Innovatiegericht inkopen SBIR Ruimtevaart. Voorlopige resultaten

Transcriptie

1 Innovatiegericht inkopen SBIR Ruimtevaart Voorlopige resultaten

2 Inhoudsopgave voorwoord Wat is SBIR Afgeronde SBIR trajecten SBIR Satellietdatagebruik bij inspecties Lopende SBIR trajecten SBIR Satellietdatagebruik voor natuurrandbeheersing SBIR Satellietdatagebruik bij droogte-inspectie en monitoring van kades SBIR Geïntegreerde satelliet value adding diensten voor de sector Agro & Voedselzekerheid SBIR Geïntegreerde satelliet value adding diensten voor Stedelijke ontwikkeling in delta s SBIR Geïntegreerde satelliet value adding diensten voor de sector Energie Mogelijke toekomstige SBIR trajecten

3 Small Business Innovation Research Ruimtevaart Ruimtevaart fascineert, inspireert en innoveert. Het leven van mensen en de activiteiten van bedrijven en wetenschappers raken steeds meer verbonden met informatie vergaard door satellieten en andere uitingen van de ruimtevaart. Of het nu gaat om weersvoorspellingen, televisie-uitzendingen, telecommunicatie, navigatie van (vracht-)auto s, schepen en vliegtuigen of om het monitoren van het milieu, precisielandbouw of veiligheidskwesties, ruimtevaart speelt een steeds grotere rol, veelal zonder dat mensen daar stil bij staan. Ruimtevaart staat steeds meer ten dienst van maatschappelijke uitdagingen op het gebied van milieu, klimaat, weer, energie, landbouw, logistiek, medische zorg, veiligheid, defensie en tal van andere terreinen. In 1982 trad in de VS de Small Business Innovation Development Act in werking. Dat leidde tot het Small Business Innovation Research (SBIR)-programma in de VS. Via het SBIRprogramma zet de Amerikaanse overheid maatschappelijk relevant innovatief onderzoek uit bij kleine bedrijven. Met resultaat. Toonaangevende bedrijven zijn ooit gestart met een SBIRopdracht, zoals telecombedrijf Qualcomm en softwareproducent Symantec. De laatste jaren valt een kanteling waar te nemen naar een meer vraaggerichte benadering: de investeringen worden gestuurd door de behoeften van mensen, bedrijven, kennisinstellingen/wetenschappers en overheden. Meer centraal komt te staan welke maatschappelijke uitdagingen moeten worden aangepakt. Het oplossen van maatschappelijke vraagstukken en het ontwikkelen van nieuwe technologische mogelijkheden zijn sterk complementair aan elkaar. Datzelfde geldt voor het creëren van ruimte-infrastructuur - zoals satellieten - en de benutting van satellietdata. Het één is afhankelijk van het ander. De overheid ondersteunt en stimuleert deze vraaggerichte benadering. De markt voor diensten gebaseerd op toepassingen van satellietdata is sterk in ontwikkeling. Het aanbod aan satellietdata en mogelijke toepassingen groeit de komende jaren sterk. se bedrijven en kenniscentra hebben afgelopen jaren fors geïnvesteerd in kennisontwikkeling om de overheid te ondersteunen bij het implementeren van deze diensten. Dit biedt kansen om nieuwe diensten te ontwikkelen en nieuwe markten aan te boren in en (ver) daarbuiten. In 2015 is Innovatiegericht inkopen Ruimtevaart gestart met SBIR als financieringsinstrument. Om een versnelling tot stand te brengen in het gebruik van satellietdata bij overheden en in de samenleving heeft het NSO innovatiegericht inkopen ruimtevaart (SBIR) geïntroduceerd. De financiële middelen hiervoor komen uit het nationaal flankerend ruimtevaartbeleid van het ministerie van EZ. Een jaar later is het tijd om de eerste resultaten te delen en de huidige lopende trajecten in beeld te brengen. Dit alles om de werking van het SBIR ruimtevaart onder de aandacht te brengen en de meerwaarde van satellietdata in de samenleving zichtbaar te maken. In korte tijd blijkt de ruimtevaart sector op zeer verschillende terreinen in staat om op basis van satelliet data nieuwe producten, diensten en werkwijzen te ontwikkelen en in de markt te zetten. Zo helpt het gebruik van satellietdata bij het efficiënter en effectiever uitvoeren van verschillende inspecties bij de NVWA. En biedt het verbeterde vegetatiekaarten als input voor het natuurbrandingsbestrijdingsmodel voor de se brandweer waardoor deze branden beter gecontroleerd of zelfs voorkomen kunnen worden. Naast deze toepassing kan de techniek ook andere doelen bieden. Zo kan de toepassing van satellietdata voor dijkmonitoring ook worden gebruikt om de stevigheid te controleren van gebouwen, bruggen, olietanks, viaducten en industriële pijpleidingen. We hopen bij NSO dat dit soort voorbeelden u inspireert om zelf ook na te denken over de mogelijke meerwaarde van satellietdata bij overheden en in de samenleving. Als kleine of grote ondernemer, of als vertegenwoordiger van de overheid. Om samen te werken aan duurzame economische groei en het gebruik van satellietdata in te stimuleren.

