De belastingen op kapitaal onder de loupe

Transcriptie

1 De belastingen op kapitaal onder de loupe Belastingdruk op bedrijven belangrijke stijger jongste decennium Torenhoge lastendruk De Belgische economie blijft opgescheept met een torenhoge lastendruk. De totale overheidsinkomsten beliepen in ,8% van het BBP, dit is het vijfde hoogste in de Europese Unie van 27 landen, een niet benijdenswaardige positie die in het voorbije decennium niet is verbeterd. We betalen met zijn allen 3,2% van het BBP of ruim 10 miljard euro meer aan de staat dan gemiddeld in de eurozone. in % van het BBP Roemenië Litouwen Slowakije Bron: EC, Ameco. Totale overheidsontvangsten (2006) Estland Letland Ierland Griekenland Luxemburg Polen Bulgarije Spanje Tsjechië Malta Verenigd Koninkrijk Portugal Hongarije Cyprus Duitsland Slovenië EU-27 EU-13 Italië Nederland Oostenrijk België Frankrijk Finland Denemarken Zweden Het gros van de overheidsinkomsten worden afgedragen via belastingen (en sociale zekerheidsbijdragen) op inkomens uit arbeid (52% van het totaal), 25 % heeft betrekking op belasting van consumptie en slechts 23% op kapitaalbelastingen. Het lijkt dus op het eerste gezicht aantrekkelijk om vooral die laatste belastingen op te trekken en zodoende de verdere noodzakelijke lastenverlaging op arbeid te compenseren. Toch moeten we daarbij opmerken dat bijvoorbeeld bij de drie buurlanden Duitsland, Frankrijk en Nederland het aandeel van de belastingen op kapitaal in de totale overheidsontvangsten nog lager bedraagt (20 %) terwijl de lasten op arbeid er ook 52 % voor hun rekening nemen. Verdeling van de belastingopbrengsten volgens economische functie - België (2005) Verdeling van de belastingopbrengsten volgens economische functie - EU-3 (2005) 23% 25% 20% 28% 52% 52% Consumptie Arbeid Kapitaal Consumptie Arbeid Kapitaal Bron: EC, Eurostat. 1

2 Belgische kapitaalbelastingen bij de hoogste in Europa... In vergelijking met andere Europese landen scoort niet alleen de lastendruk op arbeid hoge toppen in ons land, maar ook en dit is veel minder geweten - de lasten op kapitaal. Terwijl de kapitaalbelastingen in de 27 landen van de Europese Unie maar 7,4% van het BBP vertegenwoordigen, loopt dit bedrag in ons land op tot 10,4% van het BBP. Ook bij onze drie voornaamste buurlanden, Duitsland, Frankrijk en Nederland, liggen de lasten op kapitaal met 8% van het BBP lager, of omgerekend een verschil van ongeveer 6,7 miljard euro in ons nadeel. Belastingdruk volgens economische functie in % van het BBP België EU-27 EU-3 8,7 10,4 6,7 7,4 6,9 8,0 24,4 23,8 18,8 17,5 22,9 21,1 10,8 11,3 12,4 12,6 11,2 11, Consumptie Arbeid Kapitaal Bron: eurostat. 2

3 én in stijgende lijn Het is overigens opvallend dat het jongste decennium de lasten op kaptaal zowel in verhouding tot het BBP als in verhouding tot de totale fiscale en parafiscale ontvangsten nog sterk zijn gestegen. Evolutie kapitaalbelastingen in België ,5 22,0 Waarde in miljoenen euro ,5 21,0 20,5 20,0 19,5 19,0 18,5 Procentueel aandeel , ,5 Kapitaalbelastingen Aandeel in fiscale en parafiscale ontvangsten Bron: INR. In totaal liepen de opbrengsten uit kapitaalbelastingen in België eind vorig jaar op tot 30,9 miljard euro, tegenover slechts ongeveer 20 miljard euro een tiental jaren geleden. Na de eeuwwisseling stagneerden de inkomsten uit kapitaalbelastingen ietwat, vooral als gevolg van achterblijvende inkomsten uit de vennootschapsbelastingen wat op zijn beurt een gevolg was van een relatief zwakke economische periode. Wanneer de economie vanaf 2004 terug opveert, stijgen ook de opbrengsten uit kapitaalbelastingen meer dan proportioneel. 3

