VRIJDAG 29 MEI special. Ook de crisis gaat over Het kan: zelf bouwen De zonzijde van het IJ FOTO FLORIS LOK

Transcriptie

1 VRIJDAG 29 MEI 2009 special Ook de crisis gaat over Het kan: zelf bouwen De zonzijde van het IJ FOTO FLORIS LOK

2 2 VRIJDAG nieuwbouw amsterdam 29 MEI 2009 Bouwvakker is gewoon een respectabel beroep 9 Nieuwbouw zakt in, 12 Overhoeks, nieuwbouw in Noord, vlak bij de Dam Vier verhuizers over de stad in of uit 14 Hoe beroerd gaat het met de bouw? Vier kenners van de Amsterdamse woningmarkt gaan daarover in debat. Ze zoeken de oorzaken van de malaise, maar geven ook oplossingen. tekst BERT STEINMETZ / foto s PETER ELENBAAS Het duurzame kantoor 16 van bureau Search De populariteit van Amsterdam als woonplaats blijft groot. Woonruimte is in deze stad dan ook al vele jaren schaars. Er moet dus worden bijgebouwd. En dat gebeurt, ook nu de economie in crisis verkeert. Het tempo raakt er alleen wel een beetje uit. Over de oorzaken daarvan jawel, de meeste vloeien voort uit de kredietcrisis en de mogelijk oplossingen voor een herstel van het bouwtempo laten vier kenners van de Amsterdamse woningmarkt in deze bijlage hun licht schijnen. Crisis of niet, er gebeurt in Amsterdam nog steeds veel op het gebied van de nieuwbouw. En er zijn natuurlijk mensen die het afgelopen jaar hun intrek hebben genomen in hun nieuwe huis, of dat op korte termijn hopen te doen. Vijf kopers van een nieuwbouwwoning in de stad vertellen over hun nieuwe paleisjes. Maar er zijn ook mensen die kiezen voor iets nieuws buiten de stad. In vier portretten aandacht voor hun keuze, maar ook voor die van mensen die de omgekeerde beweging maken. Verder in deze bijlage aandacht voor het werken in de bouw, de ontwikkelingen op Overhoeks aan de noordkant van het IJ, duurzaam bouwen en het project AmsterdamWoont in de Zuiderkerk. En voor de kijkers nog vier grote Amsterdamse nieuwbouwprojecten in vogelvlucht; vanuit de lucht gezien dus. De kranen draaien op dit moment nog. De grote woningbouwers zijn druk bezig met het uitvoeren van bouwplannen. Wat dat betreft begint 2009 niet slecht. In crisistijd een verrassende constatering van Jan Overtoom, verantwoordelijk voor de regio Amsterdam bij Bouwend Nederland, de organisatie van aannemers. Natuurlijk, er gaan nu ook bouwers op de fles. Maar bedrijven die zijn omgevallen, stonden er al slecht voor. Dat heeft meer te maken met het verleden. In Amsterdam is nog heel veel in aanbouw, bevestigt Bob van der Zande, de woningbouwregisseur van de gemeente Amsterdam: Dit jaar worden tegen de vijfduizend woningen opgeleverd, vorig jaar waren dat er meer. Die komen allemaal op de markt. Maar het is natuurlijk wel de vraag hoeveel daarvan verkocht worden. De orderportefeuilles slinken dramatisch, er komt niets meer bij We zien in de stad niet het beeld dat alles stilvalt. Een deel is gebouwd zonder dat van tevoren al een percentage vaststond dat verkocht was. Daarvan is een groot deel omgezet in huurwoningen. Overigens verkopen opgeleverde woningen wel gemakkelijker dan huizen op papier. Beginnen met bouwen is echter een ander verhaal. In Amsterdam is vorig jaar met de bouw van 4400 woningen begonnen. Dit jaar komen we op een inzet van maximaal 3500 woningen, maar het mag al een wonder heten als tweeduizend woningen echt gebouwd gaan worden. Nogal wat partijen zijn zich aan het beraden, sommige projecten zijn al gestopt. Op IJburg stellen we bijvoorbeeld een project uit, en we houden ze nu allemaal tegen het licht. Dat zal ook in 2010 nog doorwerken. Vier kenners van de Amsterdamse woningmarkt: Ook Overtoom verwacht dat de problemen zich vooral eind dit jaar en volgend jaar zullen voordoen. De orderportefeuilles slinken dramatisch, er komt weinig tot niets meer bij. In 2010 krijgen de woningbouwers met ontslagen te maken. Daarvoor kennen ze in de branche een simpele vuistregel. Elke woning die niet wordt gebouwd, kost twee arbeidsplaatsen: één bij de aannemer, 0,3 bij gespecialiseerde onderaannemers, en 0,7 bij alle beroepen daaromheen (makelaar, notaris,

3 nieuwbouw amsterdam 3 VRIJDAG 29 MEI 2009 maar zal zeker herrijzen Bob van der Zande, Wienke Bodewes, Jan Overtoom, Johan Conijn (vlnr). woninginrichter, tuinverzorger enzovoort). Overtoom rekent voor: In Nederland werken mensen in de bouw, dus als de woningbouw met veertig-, vijftigduizend woningen krimpt, betekent dat evenzoveel werklozen, plus dan nog net zoveel in andere bedrijven. Maar we moeten kunnen doorgaan, want personeel dat je kwijtraakt, haal je niet zo snel terug. Zeker, beaamt Wienke Bodewes, directeur van Amvest en bestuurslid van de Neprom, de club van projectontwikkelaars. Het is voor ons allemaal belangrijk dat hooggekwalificeerd personeel niet verdwijnt uit de bouw. Het is eigenlijk absurd: terwijl de bordjes nog achter de ramen hangen met Collega s gezocht, denken wij al na over werkloosheid. Die werkloosheid slaat in Amsterdam overigens waarschijnlijk niet zo hard toe, want de stad kent betrekkelijk weinig bouwvakkers. De meeste grote woningbouwers halen hun personeel van buiten Amsterdam. Hoe slecht het er voorstaat, valt af te lezen uit het aantal nieuwbouwwoningen dat wordt verkocht. De Neprom becijfert dat in het eerste kwartaal slechts ongeveer een kwart is verkocht van het aantal dat de eerste drie maanden van 2008 een eigenaar vond. Dat geldt ook voor Amsterdam. Dat is dramatisch, aldus Bodewes, want 2008 was al geen best jaar. Het staat er dus bijzonder beroerd voor met de koopwoningen. En dat kwart betreft dan nog bijna allemaal woningen die onder de Nationale Hypotheekgarantie vallen, dus met een koopprijs tot ongeveer euro. De startersmarkt doet het, gezien de omstandigheden, nog redelijk, vindt Bodewes, maar de rest, de doorstroommarkt, bestaat vrijwel niet meer. Van de bestaande bouw verwacht ik dat er in het hele land woningen worden verkocht. In een normaal jaar zijn dat er , en vorig jaar waren dat er Daar, in de bestaande voorraad, zit het grootste probleem, benadrukt Johan Conijn, hoogleraar woningmarkt aan de Amsterdam School of Real Estate, een onderdeel van de UvA. Het wegzakken van de nieuwbouw is duidelijk het gevolg van de halvering van de omzet bij de bestaande woningen. Conijn zet wel vraagtekens bij de omvang van de problemen in de