4 Wat is SBIR Innovatiegericht inkopen Innovatiegericht inkopen bij de overheid is het actief op zoek gaan naar innovatie of ruimte laten voor innovaties in het inkoopproces. Het is dus iets anders dan innovatief aanbesteden: het vernieuwen van het aanbestedingsproces. De meest gestelde vraag is een even simpele als logische: waarom zou de overheid innovatiegericht willen inkopen? Het antwoord is: omdat de overheid meer vragen met krimpende budgetten moet oplossen. Door de jaren heen zien we dat innovaties leiden tot betere oplossingen, tegen lagere kosten. Denk bijvoorbeeld aan het digitale loket: dat zowel de burger als de overheid tijd en geld scheelt. Vanuit het ministerie van Economische Zaken geloven we dat een overheid die innovaties beloont ook de thuismarkt van innovatieve bedrijven versterkt en daarmee hun exportpotentieel. Een klassieke win-win situatie. Als de op te lossen maatschappelijke vraag het uitgangspunt is, dan is het ook uitermate belangrijk om deze goed te formuleren. Dat is het beginpunt en niet zoals nog wel eens gedacht wordt - een innovatie of een innovatieve oplossing. Een vraag wordt verscherpt in samenwerking met kennisinstellingen, bedrijven en gebruikers. Een goed geformuleerde vraagstelling geeft ruimte binnen een helder kader. Wat zijn de instrumenten van innovatiegericht inkopen? De samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen moet natuurlijk leiden tot daadwerkelijke toepassing en opschaling van innovaties. Pas dan worden maatschappelijke opgaven opgelost en de concurrentiekracht van het se bedrijfsleven versterkt. Dat is een langdurig en soms taai proces. Het omvat meer dan een aanbesteding of een éénmalige inkoop. Om dit in de praktijk te realiseren, zijn instrumenten voor innovatiegericht inkopen ontwikkeld. In onderstaande figuur staan de mogelijkheden op het gebied van innovatiegericht inkopen, van strategievorming op maatschappelijke opgaven tot daadwerkelijke inkoop. Innovatiegericht inkopen start ver voor de aanbesteding, met een strategische verkenning en een beleid op innovaties. Dit gebeurt door te bevorderen dat innovaties vaker toegepast worden. Ook het laten ontwikkelen en testen van innovaties kan deel uitmaken van innovatiegericht inkopen. Uiteraard is het wel van belang om de ontwikkelde innovaties uiteindelijk te implementeren in een goede aanbesteding. Onderaan de figuur staan de activiteiten van de overheid, bovenaan de instrumenten innovatiegericht inkopen. Het SBIR-programma is een beproefde methode die zijn oorsprong vindt in de Verenigde Staten. Met dit instrument daagt de overheid het bedrijfsleven uit om innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken te ontwikkelen en te vermarkten. SBIR is voor de overheid een goede manier om een specifiek maatschappelijk probleem op te lossen of een gewenste transitie te versnellen. SBIR wordt ingezet als er nog geen kant-en-klare producten beschikbaar zijn die een bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van het probleem. Als er een innovatietraject met onderzoek- en ontwikkeling nodig is voordat producten beschikbaar komen en op de markt kunnen worden gebracht. Verkenningsfase Maatschappelijk probleem Oplossing met behulp van satellietdata Continu Fase 1 haalbaarheid Techniek markt organisatie +/- 4 maanden Fase 2 onderzoek ontwikkeling prototype testserie of demonstratie +/- 6 maanden Fase 3 Integratie werkproces launching customer Marktrijp maken Commercializering