4 Impliciete belastingvoet op kapitaal 10 %-punten omhoog in 10 jaar tijd Bovenstaande ontwikkeling kan echter gezichtsbedrog zijn. We meten hier immers de belastingdruk op kapitaal in verhouding tot het nationaal inkomen (BBP) en tot de totale overheidsinkomsten. Indien de kapitaalaangroei (of het inkomen uit kapitaal) echter sneller is gestegen dan inkomens uit arbeid, dan betekent een groter aandeel van de kapitaalbelastingen in verhouding tot het BBP niet automatisch dat de lastendruk op kapitaal is gestegen. Daarom berekenen we voor deze oefening ook de impliciete belastingdruk op kapitaal. Dit is de kapitaalbelasting in verhouding tot de belastbare basis. Kapitaal wordt volgens de Europese definitie die we hiervoor hanteren ruim gedefinieerd inclusief fysiek kapitaal, immateriële activa, financiële investeringen en sparen. Kapitaalbelastingen hebben betrekking op bedrijfsinkomens in de brede zin, dus niet enkel belastingen op winst maar ook vb. belastingen en heffingen op zaken die winst genereren zoals onroerende voorheffing of belastingen op voertuigen betaald door bedrijven. Ook vermogensbelastingen of belastingen op vermogenstransacties vallen eronder. De conclusie van deze oefening is ontluisterend. In het midden van de jaren negentig verschilde de impliciete belastingdruk op kapitaal in België niet erg van die in de rest van Europa en van bij onze belangrijkste buurlanden (rond de 25%). Daar is sindsdien echter drastisch verandering in gekomen: in België steeg het impliciet lastentarief op kapitaal tot bijna 35%, terwijl dit in het Europa van de 27 net zoals bij onze buurlanden slechts zo n 27,5% bedraagt. Het is dus een illusie te denken dat België een fiscaal paradijs is voor het kapitaal in de brede zin. Implicie te be lastingdruk volge ns e conomische functie in % België EU-27 EU-3 43,8 42,8 38,3 35,8 37,2 34,5 35,2 27,3 27,8 25,3 24,2 24,9 22,2 20,6 21,5 22,1 21,2 21, Consumptie Arbeid Kapitaal Bron: eurostat. 4