4 4 VRIJDAG nieuwbouw amsterdam 29 MEI 2009 Bob van der Zande: De vraag is niet weg, die is alleen tijdelijk ondergedoken. Jan Overtoom: Het bijzondere van Amsterdam is dat er een enorme vraag naar huizen is. BOB VAN DER ZANDE Van der Zande (56) studeerde stedenbouwkunde aan de Technische Universiteit Delft. In 1996 werd hij adjunct-directeur van de Stedelijke Woningdienst in Amsterdam, en in 2003 van het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam (OGA). Op dit moment is hij woningbouwregisseur van de gemeente. Van der Zande is in Amsterdam ook belast met het Bureau Broedplaatsen, met de studenten- en jongerenhuisvesting en (sinds vorig jaar) met duurzaamheid in de bouw. nieuwbouw. Ik ken de verhalen van Bouwend Nederland en de Neprom, maar de prognoses van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid en het Centraal Planbureau zijn lang niet zo pessimistisch. Ik ga het niet mooier maken dan het is, maar de feiten zijn nog onvoldoende duidelijk om te zeggen dat het zo sterk achteruit gaat als jullie denken. En we moeten de corporaties niet buiten beschouwing laten. Die bouwen relatief veel koopwoningen, zelf of samen met projectontwikkelaars. In Amsterdam is dat zestig tot zeventig procent van de nieuwbouw, rekent Van der Zande voor. Dat de crisis een enorme invloed heeft op woningmarkt als geheel, noemt Conijn wel evident. Bij de bestaande woningen is het een bloedbad. We moeten hopen dat die markt weer wat aantrekt, maar daar zijn nu nog geen tekenen van. En bij de huurwoningen is de ellende dat er bijna niet wordt verhuisd. Er is veel minder leegstand De huur zou gekoppeld moeten worden aan de woz-waarde dan gebruikelijk, terwijl er juist nu veel meer vraag is naar huur dan naar koop, signaleert Bodewes. De geringe aandrift te verhuizen was trouwens vóór de crisis al een probleem, geeft hij aan. Als je in dit land naar een andere categorie woning gaat, betaal je daar altijd een hoge prijs voor. Ga je van de ene naar een andere koopwoning, dan kost het overdrachtsbelasting. Verhuis je van de ene naar de andere huurwoning, dan verlies je het voordeel van een lage huurprijs. En wie van een koophuis naar een huurhuis gaat, kan geen hypotheekrente meer aftrekken. Alles wat niet deugt aan de woningmarkt, wordt door de crisis nu heel scherp uitgelicht. Waarin ligt nu de oorzaak van deze bouwcrisis? Volgens Conijn heeft het veel te maken met vertrouwen en met de economische vooruitzichten. Het begint bij de bankencrisis. Ik hoor steeds vaker dat mensen de financiering niet rond krijgen, dat banken veel stringenter opereren en minder kredieten verlenen. De banken spreken dat tegen, maar daar geloof ik niets van. Ze zijn de spelregels heel strikt gaan naleven, zegt Bodewes, maar die waren al eerder afgesproken. Het wordt alleen pregnanter door de crisis. Eén van de oorzaken van die crisis is juist dat in Amerika niet goed werd opgelet. Maar, werpt Conijn tegen, de situatie hier is onvergelijkbaar met die in Amerika. In feite is het risico voor de banken in Nederland bijzonder klein. Maar toch worden makelaars ermee geconfronteerd dat de verkoop niet doorgaat omdat de financiering niet rondkomt. Waarom zijn de banken zo streng? Ook omdat ze minder geld beschikbaar hebben. Dat bankenprobleem maakt het uniek. We weten niet wanneer die banken weer op orde zijn, zodat de kredietverlening weer op de oude voet verder kan. Misschien wel nooit meer. Overtoom hoort zelfs van projectontwikkelaars die voorheen krediet kregen als ze zeventig procent hadden verkocht, dat ze nu eerst alles verkocht moeten hebben. Vooral bij bedrijfsgebouwen worden veel strengere eisen gesteld. Maar volgens Bodewes speelt ook de angst van de kopers een grote rol. De analyse is heel simpel. Veel mensen zijn bang dat ze hun baan verliezen; daarom verhuizen ze niet. Bij variabele beloningen is inkomensachteruitgang al een feit. En mensen zijn bang voor hun pensioen. Starters op de woningmarkt, die optimistisch zijn en vaak een kleinere investering aangaan, kopen wel. Maar mensen die al redelijk wonen en een kwaliteitssprong willen maken, stellen uit. En zij zorgen ervoor dat er geen doorstroming is. Van der Zande geeft nóg een argument: De mensen verwachten dat de huizenprijzen nog verder zullen dalen, en wachten dus uit goed koopmanschap. In Amsterdam maken de corporaties de situatie wel anders, maakt de woningbouwregisseur duidelijk. De corporaties hebben een bijzondere positie. Waar ze in consortiumverband met commerciële ontwikkelaars samenwerken, zie je dat financiering niet rondkomt omdat de banken geen vertrouwen hebben in de vraag. Samenwerken maakt het dus moeilijker. Maar corporaties met zelfstandige projecten zien wel kans hun financiering rond te krijgen. Dan moeten ze een goed project én een goede solvabiliteitspositie hebben, vult Bodewes aan. In Amsterdam zijn zeer sterke corporaties, dat helpt enorm. En deze stad heeft het voordeel dat daar perspectief is op een goede opbrengst. Overtoom: Het bijzondere van Amsterdam is dat er door de krapte op de woningmarkt een enorme vraag naar huizen is. Precies, beaamt Van der Zande. En die vraag is niet weg, die is alleen tijdelijk ondergedoken. Amsterdam reageert wat heviger dan het landelijk gemiddelde, stelt Bodewes vast. Maar de welvaart neemt hier ook weer sneller toe. Ik verwacht dat de woningmarkt zich in Amsterdam het eerst zal herstellen, omdat de druk op die markt uiteindelijk de belangrijkste drijfveer is om te investeren, zowel bij beleggers als bij privékopers. Als gebrek aan vertrouwen een belangrijke oorzaak is van de crisis in de bouw, moet dat vertrouwen als eerste worden versterkt, vindt Overtoom, de zegsman van de aannemers. Hij weet wel wat zaken die dat vertrouwen kunnen opkrikken. Laten we beginnen met het verhogen van de Nationale Hypotheekgarantie. Die geldt nu voor woningen tot euro. In Amsterdam moet die grens zeker naar euro. De gemeenten willen dat echter niet. Amsterdam en de drie andere grote steden hebben er wél voor gepleit, werpt Van der Zande tegen, maar de Vereniging van Nederlandse Gemeenten is tegen. Ze lopen een risico, en men is nu bijzonder beducht voor Amerikaanse toestanden. Bodewes relativeert dit voorstel: De Nationale Hypotheekgarantie kent dezelfde toetsingscriteria als de Nederlandse banken, dus je komt niet sneller in aanmerking voor een hypotheek. Maar omdat het risico iets kleiner is, biedt de bank een iets lagere rente, en dát verschaft de koper meer vertrouwen. Alles goed en wel, maar je moet dat effect niet overdrijven, vindt Conijn. Dit redt de markt niet. Als de situatie met de bestaande woningvoorraad niet gezonder wordt, kun je het schudden met nieuwbouw. JAN OVERTOOM Overtoom (50)heeft, na zijn studies Nederlands recht en management, eerst gewerkt als vertegenwoordiger van diverse bouworganisaties. Thans is hij manager van de regio Randstad Noord van Bouwend Nederland en secretaris van de Regieraad Bouw Regio Randstad, bestuurder van tal van bouworganisaties, en mediator bij bouwgeschillen. Bouwend Nederland is de vereniging van bouw- en infrabedrijven waarbij ongeveer vijfduizend bouwbedrijven zijn aangesloten. De regio Randstad Noord (Noord-Holland en Utrecht) telt ongeveer duizend leden. Conijn weet wel andere maatregelen die de doorstroming bevorderen. Waarom verlagen we de overdrachtsbelasting bij de koop van een huis niet, of schaffen die helemaal af, in ruil voor een verhoging van het huurwaardeforfait. Dat is een heel effectief middel. Het kost de schatkist niets, maar je zet het geld slimmer in. En waarom laten we in huursector het woningwaarderingsstelsel niet vallen, dat in het hele land gelijk is. Ik pleit ervoor het huurniveau te koppelen aan woz-waarde van de woning. Waar de prijzen hoger zijn, is ook het huurniveau op termijn hoger. Dat brengt veel meer samenhang tussen huur- en koopsector, en differentiatie naar lokale omstandigheden. Waar veel koopkracht is en een overspannen woningmarkt, moet het huurniveau dat ook weerspiegelen, anders stagneert de markt nog verder. En pas als er meer doorstroming op gang komt, ontstaat er weer meer perspectief voor de nieuwbouw. Projectontwikkelaar Bodewes sluit zich hier van harte bij aan. Veel geld in de markt pompen, dat werkt maar beperkt. Maar als er crisis is, kun je best snel een aantal technische ingrepen doen die op zichzelf weinig kosten, maar wel veel vertrouwen herstellen. Als je de overdrachtsbelasting tijdelijk afschaft, kunnen corporaties ook woningen voorlopig zelf in exploitatie houden en pas later doorverkopen. En waarom verruimen we de termijn niet dat je de hypotheek voor twee huizen mag aftrekken voor mensen die een nieuw huis hebben gekocht en hun oude woning nog moeten verkopen. Plak daar even twee jaar aan vast. Overtoom: Of een btw-verlaging, zoals in België. Mooie oplossingen allemaal, maar ze doen niets aan het probleem van de financiering van bouwer en koper. En daar ligt toch een belangrijke oorzaak van het inzakken van de bouw. Het is interessant te zien hoe de staat als belangrijkste aandeelhouder van een aantal grote banken gaat opereren, zegt Bodewes. De Nederlandse staat heeft daar geld in gepompt om de liquiditeitspositie van de banken terug te

5 nieuwbouw amsterdam 5 VRIJDAG 29 MEI 2009 Wienke Bodewes: Het staat er bijzonder beroerd voor met de koopwoningen. Johan Conijn: Pas als er meer doorstroming komt, ontstaat meer perspectief voor de nieuwbouw. WIENKE BODEWES Bodewes (57) werkte na zijn studie Stedenbouwkunde aan de Technische Universiteit Delft bij de Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling en Stadsvernieuwing van Rotterdam. Vanaf 1995 was hij als bestuurder van de Amsterdamse woningcorporatie Ymere verantwoordelijk voor de portefeuille projectontwikkeling. Bodewes is sinds maart 2007 algemeen directeur van Amvest, ontwikkelaar van en belegger in woningen en woongebieden. In het bestuur van de Neprom, Vereniging van Nederlandse Projectontwikkelingsmaatschappijen, is hij voorzitter van de commissie woningmarkt en de werkgroep herstructurering. Verder is hij in het bestuur van de Vereniging van Institutionele Beleggers in Vastgoed Nederland IVBN voorzitter van de werkgroep woningen, en voorzitter van de Stichting Waarborgfonds Koopwoningen SWK. brengen naar een acceptabel niveau, zodat ze weer geld op de wereldmarkt kunnen binnenhalen. En als er veel te investeren valt, moet dat in de bouwsector terechtkomen. Daar kun je als aandeelhouder wel enige sturing aan geven. Nou, aarzelt Van der Zande, dat verbeteren van de financiering zie ik op korte termijn niet. Ik vind het belangrijker te weten aan welke knoppen we met de Amsterdamse marktpartijen kunnen draaien. We praten nu met corporaties en grote commerciële ontwikkelaars om onze plannen zo goed mogelijk te bundelen en samen strategische keuzes te maken. Als iedereen voor zich zijn gang gaat, ben je niet erg effectief. Daarbij maken we pijnlijke keuzes. Enkele gebieden laten we even stilliggen. Bij andere willen we versneld doorzetten. Daar kunnen we tijdelijk de grondprijzen verlagen en zo nodig bijstaan met de financiering. Amsterdam pakt door, en dat geeft vertrouwen. In de herstructureringsgebieden, zoals Nieuw West, zetten we met de corporaties alles op alles. In Osdorp, Geuzenveld en Bos en Lommer gaan projecten normaal beginnen. Die herstructureringsgebieden staan bovenaan, samen met andere gebieden die belangrijk zijn voor het imago van Amsterdam en een aantrekkelijke woonplek bieden, zoals Overhoeks. Projecten waar we met een grote investering zitten, maken we in elk geval af. De komende vijftien, twintig jaar heeft de gemeente vier miljard aan investeringen op de agenda staan, en de marktpartijen ongeveer het drievoudige daarvan samen zestien miljard euro. Maar we gaan niet de grondopbrengsten krijgen die voorzien waren. Dat kost de gemeente allemaal extra geld. In het Vereveningsfonds, waarin grondopbrengsten worden gestoken om minder rendabele bouwprojecten te financieren, moet tweehonderd miljoen euro worden gevonden, zegt Van der Zande: deels om verwachte tekorten te dekken, en zo n 110 miljoen om extra te stimuleren. Daarvan zetten we dit jaar al zestien miljoen in om projecten met koopwoningen een duwtje in de rug te geven. We vragen het rijk onze inzet te verdubbelen, zodat we meer woningen kunnen bouwen. Het geld gebruiken we om grondprijzen te verlagen of de betaling van de grondprijs uit te stellen. We willen graag deelnemen aan projecten, maar dan ook afspraken maken dat we delen in een eventuele latere waardestijging. Projectontwikkelaar Bodewes wil wel. Amsterdam kan ongelooflijk profiteren van uitgesproken aantrekkelijke woonmilieus, zoals het Westerdokseiland en Overhoeks. Vervolmaak de manier waarop je die gebieden aanpakt. Er zijn nieuwe vormen van stedenbouw en architectuur die nog een slag beter kunnen om het binnenstedelijk bouwen tot grote hoogte te laten stijgen. Van der Zande: En nu niet de fout maken op kwaliteit in te leveren of allemaal kleine woninkjes te bouwen. Bodewes: Nee, zet kwaliteit hoog in het vaandel, want het herstel begint in Amsterdam. En sneller dan JOHAN CONIJN Conijn (58) is twee jaar geleden benoemd tot bijzonder hoogleraar woningmarkt aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit van Amsterdam, een nieuwe leerstoel van de Stichting Amsterdam School of Real Estate. Conijn is in 1995 gepromoveerd op het proefschrift Enkele financieeleconomische aspecten van de volkshuisvesting. Hij werkte bij het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid, onderzoeksinstituut OTB van de Technische Universiteit Delft en RIGO Research & Advies. Sinds 2005 is Conijn directeur van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting, de toezichthouder van de woningcorporaties. je denkt. Dit jaar wordt een waardeloos jaar, maar in 2010 gaat het weer gebeuren. Daarvoor moet je nu al klaar staan, niet dan pas beginnen met nadenken. mijn paleis Omar Garcia Garcia en Susan Randall: Elzenhagen FOTO MARC DRIESSEN Straks verhuizen ze naar een nieuwbouwhuis in de stad. Eindelijk de ruimte die ze wilden, in hun paleis. Type woning: Eengezinswoning Aantal m 2 : 160 Prijs: euro (inclusief parkeerplaats) Buitenruimte: tuin (50 m 2 ) Locatie: Noord Ze kijken nu nog uit op de drijvende tuinen van de overleden kunstenaar Robert Jasper Grootveld, over een jaar zal dat een grote geluidswal in Noord zijn. Maar dat is dan ook het enige nadeel, zeggen Susan Randall (40) en Omar Garcia Garcia (51) in hun appartement aan de Zeeburgerkade. Het Amerikaans/Colombiaanse stel kan er ook wel om lachen: We zitten pal op het zuiden dus hopen we maar op veel noordenwind. Garcia Garcia: Daar is in Nederland toch vrij veel van? Ze waren graag in Zeeburg gebleven, ook voor hun twee zoontjes die er nu al naar de crèche gaan, maar dat was wat de huizenprijzen betreft niet te doen. Garcia Garcia: Ik ben aannemer en zou dus gemakkelijk zelf een huis kunnen opknappen, maar de huizen die we gezien hebben in Oost waren wrakken die voor een half miljoen werden aangeboden. Niet te betalen, als je daar de verbouwing en het onderhoud bij optelt. Ook keek het stel rond op IJburg: Vergelijkbare huizen werden daar aangeboden voor twee ton meer. Randall: En we lazen slechte verhalen in de krant: slechte voorzieningen, kinderdagverblijven die allemaal vol zaten, niet genoeg scholen en dus onvoldoende keus. Beiden zien de verhuizing naar Noord een stadsdeel dat ze allebei nog niet kennen als een groot avontuur. Randall: We hebben het pioniersgevoel. Garcia Garcia: Er wordt zo veel geïnvesteerd in Noord, dat moet toch goed komen. Ze kunnen niet wachten op de tuin die bij het huis zit. Randall: Altijd zon, en aan het water. We zitten nu ook aan het water, maar op tweehoog, zonder buitenruimte, en op het noorden. Volgend jaar hopen we eindelijk een bootje aan te schaffen en de grachten eens te gaan verkennen. MARIANNE LAMERS

