Datum: 6 september 2012 Aan: Directeuren/bestuurders van de Vrouwenopvang,

Transcriptie

1 VEERKRACHT! Datum: 6 september 2012 Aan: Directeuren/bestuurders van de Vrouwenopvang, projectleiders Veerkracht, trainers Krachtwerk Van: Projectleiding Veerkracht (Jantien van der Meer, Federatie Opvang, j.vdmeer@opvang.nl) Afgestemd met: Verbeterteam Betreft: Implementatiefase Methodiek VEERKRACHT! In deze brochure wordt uitgelegd wat het betekent om als vrouwenopvanginstelling deel te nemen aan de implementatie van Veerkracht ; methodisch werken met kinderen. In het eerste gedeelte van deze brochure komt de kern van Veerkracht aan de orde (hoofdstuk 1) en wat er qua werkproces zal veranderen als uw instelling met Veerkracht werkt. Hoofdstuk 2 beschrijft de doelstellingen van de implementatiefase, wat er van uw instelling verwacht wordt en wat u van de landelijke projectleiding kunt verwachten. Hoofdstuk 3 gaat in op de kosten van de implementatiefase. Vervolgens worden kort het landelijke trainingsprogramma en de borgingsfase van Veerkracht beschreven. Hoofdstuk 1 Terugkijken op de ontwikkelingsfase en pilotfase van Veerkracht Veerkracht gaat over methodisch werken met kinderen die huiselijk geweld hebben meegemaakt en daardoor met hun moeder in de Vrouwenopvang verblijven. Veerkracht is een co-productie van de Federatie Opvang en Bureau Van Montfoort/Collegio in hechte samenwerking met de praktijk. Veerkracht is uniek: het is van, voor en door de sector vrouwenopvang/aanpak huiselijk geweld. De deskundigheid inzake methodiekontwikkeling vanuit Bureau Van Montfoort/Collegio is op een bijzondere manier gekoppeld aan de specialistische, inhoudelijke deskundigheid uit de dagelijkse praktijk. Veerkracht is practise based tot stand is gekomen, waardoor het beoogde methodisch werken met kinderen goed is onderbouwd. In het kader van het Verbeterplan Vrouwenopvang heeft de Federatie Opvang opdracht gegeven aan Van Montfoort / Collegio tot het ontwikkelen van een basismethodiek voor de hulpverlening aan kinderen binnen vrouwenopvanginstellingen in samenwerking met de praktijk. Als doelstelling is geformuleerd: Adequate hulpverlening aan kinderen in de opvang (inclusief screening en opvoedingsondersteuning). Adequaat wil zeggen: Hulp die kinderen gezien hun ervaringen en situatie nodig hebben tijdens en na de opvangperiode - en goede doorverwijzing naar specifieke hulp. De opdracht was een basismethodiek (en daarbij behorende producten) te ontwikkelen die uitgaat van het kind in zijn context, uitvoerbaar is in de vrouwenopvang, op draagvlak van de sector kan rekenen en past binnen de werkomgeving van de vrouwenopvang. Met het laatste bedoelen we de verschillende opvanginstellingen, de samenhang met de basismethodiek Krachtwerk, kinderen in diverse leeftijdsgroepen en samenwerking met ketenpartners. Co-productie Bij de totstandkoming van Veerkracht is er nauw samengewerkt met de praktijk onder meer via een ontwikkelgroep waaraan experts uit de vrouwenopvang deelnamen. Binnen diverse instellingen in de vrouwenopvang zijn de afgelopen jaren projecten uitgevoerd en initiatieven ontwikkeld, die aandacht en hulp voor deze kwetsbare groep kinderen als uitgangspunt hadden en zijn er veel materialen ontwikkeld. Daarvan is dankbaar gebruik gemaakt