5 Vennootschapsbelastingen bijna verdubbeld Uit de verdeling van de inkomsten naar aard valt op dat het overwicht van de vennootschapsbelastingen in de kapitaalbelastingen nog groter is geworden. De opbrengsten uit de onroerende en vooral roerende voorheffing zijn sinds 1997 systematisch in belang afgenomen. Verder valt het op dat het aandeel van de opbrengsten uit successierechten en schenkingsrechten oploopt. Dat laatste fenomeen is vooral te danken aan de daling van het belastingtarief op erfenissen en schenkingen, wat nog maar eens bewijst dat het niet steeds hoeft te zijn dat een lagere belastingvoet tot minder inkomsten voor de staat hoeft te leiden. Veel hangt ervan af hoe de onderliggende belastbare basis op deze tariefverlaging reageert. Verdeling kapitaalbelastingen naar aard 100% 25,9 23,8 24,7 23,9 24,1 24,0 24,2 25,1 23,7 23,0 80% Percentage 60% 40% 13,5 0,2 3,7 13,8 13,9 13,8 0,2 4,0 11,3 13,2 14,2 0,3 4,2 10,7 13,1 14,2 0,3 4,7 10,3 12,6 13,8 0,3 4,8 10,7 13,1 13,5 0,2 4,9 10,0 14,5 14,2 0,3 5,3 9,1 15,2 13,6 0,6 5,4 8,6 13,8 14,2 1,0 5,4 9,4 13,0 14,5 1,1 5,2 8,9 12,1 20% 29,0 33,7 32,8 34,0 33,3 32,8 31,7 32,8 33,3 35,2 0% Vennootschapsbelasting Roerende voorheffing Schenkingsrechten Andere kapitaalbelastingen Onroerende voorheffing Successierechten Belastingen op financiële en kapitaaltransacties Bron: NBB, Nationale Rekeningen, eigen berekeningen. Voor het detail van de verschillende soorten kapitaalbelastingen verwijzen we naar de tabel in bijlage waar ook de groeivoet over de periode werd opgenomen. Sinds 1997 groeide het Bruto Binnenlands Product in nominale termen met 43%. Daar waar de totale fiscale en parafiscale opbrengsten ongeveer dezelfde aanwas lieten optekenen, groeiden de kapitaalbelastingen beduidend sneller met bijna 62%. De grootste stijger zijn de schenkingsrechten, al blijft het totale aandeel klein. Opvallend is ook de toename van de opbrengsten uit taksen op het lange-termijnsparen. Ook de opbrengst uit registratierechten verdubbelde bijna waardoor deze post een belangrijk aandeel heeft verworven. De opvallendste stijger is de vennootschapsbelasting die sinds 1997 groeide met bijna 100% tot 10,9 miljard euro in 2006 en daarmee goed is voor meer dan een derde van de totale kapitaalbelastingen. De Top grootste betalers van vennootschapsbelastingen nemen daarvan drie vierden voor hun rekening en hoesten samen 8,1 miljard euro vennootschapsbelastingen op. De daling van het vennootschapsbelastingtarief heeft dus niet aanleiding gegeven tot een vermindering van de belastingdruk voor de bedrijven. Een van de verklaringen hiervoor is dat samen met de tariefverlaging ook heel wat aftrekposten werden geschrapt. Het was dan ook de bedoeling van de overheid om een budgettaire neutrale operatie door te voeren. Wellicht mee geholpen door de gunstige economische toestand van de laatste jaren, heeft de tariefverlaging van de vennootschapsbelastingen zelfs meer in het staatslaatje ingebracht. 5

6 KADER: Enquête bij de Top bedrijven bevestigt beeld van stijgende lastendruk De verhoogde belastingdruk op bedrijven wordt ook bevestigd door de ondervraagde bedrijven uit Top ,5% van de ondervraagden signaleren dat de belastingdruk de afgelopen vier jaren eerder is toegenomen en 22,5% van de respondenten signaleert een status quo. Is de belastingdruk op uw bedrijf de afgelopen vier jaren: Toegenomen Afgenomen Hetzelfde gebleven GA 6,00% 22,50% 56,50% 14,90% Gezien de relatief hoge lastendruk op kapitaal en de sterke stijging van de opbrengst van vennootschapsbelastingen in België is het ook niet verwonderlijk dat de bedrijven het huidige vennootschapsbelastingtarief onvoldoende concurrentieel ervaren t.o.v. in het buitenland. Is het huidige niveau van de vennootschapsbelastingen voldoende concurrentieel t.o.v. in andere landen? Ja Neen GA 7,30% 9,30% 83,50% 6

7 Een merendeel van de bedrijven (60,2%) vindt een verschuiving van de lasten op arbeid naar kapitaal dan ook niet opportuun. Vindt u een verschuiving van lasten van arbeid naar kapitaal (o.m. vennootschapsinkomsten) opportuun? Ja Neen GA 8,20% 31,60% 60,20% De jongste jaren werden een aantal specifieke maatregelen genomen om de belastingdruk op bedrijven te verlichten. Het blijkt echter dat heel wat bedrijven er onvoldoende vertrouwd mee zijn en er daarom ook niet steeds een beroep op doen. Zo signaleert drie vierden van de ondervraagde bedrijven dat de complexiteit van het belastingsysteem is toegenomen en 83,5% signaleert een gebrek aan transparantie. Is de huidige belastingwetgeving, zowel op het gebied van vennootschapsbelastingen als lokale en/of regionale bedrijfsbelastingen voldoende transparant? Ja Neen GA 0,9% 15,6% 83,5% 7

