Docentenhandleiding - Cursus Ondersteuning bieden bij het bereiden van de maaltijd

Transcriptie

1 Docentenhandleiding - Cursus Ondersteuning bieden bij het bereiden van de maaltijd Over het leerpakket In deze cursus leert de student hoe hij ondersteuning kan bieden bij het bereiden van de maaltijd. Dat kan per instelling heel verschillend zijn. De student leert wat gezonde voeding is en hoe hij een zorgvrager daarover kan adviseren. Hij leert hoe hij hygiënisch werkt bij het bereiden van voeding. Hij leert ook welke diëten er zijn en wat deze inhouden. Specificaties Titel: Soort: Werksituatie: Eindproduct: Beroepstaak: Ondersteuning bieden bij het bereiden van de maaltijd Cursus verpleeg- en verzorgingshuiszorg, thuiszorg, ziekenhuiszorg, kinderopvang, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, alle werksituaties Weekmenu 10 Ondersteuning bieden bij het bereiden van de maaltijd Niveau: 2 KD: Zorg en Welzijn Helpende Kerntaak: Werkproces: Competenties: Kernwoorden: Tijd: 1 Bieden van zorg en ondersteuning op basis van een werkplanning 1.2 Ondersteunt bij huishouden en de woon- of verblijfsomgeving of opvangsituatie L Materialen en middelen inzetten R Op de behoeften en verwachtingen van de klant richten T Instructies en procedures opvolgen plannen, prioriteiten stellen, tijdspad, overleggen, observeren en rapporteren 20 SBU Prestatie-indicatoren L. De helpende zorg en welzijn maakt op basis van de vraag die speelt de juiste keuze voor de te gebruiken (schoonmaak-)middelen, -materialen en methoden en gebruikt deze doelmatig en doeltreffend, zij gaat zorgvuldig om met de materialen en de middelen en zorgt ervoor dat deze goed onderhouden zijn, zodat de ondersteuning bij het huishouden en een schone, verzorgde en functionele leefomgeving kostenbewust en efficiënt zijn gerealiseerd. R. De helpende zorg en welzijn gaat na wat de wensen, behoeften en mogelijkheden van de cliënt/zorgvrager zijn met betrekking tot de ondersteuning van het huishouden en de leefomgeving, wonen en verblijf en stemt haar werkzaamheden en tips aan de cliënt/zorgvrager hierop af. T. De helpende zorg en welzijn werkt volgens de werkplanning, instructies, richtlijnen, (veiligheids-) voorschriften, de beroepscode en visie van de organisatie, zodat de kwaliteit van de ondersteuning bij het huishouden en een schone, verzorgde en functionele leefomgeving gegarandeerd worden. Handleiding cursus: beroepstaak 10 v2 1 Copyright Edu Actief b.v. 2011

2 Inleiding cursus Als inleiding kunt u met studenten bespreken dat gezond eten misschien heel vanzelfsprekend lijkt, maar dat eigenlijk niet is. Veel mensen eten te veel vet en suiker en te weinig groente en fruit. Laat de studenten opschrijven wat ze gisteren gegeten hebben en dat in groepjes bespreken. Was hun voeding gezond en waarom? Hoe kun je ervoor zorgen dat je voeding gezonder wordt? Bespreek ook waarom het belangrijk is om gezond te eten, speciaal voor zorgvragers. Cursusplanning Bij het inplannen van de cursus kunt u uitgaan van de volgende verdeling: Totaal: 20 SBU Beroepsproduct: 25 % (5uur) Docententijd (instructie, inleiding, afronding): 10 % (2 uur) Opdrachten : 30% (6 uur) Toets: 5% (1 uur) Leren voor de toets: 20 30% (4-6 uur) Antwoorden Opdracht 1: Gezonde voeding Bij deze opdracht geeft de student aan waar hij aan denkt bij gezonde voeding, hoe zijn weekmenu eruit ziet, welke tussendoortjes hij meestal eet en wat en hoeveel hij gemiddeld per dag drinkt. Opdracht 2: De Schijf van Vijf a. Vak 1: groente en fruit. Vak 2: brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten. Vak 3: zuivel, vlees(waren), vis, ei en vleesvervangers. Vak 4: vetten en olie. Vak 5: dranken. b. Voorbeeld 1 veel groente, fruit en brood. Voorbeeld 2 niet te veel en beweeg. Voorbeeld 3 eet gevarieerd. Voorbeeld 4 veilig. Voorbeeld 5 minder verzadigd vet. Opdracht 3: Voedingsstoffen 1. Eiwit: vlees, zuivel 2. Koolhydraten: brood, graanproducten, aardappelen, rijst, pasta 3. Vet: vet vlees, kaas, volle zuivelproducten, boter, olie 4. Vitamines: groente en fruit 5. Mineralen: vlees en zuivel 6. Water: dranken Opdracht 4: Functies van voeding Geestelijke functie: sommige mensen eten en drinken om emotionele redenen. Bijvoorbeeld bij verdriet, angst of pijn. Of als ze met hun tijd geen raad weten. Mensen eten ook om zichzelf te belonen. Bijvoorbeeld iets lekkers eten als je voor een eamen geslaagd bent. Levensbeschouwelijke functie: je kunt met voeding iets laten zien van je godsdienst, bijvoorbeeld geen varkensvlees en alcohol in de islam. Of van je levensbeschouwing, bijvoorbeeld geen vlees bij vegetarisme. Handleiding cursus: beroepstaak 10 v2 2 Copyright Edu Actief b.v. 2011