6 Stijlvol woonwinkelen op 2 e Pinksterdag

7 nieuwbouw amsterdam 7 VRIJDAG 29 MEI 2009 Ook in Amsterdam in opkomst: zelf een huis (laten) bouwen. Van brakke grond tot droompaleis in tien vragen. ANNEMIEK VERBEEK Bouw je eigen huis 1Waar begin ik aan?! Zelf een huis bouwen klinkt als een droom voor velen, maar is geen sinecure. Het is een complex project, waar u als opdrachtgever verschillende partijen zelf moet aansturen. En dan al die rampverhalen over wat er fout kan gaan: aannemers die hun afspraken niet nakomen, wonen in een bouwval. Blijf ademhalen. De meeste zelfbouwers hebben geen ervaring en bijna altijd gaat het gewoon goed. Er zijn genoeg deskundigen en organisaties die u kunnen adviseren en begeleiden. 2Alleen of samen? Een eigen huis (laten) bouwen is niet alleen voor rijken, het kan financieel juist erg aantrekkelijk zijn. U kunt het alleen doen, of samen met anderen in een zogeheten Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). De woningen worden dan in groepsverband, maar voor eigen gebruik, gebouwd. Bewoners die gezamenlijk hun woningen bouwen of laten bouwen, zijn veel goedkoper uit dan een koper van een reguliere nieuwbouwwoning. Zelf een huis laten bouwen is 25 tot 40 procent goedkoper dan wanneer een professionele projectontwikkelaar de woning neerzet. 3Hoeveel kan ik uitgeven? Bepaal van tevoren hoeveel u maandelijks wilt en kunt uitgeven aan woonlasten. Dit kan met behulp van een hypotheekadviseur. Als u een koopwoning achterlaat, moet u rekening houden met de zogenoemde bijleenregeling: u mag alleen nog rente aftrekken over een lening voor het deel van de aankoopprijs van de nieuwe woning dat hoger is dan de overwaarde van de oude woning. Daardoor kunnen uw netto maandlasten fors hoger uitvallen. Bouwen met meer mensen kan goedkoper zijn. Een groeiwoning kan ook: u begint met een basiswoning die u in loop van tijd verder uitbouwt. Hou daar al rekening mee bij de fundering en constructie van de woning. 4 Waar zijn ze, die kavels? Vrije bouwkavels zijn in Amsterdam een schaars goed, maar ze komen steeds meer voor. Op IJburg, bijvoorbeeld, maar ook in Noord en Geuzenveld komen regelmatig kavels vrij. U bent de enige niet die een eigen huis zou willen bouwen, dus het kan even duren voordat u beet heeft. Informeer voor een kavel eerst bij de Dienst Wonen van de gemeente, daar weten ze vaak langer Zelfbouwwoningen op het Steigereiland op IJburg. van tevoren of er kavels vrij gaan komen. Het stadsdeel waar de kavel ligt, kan meestal ook adviseren en begeleiden tijdens de bouw. 5Uniek of standaard? Een architect inhuren is duur, maar leidt wel tot een uniek ontwerp. De titel architect is beschermd, alleen iemand die staat ingeschreven bij de Stichting Bureau Architectenregister mag zich architect noemen. Onder architect bouwen kost zo n tien procent van de bouwsom. Een cataloguswoning is goedkoper, maar standaard. Er is weinig ruimte voor eigen inbreng. Iets er tussenin kan ook: een eigen ontwerp, met standaardonderdelen. 6En dan aan de tekentafel? Kies zo veel mogelijk voor duurzame materialen en goede isolatie. Dat is beter voor het milieu én het bespaart u geld op de energierekening. Houdt aan de ontwerptafel ook rekening met de toekomstige buren: veel mensen willen geen pottenkijkers en maken bezwaar tegen een raam of terras dat bij hun naar binnen kijkt. De bescherming van de privacy is wettelijk geregeld, dus voorkom gehannes achteraf en zorg dat u weet wat de regels zijn. 7 Hoe vind ik een goede aannemer? Het is slim om een aannemer te kiezen die is aangesloten bij het Garantie Instituut Woningbouw (GIW). Het GIW biedt kopers zowel zekerheid in het geval de aannemer failliet gaat als een garantieregeling voor gebreken na de oplevering. Laat u een cataloguswoning bouwen, dan wordt de aannemer gekozen door de aanbieder van uw woning. Leg in het contract álle afspraken vast, in ieder geval hoe lang de bouw gaat duren, wat de kosten zijn FOTO FLORIS LOK en hoe er opgeleverd wordt (casco of sleutelklaar). Via de sites van het Informatiecentrum Eigen Bouw en de Vereniging Eigen Huis zijn modelovereenkomsten te downloaden. 8Wanneer is klaar klaar? Laat na de oplevering een opleveringskeuring doen. Bij zo n keuring wordt nagegaan of het huis conform de afspraak is opgeleverd en of er bouwtechnische gebreken zijn. Voor een opleveringskeuring kunt u terecht bij onder meer Vereniging Eigen Huis. 9Huis klaar. En dan? Na de oplevering kunt u zelf de woning afwerken en inrichten. Vraag aan de aannemer de tekening waarop alle leidingen staan aangegeven. Dat is handig voor toekomstige verbouwingen. Bij de sleuteloverdracht gaat het risico voor de woning over van de bouwer op de bewoner. Zorg dat de verzekeringen op dat moment in orde zijn. 10Inpakken en wegwezen? Geniet van het nieuwe huis! Maar stel ook een onderhoudsplan op en maak een potje ' voor groot onderhoud. Zo komt u niet binnen een mum van tijd voor onaangename financiële verrassingen te staan. Meer informatie Informatiecentrum Eigen Bouw: Vereniging Eigen Huis: Zoeken naar een vrije kavel:

8 8 VRIJDAG nieuwbouw amsterdam 29 MEI 2009 Bouwvakker is allang geen Ze worden vaak neergezet als bierdrinkende macho s die met de radio op tien naar vrouwen fluiten. Een dag op de steiger in de Indische Buurt laat een ander beeld zien. De bouwvakkersspleet is verleden tijd. JOOST ZONNEVELD Het is pittig werk, want je staat de hele dag boven je hoofd te werken Uitvoerder Nico Lub van Slokker Bouwgroep rijdt elke dag om kwart voor zes s ochtends de Molukkenstraat in de Indische Buurt in. Daar is hij verantwoordelijk voor de planning van het stedelijke vernieuwingsproject Tidore van Woningstichting Eigen Haard. Het complex, dat vijftig koop- en twintig huurwoningen telt, nadert zijn voltooiing. We hopen voor de bouwvak klaar te zijn, anders laat je het toch onbeheerd achter. De laatste tijd wordt wel eens iets gestolen en vernield. Dat heb je in de stad sneller dan in nieuwbouwgebieden als IJburg of De Aker, waar wij vaker werken, zegt projectleider Jan Zwart. Bouwen in de stad betekent ook rekening houden met veiligheid en geluidsoverlast voor omwonenden, te weinig parkeerplekken en beperkte opslag van bouwmaterialen. Dat maakt bouwen lastiger, want het draait bij de bouw uiteindelijk allemaal om goede planning en continuïteit, zegt Zwart. Zwart en Lub komen niet uit Amsterdam, net als de meesten van de ongeveer zeventig bouwvakkers die bezig zijn met de bouw van het complex. Lub: Ik vind dat hier s ochtends maar vreemd volk op straat loopt. De mannen die rond negen uur s ochtends in het schafthok de eerste boterhammen uit hun koelboxen halen, zijn al net zulke nuchtere types uit de provincie. Harde werkers met weinig woorden. Roy van den Uithoorn, nog in opleiding voor metselaar, drukt op een paar knoppen van de gele silo van Beamix ( Met Beamix bouw je wat op ) en laat de specie in een kruiwagen glijden. De metselaars hier hebben m het liefste dun; er zit wat meer water bij. Daarna zet hij twee kruiwagens in de bouwlift en klimt hij zelf de steiger op. Flinke kieren zitten tussen de planken. Je kan beter geen hoogtevrees hebben, zegt hij, aangekomen op de derde etage. Kees van der Broek van metselbedrijf Kuijer uit Soest is daar bezig met het metselen van de buitengevel. Hij weet nog dat zijn werk veertig jaar geleden heel anders was. Toen sjouwde je zo 25 kilo naar boven. Het is maar goed dat dat voorbij is. Van der Broek heeft amper fysieke klachten, terwijl hij tegen zijn pensioen aan zit. Ik hoop te sterven op de steiger. Van der Broek werkt samen met zijn zoon Bas, die vroeger fietsenmaker wilde worden. Maar toen ik ouder werd, ging ik steeds vaker met mijn vader mee om wat bij te verdienen, zegt hij, terwijl Rosanne van Nick en Simon uit de radio klinkt. En dus werd hij ook metselaar. Vader en zoon metselen per dag ieder 600 tot 700 stenen, terwijl de wind langs de hoek van het pand giert. Bas: Die wind doet ons niks. We zijn vanwege het weer maar één keer gestopt met werken. Dat was op een molen die midden in de polder stond. Door een storm vlogen de steigerdelen door de lucht. Maar als dat niet gebeurt, werken we gewoon door. Bas haalt specie uit zijn kuip en kwakt die op de verse rij bakstenen en duwt een nieuwe op de juiste plek, exact op de hoogte van het gespannen touwtje. De voeg is dun als de voeg dun staat, zegt Kees in cryptische bewoordingen. Kortom: de architect heeft bepaald dat de stenen dicht tegen elkaar aan moeten komen te liggen. Over de gekozen baksteensoort zijn de metselaars overigens niet te spreken. Hij is niet strak en het motief is ook niet helemaal naar hun zin, te rommelig, zegt Kees: Dit is wildverband. Kijk aan de overkant, dat is mooier, dat is kruisverband. Over een paar weken, als de specie helemaal is uitgehard, zijn Kees en Bas al lang klaar in de Molukkenstraat en weer aan een volgend project begonnen. Intussen wordt binnen ook volop gewerkt. In het appartement waar gibobouwer Egbert Wolf uit Kampen gipsblokwanden bouwt, staan hoekijzers, lijm en gipsblokken. Van mijn werk zie je straks niets mijn paleis Jan-Bert Vroege: Huis van Acht FOTO MARC DRIESSEN Type woning: maisonnette Aantal m 2 : 114 Prijs: euro (exclusief parkeerplaats) Buitenruimte: tuin (100 m 2 ) Locatie: Oost Nieuwbouw vonden Jan-Bert Vroege (34) en zijn vriend een goed plan, maar dan wel kleinschalig. We zijn ook op IJburg wezen kijken, maar daar heb je van die grote projecten waar je maar één soort mensen om je heen hebt. Beiden werden dan ook helemaal enthousiast toen ze hoorden van het Huis van Acht, een huis met maar acht woningen. Het pand wordt gebouwd in de Eerste Oosterparkstraat, om de hoek waar het stel nu woont. Vroege kan niet wachten er te wonen. Het is een straat met veel oudbouw waar alles leuk gemêleerd is. Vrije sector, sociale huur. Er zijn diverse eethuisjes en toko s in de buurt: van Hollandse pot tot Ethiopische, en dat allemaal op loopafstand. Heel leuk. Alhoewel hij ze nog niet heeft ontmoet, denkt Vroege al wel te weten wie zijn buren worden. Dat zullen geen starters zijn. Het goedkoopste huis is euro. Eigenlijk hadden ze liever in oudbouw gewoond, of helemaal perfect achter een oude gevel in een nieuw huis. We houden allebei niet van klussen, dus we willen het liefst alles nieuw, maar nieuwbouw in een oud huis was er niet zo veel in de stad. Nu gaan ze dan in een nieuwbouwwoning in een oude straat wonen. Vroege: Alles wat je anders wil dan op de tekening, moet je zelf invullen. Daar komt veel extra tijd en geld bij kijken. De keuken en de badkamer bijvoorbeeld vonden ze niks: Dat waren standaardmodellen. Een raar gezicht in een luxe woning als deze. Daar wil je dan niet zo n lullig badkamertje in zetten, dat is zonde. Het stel was onaangenaam verrast toen ze hoorden dat ze de keukenboer wel, maar de badkamerleverancier en tegelhandel niet zelf mochten uitzoeken. Dat werd bepaald door de loodgieter van de aannemer die door de woningbouwcorporatie was ingehuurd. Daar konden we als kopers niets aan doen. Het mocht de pret echter niet drukken. Nog een voordeel is dat ze er waarschijnlijk al eerder in mogen dan de opleverdatum van 1 april ML

9 nieuwbouw amsterdam 9 VRIJDAG 29 MEI 2009 aso meer meer, dan zit het behang erover. Maar ik zou niet anders willen. Dit ligt me wel, ik ga fluitend naar mijn werk. Met gips werkt Wolf in hoge snelheid een gemetselde wand af. Snelheid is belangrijk want hij wordt per vierkante meter betaald. Dat betekent competitie onder de gibobouwers, weet Wolf. Iedereen wil de snelste zijn, behalve de ouderen, die geloven het wel. Zij doen meestal het stelwerk waarmee gemarkeerd wordt waar de gipswanden moeten komen. Als ik zo n woning binnenkom waar palen van het stelwerk staan, zie ik meteen hoe de woning eruit komt te zien. Wolf doet één woning per dag. Het is zwaar werk en daarom is het belangrijk om voldoende te rusten en goed te eten. Als je sterk bent, ga je beter door je knieën en kun je je buikspieren ontspannen; dat voorkomt fysieke klachten. Meezingen met de radio doet de gibobouwer niet veel. Maar soms heb je wel eens een gek uurtje, hè. Verder is iedereen hier met zijn werk bezig, niemand loopt de kantjes ervan af. Wolf werkt meestal alleen. Bij elk project werk je weer met andere jongens en we eten met elkaar, maken een praatje en we drinken koffie, maar het werken in mijn eentje bevalt me wel. Dat geldt ook voor Frans Ramaker uit Kampen, die net als Wolf eigen baas is. Als je alleen bent, haal je gemakkelijker je productie en kun je in je eigen tempo werken. Ramaker stapte twintig jaar geleden over van de scheepsbouw naar de woningbouw en werkt per dag twee appartementen af door spack (spuitpleister) op de muren te spuiten, waarna hij die laag gladstrijkt. Met rake vegen beweegt Ramaker zijn mes over het plafond. De dag erna brengt hij op een lagere spuitsnelheid een nieuw laagje aan. Het is pittig werk, want je staat de hele dag boven je hoofd te werken. Ik hoop te sterven op de steiger Op het dak wordt wel in teamverband gewerkt. Vier mannen zijn bezig dakbedekking aan te brengen. Ed de Kolf van Schadenberg Dakwerken coördineert het aanbrengen van folie, isolatie en de toplaag. We zijn nu bezig met de dakbedekking voor het terras. Daarvoor moeten we een harde persing gebruiken, zodat het dak mensen kan dragen. De Kolf is voor vijftig procent afgekeurd en kan daardoor niet sjouwen. Dat doen de jongens voor mij, waardoor ik niet thuis hoef te zitten, dat is helemaal niks voor mij. Maar hier doet hij ook helemaal niets, hoor, grapt een jongere collega, die even later vertelt dat hij al twee jaar met cursussen bezig is om hogerop te komen. Ik heb leren branden en een cursus veilig werken gedaan. De Kolf ziet het als bewijs dat het beeld van de aso met bouwvakkersspleet achterhaald is. We zijn serieus met ons vak bezig. Vader Kees (rechts) en zoon Bas van der Broek in de Molukkenstraat. FOTO RUUD VAN ZWET mijn paleis Elitsa Yordanova en Wladimir Jordanov: De Kaapstander FOTO MARC DRIESSEN Type woning: eengezinswoning Aantal m 2 : 112 Prijs: euro (inclusief parkeerplaats) Buitenruimte: tuin (50 m 2 ) Locatie: Noord Geloof het of niet, maar Elitsa Yordanova (33) droomde al over haar nieuwe huis toen ze nog in Bulgarije woonde. Yordanova kwam acht jaar geleden samen met haar man Wladimir Jordanov (33) naar Nederland met de hoop op een betere toekomst voor hun kinderen. En om ooit, als het hun gegund was, in het huis van Yordanova s dromen te komen wonen. En ze waren niet eens echt op zoek naar een huis. Voor onze woning op het Buikslotermeerplein betaalden we een heel hoge huur, want dat lag in de vrije sector. Vrienden wezen ons op de Kaapstander. Vanaf het eerste moment dat ik het huis zag, voelde het als ons huis. Vanuit hun oude appartement kan ze het nieuwe huis zien, glundert Yordanova. Ze fietst er elke dag ook even langs. Waarom ze voor nieuwbouw hebben gekozen? Dat is goedkoper dan oudbouw. Dat nieuwbouw geen karakter heeft, zoals sommigen zeggen, is onzin. Strijdlustig: Dat maken we zelf wel. Sommmige buren hebben Yordanova en haar man al ontmoet. Het waren zulke leuke mensen. Dat wordt gezellig barbecueën in de zomer. Het tekenen van de akte begin april was nog een hele bevalling: Omdat mijn man voor zichzelf werkt als aannemer en ik bij hem in dienst ben, vormden we volgens de bank een risico. Vijf maanden is Yordanova er mee bezig geweest. En dat elke dag wat een energie heeft me dat gekost. Ze weten inmiddels echt alles van me. Ik voelde me als een crimineel behandeld. Maar het was het allemaal waard: Eindelijk een eigen huis, mijn eigen droomkasteel. En de hulp van een grote groep Nederlandse vrienden maakte veel goed. Die waren bij ons op elk lastig moment. Ik weet niet hoe ik ze moet bedanken. En ja, een moeilijk tijd doormaken heeft ook zo zijn voordelen. Dan hebben we tenminste iets te vertellen aan onze kleinkinderen. ML