2 Andere inspiratiebronnen zijn geweest Krachtwerk, Signs of Safety, Als het misgaat bel ik jou en de kindmethodiek van Blijf Groep. Pilotfase Een eerste versie van Veerkracht is in de periode januari tot en met juni 2012 uitgeprobeerd in drie instellingen: Kadera, Blijf Zuid-Holland Zuid en Kompaan en de Bocht. De ervaringen van de instellingen, inclusief suggesties/aanbevelingen van de cliënten in deze pilot, hebben geleid tot verschillende aanpassingen en verhelderingen van Veerkracht. De huidige versie kunnen we dus praktijkproof noemen. Dat wil overigens niet zeggen dat Veerkracht nu af is. Een methodiek dient zich te blijven ontwikkelen naar aanleiding van ervaringen in de praktijk, nieuwe inzichten, maatschappelijke- en beleidsontwikkelingen. Dit geldt ook voor Veerkracht. Hoe is Veerkracht te gebruiken? Er bestaan grote verschillen tussen de instellingen voor vrouwenopvang bij hulpverlening aan kinderen (t.a.v. bijvoorbeeld expertise, randvoorwaarden, capaciteit). Bij Veerkracht hanteren we het good enough -principe: welke elementen en voorzieningen zijn minimaal nodig in de vrouwenopvang om passende en goede zorg voor kinderen te waarborgen? Afhankelijk van deskundigheid en eigen mogelijkheden van de instelling kan aanvullende zorg en hulpverlening in de eigen instelling worden vormgegeven of worden gerealiseerd in samenwerking met de ketenpartners van de vrouwenopvang. Veerkracht biedt een methodisch kader voor de begeleiding van kinderen, maar is geen receptenboek of protocol dat voor elke situatie precies voorschrijft wat de kinderhulpverlener moet doen. Veerkracht is geen afgebakende methodiek, maar beschrijft hoe je methodisch kan werken met kinderen in de vrouwenopvang. Uitgangspunt is de professionaliteit van de kinderhulpverlener 1 die afhankelijk van de situatie (b.v. ernst van het geweld, het gedrag van het kind, de belevingen van moeder en vader, de woon-/verblijfsituatie), samen met het cliëntsysteem keuzes maakt over hoe te handelen. Bij de afwegingen die de kinderhulpverlener daarbij maakt, vormt de geest van Veerkracht het kader. De stuurgroep Projecten van het Verbeterplan en het Platform Vrouwenopvang zijn betrokken geweest bij de fasen in het ontwikkelproces. De projectleiding is in handen van het bureau van de Federatie Opvang in nauwe samenwerking met het Verbeterteam en de pilotinstellingen Veerkracht. Veerkracht bezien vanuit de context van de vrouwenopvang Er wordt een groeiende beleidsprioriteit door het Rijk 2 en hulpverlening door veldpartijen gegeven aan slachtoffers, plegers en kinderen in situaties van geweld in afhankelijkheidsrelaties. De beleidsprioriteit zal naar verwachting de komende jaren doorzetten. Het gaat hier om de ketenaanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, het doorbreken van de intergenerationele overdracht van geweld en het versterken van de positie van slachtoffers. Met de decentralisaties van Jeugdzorg en AWBZ en verbreding van de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties met kindermishandeling zien we dat domeinen naar elkaar toegroeien. Ook de nieuwe frontoffice (SHG en AMK) in de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties en kindermishandeling is onderdeel van deze ontwikkeling. Nu is de financieringsstructuur nog een hindernis voor het integraal organiseren en financieren van opvang en begeleiding; in de toekomst wordt dit één systemische opgave. De specialistische kennis en expertise van de Vrouwenopvang in opvang en begeleiding van kinderen wordt onderschreven door het werken met Veerkracht. Door het werken met Veerkracht laat de sector Vrouwenopvang zien dat zij staat voor dezelfde wijze van methodisch werken met kinderen, waarbij zij de systeemcontacten van het kind en de netwerkpartners betrekt. Het werken met Veerkracht houdt in essentie een systeemgerichte en geïntegreerde hulpverlening in waarbij de veiligheid van het kind voorop staat. Werken met Veerkracht draagt bij aan de landelijke en regionale erkenning van de Vrouwenopvang als actieve netwerkorganisatie met expertise en aantoonbare resultaten op het terrein van geweld in afhankelijkheidsrelaties 3. 1 We gebruiken de term kinderhulpverlener om de medewerker aan te duiden die de begeleiding van kinderen volgens Veerkracht uitvoert. Elke instelling heeft wel zo n medewerker in dienst maar de benamingen van die functie lopen nogal uiteen. 2 Bijvoorbeeld de beleidsbrief Geweld in afhankelijkheidsrelaties (VWS, december 2011), de beleidsnota Geen kind buiten spel (VWS, november 2011) en het actieplan Kinderen Veilig (VWS, november 2011). 3 Zie ook het koersdocument vrouwenopvang

3 In bijlage 1 vindt u de kerndoelen, kernactiviteiten en werkprincipes van Veerkracht. Wat betekent invoering van Veerkracht voor de vrouwenopvanginstellingen? De instelling zorgt ervoor dat alle medewerkers in de instelling worden geïnformeerd over Veerkracht, de hele instelling is verantwoordelijk voor een goed leef- en opvoedklimaat voor de kinderen. Een of meer medewerkers in de instelling krijgen de rol van kinderhulpverlener. Dat betekent dat zij de regie hebben over het hulpverleningsproces van de kinderen die zij onder hun hoede hebben. Taken die de kinderhulpverlener coördineert en/of zelf uitvoert zijn: o Intake en eerste opvang van het kind/de kinderen. o Gesprekken met de moeder. o Contacten met de vader. o Screening van het kind. o Zo nodig in gang zetten nader onderzoek en/of andere hulpverlening. o Gesprekken / activiteiten met kinderen. o Opstellen actieplan voor het kind. o Opstellen veiligheidsplan voor het kind. o Verkenning van en contacten met het netwerk rond het kind. o Volgen van de ontwikkelingen rond het kind / het gezinssysteem. Veerkracht reikt een nieuw werkproces aan met betrekking tot de begeleiding van kinderen. Dit betekent dat de huidige werkprocessen in de instelling op elkaar afgestemd worden (bijvoorbeeld intakeprocedure voor de vrouw en de kinderen, gesprekken met de vrouw over haar eigen actieplan en over het actieplan van de kinderen). De kinderhulpverlener heeft daartoe overleg met de hulpverlener van de moeder en andere medewerkers die met het kind te maken hebben. Hoofdstuk 2 Doelstellingen van de implementatiefase Voor die instellingen die deelnemen aan het Verbeterplan Vrouwenopvang en die met Veerkracht gaan werken gelden de volgende doelstellingen: 1. De trainers Krachtwerk zijn bijgeschoold tot trainers Veerkracht via een basistraining Veerkracht. 2. Alle hulpverleners die direct met kinderen werken zijn getraind in Veerkracht en kunnen met Veerkracht werken. 3. Medewerkers van de hele instelling zijn op maat geïnformeerd over Veerkracht. Er wordt hierbij een onderscheid gemaakt tussen medewerkers met en zonder cliëntcontact. 4. Veerkracht is geïmplementeerd in de dagelijkse werkpraktijk van de vrouwenopvanginstelling en is onderdeel geworden van het primaire werkproces. Wat kunt u als instelling verwachten van de implementatiefase? U werkt mee aan de landelijke implementatie van de methodiek Veerkracht. U krijgt ondersteuning van de landelijke projectleiding door middel van twee ondersteuningsbijeenkomsten. U ontvangt een implementatieplan, implementatieformat, beschikking over de screeners, het methodiekboek en de werkformulieren. Uw makt gebruik van het basistrainingsprogramma met bijbehorende materialen, specifiek voor de kinderhulpverleners (uit te voeren door de trainers Krachtwerk/Veerkracht). U krijgt beschikking over aanvullende trainingsmaterialen, zoals een module om de instelling in brede zin over Veerkracht te informeren. U krijgt beschikking over een aanvullende menukaart met een extra trainingsaanbod dat u kunt inkopen indien daar behoefte aan is. Naast de methodiek ontvangt u een uitgewerkte procesbeschrijving op basis waarvan u eigen werkprocessen kunt aanpassen. Uw instelling kan aan het einde van de implementatiefase met Veerkracht werken. Voorwaarden voor de implementatie op instellingsniveau Het management gaat akkoord met de deelname aan de implementatiefase van Veerkracht. Graag de deelname bij het bureau van de Federatie Opvang bevestigen op uiterlijk 20 september In bijlage 1 vindt u het deelnameformulier