8 Voor een echte evaluatie van de gevolgen van maatregelen zoals de notionele interestaftrek is het met de huidige beschikbare gegevens nog te vroeg, maar het is toch opvallend dat in totaal een kwart van de bedrijven aangeeft de maatregel niet of onvoldoende te kennen. De aftrek voor risicokapitaal (notionele intrestaftrek) Ken ik Al van gehoord, maar ken het niet Nog nooit van gehoord GA 4,4% 5,6% 21,5% 68,5% In het verlengde van deze vaststelling blijkt dan ook dat maar een 20 % van de bedrijven hun balansstructuur heeft aangepast om meer van deze maatregel te kunnen genieten. Heeft de maatregel m.b.t. de notionele interestaftrek aanleiding gegeven om de balansstructuur van uw bedrijf aan te passen (een verschuiving van vreemd naar eigen vermogen)? Ja Neen GA 6,50% 19,60% 73,80% 8

9 Besluit In tegenstelling tot de indruk die soms wordt gewekt, dragen de belastingen op kapitaal in België wel degelijk meer dan behoorlijk bij tot de inkomsten van de overheid. Ten opzichte van gemiddeld in de Europese Unie én de drie belangrijkste buurlanden liggen de totale kapitaalbelastingen in België hoger. De opbrengsten van de kapitaalbelastingen zijn over het jongste decennium zelfs sterker toegenomen dan de andere belastingsopbrengsten. Het is dus een illusie te denken dat een verlaging van de lasten op arbeid zomaar zou kunnen worden gecompenseerd door hogere lasten op kapitaal. Het valt overigens op dat een tariefverlaging niet noodzakelijk leidt tot minder inkomsten voor de staat. De successie- en registratierechten hebben het tegendeel bewezen, maar ook de verlaging van het vennootschapsbelastingtarief bracht uiteindelijk meer geld in het laatje op dan het kostte. Voorstanders van een vermogensbelasting of op zijn minst een hervorming van onze kapitaalbelastingstructuur argumenteren dat in ons land de belastingen op vermogen of vermogensaanwas vrij regressief zijn. België kent immers geen vermogensbelasting in strikte zin waarbij de stockwaarde van het vermogen wordt belast. Daar tegenover staat dat de progressiviteit in de successierechten een zekere mate van herverdeling genereert die vanuit rechtvaardigheidsoverwegingen als maatschappelijk opportuun kan worden gezien. Toch beargumenteren voorstanders van meer vermogensbelastingen dat deze vorm van herverdeling niet ver genoeg gaat. Zij bepleiten een horizontale globalisering over de verschillende belastingsstelsels (personen, vennootschappen, onroerende en roerende voorheffingen, ) waardoor een veel scherpere progressiviteit mogelijk wordt. Ze onderbouwen hun argumentatie door te wijzen op de ruime aftrekmogelijkheden en vrijstellingen voor belastingen op kapitaal waardoor de daadwerkelijke belastingdruk op vermogens sterk wordt gereduceerd. De naakte cijfers tonen aan dat het verhaal veel minder zwart-wit is. De kapitaalbelastingen stegen de afgelopen 10 jaar veel sneller dan het BBP en de rest van de fiscale en parafiscale inkomsten. Ook in een internationaal perspectief heeft ons land niet veel extra ruimte om de belastingen op kapitaal nog veder te verhogen. Daarbij komt dat heel wat fiscale aftrekmogelijkheden met het oog op kapitaalfactoren precies sociale doelstellingen voor ogen hebben. Vrijstelling van roerende voorheffing voor het spaarboekje heeft als nobele doelstelling het sparen te stimuleren, ook en vooral bij de laagste inkomens. Het fiscaal stimuleren van woonbezit en sparen voor het eigen pensioen horen in dezelfde categorie thuis. Ook zijn er gegronde economische redenen om bepaalde fiscale maatregelen in overweging te nemen. Met het bevorderen van risicodragend kapitaal en het stimuleren van investeringen derft de fiscus aanvankelijk inkomsten maar dankzij de economische expansie die ze in het leven roept, verdient men die kosten dubbel en dik terug. Voor meer informatie over dit dossier, contacteer: Caroline Ven, Directeur VKW Metena, 03/ , caroline.ven@vkw.be Geert Janssens, Projectmanager VKW Metena, 03 / , geert.janssens@vkw.be 9