3 Sociale functie: samen eten is gezellig. Als iemand niet veel trek heeft, eet hij misschien beter als hij niet alleen hoeft te eten. Je kunt met voeding ook iets vieren, bijvoorbeeld een verjaardag of feestje. Opdracht 5: Vitamines a. vitamine A, B, C, D, E en K b. vitamines beschermen tegen ziekte en ze zorgen ervoor dat alle processen in je lichaam goed verlopen c. Vitamine A zit in vlees, zuivel, eieren en vis. Het wordt toegevoegd aan margarine, halvarine en bak- en braadproducten Vitamine B zit in vlees, brood, aardappelen en melkproducten Vitamine C zit in groente en fruit Vitamine D zit in vette vis. Het wordt toegevoegd aan margarine, halvarine en bak- en braadproducten Vitamine E zit in granen, noten, zaden en plantaardige olie Vitamine K zit in spinazie, broccoli en olie Opdracht 6: Mineralen a. Calcium is nodig voor gezonde botten. Ijzer is nodig voor het vervoer van zuurstof in je bloed. b. Calcium zit vooral in zuivelproducten. Het komt in mindere mate voor in brood, groente, peulvruchten en aardappelen. Ijzer zit in (rood) vlees, vis, peulvruchten, groentes, bonen, aardappelen en gevogelte. Opdracht 7: Goede keuze Worst: minder gezonde keuze Halfvolle melk: gezonde keuze Blikje ananas: minder gezonde keuze Roggebrood: gezonde keuze Vruchtensap: gezonde keuze Opdracht 8: Boodschappen doen De student geeft 4 gezonde tussendoortjes voor Fleur, bijvoorbeeld een cracker met mager beleg, vers fruit, yoghurt met muesli of rauwkost Opdracht 9: Het etiket a. Jus light b. aardappelzetmeel, zout, gedroogde glucosestroop, tarwebloem, smaakversterkers, gemodificeerd maïszetmeel, rundvleesetract, tomatenpoeder, sojasauspoeder, kleurstoffen, uienpoeder, plantaardige oliën en vetten, gehydrolyseerd soja-eiwit, aroma, specerijen, maltodetrine, antioidant, kruiden, antiklontermiddel c. 20 gram d. juni 2012 e. energie 20 kcal, eiwit 0,3 gram, koolhydraten 4,5 gram waarvan suikers 1 gram, vet 0,1 gram waarvan verzadigd 0 gram, voedingsvezel 0,1 gram, natrium 0,48 gram, toegevoegd zout 1 gram f. Albert Heijn Zaandam g. Meng de inhoud van dit zakje met 300 ml. koud water. Breng dit al roerend met een garde aan de kook, laat 1 minuut doorkoken en klaar is uw jus Opdracht 10: Een samenvatting maken De student maakt een samenvatting op één A4 van het onderdeel 6. Het etiket. De volgende onderdelen komen in ieder geval terug in de samenvatting: naam van het product, ingrediënten, inhoud, houdbaarheidsdatum, voedingswaarde, toevoegingen, bereidingswijze en bewaarvoorschrift. Opdracht 11: Toevoegingen Optie 1 is juist: Toevoegingen zijn niet schadelijk voor de gezondheid. Opdracht 12: E-nummers E220: conserveermiddel. Bijvoorbeeld in brood, vis in blik. E290: conserveermiddel. Bijvoorbeeld in brood, vis in blik. E951: aspartaam, een kunstmatige zoetstof. Bijvoorbeeld in Light frisdrank of jam. Handleiding cursus: beroepstaak 10 v2 3 Copyright Edu Actief b.v. 2011