5 SBIR als methodiek in innovatiegericht inkopen SBIR maakt gebruik van de uitzonderingsmogelijkheden in de aanbestedingsregelgeving voor het aanbesteden van onderzoek en ontwikkeling. Daarmee is SBIR een aanbestedingsmethodiek en geen subsidieregeling, zodat het staatssteunkader niet van toepassing is. Omdat het om een aanbesteding gaat, krijgen alle bedrijven een kans. De praktijk leert dat vooral MKB van deze mogelijkheden gebruik maakt. Uit evaluaties blijkt dat het een belangrijk middel is om het MKB te stimuleren. SBIR gaat uit van de overheid als kennisvrager die vernieuwende ideeën van bedrijven wil uitlokken voor het oplossen van maatschappelijke problemen. Door een open oproep te doen, wil de overheid nieuwe partijen betrekken bij het vinden van oplossen van deze problemen. Een SBIR vraag kan vrij specifiek zijn, zoals bijvoorbeeld bij Digidijk, namelijk ontwikkel innovatieve oplossingen voor het meten van de onderhoudstoestand van dijken of heel generiek ontwikkel vernieuwende biobased oplossingen. Iedere SBIR variant verloopt in 3 fases: Een haalbaarheidsfase tussen en euro Een ontwikkelfase tussen euro Een marktfase die voor rekening van het bedrijf zelf komt. Wel zet NSO waar mogelijk haar netwerk in om marktpartijen te ondersteunen, meestal in samenwerking met de vragende partij. Hoe zit het SBIR-proces in elkaar? Allereerst identificeert de overheid een specifieke uitdaging: een maatschappelijk vraagstuk dat met behulp van innovatieve oplossingen op basis van satellietdata kan worden aangepakt. De dialoog tussen overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven kan, lang voordat er sprake is van een aanbesteding, starten. Het is vooral belangrijk dat er een vraag van de overheid ligt, die vraagt om vernieuwing. Het vraagstuk zal in een vroeg stadium voorgelegd worden aan NSO, de markt en kennisinstellingen om te toetsten of de oplossing ligt in het gebruik van satellietdata en of deze technisch haalbaar is. Dit kan door markt-expert sessies te organiseren of door consultatie van de markt via NSO. In deze fase wordt ook de overheidsvraagstelling door de markt verder aangescherpt. Bij het voorleggen van dit soort vraagstukken aan de markt, kennisinstellingen en betrokken in een vroeg stadium is het uitermate effectief om de vragen van overheden te bundelen in markt- en expertsessies. Dat scheelt tijd en geld en geeft bovendien een beter signaal aan de markt, zeker als er nog maatwerk en ontwikkeling vereist is. Mocht er in een later stadium een aanbesteding plaatsvinden, dan is clustering van opdrachten in principe niet toegestaan. Dit is echter ook niet nodig. Sterker nog, meer opdrachten geeft het MKB grotere kansen en leidt tot diversificatie in de markt. In marktsessies gaat het om het verscherpen van overheidsvragen, het verkennen van het proces om tot innovaties te komen. Het verkennen van samenwerkingsverbanden die later eventueel tot consortia leidt. Een diepgaande analyse van technologieën is in dit stadium echt nog niet nodig. In de voortrajecten waarin de nadruk ligt op het wat en niet het hoe zijn in overheidsorganisaties de behoeftestellers leidend. Dat zijn meestal experts en projectleiders. Zij bepalen de vraag en bezitten inhoudelijke expertise. De vraagstelling (omvang van het probleem) bepaald de grote van de SBIR. Er zal vastgesteld moeten worden hoeveel voorstellen in fase 1 en hoeveel in fase 2 maximaal worden toegekend. Zowel de vragende overheid als NSO zullen budget moeten regelen. NSO zal hiervoor het ruimtevaart budget gebruiken. Het is de bedoeling dat ook de vragende overheid budget regelt. Naast het budget voor de SBIR zal de vragende overheid ook de middelen en het budget moeten regelen na de SBIR. Het SBIR traject zal een operationele dienst opleveren die daarna door de vragende overheid afgenomen zal worden. Hiervoor zullen de middelen geregeld moeten worden en zal er commitment afgegeven moeten worden vanuit het management. Nadat de vraagstelling is opgesteld, getoetst en aangescherpt door de markt en de technische haalbaarheid is aangetoond en de financiering is geregeld kan de oproep worden opgesteld. Deze zal daarna worden gepubliceerd waarbij de markt wordt uitgedaagd om met voorstellen te komen. Tussen de oproep en de sluitingsdatum voor het indienen van voorstellen zal er een informatiemiddag worden georganiseerd waarbij de vragende overheid de vraagstelling (probleem) toelicht en een uitleg geeft over het SBIR traject. De markt kan vragen stellen over de SBIR waarop de overheid antwoord geeft. Hiervan zal een nota van inlichtingen worden gemaakt en worden gepubliceerd. Vervolgens zullen de bedrijven in de gelegenheid gesteld worden om een voorstel voor fase 1 op te stellen en in te dienen. De voorstellen zullen door een beoordelingscommissie worden beoordeeld. De commissieleden zijn van de vragende overheid en NSO. De beoordelingscommissie maakt een verslag van de beoordeling en geeft een advies aan de directeur NSO die vervolgens de opdracht verstrekt aan de winnende bedrijven. Fase 1: haalbaarheidsonderzoek naar de innovatie De opdrachtgever besluit over opdrachtverlening van fase 1 - het haalbaarheidsonderzoek - aan de hoogst gerangschikte bedrijven. Deze bedrijven voeren een haalbaarheidsonderzoek naar hun innovatie. Daarin wordt gekeken of de innovatie technisch te ontwikkelen is, of er een markt voor is, wie de klanten zijn en wat er nog meer nodig is om van de innovatie een succes te maken. Fase 2: ontwikkeling van de innovatie Voor fase 2 gaan alle haalbare ideeën uit fase 1 opnieuw de competitie aan. De beoordelingscommissie adviseert ook in deze fase de opdrachtgever, die vervolgens besluit welke projecten een opdracht krijgen voor fase 2: het ontwikkelen van de innovatie. Deze bedrijven starten een onderzoeksen ontwikkelingstraject. Het eindresultaat is: een getest prototype, demonstratie, beperkte nulserie of proefproject van het product, het proces of de dienst. Fase 3: de innovatie vermarkten In fase 3 gaan de bedrijven hun product marktrijp maken. De overheid financiert deze fase niet. Deze fase biedt de overheid een uitgelezen kans om een stevige positie in te nemen als grote innovatiegerichte inkoper en om als eerste de nieuwe producten uit SBIR in te kopen en van de nieuwe mogelijkheden te profiteren. De gefaseerde aanpak van SBIR verkleint de risico s voor de overheid, aangezien alleen de beste en meest haalbare projecten het ontwikkelingstraject gefinancierd worden. Daarnaast stimuleert de overheid de ondernemer om aansluiting te zoeken bij een externe partij die de marktintroductie van de innovatie wil financieren. Dit bevordert in een vroeg stadium de betrokkenheid van een partij die zorg draagt voor de economische levensvatbaarheid van de innovatie en belang heeft in het slagen van de innovatie. De bedrijven die een opdracht krijgen voor fase 1 zullen een haalbaarheidsstudie uitvoeren. Fase 1 duurt +/- 4 maanden waarbij aan het eind een rapport, een presentatie van de resultaten en een voorstel voor fase 2 worden opgeleverd. Op basis van de presentaties, de rapporten en de voorstellen zal de beoordelingscommissie met een advies komen voor fase 2, de ontwikkelfase. De directeur NSO zal op basis van het advies de opdracht verstrekken aan de winnende bedrijven van fase 1 voor het ontwikkelen van een protoype en/of demonstratie. Fase 2 duurt +/- 6 maanden.

