsplan Ten opzichte van het Kwaliteits- en Capaciteitsdocument is in regio West een aantal nieuwe knelpunten naar voren gekomen, zie Tabel 11-28en Tabel hieronder. 295

65 PAGINA 296 Tabel 11-28: Nieuwe knelpunten en maatregelen in Noord-Holland Regio Noord-Holland Scenario KCD Gesignaleerd op verbinding of koppelpunt 380/110 kv of 220/110 kv Genoemde oplossingsrichting Huidige status RWNH-1 RWNH-2 RWNH-3 x x Oterleek - Wijdew ormer Operationele maatregelen en studie naar netverzw aring Nieuw in 2016 Realisatie nieuw 380/150kVx x Velsen - Waarderpolder koppelpunt Vijfhuizen, onderdeel van R380 (planning 2016) Nieuw in 2013 x x Waarderpolder - Vijfhuizen Realisatie nieuw 380/150kVkoppelpunt Vijfhuizen, onderdeel van R380 (planning 2016) Nieuw in 2013 x Beverw ijk - Velsen Realisatie nieuw 380/150kVkoppelpunt Vijfhuizen, onderdeel van R380 (planning 2016) Nieuw in 2013 x Beverw ijk - Velsen Studie naar netverw aring m.b.t.faciliteren w indvermogen in de regio Noord-Holland Nieuw in MW-criterium Diemen - 's Graveland 100MW-criterium Haarlemmermeer - Vijfhuizen Operationele maatregelen en afhankelijk van de ontw ikkelingen in de regio Almere (Randmeren) een studie uitvoeren naar netverzw aring. Operationele maatregelen en heroverw eging structurele netverzw aring. Nieuw in 2016 Tabel 11-29: Nieuwe knelpunten en maatregelen, Zuid-Holland Scenario in Gesignaleerd Genoemde Huidige status t.o.v. KCD knelpunt op 150kV-verbinding oplossingsrichting KCD Planningscase 1 Planningscase 2 Planningscase 3 x Dordrecht Merw edehaven - Alblasserdam 3e circuit naar Alblasserdam nieuw in 2020 (reeds in uitvoering i.v.m. 100MW criterium) x Dordrecht Merw edehaven - Crayestein Nadere studie moet uitw ijzen w elke maatregelen gemomen moeten w orden. nieuw in 2013 x Rotterdam Marconistraat - Delft Verdubbeling Rotterdam Marconistraat - Ommoord - Krimpen a/d Ijssel nieuw in

66 PAGINA 297 In onderstaande tabellen zijn de relevante knelpunten en de status van de ontwikkelingen uit het Kwaliteitsen Capaciteitsdocument voor regio West kort toegelicht. Scenario in KCD Tabel 11-30: Status van knelpunten uit KCD , Noord-Holland Gesignaleerd knelpunt op 150kVverbinding Genoemde oplossingsrichting Huidige status Basis Hoog Hoog conv. Laag X X Hemweg Velsen Opwaarderen naar 380kVcircuit Oostzaan - Beverwijk Onderdeel project Randstad380, planning 2016 X X x x Velsen Oterleek Sturen vermogenstransport d.m.v. bijv. seriespoelen Wacht op realisatie Randstad380 en ontwikkelingen van belasting en productie op station Velsen x Oterleek Westwoud netverzwaring Realisatie derde circuit x Wijdewormer Diemen Operationele maatregelen en Ongewijzigd studie naar netverzwaring X x Hemweg Oostzaan Operationele maatregelen Ongewijzigd X X x Noord Klaprozenweg Hemweg Realisatie vierde circuit Knelpunt vervallen door nieuwe, lagere prognoses X X x Noord- Klaprozenweg Hoogte Kadijk Uitbreiden van de transportcapaciteit Knelpunt is actueel,realisatie voorzien in 2015 X x Amstelveen Bijlmer Zuid Uitwerken visie 150kV-net Amsterdam Door nieuwe, lagere prognoses knelpunt vervallen in de meest waarschijnlijke planningssituatie x Venserweg Bijlmer Zuid Uitwerken visie 150kV-net Amsterdam X X x Velsen Vijfhuizen Realisatie nieuw 380/150kVkoppelpunt Vijfhuizen, onderdeel van Randstad380 Door nieuwe, lagere prognoses knelpunt vervallen in de meest waarschijnlijke planningssituatie Onderdeel project Randstad380, planning 2016 x Haarlemmermeer Sassenheim Nadere studie Knelpunt vervallen door andere uitgangspunten in definitie van het netmodel X x x Vijfhuizen Nieuwe Meer Uitwerken visie 150kV-net Amsterdam Kortsluitproblematiek 150kVstation Velsen 100MW-criterium Oterleek Anna Paulowna 100MW-criterium Oterleek Westwoud 100MW-criterium Venserweg Zorgvlied Aanpassen netstructuur 150 kv, onderdeel van Randstad380 Realisatie nieuw 150kV-station en derde circuit Realisatie derde circuit Monitoring ontwikkelingen Knelpunt vervallen door andere uitgangspunten in definitie van het netmodel Onderdeel project Randstad380, planning 2016 In voorbereiding In uitvoering Knelpunt vervallen door nieuwe, lagere prognoses 297