4 Opdracht 13: Levensmiddelen bewaren a. Bloemkool: koelkast Diepvriespizza: diepvries Koffie: voorraadkast Vleeswaren: koelkast Blikje zalm: voorraadkast Pak macaroni: voorraadkast Ijsje: diepvries Scholfilet: koelkast Kaas: koelkast b. vers vlees: 1 dag bladgroente: 1 dag vaste groente: 4 dagen verse vis: 1 dag Opdracht 14: Even rekenen a. 100 ml b gram c. 500 ml d. 250 gram e. 500 gram f. 200 ml g. 250 ml h. 1,5kg i. 500ml j. 2500gr k. 10 dl l. 0,25 kg m. 2000gr. n. 0.3 dl Opdracht 15: Recept a. 1 ½ kg prei, 1 ½ kg aardappelen, 600 ml slagroom, 300 g kipfilet, 150 gram kaas b. nee, want er zit veel verzadigd vet in Opdracht 16: Kooktoestellen Gaspitten moet je na gebruik zo snel mogelijk schoonmaken. Op een elektrisch fornuis kun je alle soorten pannen gebruiken. Het duurt even voordat de kookzones van een keramische plaat warm zijn. Een kookplaat van een elektrisch fornuis blijft nog even warm als je hem laag zet. Met een gasfornuis kun je de temperatuur snel regelen. Waar Niet waar Handleiding cursus: beroepstaak 10 v2 4 Copyright Edu Actief b.v. 2011

5 Opdracht 17: Bewaren Ter beoordeling van de leerkracht. Aandachtspunten: Het is belangrijk dat je levensmiddelen op de juiste manier bewaart. Als je dat niet doet, is de kans dat een levensmiddel bederft groter. Je kunt levensmiddelen bewaren in de voorraadkast, koelkast of diepvries. In de voorraadkast bewaar je levensmiddelen die niet snel bederven. Bijvoorbeeld koffie, suiker, macaroni en rijst. Ook blikken en potten met bijvoorbeeld groente bewaar je in de voorraadkast. Zet de levensmiddelen die je net gekocht hebt achteraan. Als je dat doet, komen de oudere levensmiddelen vooraan te staan. Je pakt die dan het eerst. In de koelkast bewaar je levensmiddelen die snel bederven. Bijvoorbeeld vlees en vleeswaren, vis, melkproducten en groente. De temperatuur van een koelkast moet altijd tussen de 2 en 7 graden Celsius zijn. Veel koelkasten hebben een vriesgedeelte. Kijk altijd hoeveel sterren hierop staan. Je kunt er namelijk alleen zelf levensmiddelen in invriezen als er vier sterren op staan. Als er minder sterren op staan, is het alleen geschikt om al bevroren levensmiddelen te bewaren. Zet nooit warme dingen in de koelkast, maar laat deze eerst goed afkoelen. Als je restjes in de koelkast bewaart, dek ze dan af. Plak er eventueel een sticker met een datum op, zodat je weet hoe oud het is. Restjes kun je niet langer dan twee dagen bewaren, daarna gaan ze bederven. Opdracht 18: Hygiënisch werken Koop levensmiddelen die snel bederven als laatste. Houd rauw vlees gescheiden van andere levensmiddelen. Opdracht 19: Verschil a.voedselinfectie ontstaat doordat er te veel schadelijke micro-organismen in het eten zitten. Voedselvergiftiging ontstaat doordat micro-organismen giftige stoffen maken. b. Voedselinfectie kun je voorkomen door het voedsel te verhitten boven de 75 graden Celsius. Voedselvergiftiging kun je voorkomen door voedsel snel te verhitten. Opdracht 20: De tafel dekken De student maakt een tekening van de tafel die gedekt is voor de genoemde maaltijd Opdracht 21: Verjaardag De student zoekt 4 leuke traktaties zonder suiker. Opdracht 22: Instructie helpen bij eten Zorg ervoor dat de zorgvrager in een houding zit waarin hij zoveel mogelijk zelf kan doen. Let er ook op dat hij in die houding makkelijk kan slikken. Als helpende ga je zo zitten dat je het gezicht van de zorgvrager kunt zien. Ga dichtbij de zorgvrager zitten en met de werkende arm recht voor hem. Zorg dat je op de juiste werkhoogte zit. De mond van de zorgvrager is dan op ellebooghoogte van de helpende. Zet alles wat je nodig hebt binnen handbereik klaar. Pas je tempo aan de mogelijkheden van de zorgvrager aan. Geef pas een volgende hap als de zorgvrager aangeeft daaraan toe te zijn. Gebruik servetten als de zorgvrager knoeit. Veeg steeds zijn mond schoon als hij knoeit. Schep kleine porties op. Grote porties kunnen ontmoedigend werken als je geen trek hebt. Zorg dat het eten er smakelijk uitziet. Klein snijden kun je het beste in aanwezigheid van de zorgvrager doen. Het eten blijft dan langer warm en ziet er beter uit. Opdracht 23: Ondersteunen bij de maaltijd Ga uit van wat de zorgvrager zelf kan. Neem taken over die hij niet kan, bijvoorbeeld brood snijden, brood smeren, thee zetten of melk inschenken. Handleiding cursus: beroepstaak 10 v2 5 Copyright Edu Actief b.v. 2011