10 10 VRIJDAG nieuwbouw amsterdam IJburglaan 29 MEI 2009 Cornelis Lelylaan Het nieuwe stadsleven, à la Parijs of In elk geval één zegenrijke impuls die de aanleg van de Noord/Zuidlijn aan de stad geeft: in Noord wordt fors gebouwd. Op het voormalige Shellterrein wordt gewerkt aan de nieuwe wijk Overhoeks, op voorheen het volkstuincomplex Buikslotermeer verrijst langs de Nieuwe Leeuwarderweg de wijk Elzenhagen, onderdeel van het nieuwe Centrum Amsterdam-Noord. Op Overhoeks wordt nu gebouwd aan het residentieel kwartier tussen de voormalige Shelltoren en het New Technology Centre van de oliereus. De gebouwen van het voormalige Groot Lab van Shell, achter de toren, blijven als rijksmonument behouden en krijgen een commerciële, deels culturele bestemming, maar eromheen komen woon- en kantoortorens op de Strip. Heel Overhoeks omvat 2200 appartementen. Tussen de Strip en het residentieel kwartier wordt het Oeverpark aangelegd. Elzenhagen is aanzienlijk kleiner van opzet, en heeft een karakter dat beter past bij landelijk Noord dan bij (voormalig) industrieel Noord. Dat wordt weerspiegeld in de bouwstijl, die in de folders van de ontwikkelaars wordt aangeprezen als de traditionele bouwstijl van de Zaanstreek en de dorpen aan het IJ en het IJsselmeer. De eerste eengezinswoningen, die hun voltooiing naderen, laten zien wat daarmee wordt bedoeld. De bouwers zijn al een heel eind gevorderd op het terrein van het voormalige Andreas Ziekenhuis in Zuid, waar een complex van vijfhonderd woningen wordt gebouwd onder de naam Andreas Ensemble. Het nieuwe wijkje wordt aangeprezen vanwege de nabijheid van het Rembrandtpark en het Vondelpark ; zeker, maar waarom ook de flankerende aanwezigheid van de A10 West niet vermeld? De architectuur doet één van de verkopende instanties denken aan het nieuwe bouwen in Parijs? Comment ça? Wat en waar is dat nieuwe bouwen in Parijs dan? Op IJburg wordt het zuidelijke deel van het Haveneiland bebouwd, de zogenaamde Fotografenbuurt, grenzend aan het Theo van Goghpark. Eén van de straten is genoemd naar de in Berlijn geboren (1916) en in New York gestorven (1996) fotograaf Fritz Dietrich Kahlenberg (zo luidt ook de straatnaam), die een jaar of tien in Amsterdam verbleef, niet de mooiste jaren in de stadsgeschiedenis, en in 1943 de verzetsgroep De Ondergedoken Camera hielp oprichten. En dan ligt er in dit wijkje ook de straat die per abuis al voor diens overlijden werd vernoemd naar de meest Amsterdamse van alle Amsterdamse fotografen, Ben van Meerendonk (1913). Hij heeft de onthulling van het straatnaambordje in oktober 2006 nog meegemaakt, maar Ben, medeoprichter van World Press Photo, overleed in januari vorig jaar, voordat de aanleg van de straat was begonnen. foto s PETER ELENBAAS tekst LAMBIEK BERENDS Het project Overhoeks in Amsterdam-Noord, met rechtsonder de voormalige Shelltoren en linksboven het New Technology Center van Shell. De nieuwbouw op het terrein van het voormalige Andreasziekenhuis, het Andreas Ensemble. Leeuwarderweg Florapark IJburglaan Nieuwe W.H. Vliegenbos Cornelis Lelylaan A10 NO OZU Z

11 nieuwbouw amsterdam 11 VRIJDAG 29 MEI 2009 ZUID met een snufje Zaanstreek ORD pa IJburglaan Cornelis Lelylaan ZUID A10 NOORD ORD Flora- Florapark Nwe Leeuwarderweg derweg derweg Leeuwarderweg Flora- Nieuwe Nwe Leeuwarderweg Florapark W.H. Vliegenbos Het project Elzenhagen in Noord op het terrein van het voormalige volkstuincomplex: een mix van Zaanse bouwstijl en de stijl van IJsselmeerdorpen. IJBURG IJburglaan IJmeer Cornelis Lelylaan Amsterdam-Rijnkanaal am-r m-r j A1 dam-rijnk jnk ZUID Nwe Leeuwarderweg Leeuwarderweg Flora- UID D- Florapark Nieuwe W.H. Vliegenbos Nieuwbouw op IJburg bij het Theo van Goghpark (linksboven). De Ben van Meerendonkstraat loopt van rechtsonder naar middenboven.

12 12 VRIJDAG nieuwbouw amsterdam 29 MEI 2009 Even geduld, Overhoeks komt er, hoe dan ook Een nieuw stuk Amsterdamse binnenstad, maar dan aan de zonnige kant van het IJ. Dat is in een notendop wat Overhoeks, het voormalige Shellterrein in Noord, moet worden. JOOST ZONNEVELD Ik ben ervan overtuigd dat hier over dertig jaar bordjes Centrum hangen Al is de kredietcrisis voelbaar, de ontwikkeling van Overhoeks gaat door, zegt Anneke de Vries van ING Real Estate vastberaden. Van woongebouw De Oranje, dat vlak bij de IJoever verrijst, is het hoogste punt bereikt. Bijna alle 115 woningen van De Oranje en gebouw De Prinsendam die in de verkoop zijn met prijzen die beginnen bij euro hebben inmiddels een eigenaar. De eerste woningen worden in het najaar opgeleverd. En onlangs zijn ook de 62 appartementen van de Zeven Provinciën, naar een ontwerp van Jo Coenen, ondanks de moeilijke situatie op de woningmarkt in de verkoop gegaan. Het kenmerkt het vertrouwen dat ontwikkelaars ING en Woningcorporatie Ymere hebben in het bouwproject met woonblokken die verwijzen naar het roemruchte nautische Nederlandse verleden en waaraan gerenommeerde architecten als Jo Coenen, Francine Houben, Ben van Berkel en rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol meewerken. Volgens De Vries kan de malaise die de woningmarkt van de crisis ondervindt, er wel toe leiden dat het gehele gebied minder snel wordt vernieuwd dan aanvankelijk de bedoeling was. Mogelijk nemen we kleinere porties grond van de gemeente af. Ook de bouw van wat een icoon op de noordelijke IJoever moet worden, heeft vertraging opgelopen. Volgens de planning tijdens de presentatie van het ontwerp van het nieuwe Filmmuseum, begin 2006, had het gebouw dit jaar al klaar moeten zijn, maar de eerste paal is nog niet geslagen. De Vries: Pas als je inkomsten genereert, kun je minder rendabele projecten financieren. Ik verwacht dat wij dit jaar kunnen beginnen met de bouw van het Filmmuseum. Vanaf de bovenste verdieping van De Oranje, ontworpen door architectenbureau Baneke, Van der Hoeven, is te zien dat wel al verschillende soorten gevelbekleding van het Filmmuseum op een stellage worden getest. Bekeken wordt welke het beste het kleureffect benadert zoals het Weense architectenbureau Delugan Meissl het heeft bedacht. De vorm en de kleur van de witte schelp moeten een spel met reflecterend licht en beweging tot stand brengen, een verwijzing naar de cinematografie. Als de vier filmzalen van het nieuwe Filmmuseum naar verwachting over twee jaar opengaan, moet het Amsterdammers die Noord nog steeds als een marginaal gebied beschouwen, definitief van hun pontvrees afhelpen en ze de oversteek te laten maken. De door Noord vurig gewenste brug over het IJ is voorlopig door de economische malaise wél op de lange baan geschoven. De ontwikkeling van Overhoeks moet van het gebied tegenover het Centraal Station een volwaardig stuk stad maken. Jarenlang was het als Shellterrein nauwelijks toegankelijk, daarvoor was het een olieopslagplaats die uit de binnenstad was verdreven, en tot diep in de achttiende eeuw werden criminelen die op de Dam waren terechtgesteld, hier ter afschrikking opgehangen. Nu is op diezelfde plek een moderne stadswijk in aanbouw. Met het prestigieuze nieuwbouwproject moet Amsterdam-Noord duidelijk op de kaart worden gezet. Overhoeks heeft straks dan ook meer te bieden dan het Filmmuseum alleen. Als Shell zich in september terugtrekt in het verderop gelegen New Technology Centre, wordt het centraal gelegen stuk Amsterdam weer teruggegeven aan de stad, zegt stadsdeelvoorzitter Rob Post. Het Amsterdam-Noord, met het Centraal Station op de achtergrond, de toekomstige vloeiende is uniek dat zo dicht bij de Dam een nieuwe wijk met 2200 woningen voornamelijk koop, maar ook sociale en commerciële huur kantoren, een hotel, een school, horeca en openbare ruimte wordt toegevoegd. Overhoeks moet dezelfde karakteristieken als de binnenstad krijgen. Kosmopolitisch en authentiek. Ik ben ervan overtuigd dat hier over dertig jaar bordjes Centrum hangen, voorspelt Post. De straatnamen verwijzen naar wijken en gebieden in andere steden die een soortgelijke waterfrontontwikkeling hebben doorgemaakt. Zoals de Docklandsweg, naar de gelijknamige wijken in Londen en Dublin, Batteryparkstraat, vernoemd naar het park op de kop van Manhattan in New York, en de Bercylaan, naar de wijk in Parijs. Door het Buiksloterkanaal en het IJ wordt Overhoeks bijna volledig omgeven door water. Post: Als de eerste woningen worden opgeleverd, openen we de brug over het Buiksloterkanaal en is dat een symbool voor het toevoegen van een nieuw stuk centrum aan de stad. De negen woongebouwen met appartementen, penthouses en stadswoningen vormen gezamenlijk het eerste deel van het residentieel kwartier van Overhoeks. Dat moet rust en stijl uitstralen, zegt De Vries. Het projectbureau maakt een vergelijking met wonen in Kensington, Londen: een buurt met statige, grote appartementengebouwen rond binnentuinen. Vanuit de straten en de woningen is straks overal contact met het water en het nieuwe Oeverpark. Wonen in Overhoeks is dan ook uitzicht, uitzicht, uitzicht, zegt De Vries. Veel balkons steken uit, waardoor royale buitenruimtes ontstaan. Bovendien zijn de gebouwen