4 Het management richt een projectteam in en schept de voorwaarden voor het team zodat zij goed toegerust zijn om deel te kunnen nemen aan de implementatiefase. Denk hierbij aan uren die medewerkers mogen inzetten om met Veerkracht aan de slag te gaan, het aanwijzen van een projectleider Veerkracht, (reis)uren van de projectleider om naar de twee landelijke ondersteuningsbijeenkomsten 4 te gaan. Zie voor de competenties en rollen van de projectleider en kinderhulpverleners bijlagen 3 en 4. Veerkracht wordt als begeleidingsmethodiek ingezet bij kinderen die in de instelling verblijven. Echter, de instelling zelf bepaalt vanaf wanneer de kinderen begeleid gaan worden. Het streven is erop gericht dat alle instellingen per 30 april 2013 getraind zijn in Veerkracht en vervolgens met de methodiek gaan werken. De instelling informeert en/of maakt afspraken met de kinderen en moeders zodat zij weten dat er met Veerkracht gewerkt wordt. Hiervoor is een cliëntenfolder ontwikkeld. Deze cliëntenfolder wordt uitgereikt aan de projectleiders Veerkracht. De (interne) projectleider Veerkracht van uw instelling neemt deel aan de ondersteuningsbijeenkomst die op 24 september 2012 wordt georganiseerd. Het is mogelijk dat naast de projectleider ook een manager of stafmedewerker deelneemt, die een rol heeft in de vertaling naar organisatorische en beleidsmatige aspecten. Daarnaast worden de trainers Krachtwerk uitgenodigd voor deze bijeenkomst. De instelling maakt een eigen implementatieplan op basis van een aangereikt format. De interne projectleider coördineert de implementatie in de instelling en onderhoudt de landelijke contacten. De instelling organiseert een vorm van overleg / begeleiding om medewerkers bij de uitvoering van de methodiek te ondersteunen en om te bewaken dat de methodiek wordt uitgevoerd zoals bedoeld. Trainers Krachtwerk nemen deel aan de training Veerkracht indien indien zij bijgeschoold willen worden tot trainer Veerkracht. De training beslaat twee dagen 5 en een terugkomdag in januari Meer informatie over de training vindt u verderop in dit document. Veerkracht wordt in de praktijk uitgevoerd aan de hand van de methodiekboeken waarin ook alle activiteiten en formulieren zijn opgenomen, inclusief een handleiding voor het werken met de screeners. Wat kunt u van de landelijke projectleiding verwachten gedurende de implementatiefase Wie zijn er betrokken? De landelijke projectleiding bestaat uit: Jantien van der Meer (projectleider Veerkracht bureau Federatie Opvang) in samenwerking met het Verbeterteam (Magda Vogelezang/landsdeel Zuid- Holland, Jannephine Snijders/landsdeel Mid-West, Hanneke Rus/landsdeel Noord, Iety Joris/landsdeel Zuid, Margreet Knol/landsdeel Oost). De trainingen worden verzorgd door Marijke van Vugt (trainer bureau van Montfoort). De ondersteuningsbijeenkomsten worden georganiseerd door Jantien van der Meer, Netty Jongepier (bureau Van Montfoort), Jannephine Snijders (namens het Verbeterteam). De landelijke projectleiding Is verantwoordelijk voor de gehele planning van de implementatiefase. Organiseert de voorbereiding op de implementatiefase. Organiseert de ondersteuningsbijeenkomsten. Zorgt voor een landelijk implementatieplan en implementatieformat dat ondersteunend is aan de implementatie in de instelling. Zorgt voor de monitoring op de landelijke implementatie via een een landelijk coordinatiepunt. Organiseert landelijke bijeenkomsten. Stelt het trainingsplan op ism bureau Van Montfoort. Vraagt advies aan het Verbeterteam. Rapporteert aan en legt besluitvormende vraagstukken voor aan de stuurgroep Projecten Stelt voortgangsrapportages op voor het Platform Vrouwenopvang. Voert het secretariaat voor de ondersteuningsbijeenkomsten, trainingen en eventuele andere bijeenkomsten. 4 De eerste ondersteuningsbijeenkomst is op 24 september 2012, de tweede ondersteuningsbijeenkomst is op 21 januari 2013 in de Observant in Amersoort ( U ontvangt nog een uitnodiging met agenda en bijbehorende stukken. 5 De training Veerkracht voor trainers Krachtwerk vindt plaats op donderdag 11 en vrijdag 12 oktober 2012 in de Observant te Amersfoort. Trainers Krachtwerk worden hiervoor uitgenodigd via het Verbeterteam