67 PAGINA 298 Scenario in KCD Tabel 11-31: Status van knelpunten uit KCD , Zuid-Holland Gesignaleerd knelpunt op 150kVverbinding Genoemde oplossingsrichting Huidige status Basis Hoog Hoog conv. Laag X x X Rotterdam Waalhaven - Rotterdam Renovatie Krimpen. Tot die tijd opera- Ongewijzigd Zuidwijk tionele maatregelen X x X x Delft - De Lier Sluiten Zuidring van Randstad380 In uitvoering X x X x Den Haag - Rijswijk Sluiten Zuidring van Randstad380 In uitvoering X x X Krimpen a/d IJssel - Rotterdam Sluiten Zuidring van Randstad380 In uitvoering Zuidwijk X x X x Voorburg - Den Haag Sluiten Zuidring van Randstad380 In uitvoering X x X x Voorburg - Leiden Sluiten Zuidring van Randstad380 In uitvoering X x X Wateringen - Voorburg Sluiten Zuidring van Randstad380 In uitvoering X x X Wateringen - Westerlee Sluiten Zuidring van Randstad380 In uitvoering X X Westerlee - Rijswijk Sluiten Zuidring van Randstad380 In uitvoering X x X Rotterdam Waalhaven - Krimpen Onderhoud afstemmen met producenten Ongewijzigd a/d IJssel X x X Rotterdam Marconistraat - Ommoord Aanleg tweede circuit In uitvoering X x X x Krimpen a/d IJssel - Ommoord Aanleg tweede circuit In uitvoering x X Delft - Wateringen Verzwaren spoorkruisingen Gereed x Sassenheim - Haarlemmermeer Nadere studie moet uitwijzen welke maatregelen genomen moeten worden. Studie is verricht. Uitvoering wacht op concreet aansluitverzoek windpark 298

68 PAGINA Knelpunten en maatregelen kortsluitvastheid 12.1 Het 380kV-net Berekeningsresultaten kortsluitstromen In de Grafiek 12-1 en Grafiek 12-2 zijn de resultaten gepresenteerd van respectievelijk 3-fasen- en 1- fasenkortsluitstroomberekeningen (fase-aarde), elk staaf geeft de grootte van de kortsluitstroom in ka weer. [ka] 70 3 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss3 rail schakelaar Grafiek 12-1: Berekende maximale 3-fasenkortsluitstromen in het 380kV-net [ka] 70 1 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss1 rail schakelaar Grafiek 12-2: Berekende maximale 1-fasekortsluitstroom in het 380kV-net Analyse en oplossingsrichting van de knelpunten Op basis van de uitgevoerde berekeningen zijn in het 380kV-net vijf knelpunten geconstateerd. Voor de 3- fasen kortsluitstroomberekening is een overschrijding van de ontwerpwaarde van de installaties geconsta- 299