10 Tabel: Detail van de kapitaalbelastingen, (miljoenen euro's) Groeivoet Via inkomensbelasting , , , , , , , , , ,5 60,6 Onroerende voorheffing 2.659, , , , , , , , , ,4 41,1 Particulieren 1.773, , , , , , , , , ,7 42,6 Vennootschappen 886,6 924,1 925,7 928,5 985, , , , , ,7 38,0 Roerende voorheffing 2.633, , , , , , , , , ,4 4,5 Particulieren 1.902, , , , , , , , , ,7-5,9 Vennootschappen 730,9 686,0 762,6 547,8 606,7 581,3 502,1 684,0 963,7 960,7 31,4 Vennootschapsbelastingen 5.527, , , , , , , , , ,7 96,7 Belastingen op kapitaaloverdrachten 759,0 891,9 947, , , , , , , ,7 157,9 Successierechten 713,0 843,9 893, , , , , , , ,0 127,1 Schenkingsrechten 46,0 48,0 54,4 59,2 60,4 54,8 62,7 166,5 264,5 338,7 636,3 Belastingen op financiële en kapitaaltransacties 2.574, , , , , , , , , ,1 73,9 Registratierechten 1.594, , , , , , , , , ,9 95,8 Hypotheek- en griffierechten 86,5 81,9 91,7 75,4 77,9 86,5 92,9 91,9 111,2 110,9 28,2 Taks op de beursverrichtingen 217,3 296,5 310,8 385,9 247,2 174,4 199,2 166,2 146,9 241,8 11,3 Taks op de aflevering van effecten aan toonder 66,2 87,5 72,7 78,9 75,2 53,1 46,4 63,2 9,8 5,6-91,5 Belastingen op verzekeringscontracten 610,1 603,4 622,8 650,4 665,8 722,6 779,2 804,0 826,2 997,9 63,6 Andere kapitaalbelastingen 4.939, , , , , , , , , ,4 43,8 Taks op coördinatiecentra 23,3 24,4 22,4 22,4 23,8 22,3 22,0 21,5 19,7 12,4-46,8 Taks op het lange-termijnsparen 57,0 64,4 74,8 73,7 73,1 83,6 98,4 116,2 123,4 153,4 169,1 Andere belastingen op grond of bouwwerken 95,9 90,4 79,5 111,7 104,8 73,0 77,8 82,8 72,6 69,3-27,7 Belastingen op het gebruik van vaste activa 535,6 524,7 612,0 595,4 601,1 640,3 631,1 650,4 703,6 650,9 21,5 Andere niet-productgebonden belastingen 913,8 912, ,7 980, ,0 666,0 789,3 818,9 751, ,7 67,1 Eenmalige bevrijdende aangifte (EBA) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 498,1 0,0 0,0 - Eenmalige bevrijdende aangifte diamantsector"" 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 50,1 - Jaarlijkse taks op winstdeelnemingen 22,9 17,9 26,0 23,1 13,8 11,1 7,2 7,4 8,7 11,3-50,7 Financiële participatie werknemers 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 16,9 30,1 30,8 - Belastingen op kapitaal 420,7 432,1 430,9 416,0 374,2 419,7 402,6 488,3 525,2 618,5 47,0 Andere belastingen op vermogen 37,3 37,6 37,6 38,4 73,0 307,9 231,1 261,1 683,1 89,4 139,7 Sociale premies t.l.v. de zelfstandigen en niet-werkenden 2.833, , , , , , , , , ,6 37,4 Totale opbrengst kapitaalbelastingen , , , , , , , , , ,7 61,9 Totaal belastingen en de sociale premies , , , , , , , , , ,0 43,1 Aandeel kapitaalbelastingen in totale fiscale en parafiscale ontvangsten 19,6 20,5 19,8 19,8 19,5 19,3 19,3 20,2 20,8 22,2 13,2 in het Bruto Binnenlands Product 8,6 9,1 8,9 8,8 8,7 8,6 8,5 9,0 9,2 9,8 12,9 BBP tegen marktprijzen , , , , , , , , , ,0 43,4 Bron: NBB, nationale rekeningen 10