Achtergrondartikel: Een systemische kijk op werkdruk
|
|
- Tobias Hendrickx
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Achtergrondartikel: Een systemische kijk op werkdruk Inleiding De vraag van VOION om de voorstelling Je gaat het pas zien als je het doorhebt thematisch te benaderen en te vertalen naar het onderwijs was een unieke kans om een urgent probleem met verbeelding en het gedachtegoed van het systeemdenken van zo veel mogelijk kanten te benaderen. Om maximaal plezier te beleven aan dit artikel raden we u aan eerst de inleiding te lezen en de voorstelling te bekijken. We zullen regelmatig verwijzen naar scènes uit het stuk. In het dialoogpakket is de onderstaande tekst een tussenstap. In de opdracht en het artikel Vind de crux gaat het over oplossingsrichtingen die direct aansluiten bij deze systemische beschouwing over werkdruk. Probleem en oplossing Grofweg zijn er drie manieren om het thema werkdruk te benaderen: -De politieke invalshoek: wat is de invloed van het beleid op werkdruk? -De persoonlijke invalshoek: wat kan de medewerker zelf doen aan werkdruk? -De systemische invalshoek: wat kan de organisatie doen met werkdruk? Met de systemische invalshoek pretenderen we niet de oplossing voor een langdurend schijnbaar onoplosbaar probleem te hebben. We denken wel dat het herkennen van patronen en het maken van een analyse a.d.h.v. de taal waarin het systeem centraal staat, inzicht in onnodige verhoging van werkdruk kan geven. Inzichten delen binnen een gemeenschappelijk referentiekader is een belangrijke tussenstap in de verlichting van werkdruk. De scènes uit de voorstelling kunnen een schoolorganisatie helpen te zien wat er zich tussen de mensen afspeelt. De kracht van een systemisch perspectief The mind is social, zei Bateson, een van de grondleggers van het systeemdenken. In plaats van een probleem in stukjes op te knippen, kijkt het systeemdenken naar onderlinge verbanden. In plaats van het individu hanteert het systeemdenken het relatienetwerk als aangrijpingspunt voor veranderingen. In plaats van het maken van oorzaak-gevolg-schuld-analyses, probeert het systeemdenken zicht te krijgen op patronen die niemand gewild heeft, maar die toch iedereen in zijn greep lijken te hebben. In plaats van de belofte van strategieën en interventies met algemene geldingskracht, zoekt het systeemdenken antwoorden op maat van de context zoals die zich aandient. De consequentie van deze manier van kijken is veelomvattend. Wie eenmaal een systemisch kompas heeft ontwikkeld,: gelooft meer in sturen op samenwerking dan in investeren in individuele competentieontwikkeling; ziet meer in gezamenlijk evalueren dan in individuele performance systemen; investeert meer in prototyping van mogelijke verbeteringen dan in grootscheepse missie- en visieontwikkelingstrajecten; heeft meer met de menselijke maat dan met maakbaarheid; is vooral onderzoeker met oog voor detail, verteller met een sterk besef van de kracht van taal en creatieve bedenker van kleine experimenten; en ziet overal om zich heen, in de krant, op het werk en in het eigen leven mogelijkheden om complexiteit hanteerbaar te maken, zonder te vervallen in fragmentatie en het steeds maar weer verplaatsen van de schuldvraag. (bron: Spanjersberg, 2015) 1
2 Werkdruk Definitie van werkdruk In het uitgebreide onderzoek dat TNO naar werkdruk in het voortgezet onderwijs heeft gedaan, wordt werkdruk als volgt gedefinieerd en gespecificeerd: Werkdruk is een breed begrip waar geen eenduidige definitie voor bestaat. In de Arbowet is werkdruk één van de factoren van psychosociale arbeidsbelasting naast seksuele intimidatie, agressie, geweld en pesten, die werkstress veroorzaken. In de memorie van toelichting bij de Arbowet (van 1 januari 2007) wordt werkdruk als volgt omschreven: Er is sprake van werkdruk als een werknemer niet kan voldoen aan de gestelde kwalitatieve en kwantitatieve taakeisen. Met taakeisen worden bedoeld de eisen die aan het werk gesteld worden. Zij kunnen variëren in hoeveelheid, kwaliteit en werktempo. Bij werkdruk werkt een werknemer voortdurend onder hoge tijdsdruk en/of in een hoog tempo. Vooral in combinatie met beperkte regelmogelijkheden of anders gezegd beperkte zeggenschap in en over het werk vormt werkdruk een risico voor de gezondheid van werknemers. In de multidisciplinaire richtlijn voor werkdruk (Oerlemans e.a., 2013) worden twee dimensies van werkdruk onderscheiden: kwantitatieve versus kwalitatieve werkdruk en objectieve versus subjectieve werkdruk. Van kwantitatieve werkdruk is sprake wanneer grote hoeveelheden werk in een korte tijdsperiode moeten worden verricht. Kwalitatieve werkdruk heeft vooral betrekking op de moeilijkheidsgraad van de te verrichten werkzaamheden. Bij werkdruk is daarnaast sprake van objectieve en subjectieve aspecten: bij subjectieve werkdruk is sprake van de beleving van werkdruk terwijl objectieve werkdruk wordt vastgesteld op andere wijze dan door bevraging van de werknemer. Objectieve gegevens over werkdruk kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op het aantal gewerkte uren, het aantal uitgevoerde handelingen of opgeleverde producten. Uit het literatuuronderzoek dat in het kader van de richtlijn is verricht bleek dat werkdruk vooral is geoperationaliseerd als kwantitatieve werkdruk, zoals ervaren door werknemers 4 soorten werkdruk Objectief Kwantitatief Objectief Kwalitatief Subjectief Kwantitatief Subjectief Kwalitatief 2
3 Circulariteit Een van de mooiste uitvindingen van de systeemtheorie vinden we in het concept circulariteit. Dit begrip staat tegenover lineaire causaliteit, die we kennen als ons vertrouwde, alledaagse manier van denken: er zijn een of meer oorzaken en er zijn gevolgen. Wie de oorzaken kent, beschikt over aangrijpingspunten om de gevolgen aan te pakken. Maar als het om menselijke reacties gaat, schiet deze lineair-causale zienswijze tekort. In het intermenselijk verkeer is het niet goed aan te geven waar iets ooit begonnen is, wat oorzaak en wat gevolg is. (Spanjersberg e.a., 2010, pag. 14) Laten we proberen de circulaire patronen in de voorstelling in woorden te vangen: Hoe meer druk, des te meer versplintering, Des te meer versplintering hoe meer druk. Hoe meer druk, des te meer uitval, Des te meer uitval, hoe meer druk. Hoe groter de druk, des te meer vermijding van taken, Des te meer vermijding, hoe groter de druk. Hoe meer vermijding, des te groter de roep om pro-activiteit, Des te groter de roep om pro-activiteit, des te meer vermijding. Hoe meer versplintering des te meer eenzaamheid, Hoe groter de eenzaamheid des te meer versplintering. Hoe groter het appèl op gezamenlijkheid, hoe groter de eenzaamheid, Hoe groter de eenzaamheid, des te groter het appèl op gezamenlijkheid. De persoonlijke invalshoek: het neveneffect van individuele interventies Oplossingen worden vaak vooral gezocht op individueel niveau, het vlak van de subjectieve werkdruk. Hoe kan de docent zelf de beleving van werkdruk verminderen? Trainingen zijn gericht op hoe het brein omgaat met een toenemende hoeveelheid prikkels (RET, mindfulness, timemanagement). Wat mist in deze visie is de balans tussen het individuele en organisatieperspectief. Welke patronen kunnen ontstaan als we werkdruk beschouwen als een individueel probleem? - Hoe meer de docent te horen krijgt dat hij bepaalde denk en ontspanningstechnieken moet aanleren om de druk te weerstaan, hoe meer hij zich niet gehoord zal voelen en de organisatie zal verwijten dat een maatschappelijk probleem op hem wordt afgewend. - Hoe meer de docent zal vinden dat ten onrechte de focus wordt gelegd op zijn competenties, hoe meer de organisatie zal roepen dat hij zijn verantwoordelijkheid moet nemen, hoe meer de docent zal zeggen dat de organisatie zich verantwoordelijk moet tonen. - Hoe meer de organisatie zal zeggen dat de docent zelf de organisatie is, hoe meer de docent zal willen aantonen dat de organisatie en de docent echt twee verschillende dingen zijn. - Hoe meer de organisatie zal aangeven dat de docent niet moet klagen, hoe harder de docent zal klagen om te laten horen dat de klacht gerechtvaardigd is. - Hoe minder ik op mijn woord wordt geloofd, hoe meer ik ga klagen. - Hoe minder mijn klacht gehoord wordt, hoe meer ik mijn klacht zal versterken. 3
4 Aanpassing aan de omgeving Olson e.a. hebben het circumplex model ontworpen (zie hieronder) waarin het evenwicht wordt bepaald door de positie die het inneemt binnen de cirkel waarin de as van de cohesie (van los zand tot kluwen) wordt samengevoegd met de as van aanpassing aan de omgeving (van rigiditeit tot chaos). Systemen creëren hun eigen evenwicht. In reactie op de gebeurtenissen buiten en binnen het systeem zoeken systemen opnieuw hun evenwicht. Chaotische systemen passen zich bij de kleinste verandering in hun omgeving onmiddellijk aan, terwijl rigide systemen een grote weerstand tegen verandering kunnen laten zien, zelfs als daartoe door veranderingen in de omgeving alle aanleiding bestaat. Het circumplex model geeft drie gradaties aan. In de lichtgrijze binnencirkel is er sprake van een functioneel evenwicht binnen het systeem, in de grijze cirkel daarnaast van een disfunctioneel evenwicht en in de donkergrijze buitencirkel van een verstoord evenwicht (Spanjersberg e.a., 2010, pag. 65/66). 4
5 Een verstoord evenwicht: rigiditeit Erica Zie je wat er gebeurt? <denkt na> Werkdruk Erica Hij liep op zijn tandvlees Steeds meer met minder mensen. Hij heeft gewaarschuwd, maar wordt niet gehoord. De vijf personages bewegen zich binnen een rigide systeem. Als het klopt wat Erica zegt, dan is het systeem niet in staat te luisteren naar (nood)signalen en kan zich niet meer aanpassen aan de omgeving. Hoe minder het zich aanpast, hoe minder vragen er gesteld worden. <vol spanning> Klopt het dat we niets nieuws hebben gehoord. Andrea Klopt. Oke Dan euh heb ik geen vragen Omdat de personages het voortdurend hebben over het overzicht dat ze moeten opleveren, lijkt het alsof ze zich voortdurend willen aanpassen aan de omgeving en dus een flexibele organisatie zijn. Echter, er wordt geen verdiepingsvraag gesteld, er is geen enkele interesse in de nieuwe maatregelen en van het opleveren van het overzicht komt niks terecht: de mensen houden elkaar gevangen en zijn veroordeeld tot het verschuiven van de last. En in alle geledingen van het rigide systeem is de wens de vader van de gedachte: Je mag je wel wat flexibeler opstellen hoor. Erica Ik ben flexibel genoeg geweest. De rek is eruit. Sorry, maar dit jouw probleem. 5
6 Een verstoord evenwicht: los zand Ga er even goed voor zitten, zet de dingen op een rij. Dan komt het goed. Lul! Sorry? Je laat me in de steek! De werkdruk is zo toegenomen dat ieder personage in toenemende mate in de overlevingsstand staat. In het verloop van het stuk raakt het systeem steeds meer uit evenwicht en vindt de individualiteit zijn overtreffende trap: los zand. We kijken en luisteren naar en we kunnen ons maar al te goed voorstellen dat we gaan schelden op het moment dat je je zo in de steek gelaten voelt. Hoe groter de individualiteit, hoe groter de behoefte aan betrokkenheid. Chris Ik zie dat het je hoog zit, en dat het je raakt omdat je het gevoel hebt dat je niet gehoord wordt, je hebt er vast een rotgevoel over, dat is niet fijn. Verstoord evenwicht, systeemdruk en werkdruk Als er sprake is van een verstoord evenwicht spreken we van systeemdruk. Immers, er is een weg afgelegd van een functioneel naar een verstoord evenwicht. Dit kan alleen gebeuren als het systeem onder druk staat. Vanuit deze manier van kijken kun je concluderen dat werkdruk de verschijningsvorm is van systeemdruk: keerzijdes van dezelfde medaille. Werkdruk is het individuele perspectief. Je zegt niet: ik heb last van systeemdruk. Je zegt: ik heb last van werkdruk. Vanuit overstijgend perspectief kun je concluderen dat een systeem onder druk staat als mensen zeggen dat ze werkdruk ervaren. Werkdruk kan zich dus op verschillende manieren tonen: Als chaos, los zand, kluwen of rigiditeit. De verschillende verschijningsvormen maken het een complex onderwerp. 6
7 Werkdruk als waterbed Het systeem functioneert als een waterbed. We kunnen de last verplaatsen, maar niet verminderen. Verminderen van mijn eigen last betekent vergroting van de last van een ander. :. Je laat me in de steek! Wie laat wie in de steek? Hoeveel water kan er in een waterbed? Werkdruk wordt vaak getypeerd als iets dat per definitie groeit ( het zal alleen maar meer worden ). Vaak wordt de werkdruk niet nader gespecificeerd. Het lijkt te gaan over zowel de hoeveelheid arbeid die verricht moet worden (kwantitatief) als een groeiende eis naar een verbetering van de inhoud ( kwalitatief). Andrea: Het is niet uitvoerbaar maar het moet uitgevoerd worden. Als nee voor haar geen optie is, Voor wie dan wel? Wat een eenzaamheid. Het publiek heeft het haar horen zeggen. De andere personages weten nergens van. Wat houdt deze bestuurder tegen om te zeggen wat er speelt? Zelf aan de slag? Hoe gaat u nu in de eigen schoolorganisatie verder? Hoe herstelt u het evenwicht, of hoe doorbreekt u patronen die niet (meer) functioneel zijn? Kijk verder bij de opdracht en Vind de crux. Voor meer informatie over systeemdenken kunt u terecht bij Crux Creaties. 7
Leergang Systeeminterventies
Leergang Systeeminterventies Voor conflict en stagnatie in samenwerking The unit and focus for change is the system, and the agent of change is the individual (M. O Neill) Marijke Spanjersberg Systeeminterventies
Nadere informatieDriedaagse masterclass Systeeminterventies
Driedaagse masterclass Systeeminterventies Voor conflict en stagnatie in samenwerking The unit and focus for change is the system, and the agent of change is the individual (M. O Neill) Marijke Spanjersberg
Nadere informatieArbocatalogus Grafimedia
Arbocatalogus Grafimedia Van werkdruk naar werkplezier Presentatie voor gebruik in eigen bedrijf Arbocatalogus Grafimedia Van Werkdruk naar Werkplezier Presentatie voor gebruik in het eigen bedrijf Deze
Nadere informatieWelkom! Workshop Stress heb je nodig, maar wel met mate
Welkom! Workshop Stress heb je nodig, maar wel met mate Nicole Pikkemaat, Trainer / adviseur Arbeid & Gezondheid, SBI Formaat Vraagje Geldt dat voor u? Wilt u dan gaan staan? Stress. Mij overkomt het niet!
Nadere informatieTraining Leer Balans Leven
Training Leer Balans Leven In 5 maanden meer balans in je leven Wil je minder stress? Wil je meer werkplezier? Wil je jouw doelen effectiever bereiken? Wil je handiger communiceren? Wil je efficiënter
Nadere informatieWat is eigenlijk PSA?
2 april 2014 Uitgave 1 Wat is eigenlijk PSA? Onder psychosociale arbeidsbelasting of kortweg PSA wordt verstaan de stress in de werksituatie die wordt veroorzaakt door werkdruk, maar ook door zaken als
Nadere informatiearbo 42 11-10-2013 17:27:30
arbo 42 11-10-2013 17:27:30 e brengen een hoge werkdruk vaak in verband met een breed scala aan gezondheids- en veiligheidsrisico s, variërend van vermoeidheid en fysieke klachten tot hartziekten of ongelukken
Nadere informatieDe mediator als relatiechirurg
De mediator als relatiechirurg Joep Choy partner van bv & NISTO opleidingen info@choyconsultants.nl www.choyconsultants.nl Persoon, relatiepatroon en context in mediation Werksetting A B Thuissituatie
Nadere informatieManager als relatiechirurg
Manager als relatiechirurg Joep Choy partner van bv & NISTO opleidingen info@choyconsultants.nl www.choyconsultants.nl Leiderschap: persoon, relatiepatroon, context en omgeving Ontwikkeling Boegbeeld Leider
Nadere informatieOR EN WERKDRUK VAN AANDACHT NAAR ACTIE BIJ DE AANPAK VAN WERKDRUK 25 MAART 2019 OR PLATFORM TRANSPORT EN LOGISTIEK
OR EN WERKDRUK VAN AANDACHT NAAR ACTIE BIJ DE AANPAK VAN WERKDRUK VRAGENLIJSTJE: MEE EENS OF MEE ONEENS? 1. Op mijn werk wordt voldoende aandacht besteed aan het voorkomen van werkdruk. 2. Er is op het
Nadere informatieVan werkdruk naar werkplezier
Van werkdruk naar werkplezier Het Programma Onze visie Werkdruk leidt tot minder werkplezier, wrijving in de samenwerking en op termijn mogelijk verzuim door stressklachten. Als medewerkers echter uitgedaagd
Nadere informatieMedezeggenschap & werkdruk
Medezeggenschap & werkdruk 26 september 2018 Agenda Wie is wie? Achtergronden Werkdruk, wat kan de OR doen? Ronde 1 Twee voorbeelden uit de praktijk Werkdruk, wat kan de OR doen? Ronde 2 Afsluiting 2 Wie
Nadere informatieHele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig
De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar
Nadere informatieDe arbeidsdeskundige en PSA. Patrick Ox - arbeidsdeskundige
De arbeidsdeskundige en PSA Patrick Ox - arbeidsdeskundige Expereans: even voorstellen Expertisecentrum voor verzuim-, re-integratievraagstukken en Arboconcepten Nieuwe Stijl. Onafhankelijk, landelijk,
Nadere informatieToelichting. Thema 1: Oorzaken van werkstress. Hoofdvragen Wanneer is er voor jou sprake van werkstress? Heb je hier wel eens mee te maken?
Thema 1: Oorzaken van werkstress Hoofdvragen Wanneer is er voor jou sprake van werkstress? Heb je hier wel eens mee te maken? Welke situaties op het werk veroorzaken bij jou stress? Welke dingen in het
Nadere informatiePsycho Sociale Arbeidsbelasting
Psycho Sociale Arbeidsbelasting Webinar SCCM 17 juni 2014 Tamara Onos Auxilium HSE Onderwerpen webinar - Relevantie PSA - Onderwerpen PSA - Arbowet- en regelgeving - PSA in praktijk - Inventarisatie van
Nadere informatieDruk druk druk Een praktische benadering van werkdruk en werkstress
Voor een organisatie en werk Jubileumcongres van betekenis ST-groep Druk druk druk Een praktische benadering van werkdruk en werkstress Hans Kommers ST-Groep B.V. Industrieweg 12 5262 GJ Vught T 073-5112401
Nadere informatieHet waarom van ons aanbod
Pagina 1 van 5 - scroll Het waarom van ons aanbod Mensen laten zich leiden door ervaringen en de betekenis die zij daaraan hebben gegeven. Daarmee besturen zij zichzelf en daarmee geven zij iedere keer
Nadere informatieInleiding. En hoewel het er soms op lijkt dat je deze aspecten van het vak van nature hoort te beheersen, zijn er maar weinig docenten die dat kunnen.
binnenwerk timemanagement:opmaak 1 24-07-2013 11:49 Pagina 3 Inleiding De werkdruk in het onderwijs is hoog. Er worden steeds nieuwe, vaak hogere, eisen gesteld. De administratieve druk is hoog en docenten
Nadere informatieNo Story No Glory Verhalen en issues als aanjagers van Verbindend Ondernemen
No Story No Glory 24.11.2015 Verhalen en issues als aanjagers van Verbindend Ondernemen Corporate stories Echte verhalen van vlees en bloed over de ziel van de organisatie. Functies 1. Uitkomst van zelfonderzoek:
Nadere informatieBevlogen aan het werk
Beeld: Odette Meyer Bevlogen aan het werk In tumultueuze tijden; 5 tips om het beste uit jezelf te halen Veel organisaties zijn in deze tumultueuze tijden in verandering: nieuw leiderschap is nodig, oude
Nadere informatieAchtergrond. Visie op arbeidsverzuim
Deze visienota richt zich specifiek op preventie van arbeidsverzuim. Deze visie is door te vertalen naar terugkeer vanuit arbeidsverzuim en op instroom, doorstroom en uitstroom vraagstukken. Deze doorvertaling
Nadere informatieDuurzame inzetbaarheid, werkstress, werkdruk,
Duurzame inzetbaarheid, werkstress, werkdruk, Donderdag 14 februari 2019 Ir. Nicole Pikkemaat, trainer/ adviseur Arbeid & Gezondheid Agenda In gesprek over het thema duurzame inzetbaarheid: Wat verstaan
Nadere informatieHet vergroten van draagkracht na confrontatie met een harta andoening
Het vergroten van draagkracht na confrontatie met een harta andoening Draaglast en draagkracht Als door de confrontatie met ziekte de balans tussen draaglast en draagkracht wordt verstoord, moet gezocht
Nadere informatieAan de slag blijven. Schematisch overzicht van thema s, leerdoelen en inhoud
Schematisch overzicht van thema s, leerdoelen en inhoud Jezelf presenteren De medewerker moet zichzelf goed presenteren. Bijvoorbeeld door er schoon en verzorgd uit te zien. Zo laat hij/zij een goede indruk
Nadere informatieBelangrijkste resultaten van de. Nationale Enquête
Belangrijkste resultaten van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2013, uitgesplitst voor het voortgezet onderwijs. De volgende onderwerpen komen in deze uitgave aan bod: Arbeidsomstandigheden
Nadere informatieMEDEWERKERS VRAGENLIJST BRANCHE-RIE TECHNISCHE GROOTHANDEL
1 Betrekken medewerkers bij de uitvoering van de RI&E. Medewerkers zijn een belangrijke bron van informatie over veiligheid en gezondheid op het werk. Zij hebben belang bij veilige en gezonde werkomstandigheden.
Nadere informatieKenmerken van werkstress en werkplezier en tips en handreikingen
Kenmerken van werkstress en werkplezier en tips en handreikingen Ten aanzien van de kenmerken van de gevolgen van werkstress werkplezier wordt een viertal categorieën onderscheiden, t.w. 1. emotionele
Nadere informatieVind je balans. Rob Scheurink-Trainer/docent/ consultatief psychiatrische verpleegkundige
Rob Scheurink-Trainer/docent/ consultatief psychiatrische verpleegkundige Inleiding algemeen. Doordat er in Nederland en andere West-Europese landen steeds meer parttime gewerkt wordt door zowel man als
Nadere informatieCarefulness AANDACHT VOOR ZORG ZORG VOOR AANDACHT
Carefulness AANDACHT VOOR ZORG ZORG VOOR AANDACHT Inleiding Aandacht is een essentieel onderdeel in de zorg. Aandacht voor de patiënt en de zorgverlener vergroot de vitaliteit, de effectiviteit en de kwaliteit
Nadere informatieKonferentie Nederlandse Religieuzen. Alles voor betere zorg
Konferentie Nederlandse Religieuzen Alles voor betere zorg Werkstress is het meest voorkomende arbeidsrisico Werknemers ervaren in hun werkomgeving verschillende arbeidsrisico s......waarbij werkstress
Nadere informatieAls het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan!
Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan! Lastige Arbeidsmarkt Krappe arbeidsmarkt: goed en adequaat opgeleid personeel is lasting te krijgen. Druk op mensen is hoog (werkdruk,
Nadere informatieIn 3 dagen ontspannen voor de klas
In 3 dagen ontspannen voor de klas Helpt leerkrachten naar minder werkdruk en meer werkplezier Informatie over de training: In 3 dagen ontspannen voor de klas voor de werkgever De hoge werkdruk in het
Nadere informatieRespectvol in gesprek over gewicht en leefstijl
Introductie Respectvol in gesprek over gewicht en leefstijl 08/03/2018 SANNE NIEMER Onderzoeker kinderen en obesitas VU-projectleider LEFF 2 Waarom lastig om te bespreken? Vrees voor negatieve reacties
Nadere informatiede loopbaan reis over verbinding, betekenisvol werken en vorm geven aan verandering! Hilvaria Studio s
de loopbaan reis over verbinding, betekenisvol werken en vorm geven aan verandering! 2019 Hilvaria Studio s Ik kies voor mezelf, omdat werk geen corset mag worden waarin ik me gevangen voel en van waaruit
Nadere informatieU gezondheid, onze uitdaging!
Hertsteltraject Grip- krijgen- op- stress. Een te hoge werkdruk, te veel drukte thuis, ingrijpende gebeurtenissen in ons leven, zorgen, problemen, conflicten of dagelijkse ergernissen kunnen stress opleveren.
Nadere informatie99 OPLOSSINGEN TEGEN WERKSTRESS
99 OPLOSSINGEN TEGEN WERKSTRESS Er is niet één oplossing voor werkstress: er zijn veel knoppen waar je aan kunt draaien. Dat geldt voor de werkgever en de werknemer. Daarom gaan we op zoek naar 99 oplossingen
Nadere informatieIdeeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf
Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend
Nadere informatieWerkdruk en de MR: Slimmer organiseren
Werkdruk en de MR: Slimmer organiseren Programma Werkdruk: oorzaken Anders kijken naar werkdruk: Kijkwijzer slimmer organiseren Opdracht met de kijkwijzer Discussie Plenaire afronding Werkdruk Werkdruk
Nadere informatieWelkom bij: Keuzedelen over vitaal werken, nu en in de toekomst
Welkom bij: Keuzedelen over vitaal werken, nu en in de toekomst Workshop KD vitaal werken Voorstellen Heidy & ontspanning Doel van de workshop: bewustwording op wat vitaal werken is, wat vitaliteits-ontwikkelingen
Nadere informatieWerkstress en de rol van de preventiemedewerker. Jan Harmen Kwantes inpreventie.nl
Werkstress en de rol van de preventiemedewerker Jan Harmen Kwantes inpreventie.nl 2 Risico s in het VO Voor wie? 1. Psycho-sociale arbeidsbelasting 2. Fysische arbeidsbelasting 3. Chemische belasting 4.
Nadere informatieInleiding. * Bron: DUO-onderzoek, 2012. Zie Bronnenlijst. TIMEMANAGEMENT VOOR LEERKRACHTEN 3
Inleiding De werkdruk in het onderwijs is hoog. Er worden steeds nieuwe, vaak hogere, eisen gesteld. De administratieve druk is hoog en leerkrachten hebben een veelheid aan taken buiten het lesgeven om.
Nadere informatieEngagementgame Workshop
Engagementgame Workshop Inzicht in stressoren en energiebronnen met de Engagementgame Inloggen internet: awifiguest Username: rreceptie First name: rec Last name: receptie Password: qa2e73fb Engagementgame
Nadere informatieArbobeleid. Titus Terwisscha van Scheltinga
Arbobeleid Titus Terwisscha van Scheltinga Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en PSA Veiligheid: Machineveiligheid Brandpreventie en bestrijding Vluchtwegen en nooduitgangen Veilige machines en installaties
Nadere informatieCompassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman
Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?
Nadere informatiePesten. Wie heeft welke rol
Pesten Wie heeft welke rol Wat zegt de wet Doelvoorschriften t.a.v. PSA Psychosociale arbeidsbelasting Seksuele intimidatie Agressie en geweld Pesten Discriminatie Werkdruk Werkgever verplicht beleid te
Nadere informatieCultuurverandering. Van Oort & Ros Partners bij ontwikkeling. Inhoudsopgave 1. Visie op cultuurverandering 2. Schema Afstemming individu organisatie 5
Van Oort & Ros Partners bij Ontwikkeling Adres: Kerkedijk 11, 1862 BD Bergen Website: www.vanoort-ros.nl E-mail: info@vanoort-ros.nl Telefoon: 072-5814749 Cultuurverandering Inhoudsopgave 1 Visie op cultuurverandering
Nadere informatieMindful Management eenjarige opleiding
Academie voor Open Bewustzijn Is dit herkenbaar? Huidige organisaties hebben met permanente verandering te maken. Dat levert bij medewerkers en het management veel stress en gevoelens van onveiligheid
Nadere informatieDiscriminatie en ander ongewenst gedrag. Presentatie team Arbeidsdiscriminatie
Discriminatie en ander ongewenst gedrag Presentatie team Arbeidsdiscriminatie Inspectie SZW, 20 juni 2017 Even voorstellen; Krijn Dijkema en Dennis Hitijahubessy ARBEIDSINSPECTEURS TEAM ARBEIDSDISCRIMINATIE
Nadere informatieWERKDRUK UNIVERSITEITEN
WERKDRUK UNIVERSITEITEN ENQUETE WERKDRUK Hoe ervaren medewerkers de werkdruk binnen hun universiteit? Wat zijn de belangrijkste oorzaken van werkdruk en werkstress? In hoeverre beïnvloedt een hoge werkdruk
Nadere informatieHandelen bedrijfsarts en verzekeringsarts bij psychische problemen Overspanning-burnout
Handelen bedrijfsarts en verzekeringsarts bij psychische problemen Overspanning-burnout - Marjolein Bastiaanssen, bedrijfsarts - Evelien Brouwers, senior onderzoeker arbeid en psychische gezondheid, Tranzo
Nadere informatieINSCHATTING VAN RELATIECONFLICTEN 1
INSCHATTING VAN RELATIECONFLICTEN 1 Doel Doel is om bij de start van relatiebegeleiding deze vragenlijst af te nemen om een zicht te krijgen over waar de conflicten zitten maar ook om partnergeweld te
Nadere informatieWerkbaar werk zelfstandige ondernemers-starters
Werkbaar werk zelfstandige ondernemers-starters 2007-2010 Werkbaarheidsprofiel van zelfstandige ondernemers-starters op basis van Vlaamse Werkbaarheidsmonitor Werknemers 2007-2010 Brussel juni 2012 Inleiding
Nadere informatieDit gesprek heeft als doel de beginsituatie in kaart te brengen en de leervraag van de leraar helder te krijgen.
Afstemmingsgesprek Dit gesprek heeft als doel de beginsituatie in kaart te brengen en de leervraag van de leraar helder te krijgen. Belangrijk geen acties concretiseren dat is voor een volgende stap/ fase
Nadere informatieMindful Management eenjarige opleiding
Academie voor Open Bewustzijn studiejaar: 2017 Is dit herkenbaar? Huidige organisaties hebben met permanente verandering te maken. Dat levert bij medewerkers en het management veel stress en gevoelens
Nadere informatieSectorprofiel werkbaar werk
Sectorprofiel werkbaar werk Financiële sector Oktober 2005 Werkbaarheidsprofiel op basis van Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2004 Inleiding In het Pact van Vilvoorde spraken de Vlaamse regering en sociale
Nadere informatietrainingsaanbod nederland
trainingsaanbod nederland Als alles al gezegd is of als er juist niks gezegd kan worden omdat het te moeilijk is om te spreken dan is er altijd nog de muziek Muziek is de vrijheid om jezelf uit te drukken
Nadere informatiePreventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement
Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Inhoudsopgave Psychosociale risico s? De nieuwe wetgeving De psychosociale risicoanalyse
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 25 883 Arbeidsomstandigheden Nr. 227 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELE- GENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieProductcatalogus AIRO Visie
Productcatalogus AIRO Visie Bedrijven Agogiek Inspireren Reflecteren Ontwikkelen 1 www.airovisie.nl Indeling Inleiding..pagina 3 Groepsdynamica pagina 4 Proactiviteit..pagina 5 Omgaan met emoties.. pagina
Nadere informatieMaster in Personal. Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING:
Master in Personal Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Master in Personal Leadership: Weet jij wat jouw hart sneller doet kloppen? Communiceren en continue
Nadere informatieZorg voor de zorgprofessional. Goed werkgeverschap. 11 mei 2017 Kathelijne van Marken. Aandacht willen geven in plaats van moeten geven
Zorg voor de zorgprofessional Goed werkgeverschap Aandacht willen geven in plaats van moeten geven 11 mei 2017 Kathelijne van Marken HR adviseur arbeidsomstandigheden Even voorstellen 20 jaar adviseur
Nadere informatiePreventie van werkdruk in de bouwsector. Werknemer
Preventie van werkdruk in de bouwsector Werknemer Inhoud Wat is werkdruk/stress? Welke factoren bevorderen stress op het werk? Hoe herken ik stress-symptomen bij mezelf? Signalen van een te hoge werkdruk
Nadere informatieMaster in Personal. Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING:
Master in Personal Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Master in Personal Leadership: Weet jij wat jouw hart sneller doet kloppen? Communiceren en continue
Nadere informatieJonge werknemers en werkstress: een beknopte weergave van de feiten
Jonge werknemers en werkstress: een beknopte weergave van de feiten Irene Houtman & Ernest de Vroome (TNO) In het kort: Onderzoek naar de ontwikkeling van burn-outklachten en verzuim door psychosociale
Nadere informatieHOE WERKT FAALANGST? WAT IS FAALANGST?
HOE WERKT FAALANGST? WAT IS FAALANGST? Faalangst kan omschreven worden als de angst om te mislukken in situaties waarin men beoordeeld wordt (of denkt beoordeeld te worden) en de behoefte om mislukkingen
Nadere informatieVertel eens - aanpak van Aidan Chambers
Vertel eens - aanpak van Aidan Chambers bijlage 6 2 Theorie Aidan Chambers wil met de Vertel eens-aanpak kinderen helpen goed te praten over wat zij hebben gelezen en goed naar elkaar te leren luisteren.
Nadere informatieNo Story No Glory. Masterclass Storytelling Pluryn
No Story No Glory Masterclass Storytelling Pluryn 29-05-2018 Functies van verhalen 1. Uitkomst van zelfonderzoek: wie zijn we? 2. Overdragen van missie en waarden 3. Overdragen van positionering en belofte
Nadere informatieAlle gelukkige families lijken op elkaar, elke ongelukkige familie is ongelukkig op zijn eigen wijze. Tolstoj Anna Karenina
Alle gelukkige families lijken op elkaar, elke ongelukkige familie is ongelukkig op zijn eigen wijze Tolstoj Anna Karenina Familiezorg Methode Familiezorg Relationeel werken Denken en handelen vanuit het
Nadere informatieRUIMTE VOOR HELDEN Ouderbrochure
GOO! voor Opvang en Onderwijs RUIMTE VOOR HELDEN Ouderbrochure Elk kind heeft een held of heldin in zich om moeilijke situaties te overwinnen. Hiervoor is niet alleen moed nodig, maar ook inzicht, de juiste
Nadere informatieSectorprofiel werkbaar werk
Sectorprofiel werkbaar werk Post- en telecommunicatiesector Oktober 2005 Werkbaarheidsprofiel op basis van Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2004 Inleiding In het Pact van Vilvoorde spraken de Vlaamse regering
Nadere informatieEen psychosociale. SONAR methode. risicoanalyse. Bart Vriesacker Psychosociale afdeling
Een psychosociale risicoanalyse SONAR methode Bart Vriesacker Psychosociale afdeling Bart Vriesacker Psychosociaal departement Contact bart.vriesacker@mensura.be 2 Agenda 1. De feiten 2. Uw uitdagingen
Nadere informatieWERKSTRESS METEN. Informatie verzamelen
WERKSTRESS METEN Informatie verzamelen Als niet bekend is of er in uw organisatie sprake is van werkstress of wat de oorzaken zijn van eventuele werkstress, dan kan het helpen om de werkstress eerst verder
Nadere informatieInhoud. 1. Inleving en verbeelding. 2. Blind zijn en toch alles kunnen. 3. Blind en slechtziend. 4. Hulpmiddelen. 5. Niet kunnen zien, hoe is dat?
1. Inleving en verbeelding Inhoud 2. Blind zijn en toch alles kunnen 3. Blind en slechtziend 4. Hulpmiddelen 5. Niet kunnen zien, hoe is dat? 6. Blind zijn en de herinnering 7. Blind zijn en de verbeelding
Nadere informatieVan werkdruk naar werkplezier
Van werkdruk naar werkplezier Het Programma Onze visie Werkdruk leidt tot minder werkplezier, wrijving in de samenwerking en op termijn mogelijk verzuim door stressklachten. Als medewerkers echter uitgedaagd
Nadere informatieWerkbaar werk Zelfstandige ondernemers
Werkbaar werk Zelfstandige ondernemers oktober 2009 Profiel voor zelfstandige ondernemers die in 2007 een groei of uitbreiding van hun activiteit verwachten Werkbaarheidsprofiel voor de zelfstandige ondernemers
Nadere informatieSectorprofiel werkbaar werk
Sectorprofiel werkbaar werk Zakelijke dienstverlening Oktober 2005 Werkbaarheidsprofiel op basis van Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2004 Inleiding In het Pact van Vilvoorde spraken de Vlaamse regering en
Nadere informatieSectorprofiel werkbaar werk
Sectorprofiel werkbaar werk Bouwsector Oktober 2005 Werkbaarheidsprofiel op basis van Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2004 Inleiding In het Pact van Vilvoorde spraken de Vlaamse regering en sociale partners
Nadere informatiePASSEND ONDERWIJSONDERZOEK SAMEN ONDERZOEKEND LEREN. José van Loo
PASSEND ONDERWIJSONDERZOEK SAMEN ONDERZOEKEND LEREN José van Loo CNV Schoolleiders 6 november 2014 Onderzoek? Onderzoekende houding Onderzoeksmatig leiderschap Onderzoekende schoolcultuur Onderzoekende
Nadere informatieHet perspectief van een kind of jongere zien. Coaching bij (dreigende) uitval
Het perspectief van een kind of jongere zien Coaching bij (dreigende) uitval 12 oktober 2017 T A L E N T Slim Begeleiden Albert Kaput Vastlopen Hoe ervaren jongeren de boodschappen die zij uit hun omgeving
Nadere informatieMultidisciplinaire aanpak RI&E helpt beroepsziekten te voorkomen. Congres voor arbeidshygiëne 13 april 2017 Maaikelien Wijma
Multidisciplinaire aanpak RI&E helpt beroepsziekten te voorkomen Congres voor arbeidshygiëne 13 april 2017 Maaikelien Wijma Opening Ervaringen met co-creatie bij de RI&E? Met disciplines Met de klant Multidisciplinair
Nadere informatie(Aanpak) Pesten. SBI formaat. Prof. Dr. Willem van Rhenen. 26 november Leadership Entrepreneurship Stewardship
(Aanpak) Pesten SBI formaat Prof. Dr. Willem van Rhenen 26 november 2017 Leadership Entrepreneurship Stewardship info@nyenrode.nl +31 (0)346-291 291 www.nyenrode.nl 2 En ik ben blue-zoner.. Work Family
Nadere informatieOngewenste omgangsvormen en de rol van de OR. 19 juni 2019 LOMOZ Saskia Verhagen en Liesbeth van Bakel
Ongewenste omgangsvormen en de rol van de OR 19 juni 2019 LOMOZ Saskia Verhagen en Liesbeth van Bakel 1 Vraag Welk ongewenst gedrag kom je wel eens tegen? Of Welk ongewenst gedrag komt wel eens voor op
Nadere informatieThomas-Kilmann test Merlijn Camp WDP29 juni 2012
Thomas-Kilmann test Merlijn Camp 11099003 WDP29 juni 2012 Inhoudsopgave Inhoud Voorwoord 2 1. Inleiding 2 2. Karaktereigenschappen 3 2.1 Doordrukken 3 2.2 Vermijden 3 2.3 Samenwerken 3 2.4 Toegeven 3 2.5
Nadere informatieK R A S COMPETENTIEDESIGN
Vanuit de systeemtheorie Letters krijgen betekenis wanneer zij door hun onderlinge samenhang een woord vormen dan spreken we van een systeem Alle elementen van het systeem hebben invloed verander 1 letter
Nadere informatieOnline Psychologische Hulp Overspanning & Burn-out
Online Psychologische Hulp 2 Therapieland 3 Therapieland Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Overspanning & Burn-out van Therapieland. Je krijgt uitleg
Nadere informatieSectorprofiel werkbaar werk
Sectorprofiel werkbaar werk Gezondheids- en welzijnszorg Werkbaarheidsprofiel op basis van Vlaamse Werkbaarheidsmonitor Werknemers 2004- Brussel datum 2011 Inleiding In het Pact van Vilvoorde spraken de
Nadere informatieOrganisatiekracht. Mentale veerkracht. Teamkracht. Werkkracht. Menskracht MEER VEERKRACHT, MEER ENERGIE, BETERE PRESTATIES
Mentale veerkracht MEER VEERKRACHT, MEER ENERGIE, BETERE PRESTATIES In de (top)sport is het een vast gegeven; wil je succesvol zijn als sporter dan investeer je in techniek en conditie, maar ook in mentale
Nadere informatieInhoud cursus stresspreventie
Inhoud cursus stresspreventie Verschil tussen distress en eustress. Mensen moeten weten dat niet alle stress slecht voor je is en dat je stress ook nodig hebt. Maar waar zit het omslagpunt van goede en
Nadere informatieSectorprofiel werkbaar werk
Sectorprofiel werkbaar werk Oktober 2005 Horeca Werkbaarheidsprofiel op basis van Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2004 Inleiding In het Pact van Vilvoorde spraken de Vlaamse regering en sociale partners af
Nadere informatieEen gebruiksvriendelijk dashboard voor leerlingen en docenten
UXkids case study: Een gebruiksvriendelijk dashboard voor leerlingen en docenten Keywords: Muiswerk, Oefensoftware, User tests, Focusgroepen, Usability, UX, Leerlingen 13-15 jaar, Docenten. Het onderwijslandschap
Nadere informatieChristina van der Feltz-Cornelis en Willem van Tilburg
De revanche van het systeemdenken: wat is de waarde voor de sociale psychiatrie? Christina van der Feltz-Cornelis en Willem van Tilburg SYMPOSIUM SOCIALE PSYCHIATRIE: REVANCHE VAN HET SYSTEEMDENKEN 6 november
Nadere informatieWERKBAAR WERK IN DE HORECA 2016
Rapport 2017 22 Pag. WERKBAAR WERK IN DE HORECA 2017 Guidea Werkbaar werk in de horeca 1 2017 Guidea - Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw Deze informatie werd met de grootste zorg samengesteld.
Nadere informatieNicole Pikkemaat, trainer / adviseur Arbeid & Gezondheid. Duurzame inzetbaarheid & Arbo
Nicole Pikkemaat, trainer / adviseur Arbeid & Gezondheid Duurzame inzetbaarheid & Arbo Duurzame inzetbaarheid De vergrijzing is in aantocht en laat soms zijn keerzijde al zien: klachten, verzuim en soms
Nadere informatieSectorprofiel werkbaar werk
Sectorprofiel werkbaar werk Werkbaarheidsprofiel op basis van Vlaamse Werkbaarheidsmonitor Werknemers 2004-2010 Brussel datum 2011 Inleiding In het Pact 2020 spraken de Vlaamse Regering en sociale partners
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme
Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk door een scholier 1997 woorden 8 april 2001 5,1 112 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 1) Geef een korte omschrijving wat het boeddhisme volgens jou voor
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn Werkdruk. Onder druk
Multidisciplinaire richtlijn Werkdruk Onder druk Hoge werkdruk kan de gezondheid en het functioneren van werknemers beïnvloeden. Deze nieuwe richtlijn geeft inzicht in de gevolgen van hoge werkdruk, helpt
Nadere informatieBeoordelen circulaire aanbesteding Douwe Jan Joustra, ICE-Amsterdam
Beoordelen circulaire aanbesteding Douwe Jan Joustra, ICE-Amsterdam De gemeente Apeldoorn heeft de aanbesteding van het werkprogramma De Parken (GWW) gedaan op basis van de methodiek Rapid Circular Contracting.
Nadere informatiePsychosociale arbeidsbelasting
Psychosociale arbeidsbelasting Een positieve benadering Wilmar Schaufeli Universiteit Utrecht Drie perspectieven Smal: Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) Breder: Werkstress Breedst: Duurzame inzetbaarheid
Nadere informatie