6 Met behulp van satellietdata kan de NVWA op een efficientere en effectievere manier inspecties uitvoeren op landbouw subsidies Afgeronde SBIR trajecten SBIR Satellietdatagebruik bij inspecties SBIR Satellietdatagebruik bij inspecties Fase 3: Integratie in werkproces Landmonitoring Landbouw Gebruiker en behoefte De vragende organisatie bij deze SBIR is de se Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). De se Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) is de autoriteit van het Ministerie van EZ op het gebied van het bewaken en controleren van diergezondheid, dierwelzijn, plantgezondheid, product- en voedselveiligheid. De divisie Landbouw en Natuur ziet onder andere toe op de naleving van regelgeving op primaire landbouwbedrijven en grondgebonden subsidie. Als ondernemers niet aan alle Start: Mei 2015 Eind: Feb randvoorwaarden voldoen krijgen ze minder subsidie. Voor het uitvoeren van bedrijfsinspecties wordt binnen deze divisie zoveel mogelijk gebruik gemaakt van risicoanalyse. Om de efficiëntie en effectiviteit van inspecties verder te verhogen is de inzet van Remote-Sensing (RS) mogelijk relevant. Probleemstelling: De NVWA hoopt dat het se bedrijfsleven een bijdrage kan leveren om de efficiëntie en effectiviteit van inspecties verder te verbeteren door de inzet van satellietdata. In deze setting is NVWA op zoek naar innovatieve en technologische oplossingen waarbij gebruik wordt gemaakt van satellietdata en nodigt NVWA het bedrijfsleven om met producten/diensten te komen gebaseerd op satellietdata voor drie sub-thema s: Vanggewas Plas-Dras Uitgestelde maaidatum Satellietdatagebruik bij inspecties Met behulp van satellietdata kan de NVWA op een efficientere en effectievere manier inspecties uitvoeren op landbouw subsidies Conclusies Alle betrokken aanbieders hebben aangetoond dat satellietdata een toegevoegde waarde heeft bij de drie sub-thema s en de efficiëntie en effectiviteit van inspecties verbetert Bij het sub-thema vanggewas kan met satellietdata voor het oogstmoment (periode) en het opkomen van het vanggewas goed in beeld gebracht worden. Bij het sub-thema uitgestelde maaidatum hebben de resultaten van de gedemonstreerde controle met satellietdata aangetoond dat eenvoudig bepaald kan worden welke percelen eerder zijn gemaaid dan voor de periode toegestaan is. Bij het sub-thema plas-dras is satellietdata uitermate geschikt om op perceel niveau te monitoren of deze onder water staat over een langere periode. De gedemonstreerde controle met satellietdata impliceert dat mogelijk slechts een klein deel van de aanvragen aan de voorwaarden voldeed. Huidge status De NVWA is momenteel bezig met een goede verkenning van de business case om de juiste afweging te maken en vast te stellen hoe ze verder willen; keuze tussen één van de 2 partijen, een combi of via een andere manier. NVWA is overtuigd en enthousiast over de mogelijkheden van het gebruik van satellietdata bij inspecties maar wil een gedegen afweging maken hoe nu verder.

7 Satellietdata uitermate geschikt om de inspectie plas-dras te ondersteunen Via een applicatie van één van de twee partijen kunnen de verschillende percelen en bijbehorende status worden weergegeven. Bij een rode status is er op basis van satellietdata aangetoond dat er waazrschijnlijk iets mis is. Een voorbeeld is hieronder zichtbaar. De dag van inspectie (3 maart) is aangegeven met een stippellijn. Het is duidelijk te zien dat de situatie na de inspectie drastisch verandert van een natte naar een droge situatie. Dit laat zien dat de huidige inspectie methode te wensen overlaat. Lopende SBIR trajecten SBIR Satellietdatagebruik bij Natuurbrandbeheersing SBIR Satellietdatagebruik bij droogte-inspectie en monitoring van kades SBIR Satelliet value adding diensten voor de sector Agro & Voedselzekerheid SBIR Satelliet value adding diensten voor Stedelijke Ontwikkeling in Delta s SBIR Satelliet value adding diensten voor de sector Energie Vragende partij Opdrachtgevende partij Uitvoerende partijen Tender fase Fase 1 Fase 2 In totaal hebben 15 partijen zich aangemeld voor de SBIR satellietdatagebruik bij landbouw inspecties Hoofdkantoor NVWA Catharijnesingel GG Utrecht Postbus AA Utrecht T: (088) (8.30 tot uur) F: (088) E: info@nvwa.nl Prinses Beatrixlaan AL Den Haag Tel: info@spaceoffice.nl Project adviseur: j.vanuum@spaceoffice.nl NEO Netherlands Geomatics & Earth Observation B.V. Utrechtseweg 3E 3811 NA Amersfoort SarVision Agro Business Park PW Wageningen The Netherlands Huygensstraat 34, 2201DK Noordwijk Tel: ttvanleeuwen@vandersat.com