5 Hoofdstuk 3 Kosten Kosten te dragen door de instellingen De instellingen dragen bij in capaciteit (ureninzet) van de professionals/hulpverleners en eventuele reiskosten van de professionals (naar de ondersteuningsbijeenkomsten, trainingen). De kosten die gerelateerd zijn aan het werken met Veerkracht zijn in bijlage 5 bijgevoegd (de kostprijsberekening van Veerkracht). De instellingen dragen de kosten voor de trainingen Veerkracht voor de kinderhulpverleners van de eigen instelling. De kosten voor de aanschaf van de KIPPPI screeners. De Federatie Opvang zal met de KIPPPI-organisatie een landelijk abonnement afsluiten waardoor de kosten zo laag mogelijk blijven. Informatie over deze kosten vindt u in bijlage 6. Kosten te dragen door de Federatie Opvang in kader van het Verbeterplan Vrouwenopvang Alle directe kosten die gemoeid gaan met de landelijke bijeenkomsten en trainingen. Kosten training trainers Krachtwerk op 11 en 12 oktober Indirecte kosten: Uren projectleiding Federatie Opvang, uren inhuur Bureau Van Montfoort, ureninzet van het Verbeterteam. Enkele onderdelen uit de implementatiefase nader toegelicht Twee Ondersteuningsbijeenkomsten Een van de leerpunten uit de pilots is dat alleen een training in het werken met de methodiek Veerkracht onvoldoende is voor een succesvolle implementatie. Daarom worden er voor de projectleiders Veerkracht en de aspirant trainers Veerkracht twee ondersteuningsbijeenkomsten georganiseerd, ism bureau van Montfoort. Tijdens deze bijeenkomsten worden de deelnemers geïnformeerd over Veerkracht, worden de gevolgen van het werken met Veerkracht voor de organisatie besproken en de landelijke implementatie. Daarnaast gaan we dieper in op leerervaringen uit de pilotfase en zal het trainingsprogramma aan de orde komen. Dit zijn twee bijeenkomsten van een halve dag. Een bijeenkomst in september aan de start van de landelijke implementatie 6 en een bijeenkomst in januari 2013 (zie ook de planning bijlage 7, excelbestand is separaat bijgevoegd). Implementatieplan Het implementatieplan met implementatieformat is bedoeld voor de projectleiders Veerkracht van de instellingen. Op basis van de ervaringen in de pilots worden tips en adviezen gegeven tav het implementatieproces en randvoorwaarden voor het werken met Veerkracht op instellingsniveau. Daarnaast bevat het implementatieplan een hoofdstuk over de kwaliteitsbewaking en borging en het trainingsprogramma. Het implementatieplan wordt uitgereikt aan de projectleiders Veerkracht tijdens de eerste ondersteuningsbijeenkomst op 24 september. Monitoring van de implementatiefase De implementatiefase wordt op dezelfde wijze als bij Krachtwerk gemonitord, namelijk aan de hand van een landelijke implementatiemonitor die per landsdeel ingevuld wordt via het Verbeterteam. De implementatiemontor wordt 24 september uitgereikt aan de projectleiders Veerkracht en het Verbeterteam. Landelijk trainingsprogramma: train-de-trainer en basistraining De trainers Krachtwerk krijgen een train-de-trainer Veerkracht. In twee dagen leren zij de methodiek kennen en leren zij hoe ze een basistraining Veerkracht kunnen overdragen aan hulpverleners die 6 De eerste ondersteuningsbijeenkomst vindt plaats op maandag 24 september in de Observant te Amersfoort. Vanaf uur tot uiterlijk uur, inclusief lunch. Voor deze bijeenkomst wordt nog een uitnodiging met agenda verstuurd

6 direct met kinderen werken. De trainers ontvangen een trainershandleiding en een powerpoint presentatie die bij de basistraining hoort. De train-de-trainer duur twee hele dagen en is gepland op 10 en 11 oktober. De training vindt plaats in De Observant in Amersfoort. Hiervoor wordt nog een uitnodiging verstuurd aan de trainers Krachtwerk die gaan deelnemen. Nadat de trainers Krachtwerk zijn getraind, ontvangen zij een certificaat van Van Montfoort. Vervolgens organiseren de landsdelen zelf de trainingen. Instellingen die geen Veerkrachttrainer hebben kopen de training in. De trainerskosten worden dan vergoed volgend de standaardformule 70 euro per uur (exclusief voor- en na-bereiding en reistijd). De basistraining Veerkracht die de trainers Veerkracht gaan uitvoeren is gericht op kennis, basishouding en vaardigheden. Door middel van kennisoverdracht, opdrachten en oefeningen maken de hulpverleners kennis met de belangrijkste aspecten van veerkracht en leren zij deze toe te passen. De basistraining is uitgetest in de pilotinstellingen. De basistraining duurt twee dagen. Landelijk coördinatiepunt Vanwege het succesvol verlopen van de landelijke coördinatie van de trainingen Krachtwerk wordt er wederom een landelijk coördinatiepunt ingericht opdat gemonitord wordt hoe de trainingen verlopen, assistentie verlenen indien een instelling moeite heeft met het vinden van een trainer en voor het verzamelen van kengetallen en inhoudelijk feedback. Het landelijk coördinatiepunt zal vanaf 15 oktober operabel zijn. Meer informatie over het landelijk coördinatiepunt volgt op 24 september tijdens de eerste ondersteuningsbijeenkomst. Uit de ervaringen met Krachtwerk en uit de ervaringen uit de pilots is gebleken dat hulpverleners en trainers behoefte hebben aan terugkomdagen/opfrisdagen. Hier zal nog een voorstel voor opgesteld worden, te bespreken in de stuurgroep Projecten. Hoeveel trainers Krachtwerk gaan we tot trainer Veerkracht bijscholen? Op basis van een inventarisatie in de landsdelen is het advies om per landsdeel in ieder geval de volgende aantallen te hanteren: Landsdeel Noord: Landsdeel Oost: Landsdeel Mid-West: Landsdeel Zuid-Holland: Landsdeel Zuid: 1 trainer Veerkracht. 2 trainers Veerkracht. 3 trainers Veerkracht. 3 trainers Veerkracht. 3 trainers Veerkracht. Er zijn 23 trainers Krachtwerk opgeleid. Vanuit het Verbeterplan Vrouwenopvang kan 1 groep van maximaal 12 trainers gefinancierd worden (bijscholen tot trainer Veerkracht). De verwachting is dat meer dan 12 trainers Krachtwerk bijgeschoold willen worden tot trainer Veerkracht. Indien er zich meer dan 12 trainers Veerkracht aanmelden wordt een tweede trainingsklas georganiseerd. Met de stuurgroep Projecten is afgesproken dat de kosten die gemoeid gaan met een eventuele extra trainingsklas te delen onder de instellingen die deelnemen aan de train-de-trainer. Zo geven we iedere trainer Krachtwerk de gelegenheid om zich bij te scholen. De extra kosten die hiermee gemoeid gaan zijn ongeveer 200 euro per instelling (die in een trainer Krachtwerk in huis heeft). Aanvullend 'keuzemenu' Naast de basistraining komt er nog een 'menukaart' met daarin suggesties voor aanvullende trainingen, die de instellingen zelf moeten inkopen of die je per landsdeel inkoopt. Bijvoorbeeld: Uit de pilots is gebleken dat de hulpverleners meer kennis en deskundigheid nodig hadden in het werken met de KIPPPI screener. Ism KIPPPI is er nu een speciale training voor de vrouwenopvang ontwikkeld, die ingekocht kan worden