6 Opdracht 24: Taken van helpende bij de voeding Eten opdienen Tafel dekken Boodschappen doen Afwassen Voorraad beheren Helpen met eten Adviseren bij voeding Opdracht 25: Helpen met eten Laat de zorgvrager zelf doen wat hij ook zelf kan. Help alleen bij dingen die hij niet kan. Houd rekening met de wensen van de zorgvrager. Opdracht 26: Afwassen 1 glazen 2 bestek 3 serviesgoed 4 pannen Opdracht 27: Flesvoeding a. Voor baby s met een voedingsstoornis, zoals koemelkallergie. Ze kunnen gewone flesvoeding niet verdragen. b. Opvolgmelk is geschikt voor baby s vanaf zes maanden. Er zijn verschillende vitamines en mineralen aan toegevoegd. c. Vanaf zes maanden. Opdracht 28: Bijvoeding a. Vanaf drie tot zes maanden. b. Het begint met groente en fruit, dan brood en tenslotte een warme maaltijd. c. Omdat de baby voor die tijd nog geen gluten kan verdragen. Opdracht 29: Borstvoeding a. koolhydraten, calcium en vitamines b. brood, aardappelen, melk, groente en fruit Opdracht 30: Zelfredzaamheid a. dan blijft hij mobiel, bovendien is het goed voor het zelfrespect b. een zorgvrager wordt dan te afhankelijk Opdracht 31: Energiebeperkt dieet De student bedenkt een gezonde lunch voor een oudere met een energiebeperkt dieet. Denk aan volkorenbrood met mager beleg, magere melkproducten, fruit en rauwkost Opdracht 32: Diabetes Maandag menu A, dinsdag menu B. Deze menu s bevatten minder vet en suiker Opdracht 33: Coeliakie a. je hebt een intolerantie voor gluten b. diarree of verstopping, buikpijn, vermoeidheid, pijn in de gewrichten, jeuk, vochtophoping en hoofdpijn c. voedingsmiddelen waar tarwe, gerst, rogge of haver inzit Opdracht 34: Verstopping a. volkoren brood, volkorengraanproducten, groente, fruit en peulvruchten b. daar zit veel voedingsvezel in Handleiding cursus: beroepstaak 10 v2 6 Copyright Edu Actief b.v. 2011