8 Met behulp van satellietdata de kwaliteit en actualiteit van vegetatiekaarten verbeteren waardoor betere inzichten verkregen kunnen worden over brandontwikkelingen tijdens natuurbrandbestrijding SBIR Satellietdatagebruik bij Natuurbrandbeheersing Fase 2: Demonstratie fase Landmonitoring Veiligheid Start: Nov 2015 Eind: Nov Gebruiker en behoefte De vragende organisaties bij deze SBIR zijn het Instituut Fysieke Veiligheid en Brandweer. Het Instituut Fysieke Veiligheid is de landelijke ondersteuningsorganisatie voor de veiligheidsregio s en ondersteunt de veiligheidsregio s bij het versterken van de brandweerzorg en de aanpak op het terrein van de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Eén van de taken van het IFV is ondersteuning bieden bij natuurbrandbeheersing. Hiervoor is door het IFV een natuurbrandverspreidingsmodel ontwikkeld. Het Natuurbrandverspreidingsmodel is een simulatiemodel dat een betrouwbare en real time prognose geeft van de uitbreiding in de tijd van een natuurbrand. Het kan ingezet worden voor verschillende soorten vegetatie, terreinkenmerken en weersomstandigheden. Het model is enerzijds geschikt voor gebruik in de voorbereidende fase, zoals voor risicoanalyse en gebiedsgerichte aanpak. Anderzijds kan het ingezet worden tijdens een natuurbrand. Het model dient dan ter ondersteuning van de tactische en strategische besluitvorming. Probleemstelling: Het natuurbrandbestrijdingsmodel is sterk afhankelijk van de input van data zoals een vegetatie index. Op dit moment wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van informatie vanuit TOP 10NL kaart. Meer uitgebreide en actuele ruimtelijke informatie is echter noodzakelijk om de efficiëntie en effectiviteit van het model te verbeteren. Gewenst zijn meer en actuelere detailgegevens over de vegetatie (bijvoorbeeld meer heide typen, duinvegetatie etc.), de soort brandstof, de dichtheid van de vegetatie (biomassa), de terreinaccidentatie en de toestand waarin de brandstof zich bevindt naast de eerdere externe factoren (vochthoudendheid van ondergrond en vegetatie). Een jaarlijkse update van welke vegetatie waar precies staat kan ons al model al significant verbeteren. In combinatie met de meteogegevens en brandstofmodellen kan het natuurbrandbestrijdingsmodel cruciale inzichten geven in zowel de preventie als controle van natuurbranden - Ester Willemsen, IFV. Conclusies Alle betrokken aanbieders hebben aangetoond dat de vegetatie index gebruikt in de TOP10NL kaart significant verbeterd kan worden met behulp van satellietdata. Daarnaast kan verschillende additionele informatie zoals bodemvocht, vochtgehalte en dichtheid biomassa, ondergroei, en terreinaccidentatie uit satellietdata verkregen worden en toegevoegd worden aan het model om de betrouwbaarheid significant te verbeteren. Deze aspecten zijn aangetoond voor twee testgebieden in de Veluwe en op Texel en resulteerde in tevreden en veelbelovende resultaten Huidige status Op dit moment zijn de twee overgebleven aanbieders bezig om de algoritmes voor vegetatieklassen te verbeteren en deze te valideren in het veld. Verder zijn ze aan het kijken naar mogelijkheden voor frequente updates, opschaling tot heel, en de integratie van alles in het natuurbrandbestrijdingsmodel. Eventueel volgt de ontwikkeling van een applicatie waarin bosbeheerders en brandweer makkelijk kunnen werken met de informatie.

9 Verbeterde vegetatieindex t.o.v TOP10NL kaart Er is goed te zien dat de op satelliet data gebaseerde kaart een hoger detail, en meerdere klassen bieden dan de huidige TOP10NL kaart. Vooral op Texel is dit duidelijk te zien aangezien de TOP10NL kaart hier een erg groot deel als zand classificeert terwijl hier wel degelijk verschillende vormen van vegetatie aanwezig zijn. Verbeterde output Natuurbrandbestrijdingsmodel Resultaten van het natuurbrandbestrijdingsmodel toegepast op de TOP10NL kaart en de satellietbeeld classificatie kaarten. Een opmerkelijk verschil met de oude TOP10NL kaart is de brandontwikkeling naar links die bij gebruik van de nieuwe kaart, en gedurende de echte brand, niet het geval was. Vragende partij Kemperbergerweg RW Arnhem Tel: Kemperbergerweg RW Arnhem Tel: Opdrachtgevende partij Prinses Beatrixlaan AL Den Haag Tel: info@spaceoffice.nl Project adviseur: j.vanuum@spaceoffice.nl Uitvoerende partijen Tender fase Fase 1 Fase 2 In totaal hebben 14 partijen zich aangemeld voor de SBIR satellietdatagebruik voor natuurbrandbestrijding. Costerweg 1V 6702 AA Wageningen Tel: info@futurewater.nl Huygensstraat 34, 2201DK Noordwijk Tel: ttvanleeuwen@vandersat.com 400 km veenkade wordt momenteel als droogtegevoelig tot zeer droogtegevoelig aangemerkt en het inspectieproces van deze kades gaat gepaard met grote financiële en personele inzet. - Hoogheemraadschap Rijnland