13 14 VRIJDAG nieuwbouw amsterdam 29 MEI 2009 De een verlaat Amsterdam om in nieuwbouw elders te wonen. Anderen zoeken de nieuwbouw in de stad juist op. Vier keuzes, vier portretten. tekst ANNEMIEK VERBEEK / foto s RUUD VAN ZWET erin of erin Weer thuis Edith Weisman (60) en haar man Joséff Iping (58) verhuizen na de zomer vanuit een eengezinswoning in Alkmaar naar een appartement op Overhoeks in Amsterdam-Noord. Laatst kwam ik bij het opruimen een gedichtje tegen van onze twee zoons, dat hadden ze jaren geleden gemaakt voor onze trouwdag. Als jullie straks weer teruggaan naar Amsterdam, was één van de zinnetjes. We hebben altijd gezegd dat we weer naar de stad wilden. Mijn man is getogen in Noord, ik ben geboren in de buurt van de Weesperzijde. Tijdens onze opleiding verpleegkunde kwamen we terecht in Santpoort, na talloze omzwervingen kochten we in 1974 deze goedkope gezinswoning in Alkmaar. Een jaartje zouden we blijven, zeiden we tegen elkaar. Maar toen kwam de ene, en toen de andere zoon. Het is voor kinderen prettig wonen hier. Dan blijf je hangen. Wat doen we onszelf aan, denk ik wel eens. Nu wonen we in alle rust. Maar na al die jaren denk ik nog steeds als ik het Centraal Station in Amsterdam uitloop: ha, ik ben er weer. Ik ben thuis. Mijn schoonouders hadden jaren geleden een trouwfeest in het Tolhuis. Mijn man en ik stootten elkaar aan: als er ooit huizen komen in de Shelltoren, dan gaan we ervoor. Toen ze begonnen met Overhoeks, hebben we ons ingeschreven. Qua ruimte gaan we er op achteruit, maar voor Amsterdamse begrippen is ons appartement met 136 vierkante meter vrij groot. Dat was ook een wens; we hebben ruimte nodig. Mijn man werkt in de stad, dus hij wint straks zo een paar uur op zijn dag. Het lijkt me ook heerlijk om zo in het theater of het museum te zijn. Helemaal als die Noord/ Zuidlijn af is. En het is toch in de luwte van Noord, want na zo veel jaar Alkmaar zijn we toch te provinciaals geworden om in de Utrechtsestraat te wonen. eruit Grotemensenhuis Rob van der Vaart (30) woonde met vriendin Erica Belandi (36) en hun zoon Benjamin (1) in een appartement van 35 vierkante meter in Slotervaart. Nu wonen ze in een eengezinswoning in een nieuwbouwwijk in Aalsmeer. We zouden nooit teruggaan naar Aalsmeer, zeiden we. We komen allebei hier vandaan en zijn toch echt meer stadsmensen. Maar ons huis in Amsterdam werd veel te klein toen Benjamin werd geboren, dus dan ga je zoeken naar iets anders. De Hoofddorppleinbuurt leek ons wel wat, maar daar konden we onze auto s niet kwijt en die hebben we echt nodig voor ons werk. Het wilde maar niet lukken in Amsterdam. Te duur, of er was te veel kluswerk. Of er was wel een tuin, maar kwamen we een kamer te kort. Toen zijn we onze grenzen gaan verleggen, we zijn in Haarlem en in Amstelveen gaan kijken. Bij dit project in Aalsmeer moest de familie ons echt overhalen om te gaan kijken. Het wijkje is leuk, helemaal in de stijl van de jaren twintig. Een goed lotnummer heeft ons over de streep getrokken: nu hebben we een fijn huis, voor een goede prijs. Een echt grotemensenhuis, met een tuin voor en achter, drie woonlagen en twee parkeerplaatsen voor de deur. We waren niet op zoek naar nieuwbouw, maar het is wel een goede investering. Het heeft ook echt veel voordelen om hier te wonen. In Amsterdam is de auto wel eens opengebroken, dat gebeurt hier niet. Er gebeurt sowieso weinig raars in Aalsmeer. Voor Benjamin is het heerlijk; hij kan zonder gevaar buiten spelen, heeft overal kinderen om hem heen en zijn opa s en oma s in de buurt. En als hij straks achttien is, kopen we weer een huis in Amsterdam. Want missen doen we de stad nog elke dag.

14 nieuwbouw amsterdam 13 VRIJDAG 29 MEI 2009 overgang van het centrum naar de noordelijke IJoever. FOTO RENÉ DEN ENGELSMAN zo vormgegeven dat zoveel mogelijk zonlicht de woningen binnenkomt. Langs de hoogbouw de strip zal het levendiger zijn. Naast ruimte voor wonen komt in Overhoeks vierkante meter beschikbaar voor bedrijven, winkels en horeca. Achter de toren Overhoeks komen vijf nieuwe torens, waarvan drie met woningen en de overige met kantoren en een hotel. De hoogste, de zogenoemde Sky Tower, ligt op de tekentafel van Ben van Berkel van UN Studio en steekt straks veertig meter uit boven de toren Overhoeks. Vanuit de horecagelegenheid bovenin zal van een prachtig uitzicht over de historische binnenstad te genieten zijn. De Scheg, een groot grasveld met daaronder een parkeergarage dat als een groene taartpunt de toekomstige wijk insteekt, moet met horeca en mogelijkheden om te recreëren het levendige middelpunt worden. Evenwijdig aan de oever loopt vanaf het Filmmuseum het Oeverpark met de toekomstige IJpromenade over in een groene pier tot voorbij het Shell Research Centre. Daar kan gewandeld worden of het varende schouwspel op het waterplein bekeken worden. Een wandeling langs het water richting NDSM-terrein zit er vanwege de aanwezige bedrijvigheid voorlopig nog niet in, maar is op termijn wel de bedoeling. Op dit momen is het gebied volop in verandering. Op de bouwplaats is te zien dat aan de IJoever de nieuwbouw wordt opgetrokken en het Oeverpark wordt aangelegd, terwijl aan de andere zijde nog resten staan van de technologische industrie die hier ooit bloeide. Ondanks de mooie plaatjes in de brochures lijkt het van sommige lage bakstenen fabriekspandjes op het eerste gezicht zonde dat ze tegen de vlakte gaan. Twee kenmerkende gebouwen die tot modern industrieel erfgoed worden gerekend, blijven wel staan. Dat zijn de toren Overhoeks, gebouwd in 1971 naar ontwerp van Arthur Staal, die wordt omgevormd tot bedrijfsverzamelgebouw, en het Grootlab waarin waarschijnlijk kantoren komen en waarvoor rijksbouwmeester Van der Pol momenteel werkt aan een glazen extra verdieping bovenop het gebouw. Alle andere laboratoria en loodsen worden gesloopt. Heel Overhoeks zal vanuit milieuoverwegingen gebruik maken van warmte-koudeopslag. Het duurzaamste gebouw zal een laag paviljoen zijn, dat tussen de hoogbouw komt en door Mopet architecten volgens de cradle-to-cradle-principes wordt ontworpen. Dat betekent dat alle onderdelen van het gebouw zonder kwaliteitsverlies opnieuw te gebruiken moeten zijn, het gebouw De bouwer: Wonen in Overhoeks is uitzicht, uitzicht, uitzicht meer energie opwekt dan het gebruikt en het ook klimaatneutraal is. Het Paviljoen krijgt onder andere een horecabestemming en zal daarmee aansluiten bij het Filmmuseum en de naastgelegen Tolhuistuin. Daar komt een centrum voor muziek en horeca met een groot terras aan het water en onder andere drie zalen voor dans, theater en muziek waar Paradiso concerten en feesten zal programmeren. Post: Dat alleen al is een garantie voor een levendige wijk waar alle bewoners van Noord en de rest van de stad gebruik van kunnen maken.

15 nieuwbouw amsterdam 15 VRIJDAG 29 MEI 2009 eruit eruit Excuus om weg te gaan Zijn zoon Yannick (21) gaat een opleiding volgen in Hilversum. Reden voor Peter Bronius (47) om zijn huis in de Dapperbuurt te verkopen en zijn intrek te nemen in een appartement in Bussum. Mijn wieg stond in Hilversum, dus ik heb al die jaren op een excuus gewacht om weer richting het Gooi te gaan. Nu mijn oudste zoon daar gaat studeren, was het een goede aanleiding. In Amsterdam wonen we boven de Schoenenreus in de Eerste van Swindenstraat, middenin de drukte dus. Als ik het straks mis, pak ik de auto wel. We hebben niet zo veel nodig; met elkaar hebben we het ook erg gezellig. Een beetje binding met de buurt, buren die elkaar gedag zeggen, ieder een eigen slaapkamer en een hok waar we samen kunnen gamen. Dat is wel genoeg. Hopelijk krijgen we rond kerst de sleutel. Binnenkort organiseert de projectontwikkelaar een feest, dan kunnen we als bewoners elkaar vast leren kennen. Het klinkt suf, maar ik heb vanwege mijn leeftijd bewust voor nieuwbouw gekozen. Ik parkeer straks mijn auto onder mijn huis en neem zo de lift naar boven. Heerlijk. Voor mijn werk ga ik veel naar het buitenland, ik loop zo in vijf minuten naar het station en ben binnen een half uur op Schiphol. En ik laat Yannick met een gerust hart alleen achter, de buurt zal ook een oogje op hem houden. erin Vrij in de stad Vierentwintig jaar geleden kwam Berna Navruz (40+) vanuit Turkije naar Nederland. Ze belandde na drie jaar Bergen op Zoom in een huurwoning in Alkmaar. Over een maand krijgt ze de sleutel van haar nieuwbouwappartement in Geuzenveld-Slotermeer. Ik werk in Alkmaar en woon in Alkmaar, voor mijn gevoel ben ik nooit echt vrij. Mensen spreken me aan op straat, het houdt nooit op. Mijn werk is geweldig ik werk voor de gemeente aan projecten voor integratie en emancipatie maar wil thuis even aan andere dingen kunnen denken. Mijn zoon is nu 22, hij is altijd de reden geweest om hier te blijven. Nu kies ik voor mezelf. Veel vrienden wonen in Amsterdam, hopelijk heb ik daar als alleenstaande vrouw straks wat meer vrijheid om uit te gaan en mijn eigen ding te doen. Hier is de sociale controle erg groot. Ik ga twee dingen missen: de zolder waar ik mijn was kan ophangen en de prachtige badkamer die ik hier heb. Ik maak me er maar niet te druk over, alles went. De koopakte tekende ik vlak vóór de crisis. Nu had ik mezelf wel honderd keer afgevraagd of ik dit huis écht wilde. Van huur naar koop is toch een hele stap. Het voelt wel fijn dat ik straks in mijn eigen bezit woon. Soms denk ik: ik lijk wel gek dat ik naar Amsterdam verhuis. Hier hoor ik de vogels zingen als ik wakker word. Maar ik ga niet naar het centrum van Amsterdam, het Sloterpark is mijn achtertuin. En mijn appartement zit vrij hoog; niemand die me ziet als ik straks door het huis loop.