7 Opdracht 35: Diarree a. voor baby s en ouderen b. zij drogen snel uit c. ORS d. glucose en mineralen Opdracht 36: Vegetarisch eten Tempeh, eieren, noten en peulvruchten Opdracht 37: Eetstoornissen Anoreia nervosa: overgeven, etreem afvallen, overmatig sporten Boulimia: eetbuien, overgeven, geen controle over eetgedrag Binge eating: eetbuien, geen controle over eetgedrag, dikker worden Opdracht 38: Gekoppeld of ontkoppeld a. Gekoppeld koken: klaarmaken portioneren - opdienen Ontkoppeld koken: klaarmaken - portioneren koelen opwarmen opdienen Ontkoppeld koken: klaarmaken koelen portioneren opwarmen opdienen b. gekookte aardappelen: ja, want je kunt ze goed opwarmen gebakken aardappelen: nee, want je kunt ze niet opwarmen stamppot rauwe andijvie: nee, want je kunt het niet opwarmen rode kool: ja, want je kunt het goed opwarmen frietjes: nee, want je kunt ze niet opwarmen Opdracht 39: Een dilemma Bespreek dit met de zorgvrager. Vraag waarom hij zoveel snoept. Leg uit waarom dat niet goed is. Geef tips voor gezonde tussendoortjes. Adviseer de zorgvrager om tegen bezoekers te zeggen dat ze geen lekkers mee moeten nemen. Als dat allemaal niet helpt, rapporteer je het aan je leidinggevende. Je vertelt dat van tevoren aan de zorgvrager en geeft aan dat je met de leidinggevende gaat bekijken of hij kan helpen. Opdracht 40: Samen eten De student doet een onderzoek in zijn buurt naar de mogelijkheden voor ouderen om samen te eten. Hier maakt de student een verslag van op een half A4. Opdracht 41: Koemelkallergie Bij koemelkallergie heb je verschillende klachten: -Huid: jeuk, uitslag, eczeem, galbulten, ophoping van vocht in bijvoorbeeld oogleden, lippen, mond of keel -Luchtwegen: astma, bronchitis, neus- en oogklachten -Maag-darmstelsel: braken, diarree of juist verstopping, buikpijn, misselijkheid -Andere klachten: huilen, groeivertraging Je mag niets hebben waar melk in zit. Koemelkallergie verdwijnt meestal spontaan in de eerste jaren. Opdracht 42: Ziektebeelden Casus 1: a. Een energiebeperkt dieet b. Mevrouw moet vooral voorzichtig zijn met suiker, vet en alcohol c. Voedingsvezel moet in ruimte mate in haar voeding aanwezig zijn d. Omdat de afvalstoffen dan afgevoerd kunnen worden. Bovendien heb je minder honger als je voldoende drinkt e. Koffie en thee zonder suiker, water en light frisdranken f. Nee, want het zijn allemaal dingen waarbij ze niet beweegt en bovendien nog gebak eet ook g. Mevrouw kan beter gaan sporten, in elk geval wandelen of fietsen h. Ze mag minder zout hebben Casus 2: a Bij diabetes heb je een tekort aan insuline, waardoor glucose niet goed in de lichaamscellen opgenomen kan worden Handleiding cursus: beroepstaak 10 v2 7 Copyright Edu Actief b.v. 2011

8 b Vermoeidheid, afvallen en dorst c Type I krijg je op jongen leeftijd, je moet dan insuline spuiten. Type II krijg je op latere leeftijd, meestal krijg je dan medicijnen d Nee, maar het moet wel ingepast worden in het totale voedingspatroon e Hij kan beter wat regelmatiger eten en dan per keer wat minder, bijvoorbeeld zes keer per dag f Met verzadigd vet g Hart- en vaatziekten h Groentes toevoegen, bijvoorbeeld etra groente op een diepvriespizza of een salade maken Casus 3: a Voedingsvezel b In volkorenbrood, groente en fruit en peulvruchten c Veel drinken zorgt voor een betere stoelgang d Anderhalve liter per dag e Bijvoorbeeld yoghurt met muesli, fruit, rauwkost, een volkorencracker of volkorenboterham f Hij kan beter volkorenbrood nemen en hierbij fruit of rauwkost eten g Hij moet regelmatiger eten en zorgen voor voldoende lichaamsbeweging Opdracht 43: Het opstellen van een weekmenu Bij deze opdracht moeten de studenten een weekmenu opstellen voor Fleur. In het weekmenu moeten de volgende punten aan de orde komen: 1. er moet voor elke dag een ontbijt, lunch en warme maaltijd zijn 2. deze maaltijden moeten gezond zijn en niet te veel energie bevatten 3. de maaltijden moeten gevarieerd zijn 4. de maaltijden moeten niet al te moeilijk zijn om klaar te maken Opdracht 44: Wat heb je geleerd? Bij deze opdracht moet de student de opdrachten nog eens doorlopen en bij elke opdrachten aangeven wat hij van die opdracht geleerd heeft. Als de student van die opdracht iets geleerd heeft, geeft hij dat aan met een appel. Als de student van die opdracht minder geleerd heeft, geeft hij dat aan met een zak chips. Als de student die opdracht prettig en leuk vond om te doen, geeft hij dat aan met een peer Opdracht 45: Hoe is het gegaan? Dit zijn individuele vragen die de student kan beantwoorden, leg de bedoeling hiervan wel uit Opdracht 46: Nabespreken a. Reflectie: hier gaan de studenten samen met de docent kijken wat de student heeft geleerd en of de kennis aanwezig is. U kunt hier vragen over de theorie stellen b. De student moet duidelijk omschrijven hoe hij zich bepaalde kennis toch eigen gaat maken. Laat de student vertellen en opschrijven waar hij de informatie vandaan gaat halen en wanneer hij dit gaat doen Beoordeling weekmenu De student vult eerst zelfstandig het formulier in. Hij geeft het aan de docent, die op zijn beurt het formulier ook invult. Bespreek dit samen met de student en kom samen tot een eindbeoordeling Etra Informatie over gezonde voeding Handleiding cursus: beroepstaak 10 v2 8 Copyright Edu Actief b.v. 2011