10 Met behulp van satellietdata droogtegevoelige en daarmee kwetsbare kades in kaart brengen waardoor inspecties efficienter en effectiever plaats kunnen vinden SBIR Satellietdatagebruik bij droogteinspectie en monitoring van kades Bodemvocht goed te indexeren met satellietdata Bodemvocht index van op een resolutie van 100m bij 100m. Validatie met in-situ data laat zien dat satellietdata en grondmetingen sterk overeenkomen. Fase 1: Haalbaarheidsfase Landmonitoring Veiligheid Start: Juni 2016 Eind: Mei Gebruiker en behoefte Het hoogheemraadschap Rijnland, gevestigd te Leiden en het oudste waterschap van, heeft binnen haar beheergebied tot taak te zorgen voor schoon en voldoende water, en droge voeten. Dit beheergebied is ruim km2 groot, lopende van Wassenaar tot Amsterdam en van IJmuiden tot Gouda, en telt ca. 1.3 miljoen inwoners. Het beheer van waterkwaliteit en kwantiteit geldt voor oppervlakte water en grondwater, en vindt plaats door onder meer door afvalwaterzuivering van alle huishoudens en bedrijven en het onderhouden van een netwerk van vaarten, kanalen en andere waterlichamen. Tot slot staat Rijnland voor waterveiligheid. Hiervoor inspecteert en onderhoudt Rijnland een netwerk van 80 km primaire keringen en 1208 km secundaire keringen. Hiervan bestaat 900 km ten dele uit veen, waarvan bekend is dat deze zeer gevoelig zijn voor uitdroging en verzwakking tijdens periodes van droogte. Rijnland wil onderzoeken in welke mate satellietinformatie en interpretaties kunnen bijdragen aan een beter proces van inspecties en monitoring van secundaire keringen tijdens droogte. Droogtemetingen kades in verschillende seizoenen Droogtegevoelige en daarmee kwetsbare delen van kades geindexeert per seizoen; een drogere zomer links en een natter voorjaar rechts. Probleemstelling: 1. Het met behulp van satellietwaarnemingen op een autonome en rekenkundige wijze identificeren van mogelijk droogtegevoelige en daarmee kwetsbare kades binnen het beheergebied vóór aanvang van de zomerperiode en mogelijke veldinspecties. Hiermee worden buiten het zomerseizoen de kwetsbare kaden in kaart gebracht, mogelijk meer of minder dan de huidige inschatting van 400 km veenkades. 2. Het met satellietinformatie op een rekenkundige wijze vaststellen en prioriteren van droogte- en risicogevoelige kadestrekkingen of strekkingen met schadebeelden om hierop gericht veldinspecties te kunnen uitvoeren. Huidige status Er is een informatiebijeenkomst geweest bij het Hoogheemraadschap rijnland waar het proces, de achtergrond en de probleemstelling aan verschillende marktpartijen is toegelicht. Hierop hebben verschillende marktpijtijen 7 verschillende consortia gevormd en bijbehorende voorstellen ingediend. Het is nu aan de beoordelingscommissie om te bepalen welke voorstellen kunnen starten aan de haalbaarheids studie (fase 1). Vragende partij Archimedesweg 1 z2333 CM te Leiden Tel: info@ifv.nl Uitvoerende partijen Tender fase Fase 1 Fase 2 In totaal hebben 7 partijen zich aangemeld voor de SBIR satellietdatagebruik bij droogte-inspectie en monitoring van kades. Opdrachtgevende partij Nog niet bekend Prinses Beatrixlaan AL Den Haag Tel: info@spaceoffice.nl Project adviseur: j.vanuum@spaceoffice.nl

11 Het gebruik van satelliet data het in kaart brengen van gewasopbrengsten, vegetatiestress, neerslag, verdamping luchttemperatuur, wind en zonne-instraling ten behoeve van en het korte termijn voorspelling van gewasopbrengsten. SBIR Geïntegreerde satelliet value adding diensten voor de sector Agro & Voedselzekerheid Fase1: Haalbaarheids fase Landmonitoring Landbouw Start: Mei 2016 Eind: April Sector Agro & Voedselzekerheid Gebruiker en behoefte Het NSO hoopt dat het se bedrijfsleven in de satelliet value adding sector een bijdrage kan leveren (in de vorm van geïntegreerde value adding diensten) aan het oplossen van het hieronder beschreven vraagstuk op het gebied van de Agro & Voedselzekerheid. In deze sector gaat het om vraagstukken op het gebied van landbouw, water en voedselzekerheid. Deze spelen zich zowel nationaal (met als voorbeeld het Ministerie van EZ/Landbouw als vragende partij) als internationaal (met als voorbeeld met Ministerie van Buitenlandse Zaken als vragende partij) af. We onderscheiden drie deelgebieden waar satellietdata een meerwaarde kan hebben in de voorziening van omgevingsinformatie: i) informatie omtrent oogsten (per hectare en het areaal). De afnemers van de informatie zijn Probleemstelling: overheden, ketenpartners voor boerenbedrijven (verwerkende bedrijven, toeleveranciers), verzekeraars, handelsbedrijven, termijnspeculanten, enz. ii) informatie die de boer zelf gebruikt om meer rendement te verkrijgen uit zijn investeringen in de productie van gewassen en vee. De gangbare naam voor deze deelmarkt is precisielandbouw. iii) informatie inzake de herkomst en kwaliteit van de producten die de consument koopt (duurzaamheid, certificering, traceability). NSO vraagt om de ontwikkeling van een geïntegreerde dienst die bijdraagt aan de oplossing van het volgende vraagstuk: Het in kaart brengen van gewasopbrengsten, vegetatiestress, neerslag, verdamping, luchttemperatuur, wind en zonne-instraling ten behoeve van en het demonstreren van korte termijn voorspelling van gewasopbrengsten. Met behulp van satellietdata kan de boer precies zien hoe nat of droog zijn land is. Ook kunnen op basis van de satellietdata advies worden gegeven over de mate van bemesting of het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Op deze wijze kan het gebruik van satellieten niet alleen de kosten reduceren voor de boeren, maar vermindert het ook de milieubelasting vanuit de agrarische sector. Huidige status 5 voorstellen zijn ingediend waarvan er 4 de haalbaarheidsstudie mogen uitvoeren (fase 1) De onderwerpen zijn: Gras en Mais in Beeld, SpaceCertified, Schatten van schade door droogte, geïntegreerde voorspelling van gewasopbrengsten.