16 16 VRIJDAG nieuwbouw amsterdam 29 MEI 2009 mijn paleis Via duurzaam bouwen Tot voor kort was de grond in de Petroleumhaven stevig verontreinigd en de luchtkwaliteit is er nog steeds een probleem. Juist in die omgeving is een gebouw neergezet dat beschouwd kan worden als toonbeeld van duurzaamheid. JOOST ZONNEVELD Gijs Groenevelt: Furore Type woning: appartement Aantal m 2 : 113 Prijs: euro Buitenruimte: balkon (20 m 2 ) Locatie: West Gijs Groenevelt (32) is elke dag ongeveer twee minuten kwijt om van zijn appartement in de Eerste Constantijn Huygensstraat naar zijn werk te komen. Op de zesde verdieping stapt hij in de lift, op de begane grond stapt hij uit. Daar bevindt zich zijn winkel Grapedistrict. Dat die in hetzelfde pand zit als waar hij woont, was een plezierige bijkomstigheid. In het zes maanden geleden opgeleverde nieuwbouwproject Furore bleek woningcorporatie Stadgenoot met opzet bedrijfsruimte te hebben vastgehouden. Dit om bedrijven niet te hoeven teleurstellen bij eventuele vertraging. Want die was er: We hebben zeker een jaar langer moeten wachten dan we dachten. En dat was best vervelend : Het Duitse bedrijf waar we onze keuken hadden besteld, werd helemaal gek van ons, omdat we elke twee maanden belden om uitstel. Er was nog een reden: We hoopten helemaal over te zijn voordat onze dochter werd geboren. De kleine Jasmijn moest haar eerste FOTO MARC DRIESSEN zes maanden echter nog doorbrengen in het oude huis dat de helft kleiner was dan waar ze nu woont. De champagne ging dan ook pas open toen Groenevelt en zijn gezin helemaal geïnstalleerd waren: Tussen het telefoontje met het bericht dat we erbij zaten en de daadwerkelijke verhuizing zat drie jaar. Ik wil het geen lijdensweg noemen, maar het kostte wel heel veel tijd en energie. Groenevelt denkt dat hij wel duizend keer is gaan kijken naar de bouw van Furore: We woonden vlak bij in De Pijp, dus we gingen iedere twee weken even kijken hoe ons huis erbij stond. Het was het wachten uiteindelijk waard: We hebben een fantastisch uitzicht en een zee van ruimte. Groenevelt kijkt over de rand van zijn dakterras en wijst op de enorme glazen wand die in de voorgevel van het gebouw zit: We zitten midden in de stad, maar hebben ontzettend veel licht en horen niks van het lawaai buiten. Nieuwbouw, hij kan het iedereen aanraden: Veel vrienden van ons worden wild van jarendertighuizen in Zuid, maar hier is alles nieuw, alles werkt en het is veel goedkoper dan oudbouw. ML Ingenieursbureau Search, dat adviseert over duurzaam bouwen, kan met zijn vorig jaar opgeleverde eigen kantoor van architect George Witteveen in de Petroleumhaven laten zien dat hoogwaardige architectuur goed samen kan gaan met zorg voor het milieu. Witteveen: Ik wilde een stoer gebouw neerzetten dat paste bij de no-nonsensementaliteit van de opdrachtgever en zijn wens voor een duurzaam kantoor. En dat in een omgeving waar de grond ooit sterk vervuild was en de luchtkwaliteit, vanwege de Coentunnel, nog steeds te wensen overlaat. Het compacte, doosvormige gebouw dat uit twee verdiepingen bestaat, lijkt volgens sommigen een beetje op een Griekse tempel. Dat is vanwege de strakke uitstekende daklijn en plint, in combinatie met de verticale geleding van de gevel. Duurzaamheid, van energievoorziening tot materiaalgebruik, komt in alle facetten van het gebouw terug. In de ontwerpfase is rekening gehouden met eventuele uitbreiding, een grotere energiebehoefte en de mogelijkheid de inrichting van het kantoor aan te passen aan wensen in de toekomst. Het pand bestaat bijna geheel uit geprefabriceerde houtconstructiebouw, waardoor tijdens de bouw een minimum aan afval is vrijgekomen. Het kan ook gemakkelijk weer worden afgebroken en de onderdelen kunnen opnieuw worden gebruikt. Geen kozijnen want die zijn niet goed te hergebruiken Architect George Witteveen voor de zuidgevel Dat hier vorm volgt duurzaamheid van toepassing is, als variatie op Louis Sullivans beroemde vorm volgt functie vindt Witteveen te ver gaan. Wel heeft hij tijdens het ontwerpen zo veel mogelijk gewerkt vanuit het cradle-to-cradle-principe, bedacht door de Duitser Michael Braungart en de Amerikaan William McDonough. Hun filosofie gaat ervan uit dat we producten fabriceren die steeds opnieuw gebruikt kunnen worden. Zo bestaan bijvoorbeeld de stoelen van Herman Miller die in het gebouw van Search staan, voor bijna de helft uit gerecyclede materialen en kunnen na gebruik bijna alle onderdelen opnieuw gebruikt worden. Die stoelen zijn echt cradleto-cradle, een deel kun je zelfs zo laten vergaan in de tuin, zegt Witteveen. Afval bestaat hier niet meer, het wordt voedsel voor een volgend product, net zoals bladeren die van een boom vallen de grond verrijken. Om volgens de cradle-to-cradleleer te werken, moet ook bij het ontwerpen van een gebouw al bedacht worden hoe onderdelen opnieuw benut kunnen worden. Zo heeft Witteveen zo min mogelijk samengestelde materialen gebruikt, gehard glas in plaats van gelaagd glas in de gevel geplaatst en afgezien van verlaagde plafonds en kozijnen. Kozijnen zijn niet goed te hergebruiken. Maar in het cradle-to-cradledenken is het niet alleen de bedoeling dat een gebouw het milieu zo min mogelijk belast, het moet daarop ook een positieve invloed hebben. Zo wordt vervuilde lucht die via filters het gebouw van Search binnen wordt geblazen, weer schoon afgeleverd aan de omgeving. Daarmee draagt het gebouw direct bij aan verbetering van de luchtkwaliteit in het havengebied. Door verschillende energiemaatregelen heeft het pand ook een posi-

17 nieuwbouw amsterdam 17 VRIJDAG 29 MEI 2009 naar reinigende bouwwerken (glas en hout)van het Searchkantoor: Als iedereen met de auto komt en je rekent dat mee, valt de balans heel anders uit. FOTO RUUD VAN ZWET tieve energiebalans, kortom, het produceert meer dan het verbruikt. Energie wordt opgewekt via zonnecellen op het dak en door middel van twee kleine (en stille) windturbines die naast het gebouw staan. Als niet alle opgewekte energie nodig is voor eigen gebruik, vloeit die naar de vlakbij gelegen Afval Energie Centrale. Bij een tekort gebeurt dat andersom. Ook wordt energie bespaard doordat de zuinige lampen binnen alleen aangaan als iemand een vertrek betreedt en bij voldoende zonlicht helemaal niet. Verder is het gebouw zeer goed geïsoleerd onder andere met een dikke laag houtpulp en heeft het schuifpanelen aan de zuidwestkant, waar de ramen zitten. Buiten kantoortijd schuiven deze panelen dicht, waardoor warmte, of koude, wordt vastgehouden. Dit systeem dient tevens als inbraakpreventie. Een ander soort zonnecellen op het dak stuurt de warmte/koudeopslag aan die, een noviteit, is verwerkt in de heipalen onder het gebouw waarvoor geen aparte vergunning nodig is. Door het hele gebouw loopt een systeem van buizen in de vloeren die het gebouw verwarmen of koelen. Bij hoge temperaturen in de zomer gaan de dakramen automatisch open voor verkoeling. Het gebouw van Search is zo gepositioneerd dat optimaal gebruik gemaakt kan worden van licht en warmte van de zon, die via de grote verticale ramen (met driedubbel glas) naar binnen komen, vertelt Witteveen. Dat was ook de reden de werkplekken aan de zuidwestkant te plaatsen. De gevel aan de noordkant, die in de schaduw ligt en een minder fraai uitzicht biedt, is geheel gesloten. Aan de zonkant is ervoor gekozen het glas af te wisselen met hout, omdat anders de temperatuur te snel zou kunnen stijgen en er extra gekoeld zou moeten worden. Witteveen heeft daarvoor gezocht naar een natuurlijke balans. Niet alleen in de gevel is voornamelijk hout gebruikt, maar ook voor het interieur. Alleen de heipalen en de basis van het gebouw zijn van beton. We hebben voor hout gekozen omdat dat een hernieuwbare grondstof is, het groeit weer aan. Ook zorgt het voor een rustige sfeer. Bovendien wordt een deel van het vocht uit de lucht in het hout opgenomen, waardoor het gebouw ademt. De mix van milieumaatregelen heeft geleid tot een hoge zogenoemde milieuprestatie. Voor ingewijden; de EPC-waarde (EPC = energieproductiecoëfficiënt, het cijfer dat uit de milieubeoordeling van een gebouw rolt) is 0,6. Daardoor heeft de opdrachtgever gebruik kunnen maken van allerlei subsidieregelingen. Ook zonder die steun kan het duurzame gebouw overigens goed concurreren met traditionele bouw, doordat de kosten in het gebruik lager zijn. Op het dak wordt regenwater opgevangen, dat gebruikt wordt voor het doorspoelen van de wc s, en de opbrengsten uit het zelf opwekken en leveren van energie drukken de kosten. Search kan ruimschoots voorzien in de eigen elektriciteitsbehoefte, laat een monitor bij de receptie zien. Witteveen heeft een zeer milieu- Pas als het gesloopt wordt, hebben we zekerheid vriendelijk gebouw ontworpen, dat financieel kan concurreren met traditionele kantoorgebouwen. Maar hoe cradle-to-cradle is dit nu eigenlijk? Witteveen: Dat is voor gebouwen lastig te bepalen, doordat je niet weet of over tien jaar misschien betere alternatieven bestaan en het de vraag is of we de materialen nog zinvol kunnen hergebruiken. Als het gebouw ooit wordt afgebroken, zal duidelijk zijn hoe duurzaam het is geweest. Materialen slijten immers door het gebruik, er zijn lijmsoorten gebruikt die bij verbranding mogelijk een negatief effect op het milieu hebben en het hout is gecertificeerd, maar komt wel uit Oostenrijk. Een deel van het dak is nog onbenut. Zou het gebouw meer cradle-tocradle zijn als daar een mosdak van wordt gemaakt? Daarmee zou bijvoorbeeld fijnstof kunnen worden opgevangen. Witteveen: Er is geen maatstaf voor een cradle-to-cradlegebouw en dat kan daarom dus ook niet honderd procent lukken. De vraag is alleen al wat je allemaal meerekent. De locatie is bijvoorbeeld van belang, want als iedereen met de auto komt en je telt dat mee, valt de balans heel anders uit. De droom van Witteveen is dat hij nog eens een volledig autarkisch gebouw kan maken. Geheel zelfvoorzienend, zonder aansluiting op het energienet en met een eigen natuurlijke waterzuivering. Nu is het nog ingewikkeld om opgewekte energie op kleine schaal lang vast te houden en het zelf zuiveren van drinkwater uit regenwater is in Nederland verboden. Wel maakt Witteveen bij een andere vestiging van Search nog een nieuwe stap. Rondom het gebouw komt een ecopark waar gebruikt water gezuiverd terugvloeit in de omgeving.