7 Op dit keuzemenu komen nog een tweetal aanvullende modules te staan. Een module ontwikkeld door Kadera: Veerkrachttraining organisatiebreed. Een module om iedereen in de organisatie te informeren over wat werken met Veerkracht inhoudt. Hiervoor is materiaal ontwikkeld dat aan de trainers en projectleiders Veerkracht wordt overgedragen. Een tweede module, 'ontwikkelingspsychologie, ontwikkeld door Kompaan en de Bocht. De pilots hebben uitgewezen dat veel hulpverleners extra deskundigheid nodig hebben op het gebied van ontwikkelingspsychologie. Hier is materiaal voor ontworpen dat aan de trainers en projectleiders Veerkracht wordt overgedragen. Daarnaast is er nog een aanvullende oefening voor het leren werken met de Driehuizenmethode ontwikkeld door Kompaan en de Bocht. Deze extra oefening wordt ook overgedragen. Vooruitblik: Borgingsfase na de implementatiefase Als alles volgens plan verloopt, is Veerkracht in april 2013 landelijk geimplementeerd en is het volgende aandachtspunt de Kwaliteitsbewaking en borging Veerkracht. Er zijn verschillende mogelijkheden voor het borgen van een methodiek, van beperkt tot uitgebreid. Voor welke optie gekozen wordt hangt vaak samen met het type methodiek, de fase van ontwikkeling waarin de methodiek verkeert en van het eigenaarschap. Veerkracht kunnen we beschouwen als een methodiek in ontwikkeling, bovendien is Veerkracht een brede methodiek en geen specifieke interventie. Er zal in de komende periode een beperkte borgingsvariant voor Veerkracht uitgewerkt worden. Daarna zal de borgingsvariant verder uitgebouwd worden. Meestal duurt het enkele jaren voor een methodiek zich uitgekristalliseerd heeft. Tijdens dit proces is van belang om de ervaringen met de methodiek te volgen en de methodiek aan te passen aan de hand van de ervaringen. Hoe we het werken met Veerkracht gaan volgen, hoe en wanneer we inhoudelijke bijstellingen gaan maken en hoe we de kwaliteit kunnen bewaken, wordt met de stuurgroep Projecten en het Platofrm Vrouwenopvang besproken. Dit zijn ook agendapunten voor tweede ondersteuningsbijeenkomst in januari Omdat er voor Veerkracht geen systeem is van licenties, modelgetrouwheidsschaal etc. bestaat er een risico dat Veerkracht door de tijd heen verwatert en dat iedere instellingen zijn eigen 'Veerkrachtvariant' maakt. Om dit risico te verkleinen wordt er momenteel gewerkt aan een kader voor kwaliteitsbewaking, afgestemd op Krachtwerk: Het formulier van Krachtwerk ' beoordelen actieplan' wordt aangepast aan Veerkracht. Een advies tav de werkbegeleiding/het werkoverleg met de hulpverleners die direct met de kinderen werken. Een formulier voor de evaluatie van Veerkracht, afgestemd op de kerndoelen van Veerkracht. Een handleiding voor het gebruik van deze formulieren/documenten. Deze documenten zijn onderdeel van het landelijke implementatieplan dat uitgereikt wordt aan de projectleiders Veerkracht van de instellingen - 7 -

8 Bijlage 1 Kerndoelen, kernactiviteiten en werkprincipes van Veerkracht Veerkracht heeft de volgende kerndoelen geformuleerd die zich richten op het kind, de ouders en het systeem: 1. Veerkracht heeft als doel de veiligheid en de ontwikkeling van het kind te herstellen en te optimaliseren (fysiek, emotioneel en sociaal). 2. Veerkracht heeft als doel de ouders te ondersteunen bij opvoeding en ouderschap na geweld. 3. Veerkracht heeft als doel het systeem te ondersteunen bij het herstellen van een leven zonder geweld. Uit deze doelen volgen de volgende kernactiviteiten van Veerkracht: 1. Intake voor ieder kind Voor elk kind dat in de opvang binnenkomt is aandacht in de intake. De moeder wordt, liefst al bij de aanmelding, geïnformeerd over de aandacht en zorg die de vrouwenopvang heeft voor de kinderen. De intake omvat de kennismaking met moeder en kind(eren), waarin expliciet wordt stilgestaan wordt bij elk van de kinderen. Daarnaast zijn er contact/gesprekken met het kind zelf (afhankelijk van de leeftijd van het kind). Onderdeel van Veerkracht is het uitvoeren van een screening. Doel van de screening is om vast te stellen of er mogelijk bij het kind sprake is van psychische problemen, gedragsproblemen en lichamelijke problemen. Het screeningsinstrument gebruik je als hulpmiddel om aanwijzingen te Voor de screening van kinderen worden in de vrouwenopvang twee instrumenten ingezet: KIPPPI (Kort Instrument voor de Psychologische en Pedagogische Probleem Inventarisatie) voor kinderen van 0 8 jaar. Aan de KIPPPI screener zijn kosten verbonden. Zie bijlage 6 CRIES (Kinder Schokverwerkingslijst) voor kinderen vanaf 8 jaar. Aan de CRIES screener zijn geen kosten verbonden. 2. Contact met de vader Uitgangspunt is dat de vader van het kind betrokken wordt bij de begeleiding van het kind, mits de veiligheid en ontwikkeling van het kind, moeder en hulpverlening gewaarborgd worden. Er wordt zo snel mogelijk na binnenkomst contact opgenomen met de vader, waarbij gemeld wordt dat het kind veilig is. In de contacten staat veiligheid, de rol als vader, de rol als ouders en de omgang tussen kind en vader centraal. 3. Veiligheidsplan Een belangrijk doel is dat geen kind de vrouwenopvang uitgaat zonder veiligheidplan. Elk kind komt uit een situatie van dreiging en geweld, ook als het kind hier niet direct bij betrokken was. Omdat het regelmatig voorkomt dat een moeder met haar kinderen voortijdig vertrekt uit de opvang, is er vanaf het begin aandacht voor de veiligheid van het kind na de opvang. Ook binnen de opvang blijven de medewerkers te allen tijde alert op de veiligheid. Veiligheid wordt bedoeld in de brede betekenis van het woord: het gaat niet alleen om de fysieke, maar ook de emotionele veiligheid van het kind en kansen voor ontwikkeling in de opvang en na de periode van de opvang. 4. Screening Een screening van het kind, om vast te stellen of er bij het kind mogelijk sprake is van psychische of gedragsproblemen, maakt deel uit van de zorg voor kinderen in de vrouwenopvang. Aan de hand van de voor Veerkracht geselecteerde screeningsinstrumenten wordt het kind gericht geobserveerd en wordt samen met de ouder(s) het screeningsformulier ingevuld. De uitkomsten worden besproken met de ouder(s) en vertaald naar aandachtspunten in de opvoeding. 5. Aandacht voor de opvoeding- en leefsituatie van het kind Zolang het kind in de vrouwenopvang verblijft, is dat zijn woon- en leefsituatie. De medewerkers van de vrouwenopvang zijn zich hiervan bewust en werken samen met de ouders aan een leef- en opvoedklimaat waarin kinderen zich veilig en prettig voelen en waar ruimte is voor hun gevoelens en wensen. 6. Betrekken van hulpbronnen uit het netwerk Van elk kind wordt het netwerk (de niet professionele hulpbronnen) in kaart gebracht. Waar mogelijk worden personen geactiveerd om een ondersteunende rol voor het kind/het gezin te vervullen. Waar - 8 -