12 SBIR Geïntegreerde satelliet value adding diensten voor stedelijke ontwikkeling in delta s Het gebruik van satelliet data het in kaart brengen van de steden, haar infrastructuur, temperatuur en luchtkwaliteit voor het in kaart brengen en demonstreren van risico s t.g.v. overstroming, en luchtkwaliteit en falen en beschadigen van pijpleidingen in stedelijke gebied. Fase1: Haalbaarheids fase Landmonitoring Landbouw Start: Mei 2016 Eind: April Stedelijke ontwikkeling in delta s Gebruiker en behoefte Het NSO hoopt dat het se bedrijfsleven in de satelliet value adding sector een bijdrage kan leveren (in de vorm van geïntegreerde value adding diensten) aan het oplossen van het hieronder beschreven vraagstuk op het gebied van de Stedelijke ontwikkeling in Delta s. In deze sector gaat het om vraagstukken op het gebied van planning, inrichting en beheer van sterk verstedelijkte gebieden, metropolen en mega-cities, in het bijzonder maar niet uitsluitend die zich bevinden in delta-regio s. Deze spelen zich zowel nationaal (met als voorbeeld het Ministerie van I&M en RWS als vragende partijen) als internationaal af. We onderscheiden drie deelgebieden waar satellietdata een meerwaarde kan hebben in de voorziening van omgevingsinformatie: i) monitoring van stedelijke ontwikkeling Probleemstelling: en leefomgevingskwaliteit (inclusief luchtvervuiling) op iedere schaal ten behoeve van beheer, handhaving, planning en inspectie (en van geo-informatie op zich). ii) hoogteligging en bodemdaling van aanliggende gebieden in een delta op diverse schaalniveaus. iii) waterpeilmonitoring en watervolumemonitoring (waterbalans en bodemvocht op akkerniveau tot het niveau van het stroomgebied van een rivier) van water in rivieren, polders/akkers en de bovenloop. Deze SBIR-oproep vraagt om de ontwikkeling van een geïntegreerde dienst om bij te dragen aan de oplossing van het volgende vraagstuk: Het in kaart brengen van de steden (3D stedelijke gebieden inclusief digitale hoogtemodellen), haar infrastructuur, temperatuur en luchtkwaliteit voor het in kaart brengen en demonstreren van risico s t.g.v. overstroming, en luchtkwaliteit en falen en beschadigen van pijpleidingen in stedelijke gebied. Wereldwijd trekken steeds meer mensen naar grote steden in laaggelegen deltalanden. Door het veranderende klimaat, stijging van de zeespiegel en soms ook nog bodemdaling ontstaat een groot veiligheidsrisico voor miljoenen mensen. Dankzij satellietdata kan tot op de straatklinker berekend worden waar het water zou kunnen komen als een waterkering het begeeft. Cruciaal voor beheerders, beleidsmakers en politici. Huidige status 6 voorstellen zijn ingediend waarvan er 3 de haalbaarheidsstudie mogen uitvoeren (fase 1). De onderwerpen zijn: Kwaliteitsmonitoring lucht in steden, deformatieanalyses in assetmanagement en realtime monitoring van duurzame delta s.

13 SBIR Geïntegreerde satelliet value adding diensten voor de sector Energie Het gebruik van satelliet data het monitoren van omgevingscondities zoals wind, luchttemperatuur, golven, stroming, bathymetrie, digitaal hoogtemodel en infrastructuur voor het in kaart brengen van risico s voor milieu en mens bij de exploitatie en productie van fossiele en hernieuwbare energie. Fase1: Haalbaarheids fase Landmonitoring Landbouw Start: Mei 2016 Eind: April Sector Energie Gebruiker en behoefte Het NSO hoopt dat het se bedrijfsleven in de satelliet value adding sector een bijdrage kan leveren (in de vorm van geïntegreerde value adding diensten) aan het oplossen van het hieronder beschreven vraagstuk op het gebied van de Energie. In deze sector gaat het om vraagstukken op het gebied van olie & gas en duurzame energie. Deze spelen zich zowel nationaal (met als voorbeeld het Ministerie van Economische Zaken en SodM als vragende partijen) als internationaal af. We onderscheiden drie deelgebieden waar satellietdata een meerwaarde kan hebben in de voorziening van omgevingsinformatie: i) het olie & gas upstream-segment, waar het vooral gaat om de ontwikkeling en productie van een (offshore-)veld met activiteiten als seismische verkenning, Probleemstelling: veldontwikkeling, bouw, gebruik, operatie en ontmanteling. ii) het olie & gas midstream-segment, betreffende het pijpleidingen en het transport van olie & gas. iii) alternatieve (en duurzame) energiebronnen als biobrandstoffen, schaliegas, hernieuwbare energie als zonne- en windenergie, met activiteiten als onderzoek, exploratie en transport, locaties van windparken, opbrengstanalyses, enz. NSO vraagt om de ontwikkeling van een geïntegreerde dienst om bij te dragen aan de oplossing van het volgende vraagstuk: Het monitoren van omgevingscondities zoals wind, luchttemperatuur, golven, stroming, ijs en watertemperatuur, bathymetrie, digitaal hoogtemodel en infrastructuur (zoals pijpleidingen, platforms en werkeilanden) voor het in kaart brengen van risico s voor milieu en mens bij de exploitatie en productie van fossiele en hernieuwbare energie. Binnen de Energie sector kan het gebruik van satellietdata van waarde zijn bij locatie verkenning, monitoring van infrastructuur, en lange termijn en korte termijn productie voorspellingen van zowel hernieuwbare als fossiele brandstoffen. Huidige status 6 voorstellen zijn ingediend waarvan er 2 de haalbaarheidsstudie mogen uitvoeren (fase 1). De onderwerpen zijn: Het verbeteren van windenergie voorspellingen met oppervlakte ruwheidsgegevens, en het monitoren graafwerkzaamheden van derdern rondom pijpleidingen.