69 PAGINA 300 teerd van de volgende 380kV-stations: Eemshaven, Geertruidenberg, Krimpen en Maasbracht. Na de realisatie van het project NoordWest380 wordt in het jaar 2020 het totaal berekende kortsluitvermogen op het 380kV-station Eemshaven groter dan de ontwerpwaarde (50 ka) van de schakelinstallatie. Recentelijk is een studie uitgevoerd naar de mogelijkheden om dit knelpunt op te lossen. Uit de studie is gebleken dat het opnemen van kortsluitstroombegrenzende middelen in de koppeling tussen Eemshaven Oudeschip en Eemshaven voldoende is om de kortsluitstoom tot onder de ontwerpwaarde te reduceren. Deze kortsluitstroombegrenzende middelen, in de vorm van kortsluitstroombegrenzende seriespoel(en) tussen de twee stations, wordt gelijktijdig met het gereedkomen van het project NoordWest380 gerealiseerd. In het jaar 2020 overschrijdt de 3-fasen kortsluitstroom ook het kortsluitniveau van de rail van het 380kVstation Geertruidenberg. Het kortsluitniveau van de rail op 380kV-station Krimpen wordt in 2016 en 2020 overschreden. Het kortsluitniveau van het railsysteem van deze stations is 53 ka. Momenteel wordt een studie uitgevoerd waarin de herwaardering van de kortsluitvastheid van het railsysteem van deze stations onderwerp van studie is. De verwachting is dat de kortsluitvastheid van de railsystemen van deze stations kan worden herwaardeerd naar 63 ka. De studie wordt in 2011 afgerond. In het steekjaar 2013 wordt het kortsluitniveau van het 380kV-station Maasbracht overschreden. Dit knelpunt verdwijnt in het jaar 2016 doordat na 2013 de splitsing van het station Maasbracht (Maasbracht A en Maasbracht B) zal worden gerealiseerd. Deze aanpassing van de stationsconfiguratie is het resultaat van de in 2010 uitgevoerde studie. Tijdelijke overschrijding van het kortsluitniveau van het railsysteem voordat de railsplitsing is gerealiseerd, wordt opgelost door het station met geopende railkoppelschakelaar te bedrijven. Voor de 1-fase kortsluitstroomberekening is een overschrijding geconstateerd op de stations Krimpen en Maasvlakte. Door de bovengenoemde herwaardering van station Krimpen, wordt ook het 1-fase kortsluitprobleem opgelost. In het jaar 2016 en 2020 wordt de 1-fase kortsluitstroom in het 380kV-station Maasvlakte overschreden. Dit is mede een gevolg van de grote hoeveelheid productievermogen dat aangesloten is op dit station. Om dit knelpunt op te lossen wordt samen met de productiebedrijven gezocht naar reductie van de 1-fase kortsluitstroom door aanpassing van de sterpuntsaarding van de transformatoren van de eenheden. Dit knelpunt wordt vóór 2016 opgelost Het 220kV-net Berekeningsresultaten kortsluitstromen In de Grafiek 12-3 en Grafiek 12-4 zijn voor het 220kV-net de resultaten gepresenteerd van respectievelijk 3- fasen en 1-fasenkortsluitstromen (fase-aarde), elk staaf geeft de grootte van de kortsluitstroom in ka weer. 300

70 PAGINA 301 [ka] 70 3 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss3 rail schakelaar Grafiek 12-3: Berekende maximale 3-fasenkortsluitstromen in het 220kV-net [ka] 70 1 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss1 rail schakelaar Grafiek 12-4: Berekende maximale 1-fasenkortsluitstromen in het 220kV-net Analyse en oplossingsrichting van de knelpunten In het 220kV-net komt één knelpunt naar voren. Het betreft het 220kV-station Robbenplaat. In het steekjaar 2013 overschrijdt zowel de 3-fasen als de 1-fase kortsluitstroom de ontwerpwaarde van het 220kV-station Robbenplaat. In de periode tussen wordt een van de eenheden die op dit station aangesloten is (EC20 stoomturbine-eenheid) geamoveerd. Dat heeft tot gevolg dat het driefasen knelpunt in 2020 verdwijnt. Inmiddels is een studie opgestart naar de mogelijkheden om de kortsluitvastheid van het 220kV-station Robbenplaat te verhogen. Deze verhoging zal afgerond zijn voordat er werkelijke overschrijding van de kortsluitvastheid plaatsvindt (2013). 301

71 PAGINA Het 110kV-net regio Noord Berekeningsresultaten kortsluitstromen In de Grafiek 12-6 tot en met Grafiek 12-7 zijn de resultaten voor regio Noord gepresenteerd van respectievelijk 3-fasen en 1-fasenkortsluitstromen (fase-aarde), elk staaf geeft de grootte van de kortsluitstroom in ka weer. [ka] 25 3 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss3 rail schakelaar Grafiek 12-5: Berekende maximale 3-fasekortsluitstromen in het 110kV-net regio Noord (1) [ka] 45 3 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss3 rail schakelaar Grafiek 12-6: Berekende maximale 3-fasekortsluitstromen in het 110kV-net regio Noord (2) 302

72 PAGINA 303 [ka] 45 3 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss3 rail schakelaar Grafiek 12-7: Berekende maximale 3-fasekortsluitstromen in het 110kV-net regio Noord (3) [ka] 25 1 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss1 rail schakelaar Grafiek 12-8: Berekende maximale 1-fasekortsluitstromen in het 110kV-net regio Noord (1) 303