9 noodzakelijk worden meer professionele hulpbronnen betrokken ter waarborging van veiligheid en/of ontwikkeling van het kind binnen dit gezin. 7. Actieplan en begeleiding Na de eerste periode stellen het kind en de ouder(s) samen met de kinderhulpverlener een actieplan voor het kind op. In dit actieplan zijn de gewenste doelen uitgewerkt in acties. Het plan is toekomstgericht en vormt de leidraad voor de begeleiding van het kind. Er is aandacht voor de verwerking van wat het kind meegemaakt heeft, het versterken van het gevoel van veiligheid, het (zelf)vertrouwen en eigenwaarde en vooral het opdoen van positieve ervaringen. 8. Ondersteuning van ouders Aandacht voor de veiligheid en ontwikkeling van het kind betekent aandacht voor en ondersteuning van de ouders. Zij hebben de verantwoordelijkheid voor een veilige situatie voor het kind. Daarom is ondersteuning van de ouders een expliciet onderdeel van Veerkracht, naast het stilstaan bij hun taak en verantwoordelijkheid als opvoeder. De ondersteuning is gericht op veiligheid, ouderschap en opvoeding en het helpen van het kind bij de verwerking van zijn ervaringen. De kernactiviteiten geven weer wat essentiële elementen van Veerkracht zijn, waar altijd aan gewerkt moet worden. De kinderhulpverlener kan daarbij naar keuze gebruikmaken van verschillende hulpmiddelen die in Veerkracht te vinden zijn Specifiek voor Veerkracht gelden de volgende werkprincipes: 1. Veiligheid staat voorop. Het cruciale werkprincipe van Veerkracht. De veiligheid en bescherming van moeder en kind, gekoppeld waar mogelijk aan het systeem, vormen de eerste prioriteit in de Vrouwenopvang. Daarbij gaat het niet alleen om fysieke veiligheid, maar ook om emotionele veiligheid. 2. Ontwikkeling staat centraal. Kijken en denken vanuit de ontwikkeling van het kind biedt de mogelijkheid om na te gaan wat het kind nodig heeft, wat de positieve factoren zijn en in welke mate het kind in zijn ontwikkeling wordt bedreigd. 3. Respecteer en ondersteun de ouders. De moeder is tijdens het verblijf de belangrijkste persoon voor de kinderen. Daarnaast zoeken medewerkers van de vrouwenopvang, mits de veiligheid dat toelaat, contact met de vader van het kind en betrekken hem bij de begeleiding van het kind. De rol van de medewerkers is ondersteunend en aanvullend. Zij bekritiseren of bevoogden ouders niet, maar richten zich op hun ouderschap. 4. Toon begrip voor elk gezinslid. Medewerkers hebben aandacht voor ieders kant van het verhaal. Zij erkennen en benutten het perspectief van de verschillende betrokkenen en nadrukkelijk het perspectief van het kind zelf. Zij hebben respect voor gevoelens van loyaliteit bij het kind naar beide ouders. 5. Werk samen met de persoon, niet met het probleem. Medewerkers gaan een werkrelatie aan met de leden van een gezin, zonder problemen of tekortkomingen op enigerlei wijze te vergoelijken. 6. Werk samen met de ouders, ook wanneer de veiligheid in het geding is. Ook als een vorm van sturing nodig is in verband met de veiligheid van het kind, streven medewerkers naar samenwerking en partnerschap met ouders. Medewerkers erkennen dat sturing en samenwerking naast elkaar kunnen bestaan. 7. Zoek de positieve factoren en krachten. Elk gezin heeft sterke kanten en beschermende factoren, hoe groot de problemen ook zijn. Daarnaast zijn er altijd hulpbronnen te vinden in het netwerk. Medewerkers sluiten aan bij de krachten van het systeem en mobiliseren hulpbronnen. 8. Formuleer doelen in de taal van het kind en het gezin. Medewerkers sluiten aan bij de wensen, de doelen en het niveau van het kind en zijn systeem. Ze richten zich op kleine, haalbare doelen en vieren de successen. De doelen hebben betrekking op de veiligheid en ontwikkeling van het kind en worden zoveel mogelijk in de taal van het kind en de ouder geformuleerd. 9. Oordeel niet. Medewerkers verwarren feiten niet met meningen. Ze onthouden zich van een oordeel en erkennen dat anderen de feiten anders kunnen waarnemen en/of interpreteren

10 Bijlage 2 Inschrijfformulier Veerkracht Naam instelling: Wij maken hierbij kenbaar dat we deelnemen aan de implementatiefase van Veerkracht. De naam van onze projectleider Veerkracht is: Zijn/haar contactgegevens zijn: Telefoonnummer: Wij hebben (een) trainer(s) Krachtwerk die bijgeschoold willen worden tot trainer Veerkracht: De naam van de trainer(s) Krachtwerk is (zijn): Zijn/haar contactgegevens zijn: Telefoonnummer: Ondertekend op: Door: Graag het ondertekende formulier aan het bureau van de Federatie Opvang sturen op uiterlijk 20 september 2012, aan: secretariaatfo@opvang.nl of faxen aan: +31(0)