18 verkoopt Singel van Noord Amsterdam Noord De Kaapstander Amsterdam Noord Zeven Provinciën Jo Coenen Amsterdam Noord Batik 2e fase Amsterdam Oost appartementen met 3 kamers genieten van de zon in je woonkamer oppervlakte vanaf ca. 90 m 2 prijs vanaf ca ,- v.o.n. oplevering voorjaar 2010 eengezinswoningen 4 kamers opp. vanaf ca. 120 m 2 prijs vanaf ca ,- v.o.n. tot ,- v.o.n. bouw is gestart luxe appartementen aan het IJ. oppervlakte vanaf circa 114 m 2 tot ca. 236 m 2 prijzen vanaf ,- v.o.n., exclusief parkeerplaats appartementen - hoog niveau renovatie 2 en 3 kamers met buitenruimte oppervlakte vanaf ca. 46 m 2 tot ca. 102 m 2 prijs vanaf ca ,- k.k. direct te bewonen De Fénice Toren Amsterdam Zuidoost Leuke Buurt Amsterdam West Bloom Amsterdam West De Flank Haarlem appartementen 2, 3 en 4 kamers oppervlakte vanaf ca. 60 m 2 tot ca. 135 m 2 prijs vanaf ca ,- v.o.n. op basis van jaarlijkse canon bouw is gestart eengezinswoningen aan het water autoluw parkeren in stallinggarage 4 kamers, opp. vanaf ca. 108 m 2 prijs vanaf ,- v.o.n. bouw is gestart appartementen - hoog niveau renovatie 2, 3 en 4 kamers oppervlakte vanaf ca. 45 m 2 tot ca. 100 m 2 prijs vanaf ca ,- k.k. tot ca ,- k.k. direct te bewonen 94 stadswoningen en appartementen minimaal 3 kamers oppervlakte vanaf ca. 77 m 2 tot ca. 164 m 2 prijs vanaf ,- v.o.n. bouw is gestart Meerwijk Haarlem Het Plateel Purmerend Y AM HOME Almere Poort Groenoord Leiden eengezinswoning 4 kamers plus zolder oppervlakte vanaf ca. 141 m 2 tot ca. 172 m 2 prijs vanaf ca ,- v.o.n. eengezinswoningen en herenhuizen vanaf 4 kamers oppervlakte vanaf ca. 122 m 2 tot ca. 160 m 2 prijs eengezinswoningen vanaf ,- v.o.n. prijs herenhuizen vanaf ,- v.o.n. diverse woningen en appartementen ook woningen met 6 slaapkamers prijs appartementen vanaf ca ,- v.o.n. prijs woningen vanaf ca ,- v.o.n. bouw start in juni 42 waterwoningen en 5 bedrijfsruimtes 5 kamers oppervlakte vanaf ca. 139 m 2 tot 220 m 2 prijs vanaf v.o.n

19 nieuwbouw amsterdam 19 VRIJDAG 29 MEI 2009 Kiezen in de Zuiderkerk Het project AmsterdamWoont brengt alle informatie over nieuwbouw in Amsterdam bijeen. Dat maakt kiezen gemakkelijker. MAAIKE SCHOON Dat de woningverkoop op zijn gat ligt, deert niet, als het aan de mensen bij AmsterdamWoont ligt. Natuurlijk, het project is opgezet toen het niet op kon op de woningmarkt, en àlles wel werd verkocht, maar was bedoeld vooral bedoeld om wat orde te scheppen in de woonchaos. En dat laatste geldt nog steeds, aldus de makers. Burgers moeten immers kritisch kunnen zijn, ook in tijden van crisis. AmsterdamWoont is een samenwerkingsproject, van de Dienst Ruimtelijke Ordening en het Ontwikkelingsbedrijf van de gemeente, de woningcorporaties en projectontwikkelaars. Het idee: geef de burger een overzicht van de nog te bouwen huizen in de stad. Want om daar als burger achter te komen, moet je stadsdeel voor stadsdeel informatie inwinnen. Omslachtig en bovenal tijdrovend. Amsterdam- Woont brengt al die informatie bijeen, in de computer. Voor het project werd de Zuiderkerk die de gemeente Amsterdam al sinds 1988 gebruikt als informatiecentrum voor ruimtelijke ordening en wonen voorzien van rode banken, nieuwe computers en een koffiebar. In het schip van de kerk staat een enorme opstelling die een indruk moet geven van de stad in 2020: nieuwbouwprojecten, nog te bouwen of al in aanbouw. Zuidoost, Noord, de Westelijke Tuinsteden. Amsterdam heeft nu inwoners, die wonen in woningen, aldus een begeleidende tekst. In de toekomst worden dat mensen, die moeten wonen in Wij bieden objectieve informatie De plattegrond van Amsterdam met daarop alle nieuwbouwprojecten, te zien in de Zuiderkerk huizen. In de nabije toekomst moeten er woningen bij. Een kijkje op de enorme maquette van de stad en zie: die komen met name buiten de ring. De informatie op de computers in de Zuiderkerk moet uiteindelijk ook op internet komen. Wanneer, is nog niet duidelijk, want de data van gemeentelijk diensten kunnen niet zomaar op het web worden gezet. Het is dus nog even wachten op de site amsterdamwoont.nl. Architectuurhistoricus Sabine Lebesque van het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam en in die hoedanigheid betrokken bij het project: Wij bieden de burger objectieve informatie. Makelaars schetsen vaak een mooi en verleidelijk beeld van nog te bouwen huizen, met wel erg veel mediterrane sferen en luxueuze afwerkingsniveaus. Na de recente appartementenhausse waarbij en masse appartementen werden gebouwd komen er nu ook weer eensgezinswoningen. Vooral in Noord komen grote aantallen nieuwe huizen. Elzenhagen, tegen de A10 aan, Overhoeks en de Buiksloterham. Voor architectuurhistoricus Lebesque is die laatste locatie misschien wel het spannendst. Bij de Buiksloterham is het de bedoeling dat alles duurzaam wordt, en energiezuinig. Daar komt veel ruimte voor particulier initiatief, de kavels gaan niet weg voor de hoogste grondprijs, maar voor het duurzaamste plan. Al die nieuwbouw, krijgt die nou één overkoepelende Amsterdamse stijl? Nee, zegt Lebesque, maar er is misschien wel zoiets als typisch Amsterdamse stedenbouw. Veel mensen op weinig vierkante Hoe werkt AmsterdamWoont? 1. Ga naar de Zuiderkerk, loop naar één van de wooncomputers. 2. Toets uw voorkeuren in: wel of geen kinderopvang, sport, cultuur, ziekenhuizen in de buurt. Hoeveel u te besteden heeft, hoeveel ruimte u wilt. 3. Het scherm geeft een overzicht van de nieuwbouwprojecten die op stapel staan. Met het knopje bewaar slaat meters, maar toch niet echt heel stedelijk. Je moet bedenken dat het gebied in Parijs binnen de Boulevard Périphérique net zo groot is als Amsterdam binnen de A10. Alleen wonen daar vier keer zoveel mensen. het programma de uitgekozen projecten op. 4. Na de projecten te hebben opgeslagen krijgt u een persoonlijke code, waarmee u thuis of in de Zuiderkerk kunt inloggen. 5. Met de inlogcode krijgt u informatie: makelaars, prijslijsten en indien beschikbaar, opleverdata. mijn paleis Tosca Langereis: De Oranje op Overhoeks FOTO MARC DRIESSEN Type woning: appartement Aantal m 2 : 112 Prijs: euro (inclusief parkeerplaats) Buitenruimte: balkon (10 m 2 ) Locatie: Noord, voormalig Shellterrein Ze pendelt nu al een tijdje op en neer, maar dat is eind dit jaar eindelijk voorbij. Dan hoopt Tosca Langereis (53) te verhuizen van haar woonplaats Amersfoort naar De Oranje op Overhoeks in Amsterdam-Noord. Als alles goed gaat tenminste. Dat weet je bij een nieuwbouwproject natuurlijk nooit, maar het ligt tot nu toe goed op schema. De reis naar haar werk zal dan aanzienlijk korter zijn. Een kwartier in plaats van een dik uur. De keuze voor een nieuwbouwhuis stond niet op zichzelf. Langereis heeft altijd nieuw gekocht. Het is mijn derde koophuis. Een nieuw huis vindt ze een luxe. Het is fijn om helemaal nieuw te beginnen, bovendien kun je je eigen wensen erin laten verwerken. Een oud huis heeft ook zo zijn charme, maar haalt het niet bij nieuwbouw, want dan kun je kiezen voor huizen die helemaal state of the art zijn. In haar nieuwe appartement in De Oranje op Overhoeks bijvoorbeeld zitten geen radiatoren, maar is de verwarming in de vloeren verwerkt. Ook weet Langereis dat er een collectieve warmtepomp onder het gebouw komt. Daar krijg je in de winter de warmte van en in de zomer blijft je huis lekker koel. Ze heeft niet voor niets voor Overhoeks gekozen. Het is vlak bij de stad, maar het heeft niet de hectiek van de stad. En het uitzicht op het IJ is fantastisch. Langereis heeft ook naar andere nieuwbouwprojecten in Noord gekeken, naar Elzenhagen bijvoorbeeld. De huizen waren op zich heel leuk, maar het is een wijk met veel jonge gezinnen en die fase ben ik wel voorbij nu. Haar buren in De Oranje worden, verwacht ze, vijftigplussers. Maar nog wel heel fit. Langereis staat te popelen om naar Amsterdam te verhuizen. De stad biedt zo veel op cultureel gebied. Ik kan naar het nieuwe Filmmuseum, het Concertgebouw, het Muziekgebouw aan t IJ en in het Bimhuis zal ik vaak te vinden zijn. In De Rode Hoed schijnen heel interessante debatten te worden gehouden. En vergeet de Openbare Bibliotheek op het Oosterdokseiland niet: Ik verheug me er nu al op om daar rond te lopen. Hetzelfde geldt voor de winkels: Kan ik eindelijk weer eens naar de Bijenkorf, die hebben ze in Amersfoort niet. ML

20 Steeds meer Nederlanders kopen hun nieuwe keuken direct in Duitsland! Het scheelt gewoon te veel geld, juist nu! eggersmann KÜCHENHAUS EKELHOFF Hauptstraße Nordhorn-Centrum / Duitsland Tel Fax info@ekelhoff.de Meer dan 120 merkkeukens op m 2 showroom! Bentheimer Straße 259 Nordhorn / Duitsland Tel Fax kuechenland@ekelhoff.de Meer dan 185 merkkeukens op m 2 showroom! Welkom in de mooiste keukenshowrooms van Europa. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9.00 tot uur en zaterdag van 9.00 tot uur. foto bulthaup