REVIEW VERSIE. Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes. Dragon1 Open Standard Architecture Design Principles. D1-APRS-2010rev0.9.7.

Transcriptie

1 REVIEW VERSIE Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Dragon1 Open Standard Architecture Design Principles D1-APRS-0rev0.. Colofon Auteur: The Dragon1 Company Datum: 1 november 0 Versie: 0..c Status: Concept Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden.

2 Inhoudsopgave 1 DOCUMENTHISTORIE PUBLICATIEHISTORIE WIJZIGINGENHISTORIE REVIEWERS AMBASSADEURS... MANAGEMENTSAMENVATTING... INLEIDING....1 AANLEIDING.... DOEL & DOELGROEP.... BEHEER EN DOORONTWIKKELEN VAN DE OPEN STANDAARD.... GEBRUIKSLICENTIE VOOR HET TOEPASSEN VAN DEZE OPEN STANDAARD.... DOORONTWIKKELING VAN DEZE OPEN STANDAARD.... MEER INFORMATIE OVER DEZE OPEN STANDAARD.... OVERZICHT VAN OPEN STANDAARDEN VAN DRAGON1... HET CONCEPT PRINCIPE DEFINITIE FUNCTIE VORM Beschrijving Visualisatie SOORTEN PRINCIPES PRINCIPES NAAR SOORT ENTITEIT Systeemprincipes Bouwwerkprincipes Conceptprincipes Fenomeenprincipe Realiteitsprincipe PRINCIPES NAAR GEBRUIKSDOEL Analyseprincipes Ontwerpprincipe Realisatieprincipes..... Beheerprincipes..... Architectuurprincipes.... PRINCIPES OP THEMA OF DOMEIN Enterprise principes..... Bedrijfsprincipes..... Informatie principes..... Technische principes..... Security principes... ATTRIBUTEN VAN PRINCIPES....1 FUNCTIES VAN ATTRIBUTEN.... OVERZICHT VAN ATTRIBUTEN.... AFHANKELIJKHEID TUSSEN PRINCIPE-ATTRIBUTEN... STAPPENPLAN VOOR HET WERKEN MET PRINCIPES....1 STAPPENPLAN 1 - HET ZIEN, FORMULEREN EN DOCUMENTEREN VAN EEN PRINCIPE.... STAPPENPLAN - HET SELECTEREN VAN EEN PRINCIPE STAPPENPLAN - HET GEBRUIKEN OF TOEPASSEN VAN EEN PRINCIPE... 0 Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

3 NORMALISEREN / HERFORMULEREN VAN PRINCIPES DE HUIDIGE PRAKTIJK STAPPENPLAN VOOR HERFORMULEREN VAN UITSPRAKEN NAAR PRINCIPES... LITERATUURVERWIJZING... BIJLAGE A: SJABLOON VOOR HET BESCHRIJVEN VAN HET PRINCIPE... BIJLAGE B: BEGRIPPENKADER... BIJLAGE C: VOORBEELDEN VAN SOORTEN PRINCIPES... Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

4 Documenthistorie 1.1 Publicatiehistorie Wanneer Wat Wie Waarom 1 nov Review versie Dragon1 Company Openbare Review 1. Wijzigingenhistorie Wanneer Wat Wie Waarom september 0 Initiële opzet van het document en afstemming met glossary of terms Mark Paauwe Voor initiële review 0 september 0 Afronding v 0. Mark Paauwe Voor e review en publicatie november 0 Afronding v 0. Mark Paauwe Voor openbare review 1. Reviewers Wie Organisatie Rol Talitha Paauwe Paauwe Group Redacteur Jan Verwoerd Dragon1 Architecture Foundation Jacques Honkoop Dragon1 Architecture Foundation Alfred Dijkstra Gebruikersvereniging NNtb NNtb Reviewers zijn personen die hun deskundigheid hebben ingezet om deze open standaard op een hoger kwaliteitsniveau te krijgen. 1. Ambassadeurs Wie Organisatie Rol NNtb NNtb Ambassadeurs zijn personen die het gebruik van deze open standaard hun steun geven. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

5 Managementsamenvatting Binnen het enterprise architectuur vakgebied wordt veel waarde gehecht aan het (architectuur)principe als instrument om richting te geven aan het ontwerp van de (toekomstige) onderneming of delen daarvan. Dit document beschrijft hoe vanuit de methode Dragon1 naar principes gekeken wordt en hoe men effectief gebruik kan maken van dit instrument in bijvoorbeeld projecten en bij het maken van ontwerpen van systemen en het realiseren van systemen. Wanneer iemand op een uitspraak het etiket principe plakt, dan geeft hij daarmee richting zichzelf en anderen een lading aan die uitspraak dat deze voor alles, altijd en overal in een bepaalde context geldig is. Hierop kan iedereen die beschikt over deze kennis, namelijk de wijze waarop iets werkt, verder bouwen en vertrouwen. Een principe is daarmee altijd een gehandhaafde werking met een geproduceerd resultaat tot gevolg, voordelig dan wel nadelig. Echter, wanneer iemand op een uitspraak het etiket principe plakt terwijl deze uitspraak eigenlijk niet voor alles, overal en altijd in de context geld, dan komt iemand die bouwt en vertrouwd op het principe in die context heel bedrogen uit. Immers het beloofde resultaat van de werking van het principe zal niet altijd optreden. Dragon1 Open Standaard Architectuurprincipes Dit document is de open standaard van Dragon1 voor architectuurprincipes. In dit document treft u onder andere de volgende onderwerpen aan: Definitie van het begrip principe Functie van principes Syntax en communicatievorm (beschrijven en visualiseren) van principes Generieke en standaard classificatie en soortindeling voor principes Attributen van principes Stappenplan voor het opstellen en formuleren van principes Stappenplan voor het herformuleren van principes Belangrijke gerelateerde begrippen of concepten en hun onderlinge relaties (volgt in de volgende versie van het document) Reviewen van principes (volgt in de volgende versie van het document) Uitwisselbaarheid en herbruikbaarheid Deze open standaard kan door iedereen worden gebruikt voor het op een hoog kwaliteitsniveau werken met principes. U kunt door naar deze standaard te verwijzen anderen duidelijk maken welke achterliggende praktijkgerichte theorie u heeft gebruikt voor het werken met principes in uw architectuur. Met deze standaard is het voor zelfstandig werkende groepen en individuen eenvoudiger om op een gelijke wijze met principes in de architectuur om te gaan. Het vergoot de uitwisselbaarheid, herbruikbaarheid en voorspelbaarheid van de opgestelde en geselecteerde principes in de architectuur. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

6 Definitie en functie van principe Er is een groot verschil tussen het letterlijke begrip principe en het figuurlijke begrip principe. In de spreektaal hanteren we vaak principe als een begrip om hiermee duidelijk te maken wie we zijn en hoe we graag willen overkomen. In principe doe ik altijd.dit of uit principe doe ik.dit.niet. In principe is veelal een synoniem voor 'normaal gesproken'. Uit principe is veelal een synoniem voor op basis van mijn overtuiging. Voorbeelden van de spreektaal principes zijn: In principe ben ik vanavond, als er niets tussen komt, op tijd thuis. Uit principe doe ik niet mee aan kansspelen. In Dragon1 is een principe letterlijk gedefinieerd als 'de gehandhaafde wijze waarop een entiteit, zoals een systeem, concept of fenomeen, deels of in zijn totaliteit, werkt, gebeurt of plaatsvindt met een bepaald geproduceerd effect of resultaat tot gevolg in een gegeven context'. Een voorbeeld van een principe is: jong geleerd is oud gedaan. Een ander voorbeeld is kennis geeft macht. Weer een ander voorbeeld is optimale inzet van informatie in het businessmodel zorgt voor een hoger concurrerend vermogen van de organisatie. Het (veelal positieve) effect van het principe (de werking) is de reden om het betreffende systeem, concept of fenomeen (dat die werking bevat) ergens voor in te zetten of de werking ervan (deels) te hergebruiken in dezelfde of ander context, zodat het effect tot zijn recht komt in bepaalde situatie. Niet alle principes hebben overigens positieve effecten of een voordelige werking. Het is echter van belang om ook met deze principes (die we ook anti-principes noemen) rekening te houden en hun effect op de onderneming in kaart of beeld te brengen. Een architect kijkt naar verschillende soorten principes, zoals conceptprincipes, om te analyseren of een concept bepaalde prestatie- of kwaliteitsvoordelen oplevert en als onderdeel van het totaalconcept wordt gekozen in het architectuurontwerp omdat het invulling geeft aan de gestelde eisen. Visualiseren van principes Een architect maakt gebruik van principedetailtekeningen om aan bouwers op een juiste manier over te dragen hoe een concept dient te worden ontworpen en gerealiseerd. Een architect maakt gebruik van principetekeningen om aan opdrachtgevers (owner / client) op een duidelijke manier over te dragen hoe bruikbaar of noodzakelijk een concept is in het licht van strategische uitgangspunten en bedrijfsdoelen van de onderneming of uitdagingen en randvoorwaarden betreffende een bouwwerk, project of programma. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

7 Taalverschillen: uitgangspunt versus principe In de Nederlandse taal en de Engelse taal heeft het begrip principe vaak een verschillende betekenis. Daar waar in het Nederlands vaak uitgangspunt wordt gehanteerd, hanteert men in het Engels daar vaak het begrip principle voor of values. Dit maakt het lastig voor architecten in het Nederlands taalgebied om goed verschil te maken tussen wat er bedoeld wordt aan de hand van labels van begrippen. Een lijst principles in een Engels architectuur document, zou in het Nederlands zo maar een lijst met uitgangspunten kunnen zijn. Voorbeelden hiervan zijn: Our principle is that we strive to deliver top quality with our employees for our customers. Doing that, we manage risks well and professionally. Een dergelijk principle drukt uit wat een organisatie belangrijk vindt en waar ze aan vast willen houden. Ze gaan er vanuit dat dit waar is, terwijl er vaak toch allerlei momenten en omstandigheden zijn waarin dit niet waar is. Maar een principe is juist is dat nooit weerlegbaar mag zijn. Anders is het geen principe! Volgens Dragon1 is een principe niet iets dat je kunt wensen of willen. Een principe is synoniem voor het mechanisme zoals iets altijd werkt binnen een benoemde context. Een principe is iets geheel anders dan een uitgangspunt, regel of een eis (en. requirement). Een principe is bij gebruik een richtinggevende uitspraak. Het principe zelf is geen richtinggevende uitspraak, maar een uitleg of beschrijving van hoe iets altijd werkt, in elkaar steekt of plaatsvindt. Bijvoorbeeld: als het principe van zwaartekracht geldt, dan gaat alles daar onder gebukt, en moet je daar altijd rekening mee houden. Er is geen ontkomen aan. Dus bij het bouwen van gebouwen op de aarde, moet er altijd met het principe van zwaartekracht rekening worden gehouden. Als we het label principe op een normatieve uitspraak plakken (zoals een uitgangspunt), dan willen we daarmee zeggen dat deze normatieve uitspraak in een bepaalde context, altijd en overal op dezelfde wijze werkt, plaatsvindt of in elkaar steekt, of dat dat zou moeten. Hier zou iemand anders dan voor de volle 0% vanuit moeten kunnen gaan en verder op moeten kunnen bouwen. Alleen wat is het geval: de normatieve uitspraak is niet altijd waar, omdat het geen gehandhaafde werking beschrijft. Normatieve uitspraken voorzien van het label principe levert daarom altijd problemen op. Een voorbeeld van een normatieve uitspraak waar vaak het label principe op staat: Wij slaan in onze organisatie gegevens altijd eenmalig op. Deze uitspraak doelt weliswaar op een principe, maar is zelf een uitgangspunt, doel, eis, wens of randvoorwaarde. De uitspraak is namelijk al gauw in bepaalde omstandigheden binnen de context niet waar. Zonder een vorm van handhaving uit drukken in de uitspraak kun je dit namelijk niet hardmaken. De formulering In Dragon1 wordt voor het principe-attribuut shortstatement een voorkeur schrijfwijze aan gedragen ter bevordering van kwaliteit, documentatie en hergebruik van principes. Dit heet de door-formulering. Deze luidt: Door [actieregel] op/in/binnen [context] vanuit [handhavingmechanisme] zorgt [entiteit] ervoor dat [gebruiksregel] zodat [effectregel - 1 e resultaat] waarmee [effectregel - e resultaat] etc Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

8 De soorten principes Principes zijn op verschillende wijzen in te delen. Bijvoorbeeld naar aard of entiteit, naar gebruiksdoel en naar thema of domein. Een indeling van principes naar aard (of soort entiteit) is bijvoorbeeld: Systeemprincipes Bouwwerkprincipes Conceptprincipes Realiteitsprincipes Fenomeenprincipes Een indeling naar gebruiksdoel is bijvoorbeeld Architectuurprincipes Analyseprincipes Ontwerpprincipes Realisatieprincipes Beheerprincipes Een indeling naar thema is bijvoorbeeld: Enterprise principes (in de onderneming) Bedrijfsprincipes (in het bedrijf) Informatieprincipes (in de informatievoorziening) Technische principes (in de ICT-infrastructuur) Security principes (informatiebeveiliging) Let wel: dezelfde principes kun je dus op verschillende wijze indelen! In de praktijk hanteren we combinaties van deze indelingen: AS-IS Bedrijfssysteemontwerp-principes en TO-BE Security-fenomeen-analyseprincipes. Deze principes worden vaak kortweg AS-IS bedrijfsprincipes of TO-BE securityprincipes genoemd. Het is echter in het belang van een succesvolle realisatie van een bouwwerk, systeem of oplossing, om te zien welk type principes daadwerkelijk bedoeld wordt of gehanteerd wordt. Het is ook hier weer schrijftaal versus spreektaal. Deze Dragon1 Open standaard helpt u in het correct en daarmee succesvol formuleren, selecteren en toepassen van principes in de Enterprise Architectuur. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

9 Inleiding.1 Aanleiding Binnen het enterprise architectuur vakgebied wordt veel waarde gehecht aan het (architectuur)principe als instrument om richting te geven aan het ontwerp van de (toekomstige) onderneming. Er vindt echter nog veel discussie plaats over wat een (architectuur)principe nu precies is, welke functie het heeft en op welke wijze het beschreven dient te worden. Ook in de diverse architectuurmethoden die het vakgebied rijk is wordt op verschillende wijzen met dit instrument omgegaan. In de praktijk leidt dit echter tot verwarrende situaties. Binnen veel ondernemingen is de status en functie van het principe ten opzichte van andere proposities (zoals eisen, wensen, regels, richtlijnen etc.) onduidelijk en is de wijze waarop principes geformuleerd worden zeer divers. Hierdoor wordt er op een minder efficiënte en minder krachtige wijze omgegaan met het (architectuur)principe. Deze open standaard dient als hulpmiddel om bij het werken onder enterprise architectuur op een krachtigere manier te werken met architectuurprincipes. Dragon1 kent een duidelijke functie toe aan het architectuurprincipe en ook wordt veel aandacht besteed aan de wijze waarop een architectuurprincipe geformuleerd en beschreven dient te worden in Dragon1. De, voor het architectuurvakgebied, vernieuwde definities van principe en van architectuurprincipe heeft als doel principes en architectuurprincipes effectiever te kunnen communiceren, visualiseren en toe te passen. De nieuwe, op bouwkundige architectuur gebaseerde, definitie heeft nu al in de praktijk hierin meer toegevoegde waarde laten zien dan de huidige meer gangbare 'richtinggevende' definitie of 'ontwerpruimte-beperkende'-definitie.. Doel & Doelgroep De doelgroep van deze open standaard is iedereen die conform Dragon1 principes wil gebruiken in architectuur en ontwerp.. Beheer en doorontwikkelen van de open standaard Deze standaard wordt beheerd door de Dragon1 Architecture Foundation. Dit houdt in dat wijzigingsaanvragen (RFC s) vanuit de Dragon1 User Group door de stichting in behandeling worden genomen. Iedereen die lid is van de gebruikersvereniging kan input leveren via een werkgroep ter verbetering van de open standaard. Op basis van de ervaringen in de praktijk en de open standaard zijn er ook best practices op het gebied van architectuurprincipes beschikbaar. Het Whitepaper Dragon1 Architectuurprincipes en het promotieonderzoek van Mark Paauwe naar architectuurprincipes vormen onder andere de onderliggende theoretische verkenning en praktijkstudie waarop deze open standaard is gebaseerd. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

10 Het beheer van de open standaard door de stichting houdt ook in dat verkeerd of oneigenlijk gebruik van de open standaard wordt gemonitord en zoveel mogelijk wordt voorkomen, en dat inbreuk wordt tegengegaan of gesanctioneerd.. Gebruikslicentie voor het toepassen van deze open standaard De gebruikslicentie van deze open standaard geeft de volgende rechten en plichten: Artikel 1. Dit document en de inhoud ervan kan door iedereen voor interne nietcommerciële toepassing worden aangewend. Artikel. Er is geen licentie of accreditatie betreffende Dragon1 nodig om deze open standaard te mogen toepassen. Het gebruik van deze open standaard is 'free of charge'. Artikel. Het is toegestaan om voor het opstellen en formuleren van principes tekst uit dit document over te nemen. Het is toegestaan om informatief, nietcommercieel, te publiceren over deze open standaard in bijvoorbeeld een artikel, whitepaper of onderzoeksrapport. Artikel. Het is niet toegestaan deze open standaard aan te passen en deze open standaard aangepast of niet aangepast zich geheel of deels op enigerlei wijze toe te eigenen. Artikel. Het is niet toegestaan deze open standaard deels of geheel te (her)gebruiken en/of deels of geheel te veranderen zonder duidelijk naar deze open standaard te verwijzen. Artikel. Het doel van deze open standaard is om het niveau van het opstellen en formuleren van principes bij architectuur en ontwerp te verhogen. Hiertoe dient deze open standaard open te blijven. Artikel. Het is niet toegestaan deze open standaard onderdeel te maken van een andere methode of aanpak of anderszins of op enigerlei andere wijze deze open standaard zich geheel of gedeeltelijk (onder een andere naam) en/of deel gewijzigd toe te eigenen. Artikel. Het incorrecte of oneigenlijk gebruik van deze open standaard dient te worden gemeld bij de stichting. Het oogluikend toestaan of niet melden van misstanden wordt gezien als het medeplegen van een inbreuk op de open standaard, zulks ter beoordeling van de stichting. Artikel. De Dragon1 Architecture Foundation is nooit verantwoordelijk te houden voor eventuele druk- of zetfouten en/of gevolgschade door het (verkeerd) gebruik van deze open standaard. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

11 Artikel. Het is niet toegestaan deze open standaard op te nemen in een workshop, training of opleiding of iets dergelijks zonder schriftelijke toestemming van de stichting. Voor het lesgeven in de Dragon1 open standaard is een accreditatie of licentie vereist. Artikel. Voor het aanbieden en of uitvoeren van consultancy volgens of met Dragon1 is een accreditatie of licentie vereist. Artikel 1. Voor het gebruiken van deze open standaard in tools zoals software, is vooraf schriftelijk toestemming nodig van de stichting.. Doorontwikkeling van deze open standaard De definities, indelingen, classificaties en voorbeelden van principes in deze open standaard worden jaarlijks herzien en indien nodig bijgewerkt aan de laatste trends en ontwikkelingen.. Meer informatie over deze open standaard Indien u meer informatie wilt over de open standaard kunt u hiervoor contact opnemen met de stichting (betreffende het gebruik en de toepassing van de open standaard) of met Paauwe Research (betreffende de inhoud van de open standaard of het werken met architectuurprincipes).. Overzicht van open standaarden van Dragon1 De volgende Dragon1 Open Standaarden zijn momenteel (of komen op termijn) beschikbaar: 1. Visual Language Standard. Architecture Visualization Standard. Architecture Enterprise Design Standard. Architecture Quality Standard. Architecture Stakeholder Management Standard. Architecture Communication Standard. Architecture Implementation Standard. Architecture Service Management Standard. Architecture Start-Up & Initiation Standard. Architecture Application Standard. Architecture Framework Standard 1. Architecture Documentation Standard 1. Architecture Design Principles Standard 1. Architecture Maturity Standard 1. Architecture Enterprise Innovation Standard 1. Architecture Requirements Management Standard 1. Architecture Rules for Architects Standard 1. Architecture Solution Design Standard 1. Architecture in Projects Standard Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. /

12 Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 1 /

13 Het concept principe In Dragon1 is het herkennen en onderkennen van principes die in entiteiten aanwezig zijn belangrijk voor de architect. Hoe beter hij hier toe in staat is, des te hoger van kwaliteit zijn de bouwwerken (complexe systemen) die hij onder architectuur ontwerpt en laat realiseren. Principes beschrijven of geven uitleg aan de wijze waarop iets, een entiteit, werkt. In het engels wordt wel eens gezegd: Principles are about the way things work. Omdat een entiteit als het ware het huis is van een principe, gaan we eerst even verder in op het begrip entiteit. Een entiteit is iets dat bestaat, wordt herkend of wordt onderkend. Er zijn verschillende soorten entiteiten te onderkennen, die voor een architect van belang zijn. Dit zijn soorten entiteiten zoals systemen, concepten en fenomenen. Een systeem is een samenwerkend geheel van entiteiten, bijvoorbeeld een informatiesysteem. Een concept is een conceptueel systeem zoals een aanpak, werkwijze of patroon. Bijvoorbeeld het selfservice-concept. Een fenomeen is een gebeurtenis gedreven systeem zoals storm, onweer en de loyale klant. Door de principes te zien die in soorten entiteiten zoals systemen, fenomenen en concepten schuilgaan, kan de architect juiste keuzes maken. Bijvoorbeeld de juiste keuzes voor een aanpassing aan bestaande systemen in de organisatie. Het onderkennen en volgen van de juiste fenomenen in de klantomgeving. Het selecteren en toepassen van de juiste concepten in een ontwerp waarmee bouwwerk wordt gerealiseerd. Omdat er verschillende soorten entiteiten zijn, zijn er ook verschillende soorten principes te onderkennen. Dit zijn principes, zoals systeemprincipes, fenomeenprincipes, conceptprincipes, architectuurprincipes en ontwerpprincipes die de architect dient te leren herkennen..1 Definitie De Dragon1 definitie voor principe is: Een principe is de gehandhaafde wijze waarop een entiteit werkt, in elkaar of plaatsvindt met een bepaald geproduceerd effect of resultaat tot gevolg in een gegeven context. 0 Een principe beschrijft de gehandhaafde werking van de gehele entiteit of van een gedeelte van de entiteit. Een principe beschrijft één of meer oorzaak-gevolg relaties (door [dit] gebeurt [dat]). Een principe dat de gehele werking van een entiteit beschrijft noemt Dragon1 het 'first principle'. Een architect dient zoveel mogelijk op zoek te gaan naar het 'first principle', omdat hiermee de essentie van Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 1 /

14 de werking van de entiteit en het geproduceerde resultaat door die werking snel is te begrijpen en is over te brengen (te communiceren).. Functie Een te ontwerpen en te realiseren bouwwerk moet uiteindelijk de voordelige werking van (bedrijfskundige en informatiekundige) concepten gaan bevatten. Samen vormen de concepten namelijk die zijn gebruikt in een bouwwerk de architectuur van het bouwwerk. Architectuur is het samenhangend geheel van concepten dat is toegepast op een bouwwerk. Dus de architect moet heel goed in de gaten hebben wat de werking, de gevolgen of de impact is van het resultaat dat door de concepten wordt geproduceerd. Deze werking en het geproduceerde resultaat van een entiteit, zoals een concept wordt in Dragon1 gezien als een principe. Architecten hebben als taak om de juiste concepten te selecteren die vanwege hun werking bepaalde voordelen opleveren die daarmee passen bij het invulling geven aan de gestelde eisen van de opdrachtgever. Architecten hebben ook als taak door de juiste implementatie van de concepten, de voordelen van de concepten te laten gelden in het bouwwerk dat ze ontwerpen. Daarom moet de architect dus goed weten wat de principes (de werking en voordelen) zijn van de concepten die ze gebruiken in hun architectuur. Het is belangrijk dat de architecten weten waar een goede werking van een concept van afhangt. Namelijk van het handhavingmechanisme en de goede samenwerking van elementen, componenten en objecten in het concept. De samenwerking van deze aspecten komen tot uitdrukking in een principe. Als een concept namelijk niet goed of onvolledig wordt geïmplementeerd, doet dat afbreuk aan het produceren van de voordelen die door het principe van het concept worden beloofd. Vier belangrijke functies van principes onderscheiden we hier voor de manager, architect en de architectuur: 1. Met principes zijn managers en architecten is staat de voordelige werking van oplossingsrichtingen (of concepten) helder en objectief inzichtelijk te maken en daardoor beter het concept te kunnen matchen met gestelde eisen, om vervolgens een concept te kiezen als onderdeel voor het architectuurontwerp van een bouwwerk.. Met principes zijn managers en architecten in staat te begrijpen waarom bepaalde bouwwerken in meer of mindere mate goed functioneren en door het principe van een systeem goed inzichtelijk te maken, zijn ze beter in staat zijn het principe dat elders is gebruikt succesvol als referentie in een nieuw bouwwerk toe te passen.. Met principes zijn managers en architecten beter in staat correct het verschil te analyseren tussen de theoretische werking van een oplossingsrichting (het concept) en de daadwerkelijke praktijktoepassing Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 1 /

15 van een oplossing (die veel minder dan verwacht presteert) in een bouwwerk (het systeem). Met behulp van principes is een oplossing effectief en meer rendabel in te zetten.. Met principes zijn managers en architecten beter in staat te begrijpen welke fenomenen (machten en krachten) in de omgeving van het bouwwerk aanwezig zijn waar sowieso qua werking niet onderuit kan worden gekomen of waar zonder pardon rekening mee gehouden moet worden.. Vorm In deze paragraaf komt naar voren welke vormen van formulering er zijn. Een principe kan zowel op tekstuele wijze worden verwoord als via een visualisatie. Ook de mate van detail waarmee het principe beschreven of gevisualiseerd wordt kan verschillen...1 Beschrijving De kern van een principe wordt geformuleerd in het Short Statement. De eerder gegeven syntax structuur hiervoor is richtinggevend en dient in de praktijk daar waar nodig of mogelijk te worden aangescherpt. Naast het Short Statement kent de beschrijving van het principe nog tal van andere attributen. Deze worden in dit document nog nader toegelicht. Het Short Statement bestaat grofweg uit een actieregel (inclusief handhavingsmechanisme), effect-regel en gebruiksregel. Het statement van een principe bestaat dus uit de volgende delen: Deel 1 - actieregel Deel handhavingmechanisme Deel - effectregel Deel - gebruiksregel Deel - context Deel - houder In zijn totaliteit beschrijft het Short Statement dus een werkingsmechanisme. In Dragon1 wordt voor het principe-attribuut shortstatement een voorkeur schrijfwijze aan gedragen te bevordering van kwaliteit, documentatie en hergebruik van principes. Dit heet de door-formulering. Deze luidt: Door [actieregel] op/in/binnen [context] vanuit [handhavingmechanisme] zorgt [entiteit] ervoor dat [gebruiksregel] zodat [effectregel - 1 e resultaat] waarmee [effectregel - e resultaat] etc De delen van een principe worden nu toegelicht aan de hand van een voorbeeld principe. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 1 /

16 Het voorbeeld van een vraagprincipe geformuleerd conform de Dragon1 syntax: Door als dienstenaanbieder, in geval van klantcontact op de markt, altijd eerst vragen te stellen aan klanten, vanuit streng toezicht op het klantcontact en de gemaakte afspraken, zorg je er als aanbieder voor dat je beter weet wat er speelt bij de klant zodat je je handelen of aanbod beter kunt afstemmen op de situatie waarmee je handelen en aanbod meer positieve gevolgen heeft of beter aansluit bij de vraag. Dit in tegenstelling tot gelijk te gaan handelen in geval van een bepaalde vraag, omdat dat het aanbod en handelen ergens anders ook werkte Actieregel De actieregel beschrijft hoe een bepaald effect of gevolg wordt bereikt. Het beschrijft een bepaalde oplossing, aanpak of werkwijze dat iets anders in gang zet. In een oorzaak-gevolg relatie beschrijft dit gedeelte dus de oorzaak. Bij het voorbeeld van het vraagprincipe is vragen stellen de actieregel...1. Effectregel De effectregel beschrijft welk gevolg een oorzaak uit de actieregel heeft. De effectregel beschrijft welke vereiste of gewenste situatie bereikt wordt of welk probleem wordt opgelost. je weet beter wat er speelt is de eerste effectregel in het vraagprincipe. je kun je handelen beter afstemmen op de situatie is de tweede effectregel...1. Gebruiksregel De gebruiksregel beschrijft waar het voordelige effect voor wordt gebruikt of waar het nadelige effect zijn impact op heeft. Wat wordt er mogelijk of onmogelijk gemaakt door de werking beschreven in de actieregel en effectregel. je handelen heeft meer positieve gevolgen is de gebruiksregel in het vraagprincipe...1. Context De context is het afgebakende gebied of domein waarbinnen de werking van het principe altijd geldig is. De context is impliciet, waarmee wordt beweert in het vraagprincipe, dat dit principe overal en altijd op de wereld en voor de mensheid werkt voor elke dienstenaanbieder en bij elke klant. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 1 /

17 Handhavingmechanisme Het handhavingmechanisme is het mechanisme dat ervoor zorgt dat altijd en overal binnen een context de werking van de actieregel geldig blijft. Het handhavingmechanisme werkt zo goed (met een waarschijnlijkheid van meer dan 0.) dat je er vanuit mag gaan dat het principe altijd en overal in de context werkt, onder normale omstandigheden. Het handhavingmechanisme in dit principe zijn de afspraken en toezicht omtent klantcontact...1. Houder De houder van het principe is de entiteit die zorgt draagt voor het handhavingmechanisme en die de actie regel uitvoert. Een principe kan nooit los worden gezien van de entiteit waar ze de werking van toelicht via een beschrijving of visualisatie. De houder is de entiteit die het principe bezit. Als de entiteit niet benoemd kan worden, wordt dit deel ook wel geformuleerd als wordt ervoor gezorgd dat. Dit is vaak bij fenomenen en concepten het geval. De houder van dit principe is bij toepassing vaak een organisatie... Visualisatie In Dragon1 visualiseren we principes zoveel en zo vaak als mogelijk is. Dit om de werking voor ons te zien plaatsvinden. Het visualiseren levert meer inzicht en overzicht op dan alleen het lezen van een tekstuele beschrijving van het principe. Met een visualisatie kan een complexe beschrijving van een principe sneller worden doorzien en eventueel meer kloppend worden gemaakt. Er zijn vier soorten visualisaties om principes zichtbaar mee te maken: Schetsen, tekeningen, diagrammen en fotografische beelden. Het visualiseren van een principe gebeurt veelal door een schets (conceptschets) te maken van het systeem, concept of fenomeen waar het principe de werking van beschrijft. En daarnaast van het principe in meer detail een tekening te maken (principetekening). En passent, worden ook de concepten en haar elementen en componenten, bij het visualiseren van een principe eenduidig gedefinieerd voor een sneller en beter beeld en begrip. Een schets is in Dragon1 een informele visualisatie die gedachten structureert en visies concretiseert. Een tekening is een informele visuele toelichting van een stuk tekst. De volgende items komen vaak terug in een visualisatie van een principe: De elementen uit het concept De regels die van toepassing zijn op de elementen De kwaliteitsvoordelen van kwaliteitsaspecten naar aanleiding van het gedrag van de elementen en regels. De mechanismen en werkingcycli visualiseren Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 1 /

18 Haallijnen die toelichten wat de operationele functie, constructieve functie en decoratieve functie is van elementen Situatie, context, ruimten en locaties Het verdient aanbeveling in de beschrijving van een principe de zelfstandige naamwoorden en werkwoorden als entiteiten en hun relaties te gebruiken als basis voor het maken van een entiteit relatie model, dat daarna informeel is te visualiseren. Gebruik archetypen (oerbeelden) voor symbolen bij de entiteiten, dit zorgt voor een snelle herkenbaarheid van wat je als architect bedoeld met een symbool. Voor meer uitleg over het visualiseren van principes kunt u de Dragon1 Open Standard Visual Language raadplegen. Bij deze open standaard is ook een powerpointpresentatie met voorbeeldvisualisaties van het vraagprincipe. Soorten principes De architect kijkt in de regel naar vier soorten principes om controle te hebben over de kwaliteit van het bouwwerk of bouwsel dat hij ontwerpt. Het betreffen de principes in concepten, de principes in het te ontwerpen systeem en de principes in de huidige systemen. Ook kijkt de architect naar de principes in andere gebieden om hiervan te leren en om ze te kunnen hergebruiken. Dragon1 onderkent deze verschillende soorten principes, zodat de architect zeer doelgericht en efficiënt een bepaald soort principe kan inzetten. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 1 /

19 Figuur : Principesoorten schema Figuur toont vele voorbeelden van principes die van toepassing zijn op de belangrijke entiteiten binnen een onderneming. In deze afbeelding staan meer principes dan in dit hoofdstuk worden genoemd. Het waarom en functie van deze soorten principes kunnen eenvoudig worden afgeleid van de hierna behandelde soorten principes. Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 1 /

20 Principes naar soort entiteit..1 Systeemprincipes Wat is een systeemprincipe? Waarom onderkennen deze soort, wat is de functie?.. Bouwwerkprincipes Wat is een bouwwerkprincipe? Waarom onderkennen deze soort, wat is de functie?.. Conceptprincipes Wat is een conceptprincipe? Een conceptprincipe is de uitleg of de beschrijving van de gehandhaafde werking van een concept met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg. Een conceptprincipe wordt ook wel het werkingsprincipe genoemd van een concept. Waarom onderkennen deze soort, wat is de functie? De reden dat naar het principe (de werking) van een concept gekeken wordt, is om het concept dan met onderbouwing te kunnen selecteren als onderdeel van het totaalconcept in het architectuurontwerp. De architect selecteert doorgaans een concept omdat het conceptprincipe dusdanige resultaten produceert die matchen met de gestelde eisen door opdrachtgever en belanghebbenden. De officiële definitie van conceptprincipe in Dragon1 is: Een conceptprincipe is een principe dat aangeeft op welke gehandhaafde wijze een concept in elkaar, werkt of dat iets gebeurt in het concept, waarbij er altijd een bepaald resultaat wordt geproduceerd of dat er een bepaald effect is. 0 1 Voorbeeld van een conceptprincipe.. Fenomeenprincipe Waarom onderkennen deze soort, wat is de functie? Copyright 0, The Dragon1 Company. Alle rechten voorbehouden. 0 /