11 Bijlage 3 Competenties en rollen van de interne projectleider Veerkracht De projectleider coördineert de implementatie in de instelling en onderhoudt de landelijke contacten. De projectleider is het gezicht naar de landelijke projectleiding De projectleider is verantwoordelijk voor de terugkoppeling van het verloop van de implementatie in de landsdeeloverleggen. De projectleider kan op regelmatige basis contact onderhouden met het lid van het Verbeterteam uit de eigen regio opdat knelpunten en andere signalen ook op deze wijze bij het Verbeterteam terecht komen. De projectleider houdt de implementatiemonitor Veerkracht bij ism het lid van het Verbeterteam uit de eigen regio. De projectleider is in staat te rapporteren, verslag uit te brengen en kan organisatieoverstijgend denken. De projectleider onderhoudt nauwe contacten met de uitvoerende professionals en is alert op de behoeften van de professionals opdat zij met Veerkracht kunnen werken. De projectleider is sensitief voor de randvoorwaarden en mogelijkheden van de pilotorganisatie opdat Veerkracht geïmplementeerd kan worden. De projectleider onderhoudt daartoe contacten met het management, staf-/beleidsafdeling en de hulpverleners zelf. Bijlage 4 Taken en rollen van de professionals die met Veerkracht gaan werken De professionals moeten in de huidige situatie al bevoegd zijn om met kinderen te werken, zij zijn bijvoorbeeld kinderwerker, kinderhulpverlener, casemanager, etc. De professionals gebruiken in de dagelijkse werkzaamheden Veerkracht, ingezet als begeleidingsmethodiek voor de kinderen. De professionals letten in het bijzonder op hoe de praktische aansluiting tussen Veerkracht en andere primaire werkprocessen in de instelling verloopt

12 Bijlage 5 Kostprijsberekening Veerkracht De kostprijsberekening met begeleidende brief heeft u ontvangen op 28 juni In algemene zin kan gesteld worden dat de introductie van Veerkracht binnen de vrouwenopvang per traject circa 54 uur extra vraagt. We gaan daarbij uit van een gemiddeld uurtarief van 60,- (zie het rekenvoorbeeld hieronder). Voor de implementatie van Veerkracht gelden de volgende investeringen. Implementatiekosten Incidenteel (opstartfase): - Voor een goede implementatie van Veerkracht is het belangrijk dat iedere instelling een eigen projectleider Veerkracht aanstelt. Deze projectleider draagt zorg voor de implementatie in de organisatie en is linking-pin naar het Verbeterteam en de landelijke projectleiding. - De trainers Krachtwerk worden bijgeschoold tot trainer Veerkracht (hiervoor wordt nog een inventarisatie uitgezet). Dit betekent dat alleen de instellingen met een trainer Krachtwerk de trainer afvaardigen naar de train-de-trainer Veerkracht. - De trainers Veerkracht geven vervolgens de basistraining Veerkracht aan de instellingen. De trainers Veerkracht worden vervolgens ingekocht door de instellingen die geen trainer in huis hebben. Uren implementatie Veerkracht tot 1 mei Totaal Projectleider Veerkracht inzet tot 1 mei 2013 Variabele uren I. Scholing: Train-de-trainer Veerkracht voor trainers Krachtwerk, inclusief 8 uur voorbereidingstijd Uren per basistraining Veerkracht: II. Inzet trainer, inclusief 4 uur voorbereiding 8 III. Inzet per te trainen (kinder)hulpverlener, inclusief 4 uur voorbereiden IV. Ondersteuningsbijeenkomsten projectleider Veerkracht en trainer Krachtwerk Jaarlijks terugkerende kosten bijscholing: Zie de kostprijs hierboven. Training/bijscholing: - Trainers Veerkracht: 8 uur per jaar (opfristraining). - Begeleiders/kinderhulpverleners: 8 uur per jaar (opfristraining). 7 Uitgangspunt is dat de implementatieperiode afgerond is op 1 mei Indien u geen trainer Krachtwerk/Veerkracht in huis heeft, koopt u deze in

13 Rekenvoorbeeld Als u één projectleider Veerkracht, één trainer Krachtwerk/Veerkracht en 5 medewerkers (kindbegeleiders) heeft, is de investering als volgt: 2012: 204 uur (1 x 52; 1 x 24; 1 x 20; 5 x 20; 2 x 4); 2013: 84 uur (1 x 68; 1 x 8; 2 x 4); Vanaf 2014: 48 uur per jaar (1 x 8; 5 x 8), structureel. Aantal extra uren per traject per kind We gaan uit van een gemiddeld traject van 6 maanden. Voor de eerste 2 maanden mag verwacht worden dat 4 uur extra inzet benodigd is, de daaropvolgende 2 maanden gaat het om 2 uur. Verwacht mag worden dat de laatste 2 maanden geen extra inzet benodigd is. In totaal betreft het hierbij 54 uur: 9 (weken) x 4 uur = 36 uur; 9 (weken) x 2 uur = 18 uur. Functiebeschrijving kindbegeleider/kinderhulpverlener Er is nu sprake van een grote variatie in inzet van begeleiding van kinderen binnen de verschillende instellingen voor vrouwenopvang. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat enkele instellingen voor vrouwenopvang een jeugdzorg-erkenning hebben, de meeste anderen niet. Verder heeft het te maken met de inrichting van de organisatie. In de ene instelling wordt alleen met casemanagers gewerkt, in de andere met kinderhulpverleners en bijvoorbeeld groepswerkers. Ook verschillen taken en functie per kinderhulpverlener. Er bestaat daarom geen specifieke functie(beschrijving) voor kinderhulpverlener. Rekenvoorbeeld Op basis van de functiematrix uit de CAO-Welzijn is functieschaal 8 het meest logisch. Voor een gemiddelde berekening gaan we uit van salarisschaal 8, trede 10. Het betreft daarbij een bedrag van 2.973,-. Om het salaris op jaarbasis te berekenen, dient dit bedrag vermeerderd te worden met 12 (aantal maanden), 1,08 (vakantiegeld), 1,083 (eindejaarsuitkering) en 1,22 (sociale lasten). De verwachting is dat het percentage sociale lasten het komende jaar zal toenemen. Daarnaast wordt een opslag voor overige personeelskosten van 10% gehanteerd. Dat komt neer op een bedrag van ,-. Uitgangspunt: productieve uren per jaar. Dat betekent dat het kale uurtarief afgerond 42,- bedraagt ( / 1.350). Hierop komt nog een opslag van 60% in verband met huisvesting, automatisering, et cetera. Uiteraard zal dat percentage per instelling verschillen. Het uurtarief komt daarmee neer op minimaal 60,- (tot 70,-) per uur. Totale kosten In 2010 zijn er kinderen tot en met 17 jaar binnen de vrouwenopvang opgevangen

14 Op basis van de gemiddelde extra kosten per traject ( 2.500,-) gaat het om een extra bedrag van ruim 9 miljoen op jaarbasis. Indien het aantal meegenomen kinderen per instelling bekend is, kan per instelling deze berekening eenvoudig gemaakt worden

15 Bijlage 6 Kosten werken met de screener KIPPPI Onderdeel van Veerkracht is het uitvoeren van een screening. Doel van de screening is om vast te stellen of er mogelijk bij het kind sprake is van psychische problemen, gedragsproblemen en lichamelijke problemen. Het screeningsinstrument gebruik je als hulpmiddel om aanwijzingen te krijgen over welke zorg of hulp het kind nodig heeft. Welke screeners worden ingezet Het functioneren van het kind hangt direct samen met het gedrag van de ouder(s) en de opvoedingssituatie. De opvoedsituatie wordt in kaart gebracht met de Krachteninventarisatie Opvoeding. Om zicht te krijgen op de kinderen zijn aanvullend daarop screeningsinstrumenten geselecteerd die als doel hebben in kaart te brengen hoe het met het kind gaat. Op deze wijze kom je tevens met ouders in gesprek over hun kind, hun zienswijze op het welzijn van het kind en de opvoedingsvaardigheden. Voor de screening van kinderen worden in de vrouwenopvang twee instrumenten ingezet: KIPPPI (Kort Instrument voor de Psychologische en Pedagogische Probleem Inventarisatie) voor kinderen van 0 8 jaar. Aan de KIPPPI screener zijn kosten verbonden. CRIES (Kinder Schokverwerkingslijst) voor kinderen vanaf 8 jaar. Aan de CRIES screener zijn geen kosten verbonden. KIPPPI is een instrument dat breed het functioneren van het kind in kaart brengt, de CRIES spitst zich toe op symptomen van posttraumatische stress. Kinderen vanaf 8 jaar worden in principe alleen gescreend met de CRIES en krijgen dus niet de brede screening die jongere kinderen met de KIPPPI krijgen. Voor de meeste kinderen vanaf 8 jaar zal dit naar verwachting voldoende zijn. Mochten er bij een kind van 8 jaar of ouder vragen en twijfels zijn op het gebied van het algemene functioneren, dan kan overwogen worden om ook de KIPPPI bij dit kind te gebruiken. KIPPPI b.v. ontwikkelt sinds 1985 methoden voor de vroegsignalering van psychosociale problemen bij kinderen. Op basis van onderzoeks- en gebruikerservaringen worden de screeners jaarlijks geactualiseerd. Aan het werken met de KIPPPI screeners zijn kosten verbonden. De kosten bestaan uit: 1. Abonnementskosten. 2. Kosten voor de KIPPPI formulieren. Ad 1) Het abonnement geeft de mogelijkheid om KIPPPI producten te bestellen in de meest recente versie: updates en nieuwe releases. Dit betreft zowel kleine updates als intensievere upgrades een aanvulling of uitbreidingen op de methode. Op deze manier houden wij steeds gelijke tred met de ontwikkelingen die KIPPPI heeft gesignaleerd en heeft vertaald en toegepast in de screeners. Het bureau van de Federatie Opvang zal voor de vrouwenopvanginstellingen die Veerkracht implementeren een groepsabonnement afsluiten waardoor de kosten zo laag mogelijk gehouden worden. Het abonnement heeft een looptijd van 12 maanden. De Federatie Opvang zal voor 2012 en 2013 nagaan welke instellingen gebruik willen blijven maken van de KIPPPI screeners. Voor de jaren daarna worden nieuwe afspraken gemaakt afhankelijk van de uitkomsten mbt de landelijke borging van de traininsginfrastctuur

16 De abonnementskosten in bedragen 1.400,- (o.v.b.) per jaar exclusief BTW. Dit bedrag zal verdeeld worden over de instellingen die met Veerkracht gaan werken. Uitgaande van 25 instellingen die met Veerkracht gaan werken zal het bedrag 56,- per instelling zijn, exclusief BTW. U ontvangt hiervoor een aparte factuur. Ad 2) Daarnaast zijn er kosten verbonden aan de KIPPPI formulieren: De prijzen voor de KIPPPI formulieren zijn voor KIPPPI-abonnees als onderstaand: Oplage stuks van 1 formulier: 1,00 per stuk Oplage > stuks van 1 formulier: 0,90 per stuk Oplage > stuks van 1 formulier: prijs op aanvraag Deze prijzen zijn van toepassing bij bestelling ineens, bij een minimale hoeveelheid van 50 stuks per formulier. Prijzen zijn exclusief BTW en handling en transportkosten. Voor 2012 en 2013 wordt de bestelling van de KIPPPI formulieren centraal via het bureau van de Federatie Opvang uitgevoerd. Daarna maken we nieuwe afspraken, afhankelijk van de uitkomsten van alle ontwikkelingen mbt landelijke borging van de trainingsinfrastructuur Let op: In het abonnement dat de Federatie Opvang met KIPPPI afsluit wordt niet opgenomen: de kosten voor alle aanvullende producten die u bestelt bij KIPPPI zoals aanvullende handleidingen en brochures