73 PAGINA 304 [ka] 45 1 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss1 rail schakelaar Grafiek 12-9: Berekende maximale 1-fasekortsluitstromen in het 110kV-net regio Noord (2) [ka] 45 1 fase kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss1 rail schakelaar Grafiek 12-10: Berekende maximale 1-fasekortsluitstromen in het 110kV-net regio Noord (3) Analyse en oplossingsrichting van de knelpunten Kortsluitvastheid 110kV-railsystemen De stations met een railsysteem met een kortsluitvastheid van 20 ka bestaan uit zogenoemde daknetten of railsystemen. Daknetten bestaan uit gespannen geleiders. Van deze eenvoudige en al geruime tijd aanwezige constructies zijn geen exacte specificaties van de kortsluitvastheid bekend. Bij uitbreiding van de railsystemen in de stations Veenoord en Meeden (oud) is tijdens engineering vastgesteld dat dit type railsysteem een kortsluitvastheid heeft van ten minste 20 ka. Van station Meeden (oud) wordt medio 2012 de staalconstructie versterkt, waarmee de kortsluitvastheid tot 27 ka wordt verhoogd. Op basis van bovengenoemde kortsluitvastheid van 20 ka, zijn er zestien 110kV-stations waarvan de kort- 304

74 PAGINA 305 sluitvastheid onvoldoende is. Dit zijn: Delfzijl Weiwerd, Emmeloord, Groningen Hunze, Harculo, Hengelo Boeldershoek, Hengelo Weideweg, Kropswolde, Meeden (oud en nieuw), Vierverlaten, Zwartsluis, Zwolle Frankhuis, Zwolle Hessenweg, Weiwerd 110kV en Zwolle Weteringkade. De overschrijdingen zijn van dien aard dat operationele maatregelen hier geen oplossingen bieden. De knelpunten worden opgelost door per station de feitelijke kortsluitvastheid vast te stellen. Waar mogelijk en toereikend worden mechanische versterkingen aangebracht. Waar de voornoemde maatregelen onvoldoende zijn, dienen de daknetten te worden vervangen door railsystemen. Het knelpunt op station Emmeloord ontstaat door de koppeling met het nieuwe 110kV-station Ens. Tegelijk met de stichting van station Ens wordt ook station Emmeloord in 2014 vervangen, waarmee het knelpunt is opgelost. Kortsluitvastheid 110kV-schakelmateriaal Het knelpunt op station Emmeloord ontstaat door de koppeling met het nieuwe 110kV-station Ens. Tegelijk met de stichting van station Ens wordt ook station Emmeloord in 2014 vervangen, waarmee het knelpunt is opgelost. Naar de knelpunten op de stations Hengelo Boeldershoek en Hengelo Weideweg wordt in het kader van het permanent inschakelen van transformator 403 op korte termijn een studie gestart. De studie is gereed medio De knelpunten op station Zwolle Hessenweg en Zwolle Weteringkade ontstaan door invoeding van de decentrale opwekking in de Noordoostpolder. Met de vorming van het deelnet Noordoostpolder in 2014 verdwijnt het knelpunt. Uitgaande van de richtwaarde 20 ka, zijn er twaalf 110kV-stations waarvan de 1-fasekortsluitvastheid onvoldoende is. Dit zijn Delfzijl Weiwerd, Groningen Hunze, Harculo, Hengelo Boeldershoek, Hengelo Oele, Hengelo Weideweg, Kropswolde, Meeden, Zwolle Frankhuis, Zwolle Hessenweg, Weiwerd 110 en Zwolle Weteringkade. De knelpunten worden opgelost door per station de feitelijk kortsluitvastheid vast te stellen. Indien deze nog steeds ontoereikend is zal de 1-fasekortsluitstroom worden gereduceerd door vermindering van het aantal geaarde sterpunten van transformatoren Het 150kV-net regio Oost Berekeningsresultaten kortsluitstromen In de Grafiek tot en met Grafiek zijn voor Regio Oost de resultaten gepresenteerd van respectievelijk 3-fasen- en 1-fasenkortsluitstroomberekeningen (fase-aarde), elk staaf geeft de grootte van de kortsluitstroom in ka weer. 305

75 PAGINA 306 Grafiek 12-11: Resultaten 3-fasen kortsluitstroom berekeningen Gelderland [ka] 45 driefasen kortsluitstroom 2013, 2016, 2020 Ikss3 rail schakelaar Grafiek 12-12: Resultaten 3-fasen kortsluitstroom berekeningen Randmeren 306