14 Mogelijke toekomstige SBIR trajecten Dit jaar zal binnen de roadmaps door NSO een verdere verkenning plaatsvinden om in 2016 use cases te identificeren en te bepalen welke instrument (bv SBIR) het beste past. De basis vormt de lijst van mogelijkheden die in 2015 door NSO is opgesteld. Op dit moment zijn de volgende use cases bekend en worden verder uitgewerkt of verkent met de desbetreffende vraagorganisatie. SBIR Veiligheid Pobleembeschrijving/informatiebehoefte Vanuit NSO is ondersteuning geleverd aan een innovatieproces bij het Ministerie van VenJ waarbij via een aantal sessies de behoefte is geïnventariseerd voor de thema s opsporing, crisis en rampen, vreemdelingen, politietaken. Deze inventarisatie heeft gezorgd voor 12 vraagstukken die momenteel verder uitgewerkt worden waarvan er 1 of 2 opgewerkt zouden kunnen worden tot een SBIR, bv satellietdata gebruik tbv groot grondverzet, satellietdata gebruik bij beveiligen en bewaken terreinen en gebouwen, satellietdata gebruik bij natuurbrand preventie. Betrokken partijen: VenJ, NSO, uitvoerende partij (politie, brandweer, opsporingsdiensten) Verwachte start: Na de zomer 2016 Budget: onbekend SBIR Satellietdata gebruik bij de dagelijkse schatting van landsdekkende verdampingsinformatie op bewolkte dagen Pobleembeschrijving/informatiebehoefte SAT-WATER heeft aangegeven dat zij middels een haalbaarheidsstudie willen onderzoeken of het mogelijk is om de kwaliteit van de verdampingsinformatie op bewolkte dagen op hetzelfde niveau te krijgen als op onbewolkte dagen. Daarvoor is SAT-WATER met de STOWA en andere waterschappen een proces gestart om inzicht te krijgen in de noodzakelijke verbeteringen van de thans gangbare data en methoden. Op dit moment wordt er met name gekeken naar de mogelijkheden van verbeterde input van satelliet- en standaard meteodata op onbewolkte en bewolkte dagen en de verbetering van de gebruikte methoden. Ook kan gebruik van radardata die beschikbaar is op bewolkte dagen verbeterd worden ingezet om tot betere informatie te komen. Denk daarbij ook aan data afkomstig van de Sentinel satellieten. Via die weg wordt een duidelijk link gelegd met het Europese Copernicus-initiatief, waardoor we via dit SBIR-traject mogelijk ook de Europese concurrentiekracht van se bedrijven zouden kunnen vergroten. Indien het mogelijk blijkt om de verdampingsdata op bewolkte dagen te verbeteren, dient in fase twee een werkende dienst of product opgeleverd te worden die SAT- WATER voorziet van de noodzakelijke verdampingsinformatie. Vraagstelling Onderzoek mogelijkheden om door middel van verbeterde inputdata (o.a. en met name satellietdata), schattingsmethoden zodanig te verbeteren dat de kwaliteit en uniformiteit van de dagelijks gegenereerde landsdekkende verdampingsinformatie op bewolkte dagen op hetzelfde niveau komt als op onbewolkte dagen. SBIR Satellietdatagebruik voor bepalen waterkwaliteit in de Eems-Dollard Pobleembeschrijving/informatiebehoefte Centrale vraag in dit vraagstuk is hoe tijds- en gebiedsgeïntegreerd de benthische en pelagische, bruto en netto primaire productie (in ton C per jaar) in het Waddengebied kosteneffectief kan worden bepaald. Rijkswaterstaat monitort conform nationale en internationale afspraken de natuurwaarde van de Waddenzee. Een belangrijke natuurwaarde in de Waddenzee is de draagkracht van het ecosysteem voor vissen en vogels. Deze wordt voor een belangrijk deel bepaald door de hoeveelheid CO2 die wordt vastgelegd door algen en vervolgens als voedsel beschikbaar komt voor het voedselweb. Om te bepalen of de draagkracht van de Waddenzee voldoende is voor de instandhoudingsdoelen van Natura2000, of nog verbeterd dient te worden, is inzicht in de primaire productie van de Waddenzee noodzakelijk. Om de primaire productie tijds- en gebiedsgeïntegreerd te kunnen kwantificeren, zijn metingen van verschillende variabelen nodig in combinatie met een berekening. Concreet heeft RWS behoefte aan een operationalisering van primaire productiemetingen in het Waddengebied (jaarlijkse waarde van primaire productie) in het Waddengebied voor het bepalen van de draagkracht. Binnen deze SBIR wordt Eems-Dollard kombergingsgebied als pilot gekozen. Specifiek worden satelliet-gebaseerde inputkaarten voor eerder genoemde parameters gevraagd voor alle getijdencycli. Deze kaarten dienen primair als input voor de berekening van primaire productie van het gebied. Betrokken partijen: 13 waterschappen (SatWater), STOWA, NSO Verwachte start: Na de zomer 2016 Budget: Onbekend Betrokken partijen: RWS, NSO. Mogelijk ook NIOZ als adviserend expert richting RWS. Verwachte start: Eind 2016 Budget: Onbekend

15 Dit is een publicatie van: Netherlands Space Office (NSO) Prinses Beatrixlaan AL Den Haag Tel: info@spaceoffice.nl Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan NSO geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten.