Architectuurprincipes

Transcriptie

1 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Architectuurprincipes Dragon1 Open Standaard Evaluatieversie Mark Paauwe Talitha Paauwe-Wijnands (red.) Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 1

2 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Website: Bij dit boek hoort de ondersteunende website van Dragon1. Op deze website treft u de andere open standaarden, checklisten en documentsjablonen aan om met Dragon1 in de praktijk aan de slag te gaan Paauwe Group BV Het woordmerk Dragon1 en het beeldmerk van Dragon1 zijn voor alle publicaties van Uitgeverij Paauwe Group BV als woordmerk en beeldmerk beschermd. Alle rechten voorbehouden. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Dragon1 Open Standaard - Architectuurprincipes Eerste druk , v1.0d Uitgeverij Paauwe Group BV Postbus 239, 6700 AE, Wageningen info@paauwe.info, Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak willen maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever. ISBN Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

3 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Voorwoord Wat is een open standaard? Dragon1 bestaat als methode uit een twintigtal open standaarden. Dit zijn de belangrijkste pijlers van de methode rondom de belangrijkste concepten in Dragon1. De open standaarden staan onder beheer van de Dragon1 Architecture Foundation, waarbij gebruikers van de Dragon1 methode invloed kunnen uitoefenen op de inhoud, verbetering en doorontwikkeling van een Dragon1 Open Standaard. Een Dragon1 Open Standaard is een volledige detailuiteenzetting van de theorie en toepassingsmogelijkheden van een Dragon1-concept. Een open standaard wordt gepubliceerd door middel van een open standaard specificatiedocument. Zo is er bijvoorbeeld voor het werken met architectuurprincipes een aparte open standaard en is er ook één voor het maken van architectuurvisualisaties. Het gebruik van een open standaard Een reden om open standaarden te onderkennen in Dragon1, of anders gezegd de methode op te delen in open standaarden, is dat het gebruik van de methode hierdoor laagdrempelig wordt gemaakt voor organisaties. Men hoeft niet gelijk een hele nieuwe methode te adopteren, maar kan nu de huidige wijze van werken gericht verbeteren met een vernieuwing. Dragon1 biedt voor iedereen die met architectuur bezig is voordelen. Door te kijken welke open standaard het beste helpt voor het aanpakken van organisatiespecifieke vraagstukken is Dragon1 zeer gericht en effectief in te zetten. Aan het gebruik van een Dragon1 Open Standaard zijn voorwaarden verbonden. Dit om onder andere ervoor te zorgen dat de kennis en informatie in de Dragon1 Open Standaarden open blijft en niet door derden in niet-open vorm wordt aangeboden. Wat staat er in deze open standaard? In deze open standaard voor architectuurprincipes wordt tot in detail het werken met architectuurprincipes uiteengezet. En tevens de verschillen tussen principes en architectuurprincipes. Dragon1 biedt een brug om van zachte principes (richtinggevende uitspraken) over te stappen naar harde principes (gehandhaafde Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 3

4 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles werkingsmechanismen) waardoor principes meer implementeerbaar, meetbaar en voorspelbaar worden. Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Gebruik architectuurprincipes om de gehandhaafde werking van business- en ICTconcepten in de onderneming op strategisch niveau te sturen en te borgen. Binnen het enterprise architectuurvakgebied wordt veel waarde gehecht aan architectuurprincipe als instrument om richting te geven aan het ontwerp en de realisatie van een integrale bedrijfs-/ict-oplossing, een onderneming of delen daarvan. Deze open standaard beschrijft hoe vanuit Dragon1 naar principes gekeken wordt en hoe men effectief gebruik kan maken van dit instrument in bijvoorbeeld projecten bij het ontwerpen en realiseren van systemen of bouwwerken. In de Engelse taal wordt significant iets anders verstaan onder het begrip principe waar het de betekenis heeft van richting geven, dan in de Nederlandse of Italiaanse taal waar het werkingsmechanisme betekent. De afgelopen decennia heeft dit ervoor gezorgd dat internationaal de betekenis van richting geven is aangeleerd. Helaas betekent dit dat met deze interpretatie van principe, architectuurprincipes veel aan kracht verliezen, omdat ze in het gebruik optioneel worden. In het huidige enterprise architectuurvakgebied wordt een principe dan ook gezien als een richtinggevende uitspraak die zelden of nooit wijzigt. Bijvoorbeeld: Gegevens worden in de organisatie altijd enkelvoudig opgeslagen en alleen in de daarvoor bestemde brondatabase. Om een meer zuivere theorie over krachtige enterprise architectuurprincipes te kunnen vormen, is daarom gekeken naar andere en oudere vakgebieden zoals bouwkundige architectuur, natuurkunde, wiskunde en industrieel ontwerp. Deze inzichten hebben geleid tot het radicaal vernieuwen van de bestaande theorie omtrent architectuurprincipes in het enterprise architectuurvakgebied. Dit heeft als gevolg dat in Dragon1 fundamenteel nieuw tegen principes wordt aan gekeken. In Dragon1 wordt een principe gezien als de gehandhaafde wijze waarop iets werkt met een bepaald resultaat tot gevolg. Bijvoorbeeld: Door gegevens enkelvoudig in een brondatabase op te slaan, wordt ervoor gezorgd dat er geen inconsistente versies van gegevens kunnen ontstaan waarmee de organisatie eerder beschikt over deze gegevens en sneller gebruik kan maken van een hogere kwaliteit van deze gegevens. 4 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

5 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Door deze nieuwe benadering van principe in Dragon1 wordt ervoor gezorgd dat het vakgebied schudt op zijn grondvesten waarmee het mogelijkheden geeft voor de verdere ontwikkeling van het vakgebied en met name voor het duurzaam en toekomstvast innoveren van ondernemingen. Mark Paauwe, Founder of Dragon1, November 2011 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 5

6 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Inhoudsopgave ARCHITECTUURPRINCIPES DRAGON1 OPEN STANDAARD... 1 VOORWOORD... 3 INHOUDSOPGAVE... 6 DOCUMENTHISTORIE... 9 PUBLICATIEHISTORIE... 9 WIJZIGINGENHISTORIE... 9 REVIEWERS... 9 AMBASSADEURS MANAGEMENTSAMENVATTING INLEIDING OVERZICHT VAN DE INHOUD UITWISSELBAARHEID EN HERBRUIKBAARHEID DEFINITIE EN FUNCTIE VAN PRINCIPE VISUALISEREN VAN PRINCIPES TAALVERSCHILLEN: PRINCIPE VERSUS UITGANGSPUNT DE FORMULERING DE SOORTEN PRINCIPES INLEIDING AANLEIDING DOEL & DOELGROEP BEHEER EN DOORONTWIKKELING VAN DE OPEN STANDAARD GEBRUIKSLICENTIE VOOR HET TOEPASSEN VAN DEZE OPEN STANDAARD DOORONTWIKKELING VAN DEZE OPEN STANDAARD MEER INFORMATIE OVER DEZE OPEN STANDAARD OVERZICHT VAN OPEN STANDAARDEN VAN DRAGON NORMATIEVE UITSPRAKEN WAT IS EEN NORMATIEVE UITSPRAAK? HET LABELEN VAN UITSPRAKEN HET CONCEPT PRINCIPE INLEIDING DEFINITIE Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

7 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes 3.3 FUNCTIE VORM Beschrijving Visualisatie DE SOORTEN PRINCIPES SOORTEN PRINCIPES PRINCIPES NAAR SOORT ENTITEIT Systeemprincipes Bouwwerkprincipes Conceptprincipes Fenomeenprincipes Realiteitsprincipes PRINCIPES NAAR GEBRUIKSDOEL Analyseprincipes Ontwerpprincipes Realisatieprincipes Beheerprincipes Architectuurprincipes PRINCIPES OP THEMA OF DOMEIN Enterprise principes Bedrijfsprincipes Informatie principes Technische principes Security principes PRINCIPESRAAMWERK DE ATTRIBUTEN VAN EEN PRINCIPE FUNCTIES VAN ATTRIBUTEN OVERZICHT VAN ATTRIBUTEN RELATIES VAN PRINCIPES RELATIES VAN PRINCIPES MET ENTITEITEN RELATIES TUSSEN MANAGEMENTCONCEPTEN PRINCIPES: DE LIJM TUSSEN STRATEGIE EN BELEID STAPPENPLAN VOOR HET WERKEN MET PRINCIPES INLEIDING Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 7

8 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Stappenplan 1 - Het zien, formuleren en documenteren van een principe 82 Stappenplan 2 - Het selecteren van een principe Stappenplan 3 - Het gebruiken of toepassen van een principe NORMALISEREN / HERFORMULEREN VAN PRINCIPES STAPPENPLAN VOOR HERFORMULEREN VAN UITSPRAKEN NAAR PRINCIPES HET DOCUMENTEREN VAN EEN PRINCIPE LITERATUURVERWIJZING BIJLAGE A: VERKORT SJABLOON VOOR HET BESCHRIJVEN VAN HET PRINCIPE BIJLAGE B: BEGRIPPENKADER Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

9 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Documenthistorie Publicatiehistorie Wanneer Wat Wie Waarom 19 nov Preview versie Openbare Preview 20 dec Preview versie Openbare Review Wijzigingenhistorie Wanneer Wat Wie Waarom 23 september 2010 Initiële opzet van het document en afstemming met glossary of terms Mark Paauwe Voor initiële review 30 september 2010 Afronding v 0.7 Mark Paauwe Voor 2 e review en publicatie Reviewers Wie Organisatie Rol Talitha Paauwe Paauwe Group Redacteur Jan Verwoerd Dragon1 Architecture Reviewer Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 9

10 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Foundation Alfred Dijkstra Dragon1 Gebruikersvereniging Reviewer Harm Verschuren IT Eye Reviewer Jacques Janssen Dragon1 Competence Center South America Reviewer Jos Kapteijns Rabobank Reviewer Frank Langeveld ATOS Origin Reviewer Reviewers zijn personen die hun deskundigheid hebben ingezet om deze open standaard op een hoger kwaliteitsniveau te krijgen. Ambassadeurs Wie Organisatie Rol Ton Eusterbrock Sogeti Informatie Architect Harmen Groenwold Capgemini Managing Consultant Frits de Boer Zeppelin Directeur Gerben Hoogeboom NDW Informatie Architect Albert Royen Gemeente Maastricht Beleidsadviseur I&A Concernstaf Richard Uijen TenneT TSO Architect Ambassadeurs zijn personen die het gebruik van deze open standaard hun steun geven. 10 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

11 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Managementsamenvatting De open standaard voor architectuurprincipes: voor hogere legitimiteit, implementeerbaarheid, meetbaarheid en voorspelbaarheid van business- en ICT-concepten in de organisatie. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 11

12 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Inleiding Binnen het enterprise architectuurvakgebied wordt veel waarde gehecht aan het architectuurprincipe als instrument om richting te geven aan het ontwerp van de (toekomstige) onderneming of delen daarvan. Deze open standaard beschrijft hoe vanuit Dragon1 naar principes gekeken wordt en hoe men effectief gebruik kan maken van dit instrument in bijvoorbeeld projecten bij het maken van ontwerpen van systemen en het realiseren van systemen. Wanneer iemand op een uitspraak het etiket principe plakt, dan geeft hij daarmee richting zichzelf en anderen een lading aan deze uitspraak: dat deze voor alles, altijd en overal in een bepaalde context geldig is'. Hierop kan iedereen die beschikt over deze kennis, de wijze waarop iets werkt, verder bouwen en vertrouwen. Een principe is daarmee altijd een gehandhaafde werking met een geproduceerd resultaat tot gevolg, voordelig danwel nadelig. Echter, wanneer iemand op een uitspraak het etiket principe plakt terwijl deze uitspraak eigenlijk niet voor alles, overal en altijd in de context geldt, dan komt iemand die bouwt en vertrouwt op het principe in die context bedrogen uit. Immers het beloofde resultaat van de werking van het principe zal niet altijd optreden. Overzicht van de inhoud In dit document treft u onder andere de volgende onderwerpen aan: Definitie van het begrip principe Functie van principes Syntax en communicatievorm (beschrijven en visualiseren) van principes Generieke en standaard classificatie en soortindeling voor principes Attributen van principes Stappenplan voor het opstellen en formuleren van principes Stappenplan voor het herformuleren van principes Belangrijke gerelateerde begrippen of concepten en hun onderlinge relaties 12 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

13 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Reviewen van principes Uitwisselbaarheid en herbruikbaarheid Deze open standaard kan door iedereen worden gebruikt voor het op een hoog kwaliteitsniveau werken met principes. U kunt door naar deze standaard te verwijzen, anderen duidelijk maken welke achterliggende praktijkgerichte theorie u heeft gebruikt voor het werken met principes in uw architectuur. Met deze standaard is het voor zelfstandig werkende groepen en individuen eenvoudiger om op een gelijke wijze met principes in de architectuur om te gaan. Het vergroot de uitwisselbaarheid, herbruikbaarheid en voorspelbaarheid van de opgestelde en geselecteerde principes in de architectuur. Definitie en functie van principe Er is een groot verschil tussen het letterlijke begrip principe en het figuurlijke begrip principe. In de spreektaal hanteren we vaak principe als een begrip om hiermee duidelijk te maken wie we zijn en hoe we graag willen overkomen. In principe doe ik altijd dit. Of uit principe doe ik dit niet. In principe is veelal een synoniem voor 'normaal gesproken'. Uit principe is veelal een synoniem voor 'op basis van mijn overtuiging'. Voorbeelden van spreektaal principes zijn: In principe ben ik vanavond, als er niets tussen komt, op tijd thuis. Uit principe doe ik niet mee aan gokspelletjes. In Dragon1 is een principe letterlijk gedefinieerd als: 'een principe is de gehandhaafde wijze waarop een entiteit, zoals een bouwwerk, concept of fenomeen in een gegeven context, deels of in zijn totaliteit, in elkaar steekt, werkt, gebeurt of plaatsvindt met een bepaald geproduceerd effect of resultaat tot gevolg. Een principe duidt daarmee conform de definitie altijd een gehandhaafde werking aan. Als de handhaving faalt, werkt het principe niet. Een kort voorbeeld van een principe waaruit duidelijk een werking naar voren komt is: jong geleerd is oud gedaan. Een ander voorbeeld is: kennis geeft macht. Weer een ander voorbeeld is: optimale inzet van informatie in het businessmodel zorgt voor een hoger concurrerend vermogen van de organisatie. Van belang is om vast te stellen dat niet Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 13

14 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles alleen zogenaamde constructieprincipes een bepaalde werking uitdrukken. Ook de later uitgewerkte decoratieve en operatieve principes drukken een werkingsmechanisme uit. Het (veelal positieve) effect van het principe (een werkingsmechanisme) is de reden om het betreffende systeem, concept of fenomeen (dat die werking bevat) ergens voor in te zetten of de werking ervan (deels) te hergebruiken in dezelfde of een andere context, zodat het effect tot zijn recht komt in een bepaalde situatie. Niet alle principes hebben overigens positieve effecten of een voordelige werking. Het is echter van belang om ook met deze principes (die we ook anti-principes of tegenwerkende principes noemen) rekening te houden en hun effect op de onderneming in kaart of beeld te brengen. Een architect kijkt naar verschillende soorten principes, bijvoorbeeld conceptprincipes, om te analyseren of een concept bepaalde prestatie- of kwaliteitsvoordelen oplevert en als onderdeel van het totaalconcept kan worden gekozen in het architectuurontwerp omdat het invulling geeft aan de gestelde eisen. Visualiseren van principes Een architect maakt gebruik van principetekeningen om aan een opdrachtgever (owner/client) op een duidelijke manier over te dragen hoe bruikbaar of noodzakelijk een (enterprise) concept is in het licht van (strategische) uitgangspunten en (bedrijfs)doelen van de onderneming of uitdagingen en randvoorwaarden betreffende een bouwwerk, project of programma. Een architect maakt gebruik van principedetailtekeningen om aan engineers (ontwikkelaars en bouwers), op een juiste manier over te dragen hoe een concept dient te worden ontworpen en gerealiseerd. Taalverschillen: principe versus uitgangspunt Wanneer in het Nederlands het begrip uitgangspunt wordt gehanteerd, hanteert men in het Engels daar vaak het begrip principle voor of values. Wanneer in het Nederlands het begrip principe wordt gehanteerd, hanteert men daar in het Engels ook principle voor. Dit maakt het lastig voor architecten in het Nederlands taalgebied om een juist verschil te kunnen maken tussen wat er nu precies bedoeld 14 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

15 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes wordt. Een lijst principles in een Engels architectuurdocument zou in het Nederlands zomaar een lijst met uitgangspunten kunnen zijn. Een uitgangspunt zegt waar men vanuit gaat, maar het hoeft dus niet per se zo te zijn. Een principe zegt hoe iets werkt, en niet hoe we denken dat iets werkt, maar hoe het daadwerkelijk werkt. Voorbeelden van uitgangspunten die zijn gelabeld als principes zijn: Our principle is that we strive to deliver top quality with our employees for our customers. Doing that, we manage risks well and professionally. Een dergelijk principle drukt uit wat een organisatie belangrijk vindt en waar ze aan vast wil houden. Men gaat er vanuit dat dit waar is, terwijl er vaak toch allerlei momenten en omstandigheden zijn waarin dit niet waar is. Volgens Dragon1 is een principe niet iets dat men kan wensen of willen. Een principe is synoniem voor het mechanisme dat iets altijd werkt binnen een benoemde context. Een principe is ook iets anders dan een regel of een eis (Eng. requirement). Bijvoorbeeld als het principe van zwaartekracht geldt, dan is dat op alles van invloed, en moet men daar altijd rekening mee houden. Er is geen ontkomen aan. Dus bij het bouwen van gebouwen op de aarde, moet er altijd met het principe van zwaartekracht rekening worden gehouden. Soms kan een principe bij gebruik in een bepaalde afgesproken context een richtinggevende of normatieve uitspraak zijn. Als we het label principe op een normatieve uitspraak plakken, zoals een uitgangspunt, dan willen we daarmee zeggen dat deze normatieve uitspraak in een bepaalde context, altijd en overal op dezelfde wijze werkt, plaatsvindt of in elkaar steekt, of dat dit zou moeten. Hier zou iemand anders dan voor de volle 100% vanuit moeten kunnen gaan en verder op moeten kunnen bouwen. Echter een normatieve uitspraak is niet gelijk aan een principe, want de normatieve uitspraak is niet altijd waar, omdat het geen gehandhaafde werking beschrijft. Normatieve uitspraken voorzien van het label principe leveren daarom altijd problemen op. Een voorbeeld van een normatieve uitspraak waar vaak het label principe op staat is: wij slaan in onze organisatie gegevens altijd eenmalig op. Deze uitspraak doelt weliswaar op een principe, maar is zelf een uitgangspunt, doel, eis, wens of Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 15

16 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles randvoorwaarde. De uitspraak is namelijk al gauw in bepaalde omstandigheden binnen de context niet waar. Zonder een vorm van handhaving uit te drukken in de uitspraak, kan men dit namelijk niet hardmaken. De formulering In Dragon1 wordt voor het principe-attribuut short statement een voorkeur schrijfwijze aan gedragen ter bevordering van de kwaliteit, documentatie en hergebruik van geformuleerde principes. Dit heet de door-formulering. Deze luidt: Door [actieregel] op/in/binnen [context] vanuit [handhavingmechanisme] zorgt [entiteit] ervoor dat (alternatief: wordt ervoor gezorgd dat) [gebruiksregel] zodat [effectregel - 1 e resultaat] waarmee [effectregel - 2 e resultaat]. Een voorbeeld van een decoratief businessprincipe conform de door-formulering is het conceptprincipe van productlabeling: Door een product in een bepaalde markt te voorzien van een label vanuit gedegen continu marktonderzoek dat een bepaalde doelgroep optimaal aanspreekt, wordt ervoor gezorgd dat het product meer zichtbaar is voor leden van de doelgroep, zodat het product vaker wordt gekocht door leden van de doelgroep waarmee de omzet van de organisatie wordt verhoogd. Een voorbeeld van een operatief businessprincipe conform de door-formulering is het conceptprincipe van selfservice: Door het altijd uitsluiten van tussenkomst van een interne medewerker bij de verkoop van producten via de webshop wordt ervoor gezorgd dat tegen significant lagere kosten omzet kan worden gedraaid, waarmee de organisatie veel optimaler en efficiënter werkt. Een voorbeeld van een constructief businessprincipe conform de door-formulering is het principe van afdelingsgericht werken: Door het werken in een organisatie altijd te verdelen over afdelingen wordt ervoor gezorgd dat de werkzaamheden op de ene afdeling minder de werkzaamheden op de andere afdeling storen, waarmee een afdeling gerichter, meer gefocust en sneller resultaat kan boeken van een hogere prestatie en kwaliteit. De soorten principes Principes zijn op verschillende wijzen in te delen. Bijvoorbeeld naar aard of entiteit, gebruiksdoel, thema of domein. Een indeling van principes naar aard (of soort entiteit) is bijvoorbeeld: 16 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

17 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Systeemprincipes Bouwwerkprincipes Conceptprincipes Realiteitsprincipes Fenomeenprincipes Een indeling naar gebruiksdoel is bijvoorbeeld: Architectuurprincipes Analyseprincipes Ontwerpprincipes Realisatieprincipes Beheerprincipes Een indeling naar domein/thema is bijvoorbeeld: Enterprise principes (in de onderneming) Bedrijfsprincipes (in het bedrijf) Informatieprincipes (in de informatievoorziening) Technische principes (in de ICT-infrastructuur) Security principes (informatiebeveiliging) Let wel: dezelfde principes kunt u dus op verschillende wijze indelen. In de praktijk hanteren we combinaties van deze indelingen: AS-IS bedrijfssysteemontwerpprincipes en TO-BE security-fenomeen-analyseprincipes. Deze principes worden vaak kortweg AS-IS bedrijfsprincipes of TO-BE securityprincipes genoemd. Het is echter in het belang van een succesvolle realisatie Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 17

18 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles van een bouwwerk, systeem of oplossing, om te zien welk type principes daadwerkelijk bedoeld wordt of gehanteerd wordt. Deze Dragon1 Open Standaard helpt u in het correct en daarmee succesvol formuleren, selecteren en toepassen van principes in de enterprise architectuur. 18 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

19 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 1 Inleiding Waarom is deze open standaard voor architectuurprincipes er en hoe wordt deze beheerd? Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 19

20 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Aanleiding Binnen het enterprise architectuurvakgebied wordt veel waarde gehecht aan het architectuurprincipe als instrument om richting te geven aan het ontwerp van de (toekomstige) onderneming. Er vindt echter nog veel discussie plaats over wat een architectuurprincipe nu precies is, welke functie het heeft en op welke wijze het beschreven dient te worden. Ook in de diverse architectuurmethoden die het vakgebied rijk is, worden op verschillende wijzen met dit instrument omgegaan. In de praktijk leidt dit echter tot verwarrende situaties. Binnen veel ondernemingen is de status en functie van het principe ten opzichte van andere proposities (zoals eisen, wensen, regels, richtlijnen etc.) onduidelijk en is de wijze waarop principes geformuleerd worden zeer divers. Hierdoor wordt er op een minder efficiënte en minder krachtige wijze omgegaan met het architectuurprincipe. Deze open standaard dient als hulpmiddel om bij het werken onder architectuur op een krachtigere manier te werken met architectuurprincipes. Dragon1 kent een duidelijke functie toe aan het architectuurprincipe en ook wordt veel aandacht besteed aan de wijze waarop een architectuurprincipe geformuleerd en beschreven dient te worden in Dragon1. De, voor het architectuurvakgebied, vernieuwde definitie van principe en van architectuurprincipe, heeft als doel principes en architectuurprincipes effectiever te kunnen communiceren, visualiseren en toe te passen. Deze nieuwe definitie heeft nu al in de praktijk hierin meer toegevoegde waarde laten zien dan de huidige meer gangbare 'richtinggevende'-definitie of 'ontwerpruimte-beperkende'-definitie. 1.2 Doel & Doelgroep De doelgroep van deze open standaard is iedereen die conform Dragon1, principes wil gebruiken in architectuur, ontwerp en realisatie van bouwwerken. U moet hierbij denken aan doelgroepen zoals enterprise architecten, business architecten, informatie architecten, technische architecten, ICT-architecten, security architecten of project architecten, CIO s, directieleden, managers, beleidsmedewerkers, engineers, ontwikkelaars, beheerders en consultants. 20 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

21 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk Beheer en doorontwikkeling van de open standaard Deze open standaard wordt beheerd door de Dragon1 Architecture Foundation. Dit houdt in dat wijzigingsaanvragen (RFC s) vanuit de Dragon1 gebruikersvereniging door de Dragon1 Architecture Foundation in behandeling worden genomen. Iedereen die lid is van de gebruikersvereniging kan input leveren via een werkgroep ter verbetering van de open standaard. Op basis van de ervaringen in de praktijk en toepassingen van (delen uit) de open standaard zijn er ook best practices op het gebied van architectuurprincipes beschikbaar. Het whitepaper Dragon1 Architectuurprincipes en het promotieonderzoek van Mark Paauwe naar architectuurprincipes vormen onder andere de onderliggende theoretische verkenning en praktijkstudie waarop deze open standaard is gebaseerd. Het beheer van de open standaard door de Dragon1 Architecture Foundation houdt ook in dat verkeerd of oneigenlijk gebruik van de open standaard wordt gemonitord en zoveel mogelijk wordt voorkomen, en dat inbreuk wordt tegengegaan of gesanctioneerd. 1.4 Gebruikslicentie voor het toepassen van deze open standaard De gebruikslicentie van deze open standaard geeft de volgende rechten en plichten: Artikel 1. Dit document en de inhoud ervan kan door iedereen voor interne nietcommerciële toepassing worden aangewend. Artikel 2. Er is geen licentie of accreditatie betreffende Dragon1 nodig om deze open standaard te mogen toepassen. Het gebruik van deze open standaard is 'free of charge'. Artikel 3. Het is toegestaan om voor het opstellen en formuleren van principes de teksten uit dit document over te nemen. Het is toegestaan om informatief, nietcommercieel, te publiceren over deze open standaard in bijvoorbeeld een artikel, whitepaper of onderzoeksrapport. Artikel 4. Het is niet toegestaan deze open standaard aan te passen en deze open standaard aangepast of niet aangepast zich geheel of deels op enigerlei wijze toe te eigenen. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 21

22 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Artikel 5. Het is niet toegestaan deze open standaard deels of geheel te (her)gebruiken en/of deels of geheel te veranderen zonder duidelijk naar deze open standaard te verwijzen. Artikel 6. Het doel van deze open standaard is om het niveau van het opstellen en formuleren van principes bij architectuur en ontwerp te verhogen. Hiertoe dient deze open standaard open te blijven. Artikel 7. Het is niet toegestaan deze open standaard onderdeel te maken van een andere methode of aanpak of anderszins of op enigerlei andere wijze deze open standaard zich geheel of gedeeltelijk (onder een andere naam) en/of deel gewijzigd toe te eigenen. Artikel 8. Het incorrecte of oneigenlijk gebruik van deze open standaard dient te worden gemeld bij de Dragon1 Architecture Foundation. Het oogluikend toestaan of niet melden van misstanden wordt gezien als het medeplegen van een inbreuk op de open standaard, zulks ter beoordeling van de Dragon1 Architecture Foundation. Artikel 9. De Dragon1 Architecture Foundation is nooit verantwoordelijk te houden voor eventuele druk- of zetfouten en/of gevolgschade door het (verkeerd) gebruik van deze open standaard. Artikel 10. Het is niet toegestaan deze open standaard op te nemen in een workshop, training of opleiding of iets dergelijks zonder schriftelijke toestemming van de Dragon1 Architecture Foundation. Voor het lesgeven in de Dragon1 Open Standaard is een accreditatie of licentie vereist. Artikel 11. Voor het aanbieden en of uitvoeren van consultancy volgens of met Dragon1 is een accreditatie of licentie vereist. Artikel 12. Voor het gebruiken van deze open standaard in tools zoals software, is vooraf schriftelijk toestemming nodig van de Dragon1 Architecture Foundation. 1.5 Doorontwikkeling van deze open standaard De definities, indelingen, classificaties en voorbeelden van principes in deze open standaard worden jaarlijks herzien en indien nodig bijgewerkt aan de laatste trends en ontwikkelingen. 22 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

23 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk Meer informatie over deze open standaard Indien u meer informatie wilt over de open standaard kunt u hiervoor contact opnemen met de Dragon1 Architecture Foundation (betreffende het gebruik en de toepassing van de open standaard) of met PAAUWE (betreffende de inhoud van de open standaard of het werken met architectuurprincipes). 1.7 Overzicht van open standaarden van Dragon1 De volgende Dragon1 Open Standaarden zijn momenteel (of komen op termijn) beschikbaar: 1. Dragon1 Open Standard Architecture Principles 2. Dragon1 Open Standard Visual Language 3. Dragon1 Open Standard Architecture Visualization 4. Dragon1 Open Standard Enterprise Architecture Design 5. Dragon1 Open Standard Architecture Quality 6. Dragon1 Open Standard Architecture Stakeholder Management 7. Dragon1 Open Standard Architecture Communication 8. Dragon1 Open Standard Architecture Implementation 9. Dragon1 Open Standard Architecture Service Management 10. Dragon1 Open Standard Architecture Start-Up & Initiation 11. Dragon1 Open Standard Architecture Application 12. Dragon1 Open Standard Architecture Framework 13. Dragon1 Open Standard Architecture Documentation 14. Dragon1 Open Standard Architecture Maturity 15. Dragon1 Open Standard Architecture Enterprise Innovation 16. Dragon1 Open Standard Architecture Requirements Management 17. Dragon1 Open Standard Architecture Rules for Architects Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 23

24 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Dragon1 Open Standard Solution Architecture Design 19. Dragon1 Open Standard Architecture in Projects 20. Dragon1 Open Standard Agile Architecture 21. Dragon1 Open Standard Architecture Governance & Management 24 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

25 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 2 Normatieve Uitspraken Hoe graag we ook iets als principe willen zien, alleen het werkingsmechanisme van een echt principe zorgt voor een bruikbaar resultaat. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 25

26 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Wat is een normatieve uitspraak? Voordat we het concept principe introduceren behandelen we eerst de normatieve uitspraak. Dit omdat in de praktijk vaak uitspraken onterecht worden gelabeld als principe. Onder normatief verstaan we het stellen van een norm. Dit komt in een normatieve uitspraak tot uiting in de vorm dat iets of iemand zich aan een bepaalde gekwalificeerde prestatie of kwaliteit dient te conformeren: U mag dit, we moeten dat, je kunt dat, we streven ernaar dat.... Het is van belang om goed te herkennen wanneer we met een normatieve uitspraak te maken hebben. Voorbeelden van normatieve uitspraken zijn: We slaan gegevens van klanten eenmaal op. We streven ernaar de beste leverancier te zijn op de markt. Projecten kunnen alleen worden opgestart met een goedgekeurde business case. Klanten kunnen zelf bepalen via welk kanaal ze met onze organisatie contact opnemen. Deze normatieve uitspraken zijn geen van allen principes, maar bijvoorbeeld strategische uitgangspunten, randvoorwaarden, beleidsmaatregelen of ontwerpregels. Ze zijn in feite delen van implementaties van principes. 2.2 Het labelen van uitspraken Waarom is het belangrijk normatieve uitspraken niet te labelen als principe? Een normatieve uitspraak is niet altijd waar. Een principe, de wijze waarop iets werkt, is daarentegen altijd waar voor de context die wordt geduid. Per normatieve uitspraak in de voorbeelden hierboven genoemd, wordt hieronder een voorbeeld gegeven van een principe wat doorgaans achter de normatieve uitspraak ligt, of het principe wat waarschijnlijk bedoeld wordt. We slaan gegevens van klanten eenmaal op. 26 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

27 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 2 Ten eerste worden gegevens van klanten altijd vaker dan eenmaal opgeslagen. Dus de uitspraak is in feite nooit geldig. Ten tweede is het geen principe omdat ook al zeg men dit, anderen er niet vanuit kunnen gaan dat dit overal en altijd zo gebeurt binnen een bepaalde context. Het achterliggende principe bij deze ontwerpregel of beleidsmaatregel is: eenmalige opslag van klantgegevens in de informatievoorziening van een organisatie voorkomt het gebruik van inconsistente versies van klantgegevens. Ten derde is dit principe pas een AS-IS architectuurprincipe wanneer het ook daadwerkelijk zo werkt in de organisatie. Kortom, hoe je het ook went of keert, als je een gegeven eenmalig opslaat, kunnen er nooit inconsistente versies van dat gegeven zijn of worden opgeslagen. In feite is dat een natuurwet, een door de natuur afgedwongen wet. We streven ernaar de beste leverancier te zijn op de markt. Een streven blijft een streven als het niet geborgd wordt door een bepaalde toezicht, controle of aanpak. Deze uitspraak wordt pas een principe als het handhavingsmechanisme expliciet benoemd wordt. In deze uitspraak ontbreekt ook wat het voordeel voor de organisatie moet zijn van het streven naar de beste te zijn. Anders kan een architect niet beargumenteren waarom dit principe moet worden gekozen en wat de kosten zijn om het te implementeren (legitimiteit!). Projecten kunnen alleen worden opgestart met een goedgekeurde business case. In een organisatie is dit pas een wet van meden en perzen als het systematisch wordt afgedwongen (via bijvoorbeeld een computersysteem). Anders is het niet meer dan een loze opmerking. Klanten kunnen zelf bepalen via welk kanaal ze met onze organisatie contact opnemen. Deze uitspraak wordt pas een principe als uitleg wordt gegeven aan het feit waarom overal en altijd iedereen hiertoe in staat is of wordt gesteld. Nu is het een loze kreet die nooit bewaarheid hoeft te worden en daarmee geen kracht heeft als stuurinstrument. En dus ook geen richting geeft. Binnen organisaties wordt steeds vaker met architectuur gewerkt, en daardoor wordt het formuleren, vaststellen en implementeren van architectuurprincipes ook steeds belangrijker. Principes voormen voor bestuur en directie high-level stuur- Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 27

28 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles instrumenten. Ze geven aan de ene kant een duidelijk bindend kader mee en aan de andere kant veel vrijheid om het naar eigen inzicht te realiseren. 28 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

29 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 3 Het concept Principe Zonder principes geen argumentatie voor de juiste oplossingsrichting. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 29

30 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Inleiding In Dragon1 is het herkennen en onderkennen van principes die in entiteiten aanwezig zijn belangrijk voor de architect. Hoe beter hij hiertoe in staat is, des te hoger van kwaliteit zijn de bouwwerken (complexe systemen) die hij onder architectuur ontwerpt en laat realiseren. Principes beschrijven of geven uitleg aan de wijze waarop iets, een entiteit, werkt. In het Engels wordt wel eens gezegd: Principles are about the way things work'. Omdat een entiteit als het ware het huis is van een principe, gaan we eerst in op het begrip entiteit. Een entiteit is iets dat bestaat, wordt herkend of wordt onderkend. Er zijn verschillende soorten entiteiten te onderkennen die voor een architect van belang zijn. Dit zijn soorten entiteiten zoals systemen, concepten en fenomenen. In het kort gezegd is een systeem een samenwerkend geheel van entiteiten, bijvoorbeeld een informatiesysteem. Een concept is een conceptueel systeem zoals een aanpak, werkwijze of patroon, bijvoorbeeld het selfservice-concept. Een fenomeen is een gebeurtenis gedreven systeem zoals storm, onweer en de loyale klant. Door principes te kunnen 'zien' die in soorten entiteiten zoals systemen, fenomenen en concepten schuilgaan, kan de architect de juiste keuzes maken. Bijvoorbeeld de juiste keuze voor een aanpassing aan bestaande systemen in de organisatie. Het onderkennen en volgen van de juiste fenomenen in de klantomgeving. Of het selecteren en toepassen van de juiste concepten in een ontwerp waarmee het bouwwerk wordt gerealiseerd. Omdat er verschillende soorten entiteiten zijn, zijn er ook verschillende soorten principes te onderkennen. Dit zijn principes, zoals systeemprincipes, fenomeenprincipes, conceptprincipes, architectuurprincipes en ontwerpprincipes die de architect dient te leren herkennen. 3.2 Definitie Het begrip principe is van zeer groot belang in architectuur. Immers, het is de controle of toets hoe en waarom een concept of een andere entiteit bepaalde voordelen biedt in het licht van doelen en eisen. Ook is een principe belangrijk om te 30 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

31 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 3 kunnen analyseren of iets goed in elkaar steekt of werkt. Een definitie die helpt bij de controle, toets en analyse komt als geroepen. De definitie voor principe in Dragon1 is zo opgesteld dat deze zeer analytisch en constructief van aard is. De definitie van principe bestaat uit verschillende onderdelen die de kenmerken van een principe duiden en die in een shortstatement van een principe terug te vinden zijn. De Dragon1 definitie voor het begrip principe is: Een principe is de gehandhaafde wijze waarop een entiteit, zoals een bouwwerk, concept of fenomeen, werkt, in een gegeven context, in elkaar steekt, werkt of plaatsvindt met een bepaald geproduceerd effect of resultaat tot gevolg. De Engelse definitie voor het begrip principle is: A principle is the enforced way an entity, such as a structure, concept or phenomenon, is assembled, works or happens producing a certain result or effect in a given context. Een principe beschrijft de gehandhaafde werking van de gehele entiteit of van een gedeelte van de entiteit. Een principe beschrijft één of meer oorzaak-gevolg relaties (door [dit] gebeurt [dat]). Een principe dat de gehele werking van een entiteit beschrijft noemt Dragon1 het 'first principle'. Een architect dient zoveel mogelijk op zoek te gaan naar het 'first principle', omdat hiermee de essentie van de werking van de entiteit en het geproduceerde resultaat door die werking snel is te begrijpen en is over te brengen (te communiceren). 3.3 Functie De belangrijkste functie van een principe is om te begrijpen hoe en waarom een entiteit bepaalde voordelige of nadelige effecten of resultaten produceert. Een architect is vooral bezig met het selecteren van concepten die onderdeel van een architectuur dienen te worden. Daarvoor maakt de architect gebruik van conceptprincipes. Een te ontwerpen en te realiseren bouwwerk moet uiteindelijk de voordelige werking van (bedrijfskundige en informatiekundige) concepten gaan bevatten. Samen vormen de concepten die zijn gebruikt/toegepast in een bouwwerk de architectuur Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 31

32 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles van het bouwwerk. Met andere woorden architectuur is het samenhangend geheel van concepten dat is toegepast op een bouwwerk. Dus de architect moet heel goed in de gaten hebben wat de werking, het gevolg of de impact is van het resultaat dat door de concepten wordt geproduceerd. Deze werking en het geproduceerde resultaat van een entiteit, zoals een concept, wordt in Dragon1 gezien als een principe. Architecten hebben als taak om de juiste concepten te selecteren die vanwege hun werking bepaalde voordelen opleveren die daarmee passen om invulling te geven aan de gestelde eisen van de opdrachtgever. Architecten hebben ook als taak door de juiste implementatie van de concepten, de voordelen van de concepten te laten gelden in het bouwwerk dat ze ontwerpen. Daarom moet de architect dus goed weten wat de principes (de werking en voordelen) zijn van de concepten die ze gebruiken in hun architectuur. Het is belangrijk dat de architecten weten waar een goede werking van een concept van afhangt. Namelijk van het handhavingsmechanisme en de goede samenwerking van elementen, componenten en objecten in het concept. De samenwerking van deze aspecten komen tot uitdrukking in een principe. Als een concept namelijk niet goed of onvolledig wordt geïmplementeerd, doet dat afbreuk aan het produceren van de voordelen die door het principe van het concept worden beloofd. Vier belangrijke functies van principes onderscheiden we hier voor de manager, architect en de architectuur: 1. Met principes zijn managers en architecten in staat de voordelige werking van oplossingsrichtingen (of concepten) helder en objectief inzichtelijk te maken en daardoor beter het concept te kunnen matchen met de gestelde eisen, om vervolgens een concept te kiezen als onderdeel voor het architectuurontwerp van een bouwwerk. 2. Met principes zijn managers en architecten in staat te begrijpen waarom bepaalde bouwwerken in meer of mindere mate goed functioneren en door het principe van een systeem goed inzichtelijk te maken, zijn ze beter in staat het principe dat elders is gebruikt succesvol als referentie in een nieuw bouwwerk toe te passen. 32 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

33 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 3 3. Met principes zijn managers en architecten beter in staat correct het verschil te analyseren tussen de theoretische werking van een oplossingsrichting (het concept) en de daadwerkelijke praktijktoepassing van een oplossing (die veel minder dan verwacht presteert) in een bouwwerk (het systeem). Met behulp van principes is een oplossing effectief en meer rendabel in te zetten. 4. Met principes zijn managers en architecten beter in staat te begrijpen welke fenomenen (machten en krachten) in de omgeving van het bouwwerk aanwezig zijn waar sowieso qua werking niet onderuit kan worden gekomen of waar zonder pardon rekening mee gehouden moet worden. Als eenmaal principes op papier staan of in de architectuurdocumentatie zijn opgenomen, dienen ze vervolgens nog wel te worden geïmplementeerd in het bouwwerk, zoals de onderneming, het bedrijfsproces of het informatiesysteem. Zowel het implementeren van een principe als het documenteren van het principe dient afzonderlijk te gebeuren. Het opschrijven dat een principe dient te gelden of dat een principe geldt, maakt nog niet dat het principe ook zo werkt in het bouwwerk dat ontworpen of gerealiseerd dient te worden. Een principe is ook door te vertalen in beleidsmaatregelen of beleidskeuzes en ontwerpbeslissingen of ontwerpregels. We nemen nogmaals het voorbeeld van het principe: Door eenmalige opslag van gegevens worden inconsistente versies ervan voorkomen. Dit is door te vertalen naar de beleidsmaatregel dat bepaalde gegevens zoals klantgegevens niet langer meer in verschillende databases mogen worden opgeslagen en dat er voor de klantgegevens een brondatabase wordt aangewezen. 3.4 Vorm Er zijn verschillende vormen van formulering voor het principe. Een principe kan zowel op tekstuele wijze worden verwoord als via een visualisatie. Ook de mate van detail, waarmee het principe beschreven of gevisualiseerd wordt, kan verschillen Beschrijving De kern van een principe wordt geformuleerd in het Short Statement. De eerder gegeven syntaxsstructuur hiervoor is richtinggevend en dient in de praktijk daar Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 33

34 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles waar nodig of mogelijk is te worden aangescherpt. Naast het short statement kent de beschrijving van het principe nog tal van andere attributen. Deze worden in dit document nog nader toegelicht. Het short statement bestaat grofweg uit een actieregel (inclusief handhavingsmechanisme), effectregel en gebruiksregel. Het statement van een principe bestaat dus uit de volgende delen: Deel 1 - actieregel Deel handhavingsmechanisme Deel 2 - effectregel Deel 3 - gebruiksregel Deel 5 - context Deel 6 - houder In zijn totaliteit beschrijft het short statement dus een werkingsmechanisme. In Dragon1 wordt voor het principe-attribuut short statement een voorkeur schrijfwijze aan gedragen ter bevordering van kwaliteit, documentatie en hergebruik van principes. Dit heet de door-formulering. Deze luidt: Door [actieregel] op/in/binnen [context] vanuit [handhavingsmechanisme] zorgt [entiteit] ervoor dat [gebruiksregel] zodat [effectregel - 1 e resultaat] waarmee [effectregel - 2 e resultaat] etc De delen van een principe worden nu toegelicht aan de hand van een voorbeeld principe. Het voorbeeld van een vraagprincipe geformuleerd conform de Dragon1 syntax: Door als dienstenaanbieder, in geval van klantcontact op de markt, altijd eerst vragen te stellen aan klanten, vanuit streng toezicht op het klantcontact en de gemaakte afspraken, zorg je er als aanbieder voor dat je beter weet wat er speelt bij de klant zodat je je handelen of aanbod beter kunt afstemmen op de situatie waarmee je handelen en aanbod meer positieve gevolgen heeft of beter aansluit bij de vraag. Dit in tegenstelling tot gelijk te gaan handelen in geval van een bepaalde vraag, omdat dat het aanbod en het handelen ergens anders ook werkte. 34 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

35 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 3 Deel 1 - actieregel De actieregel beschrijft hoe een bepaald effect of gevolg wordt bereikt. Het beschrijft een bepaalde oplossing, aanpak of werkwijze dat iets anders in gang zet. In een oorzaak-gevolg relatie beschrijft dit gedeelte dus de oorzaak. Bij het voorbeeld van het vraagprincipe is vragen stellen de actieregel. Deel handhavingsmechanisme Het handhavingsmechanisme is het mechanisme dat ervoor zorgt dat altijd en overal binnen een context de werking van de actieregel geldig blijft. Het handhavingsmechanisme werkt zo goed (met een waarschijnlijkheid [Eng. probability] van meer dan 0.7) dat je er vanuit mag gaan dat het principe altijd en overal in de context werkt, onder normale omstandigheden. Het handhavingsmechanisme in dit principe zijn de afspraken en toezicht omtrent het klantcontact. Deel 2 - effectregel De effectregel beschrijft welk gevolg een oorzaak uit de actieregel heeft. De effectregel beschrijft welke vereiste of gewenste situatie bereikt wordt of welk probleem wordt opgelost. je weet beter wat er speelt is de eerste effectregel in het vraagprincipe. je kunt je handelen beter afstemmen op de situatie is de tweede effectregel. Deel 3 - gebruiksregel De gebruiksregel beschrijft waar het voordelige effect voor wordt gebruikt of waar het nadelige effect zijn impact op heeft. Wat wordt er mogelijk of onmogelijk gemaakt door de werking beschreven in de actieregel en effectregel. je handelen heeft meer positieve gevolgen is de gebruiksregel in het vraagprincipe. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 35

36 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Deel 5 - context De context is het afgebakende gebied of domein waarbinnen de werking van het principe altijd geldig is. De context is impliciet, waarmee wordt beweerd in het vraagprincipe, dat dit principe overal en altijd op de wereld en voor de mensheid werkt voor elke dienstenaanbieder en bij elke klant. Deel 6 - houder De houder van het principe is de entiteit die zorg draagt voor het handhavingsmechanisme en die de actieregel uitvoert. Een principe kan nooit los worden gezien van de entiteit waar ze de werking van toelicht via een beschrijving of visualisatie. De houder is de entiteit die het principe bezit. Als de entiteit niet benoemd kan worden, wordt dit deel ook wel geformuleerd als wordt ervoor gezorgd dat. Dit is vaak bij fenomenen en concepten het geval. De houder van dit principe is bij toepassing vaak een organisatie Visualisatie In Dragon1 visualiseren we principes zoveel en zo vaak als mogelijk is. Dit om de werking voor ons te zien plaatsvinden. Het visualiseren levert meer inzicht en overzicht op dan alleen het lezen van een tekstuele beschrijving van het principe. Met een visualisatie kan een complexe beschrijving van een principe sneller worden doorzien en eventueel meer kloppend worden gemaakt. Er zijn vier soorten visualisaties om principes zichtbaar mee te maken: schetsen, tekeningen, diagrammen en fotografische beelden. Het visualiseren van een principe gebeurt veelal door een schets (conceptschets) te maken van het systeem, concept of fenomeen waar het principe de werking van beschrijft. En daarnaast van het principe in meer detail een tekening te maken (principetekening). En passent, worden ook de concepten en haar elementen en componenten bij het visualiseren van een principe eenduidig gedefinieerd voor een sneller en beter beeld en begrip. Een schets is in Dragon1 een informele visualisatie 36 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

37 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 3 die gedachten structureert en visies concretiseert. Een tekening is een informele visuele toelichting van een stuk tekst. De volgende items komen vaak terug in een visualisatie van een principe: De elementen uit het concept De regels die van toepassing zijn op de elementen. De kwaliteitsvoordelen van kwaliteitsaspecten naar aanleiding van het gedrag van de elementen en regels. De mechanismen en werkingcycli visualiseren. Haallijnen die toelichten wat de operationele functie, constructieve functie en decoratieve functie is van elementen. Situatie, context, ruimten en locaties Het verdient aanbeveling in de beschrijving van een principe de zelfstandige naamwoorden en werkwoorden als entiteiten en hun relaties te gebruiken als basis voor het maken van een entiteitrelatiemodel, dat daarna informeel is te visualiseren. Gebruik archetypen (oerbeelden) voor symbolen bij de entiteiten; dit zorgt voor een snelle herkenbaarheid van wat je als architect bedoeld met een symbool. Hieronder staan twee voorbeelden van visualisaties van principes (principebeeld, principeschets en principedetailtekening). Eerst een businessconceptprincipe, dan een informatiearchitectuurprincipe en vervolgens een technisch ontwerpprincipe. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 37

38 Business Manager Business Manager Dragon1 Open Standaard Architecture Principles My Bank Corporation Architectuurartikel: #0124A PRINCIPLE UNIQUE IDENTIFIER EAP001 - MBCUBL MBC MYBANKCORPORATION Architectuurprincipes PRINCIPLE TITLE Een beter en ondubbelzinnig begrip ontstaat voor ons allemaal, door het consequent gebruik van één en dezelfde taal. PRINCIPLE NAME Het My Bank Corporation Unified Business Language Principe PRINCIPLE TYPE TO BE Enterprise Architecture Principle PRINCIPLE-DRAWING My Bank Corporation Unified Business Language (My Bank Corporation Begrippenkader) Client Klant? Opleiding, gebruik en vernieuwing My Bank Corporation Unified Toezicht en Business Language Handboek handhaving? PRINCIPLE SHORT STATEMENT Door alle medewerkers bij de My Bank Corporation consequent een eenduidig begrippenkader te laten hanteren, waarin alle business begrippen eenduidig zijn gedefinieerd, vanuit verplicht gebruik en beheer van hulpmiddelen en toezicht en controle daarop gehandhaafd, wordt ervoor gezorgd dat de verschillende partijen binnen de My Bank Corporation elkaar goed begrijpen en dat er geen verwarring meer ontstaat door verkeerde interpretaties wat weer leidt tot betere onderlinge communicatie en het (indirect) verhogen van kwaliteit van dienstverlening, klanttevredenheid, voorkomen van imagoschade, kapitaalvernietiging of desinvestering. << Naar overzicht Details en implementatie van principe Volgend principe >> ARTICLE-CONTENT-TYPE: ARCHITECTURE PRINCIPLE ARTICLE-CONTENT-VIEW-TYPE: PRINCIPLE OVERVIEW Januari Een voorbeeld van een My Bank Corporation Architectuurprincipe op basis van Dragon1 - verzorgd door Paauwe Group BV DOCUMENT-VIEW-TYPE: BASIC PAGE MANAGEMENT PRESENTATION Figuur 1. Voorbeeld van het beschrijven en visualiseren van een principe. 3 Nog een visualisatie voorbeeld. Het eerste principe van e-homecare is als volgt gedefinieerd met een short statement: Door internet in te zetten als medium vanuit een gereguleerd digitaal zorgportaal voor het faciliteren van geluid en bewegend beeld, voor communicatie, uitwisseling van medische informatie en het mogelijk maken van financiële transacties wordt er voor gezorgd dat zorgaanbieders, zorgverleners en zorgconsumenten meer, vaker en beter met elkaar in contact staan, locatie- en tijdsonafhankelijk waarmee het zorgproces meer consistent, continu, beschikbaar en bestuurbaar wordt. Met andere woorden van hogere kwaliteit is. Dit principe is stap voor stap te visualiseren, door alle zelfstandige naamwoorden als entiteiten te voorzien van symbolen en alle werkwoorden te beschouwen als relaties tussen de entiteiten. 38 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

39 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 3 Figuur 2. Voorbeeld visualisatie van een e-health-principe met een short statement. Voor meer uitleg over het visualiseren van principes kunt u de Dragon1 Open Standard Visual Language raadplegen. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 39

40 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Hoofdstuk 4 De soorten principes Kies de juiste soort principe en u heeft controle over het bouwwerk. 40 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

41 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk Soorten principes De architect kijkt in de regel naar vier soorten principes om controle te hebben over de kwaliteit van het bouwwerk of bouwsel dat hij ontwerpt. Het betreffen de principes in concepten, de principes in het te ontwerpen systeem en de principes in de huidige systemen. Ook kijkt de architect naar de principes in andere gebieden om hiervan te leren en om ze te kunnen hergebruiken. Dragon1 onderkent deze verschillende soorten principes, zodat de architect zeer doelgericht en efficiënt een bepaald soort principe kan inzetten. In de praktijk zien we combinaties van de soorten principes die genoemd staan in figuur 3. Bijvoorbeeld: Een bedrijfsontwerpprincipe: een principe waar rekening mee wordt gehouden bij het ontwerpen van bedrijven in een onderneming. Bijvoorbeeld: Door de afhankelijkheid van bedrijfsonderdelen naar elkaar toe te verlagen en de koppeling naar elkaar toe te verhogen, wordt de beschikbaarheid, weerbaarheid en adaptiviteit van de organisatie als geheel significant hoger. Een informatievoorzieningrealisatie/implementatieprincipe: een principe waar rekening meer wordt gehouden bij het realiseren van de informatievoorziening in een onderneming. Bijvoorbeeld: Door een systeem dat in productie is niet gelijk te vervangen door een nieuw systeem, maar altijd een periode van overgang en schaduwdraaien in te lassen, wordt ervoor gezorgd dat over het geheel gezien de beschikbaarheid van de informatievoorziening hoger is dan anders. Een ICT-infrastructuurconcept-analyseprincipe: een principe waar rekening mee wordt gehouden bij het analyseren van een ICT-infrastructuurconcept uit de theorie. Bijvoorbeeld: Door elementen, componenten, objecten en technische producten in een concept van elkaar te scheiden wordt ervoor gezorgd dat beter duurzaam, toekomstvast en implementatieonafhankelijk naar een concept kan worden gekeken. Een enterprise architectuurprincipe: een principe dat veelvuldig geldt of voorkomt in de onderneming. Bijvoorbeeld het architectuurprincipe: Door onder regie informatie locatieonafhankelijk beschikbaar te stellen aan Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 41

42 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles entiteiten zoals computers, applicaties, medewerkers en processen wordt de productiviteit van alles hoger. Figuur 3 is ook een basis voor het onderkennen van eigen typen en soorten van principes. 42 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

43 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 4 Principessoortenschema Onderdelen Entiteit principes (stijl)element principes Component principes Object principes Technisch product principes Artifact principes Samenstellingen Bouwdeel principes Bouwblok principes Bouwwerk principes Fragmentprincipes Bouwproces Architectuur Analyse principes Ontwerp principes Architectuur principes Decoratie principes Realisatie principes Constructie principes Operatie principes Afgeronde gehelen Concept principes Fenomeen principes Systeem principes Solution principes Configuratie / Structuur principes Domein principes realiteit principes Systemen en domeinen in de onderneming Keten principes Enterprise principes Besturings principes Bedrijfs(functie) principes Bedrijfsprocesprincipes Informatie(voorziening) principes Informatie(systeem) principes IT-Infrastructuur principes Product principes Formule principes Applicatie principes Data principes Security principes Figuur 3. Principesoortenschema. Figuur 3 toont vele voorbeelden van principes die van toepassing zijn op de belangrijke entiteiten binnen een onderneming. In deze afbeelding staan meer principes dan hier worden genoemd. Het waarom en functie van deze soorten Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 43

44 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles principes kunnen eenvoudig worden afgeleid van de hierna behandelde soorten principes. 4.2 Principes naar soort entiteit Systeemprincipes Een systeemprincipe is de uitleg of de beschrijving van de gehandhaafde werking van een systeem met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg. Een systeemprincipe wordt ook wel het werkingsprincipe genoemd van een systeem. Een systeem is in dit geval een geheel van samenwerkende entiteiten gericht op het verwezenlijken van een gemeenschappelijk doel. Het eerste principe (first principle) van een systeem vertelt ons hoe de entiteiten dit voor elkaar krijgen. In een systeem zitten altijd ontelbare principes die geheel of gedeeltelijk een werking van het systeem beschrijven. In een systeem kunnen daarom ook tegenstrijdige principes en elkaar tegenwerkende principes zitten. Mensen, bruggen, ondernemingen en informatiesystemen zijn systemen. Daarom zitten in mensen, bruggen, ondernemingen en informatiesystemen ontelbare principes. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? Overal om ons heen zijn er systemen waarin bepaalde principes zitten. Daar dienen we rekening mee te houden, of levert het voordelen op indien wij er rekening mee houden. Hoe beter we dat doen, des beter we in staat zijn om een doel te bereiken. Hoe beter je de principes van iemand (een mens) kent, des te beter kun je met hem samenleven. Door de systeemprincipes te beseffen, te herkennen en te erkennen leert men in feite hoe de systemen werken. Hoe beter u weet hoe iets werkt, des te beter u het voor u kunt laten werken. Hoe beter u de principes van een brug kent, des beter kunt u die brug aanpassen op en belasten met auto s en vrachtauto's om hem daarmee in te zetten als verkeersader. Voorbeeld van een systeemprincipe 44 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

45 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 4 Het basis systeemprincipe: Door vanuit regels en afspraken alle entiteiten in een systeem samen te laten werken afgestemd op een zelfde doel, wordt ervoor gezorgd dat het systeem efficiënter en effectiever is in het realiseren van haar doel, waarmee het systeem van meer toegevoegde waarde zal zijn voor de organisatie. In elke onderneming zijn tegenwoordig wel informatiesystemen aanwezig, een specifiek soort systeem. Per bedrijfsfunctie, zoals verkoop, inkoop, productie en ontwikkeling, zijn vaak informatiesystemen aangeschaft of gemaakt en ingericht. Het eerste principe van een verkoopinformatiesysteem (VIS) zou bijvoorbeeld kunnen: Door continu mensen informatie over de verkoopactiviteiten te laten verzamelen, sorteren, analyseren, evalueren en distribueren vanuit toezicht op procedures en de specifieke inzet van hulpmiddelen, wordt ervoor gezorgd dat inspanningen en resultaten omtrent verkoop meer inzichtelijk en overzichtelijk worden zodat planning, uitvoering en controle op de verkoopactiviteiten sterk te verbeteren zijn in het licht van de verkoopdoelstellingen en capaciteiten waarmee de onderneming in staat is haar producten en diensten effectiever en efficiënter te verkopen. Als een onderneming beslist om een verkoopinformatiesysteem aan te schaffen en zichzelf hiervan afhankelijk te gaan maken, kan het principe van dit systeem worden gebruikt om te toetsen of het verkoopinformatiesysteem voldoende volledig kan worden geïmplementeerd. Later kan het principe worden gebruikt om een eventueel slecht werkend verkoopinformatiesysteem te optimaliseren of duurzaam en toekomstvast uit te breiden of beter te integreren met andere informatiesystemen. Met dit voorbeeld wordt duidelijk dat een onderneming beter kan innoveren en concurreren wanneer van de belangrijkste informatiesystemen per bedrijfsfunctie de principes helder zijn Bouwwerkprincipes Een bouwwerkprincipe is de uitleg of de beschrijving van de gehandhaafde werking van een bouwwerk met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg. Een bouwwerkprincipe wordt ook wel het werkingsprincipe genoemd van een bouwwerk. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 45

46 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Een bouwwerk is in dit geval een geheel van samenwerkende entiteiten gericht op het verwezenlijken van een gemeenschappelijk doel. Het eerst principe van een bouwwerk vertelt ons hoe de entiteiten dit voor elkaar krijgen. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? Architecten die zich richten op ondernemingen, bedrijven en informatievoorziening, dienen te weten welke principes er gelden in hun bouwwerken. Voorbeeld van een bouwwerkprincipe Stel dat het bouwwerk een gemeente' is. Een bouwwerkprincipe daar zou kunnen zijn: het one-stop-shopping principe van de gemeente Door de burger al zijn overheidszaken bij één loket te kunnen laten regelen, wordt ervoor gezorgd dat de burger en de gemeente minder tijd, geld en resources kwijt is aan de zaak, dat er minder fouten worden gemaakt en dat de burger hierdoor ook eerder geneigd is gebruik te maken van de dienstverlening van de gemeente waarmee de klantentevredenheid van de burger en de kwaliteit van dienstverlening van de gemeente worden verhoogd. In dit bouwwerk (de gemeente) is het businessconcept (one stop shopping) toegepast Conceptprincipes Een conceptprincipe is de uitleg of de beschrijving van de gehandhaafde werking van een concept met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg. Een conceptprincipe wordt ook wel het werkingsprincipe genoemd van een concept. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? De reden dat naar het principe (de werking) van een concept gekeken wordt, is om het concept dan met de juiste onderbouwing te kunnen selecteren als onderdeel van het totaalconcept in het architectuurontwerp. De architect selecteert doorgaans een concept omdat het conceptprincipe dusdanige resultaten produceert die matchen met de gestelde eisen van de opdrachtgever en de belanghebbenden. De officiële definitie van conceptprincipe in Dragon1 is: 46 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

47 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 4 Een conceptprincipe is een principe dat aangeeft op welke gehandhaafde wijze een concept in elkaar steekt, werkt of dat iets gebeurt in het concept, waarbij er altijd een bepaald resultaat wordt geproduceerd of dat er een bepaald effect is. Voorbeelden van conceptprincipes Het zitconcept van een stoel: Door vanuit een evenwichtige constructie een altijd stabiel zitvlak te bieden, wordt ervoor gezorgd dat iemand gedurende een bepaalde tijd in zittende houding kan rusten of in een zittende positie arbeid kan verrichten waarmee iemand meer geconcentreerd of meer uitgerust bezig kan zijn. Het client-server-concept: Door altijd vanuit een afgesproken wijze van communicatie de client opdrachten aan een server te laten geven en servers alleen in opdracht van clients opdrachten laten uitvoeren, wordt ervoor gezorgd dat clients minder zware verwerking hoeven te doen en servers optimaler gebruikt worden, waarmee het geheel aan computing efficiënter en effectiever plaatsvindt Fenomeenprincipes Een fenomeenprincipe is de uitleg of de beschrijving van de gehandhaafde werking van een fenomeen met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg. Een fenomeenprincipe wordt ook wel het werkingsprincipe genoemd van een fenomeen. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? De reden dat naar het principe van een fenomeen wordt gekeken is om van het fenomeen te leren, het gedrag ervan te voorspellen, zodat men zich er bijvoorbeeld beter op kan voorbereiden of het naar de hand kan zetten. Voorbeeld van een fenomeenprincipe Het principe van de loyale klant: Door klanten vanuit afspraken over klantcontact correct te behandelen, wordt ervoor gezorgd dat klanten vaker en meer terug zullen keren naar de organisatie met hun klantvragen, waarmee de organisatie een hogere omzet zal hebben. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 47

48 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Realiteitsprincipes Realiteitsprincipes zeggen wat geldt betreffende de werking in het gerealiseerde systeem. Bij een realiteitsprincipe moet de handhaving expliciet worden geregeld om het principe te laten gelden. Dit in tegenstelling tot ontwerpprincipes. Ontwerpprincipes zeggen wat geldt in de context van een te ontwerpen systeem. Bij ontwerpprincipes wordt de handhaving al afgedwongen in de context van het te ontwerpen systeem. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? De realiteitsprincipes zeggen hoe de concepten in de onderneming zich nu gedragen. Hiermee kan de architect fundamentele weeffouten opsporen en ze voor eens en voor altijd oplossen. Een architect heeft vaak te maken met een wirwar van realiteitsprincipes die een ongewenste situatie in stand houden. Goed zicht hierop maakt het oplossen van het ontwerpvraagstuk velen malen makkelijker. Het is voor een architect van groot belang om te weten wat de huidige situatie is in een onderneming betreffende principes. Zeker als een architect een onderneming af wil helpen van hardnekkige verkeerde principes. De architect moet daarom precies weten welke principes gelden, wat en wie principes handhaaft, uit welke elementen ze bestaan en waarom het effect of gevolg van deze principes niet bijdraagt aan het realiseren van de strategie. De officiële definitie van realiteitsprincipe in Dragon1 is: Een realiteitsprincipe is een principe dat zegt wat de huidige gehandhaafde wijze van werken is van een (deel van een) gerealiseerd systeem. Een realiteitsprincipe geldt in de huidige situatie. Voorbeeld van een realiteitsprincipe Het geen-business-case-principe van projecten: Door in de organisatie projecten op te starten zonder business case wordt ervoor gezorgd dat veel projecten niet te relateren zijn aan een bedrijfsdoelstelling waarmee projecten wel tijd, geld en resources kosten, maar niet bijdragen aan het resultaat van de organisatie. 48 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

49 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk Principes naar gebruiksdoel Analyseprincipes Een analyseprincipe is de uitleg of de beschrijving van de gehandhaafde werking van een analyse met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg. Een analyseprincipe wordt ook wel het werkingsprincipe genoemd van een analyse. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? We onderkennen deze soort om met meer controle en beheersing kwalitatief hoogwaardige analyses te kunnen uitvoeren die van grote toegevoegde waarde zijn als opmaat voor bijvoorbeeld het maken van een ontwerp of het nemen van een managementbeslissing. Voorbeeld van een analyseprincipe Het objectiviteitsprincipe: Door de werkelijkheid in al haar complexiteit, disstructuur en lelijkheid in beeld te brengen zorgt men voor het beter kunnen beheersen en verbeteren van de werkelijkheid. Het negeren van complexiteit zorgt voor het tegenovergestelde. Het principe van waarnemen en registreren: Door waargenomen feiten objectief zonder waardeoordeel / interpretatie te registreren, wordt ervoor gezorgd dat de waarnemingen voor veel verschillende analyses te gebruiken zijn waarmee de geleverde inspanning herbruikbaar en rendabel is Ontwerpprincipes De architect maakt architectuurontwerpen van bouwwerken. Om een hoge kwaliteit van het bouwwerk te realiseren, maakt een architect gebruik van principes, werkingen die gelden en waar hij maar beter rekening mee kan houden omdat ze altijd waar zijn, bij het ontwerpen. Deze principes noemt Dragon1 ontwerpprincipes. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? Een architect dient ontwerpprincipes te kiezen die helpen de kwaliteitseisen, strategische uitgangspunten en randvoorwaarden te realiseren of eraan tegemoet te Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 49

50 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles komen van het beoogde bouwwerk. Hiervoor dienen wel de missie, visie, identiteit, cultuur en voorkeuren van de opdrachtgever, eigenaar of klant in de juiste eisen te zijn vertaald. Principes in fenomenen, concepten en bestaande systemen staan model voor ontwerpprincipes. Voor elke onderkende architectuur zijn vele ontwerpprincipes mogelijk. De architecten dienen ontwerpprincipes zo weinig mogelijk zelf te bedenken. Ontwerpprincipes dienen zoveel mogelijk uit de literatuur of als best practice uit de praktijk te worden gehaald. Dit geeft kennis, zekerheid en voorspelbaarheid bij toepassing van de ontwerpprincipes. Ze hebben zich immers al bewezen. De officiële definitie van ontwerpprincipe in Dragon1 is: Een ontwerpprincipe is een principe dat geldig is in de omgeving van het bouwwerk en daardoor invloed heeft op het bouwwerk, en waar door benoeming bewust door de architect bij het ontwerpen en realiseren van het bouwwerk rekening mee wordt gehouden. Voorbeeld van een ontwerpprincipe Het principe van hergebruik: Door een component zodanig te ontwerpen en te realiseren dat deze herbruikbaar is in of door een ander systeem als bijvoorbeeld het eerste systeem waarin het geplaatst wordt is verouderd, wordt ervoor gezorgd dat de verbruikte energie om de component te maken niet geheel verloren is gegaan, waarmee componenten en de systemen minder onnodig energie, tijd, geld en resources gebruiken en verbruiken Realisatieprincipes Een realisatieprincipe is de uitleg of de beschrijving van de gehandhaafde werking van het realiseren van een systeem met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg. Een realisatieprincipe wordt ook wel het werkingsprincipe genoemd van een realisatie. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? 50 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

51 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 4 Door deze soort te onderkennen worden de aanwezige gehanteerde realisatieprincipes meer inzichtelijk en beter duidelijk gemaakt. Realisatieprincipes zijn er altijd, daarom is het maar beter er een aantal inzichtelijk te maken. Voorbeeld van een realisatieprincipe Het principe van 80/20. 80% van een systeem realiseer je in 20% van de tijd. De grote stappen zet je snel en de fijnafstemming duurt het langst Beheerprincipes Een beheerprincipe is de uitleg of de beschrijving van de gehandhaafde werking van het beheren van een systeem met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg. Een beheerprincipe wordt ook wel het werkingsprincipe genoemd van beheer. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? We onderkennen deze soort van principe om zo hoog mogelijk kwaliteit van het beheren van systemen voor elkaar te krijgen Voorbeeld van een beheerprincipe Het principe van versiebeheer: Door de versie van een systeem correct te administreren en inzichtelijk te hebben, wordt ervoor gezorgd dat niet met de verkeerde versie van het systeem wordt gewerkt, waarmee de organisatie minder fouten maakt Architectuurprincipes Een architectuurprincipe is een conceptprincipe van een concept dat is toegepast op een bouwwerk. Het concept is daardoor onderdeel geworden van de architectuur, mits het concept een decoratief, operatief of constructief concept van betekenis is voor het bouwwerk. Dus niet alle concepten die worden toegepast op een bouwwerk zijn onderdeel van de architectuur. Dus ook niet alle principes in een bouwwerk zijn architectuurprincipes. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 51

52 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Een controle of een concept of principe tot de architectuur behoort, is de volgende: als u iets aan een bouwwerk kan veranderen zonder dat daardoor het bouwwerk wezenlijk of van wezen verandert, dan verandert u nog niet de architectuur. Waarom onderkennen we deze soort, wat is de functie ervan? Deze categorie van principe is de allerbelangrijkste categorie van principes. U geeft namelijk hiermee aan waar in essentie een bouwwerk op leunt of stoelt. U geeft de grondvesten of grondslagen aan. Gaat een van deze architectuurprincipes onderuit, dan valt het hele bouwwerk in duigen. Door architectuurprincipes te onderkennen kan de architect conceptprincipes en ontwerpprincipes uit het ene bouwwerk of uit een bepaald vakgebied ontdoen van de context, zodat de principes in een ander bouwwerk of vakgebied zijn te hergebruiken. Zo kan een architect bijvoorbeeld aan elk strategisch uitgangspunt van een onderneming verschillende architectuurprincipes koppelen. Op deze manier zorgt de architect ervoor dat de strategie de basis vormt voor de architectuur in alle haarvaten van de onderneming. Een voorbeeld van een architectuurprincipe is: 'Informatie leidt tot kennis, en kennis leidt tot macht. Dit principe zou overal kunnen gelden in een bouwwerk. Dit zou kunnen gelden voor mensen, voor softwaresystemen en voor ondernemingen. Het principe zegt dat door over meer informatie dan anderen te beschikken betreffende een onderwerp, men betere beslissingen kan nemen aangaande het onderwerp. En hoe beter men beslissingen kan nemen aangaande een onderwerp hoe meer verantwoordelijkheid iemand zal krijgen. Architecten gebruiken architectuurprincipes voornamelijk om ontwerpprincipes te groeperen en te clusteren op een hoger abstractieniveau. De officiële definitie van architectuurprincipe in Dragon1 is: Een architectuurprincipe is een, veelal van context ontdaan, conceptprincipe dat overal en altijd bij alles in een systeem, zoals een bouwwerk, geldig is qua werking en resultaat. 52 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.

53 Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Hoofdstuk 4 Een architectuurprincipe is een veelal universeel principe dat holistisch is toegepast in een systeem zoals een bouwwerk en daarom integraal een uitspraak doet over de wijze waarop het systeem is ontworpen, gerealiseerd en werkt. Een architectuurprincipe is decoratief, operatief en/of constructief conceptprincipe dat is gekoppeld aan het invullen van een strategisch uitgangspunt of realiseren van een bedrijfsdoel, eis of randvoorwaarde betreffende een systeem zoals bouwwerk. In een onderneming zijn vele principes aanwezig, enkele daarvan zijn integraal toegepast, met andere woorden, er is haast geen uitzondering op. Op dat moment maken we in feite verschil tussen enterprise principes en enterprise architectuurprincipes. Als dit verschil niet of lastig te maken is, zijn in feite alle enterprise principes ook enterprise architectuurprincipes. Maar dan kan de hoeveelheid principes dusdanig groot worden dat er niet meer mee te sturen valt. Ook zijn enterprise principes pas mogelijk enterprise architectuurprincipes als ze te koppelen zijn aan strategische uitgangspunten, bedrijfsdoelen en kwaliteitseisen of prestatieeisen aan de functies een bouwwerk. Als dit niet mogelijk is, zijn de principes te onbelangrijk om al architectuurprincipe te worden gezien. Figuur 4 geeft een voorbeeld hoe van concepten in de buitenwereld architectuurconcepten worden gemaakt en hoe van AS-IS conceptprincipes TO-BE architectuurprincipes worden gemaakt. Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden. 53

54 Dragon1 Open Standaard Architecture Principles Proces Industrie & Wetenschap Thuis Server Based werken Mobiele Computing werkplek Automatisering Server Computing Integraal Klantbeeld 1 Dienstverlening Conceptprincipe: Door op een server vele zware werkzaamheden voor clients uit te voeren benut je de server optimaler en kunnen de clients van lagere capaciteit zijn. Conceptprincipe: Door alle informatie betreffende dienstverlening rondom een klant te bundelen en in samenhang weer te geven wordt er voor gezorgd dat klanten meer en beter gebruikmaken van producten en diensten van de organisatie en dat medewerkers klanten meer en beter bedienen. Architectuur = Het samenhangend geheel van toegepaste concepten op een bouwwerk. Architectuurconcept Procesautomatisering Zaakgericht Werken Conceptprincipe: Verregaande automatisering van activiteiten leidt tot verhoging van capaciteit en productiviteit van resources. Client Internet Client / Server Computing Self service portaal Zelfbediening MBO - Mijn Bank Onderneming MBO Online Bankaccount Besturing Architect Zorg Overheid Onderwijs Financieel 2 MijnOverheid / Online EPD e-portfolio PIP bankaccount Bedrijfsvoering Informatie e-health e-government e-learning e-finance Medewerker Klant Integraal Klantbeeld Dienstverlening Producten Contracten Klanten Architectuurprincipe: Door alle informatie betreffende dienstverlening van MBO rondom een klant te bundelen en in samenhang weer te geven wordt er voor gezorgd dat klanten meer en beter gebruikmaken van producten en diensten van MBO en dat onze medewerkers klanten meer en beter bedienen. Infrastructuur Bron: Dragon1 Figuur 4. Voorbeeld van principes van toepassing op een organisatie. Architectuurprincipes zorgen voor herhaling, hergebruik, patronen, ritme en structuur in een bouwwerk. Stel dat de architectuur van een voorbeeldonderneming BetereZorg BV, dus de enterprise architectuur van BetereZorg, onder andere de volgende concepten bevat: Klantgericht werken (met o.a. klant als deelconcept) Begeleid wonen Zorgdienstverlening Productgericht werken (met o.a. product deelconcept) Declaraties Portfolio Management Dienstgericht werken Zorgmeldkamer Virtualisatie Productlabeling Dag-en-nacht- eprocurement 54 Evaluatieversie deze versie mag worden gebruikt tot 1 augstus 2012 voor alleen evaluatiedoeleiden.