HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH

Transcriptie

1 Gedeputeerde Staten STATENNOTITIE Aan de leden van Provinciale Staten HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Visie inpassing provinciale wegen in het Gelders landschap HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Beknopte samenvatting Statennotitie: Om een weloverwogen afweging van de landschappelijke inpassing van de provinciale wegen te kunnen maken, zijn de Visie inpassing provinciale wegen in het Gelders landschap en een werkboek Inpassing provinciale wegen in het Gelders landschap gemaakt. Er wordt op een heldere manier aangegeven welke aspecten moeten worden meegenomen bij de landschappelijke inrichting van provinciale wegen. Bijvoorbeeld het omringende landschap, (cultuur)historische waarden en natuurwaarden en de regionale identiteit. De visie geeft hoofdlijnen hiervoor. Het werkboek werkt deze voor de helft van de bestaande wegen uit tot een gevisualiseerd wensenlijstje waarin wordt aangegeven hoe deze wegen in de komende 6 jaar optimaler landschappelijk kunnen worden ingepast. Het werkboek is een communicatief stuk waaraan geen rechten kunnen worden ontleend. De financiering van de maatregelen uit het werkboek komt deels uit bestaande budgetten door win-win situaties te creëren. Het is echter mogelijk een stap verder te gaan. = = = = = Aan de leden van Provinciale Staten Visie op landschappelijke inpassing van provinciale wegen Aanleiding Jarenlang is er vanuit het (nationale) beleid vooral ingestoken op het verbeteren van de bereikbaarheid en het vergroten van de verkeersveiligheid. Tegelijkertijd verandert het aanzien van het landschap langs onze wegen in snel tempo. Bedrijventerreinen, woonwijken, recreatiezones en geluidwerende voorzieningen bepalen steeds vaker in grote mate het beeld. Dit gaat ten koste van landschappen, natuur, panorama s en de identiteit van gebieden. De toenemende aandacht voor de kwaliteit van de ruimtelijke omgeving heeft zich vertaald in onder andere de streekplanuitwerking Kernkwaliteiten Waardevolle landschappen. In het landschapsboek en actieplan Ruimtelijke kwaliteit (Mooi Gelderland) stellen wij onszelf ten doel de landschappelijke inpassing van de provinciale wegen te vergroten en hiervoor een aantal acties te ondernemen. De Visie op landschappelijke inpassing van provinciale wegen en het werkboek Inpassing provinciale wegen in het Gelders landschap zijn een uitwerking van deze toezegging. Wij laten hierin zien hoe wij langs onze wegen zelf verantwoordelijkheid nemen voor de landschappelijke inpassing. Door middel van een aantal kleine voorbeeldprojecten met daarbij gerichte communicatie wordt concreet getoond hoe de visie kan werken voor een betere inpassing van wegen. code: doc Inlichtingen bij mw. O.D. van de Veer, telnr. (026) o.vande.veer@prv.gelderland.nl

2 De visie De Visie op landschappelijke inpassing van provinciale wegen vormt de landschappelijke leidraad voor de inpassing en vormgeving van provinciale wegen. Bij reconstructie van bestaande wegen, tracering en aanleg van nieuwe wegen, vormt de visie de basis om tot gemotiveerde keuzes te komen waarbij de landschappelijke en ecologische identiteiten en kwaliteiten van een gebied zoveel mogelijk worden gerespecteerd. Waar er geen ingrepen in de infrastructuur plaatsvinden geeft het een handreiking hoe via ingrepen in de beplanting en bermen de bestaande weg beter kan worden ingepast. Bij het opstellen van de visie zijn de beleidsterreinen mobiliteit, ruimtelijke ordening, landelijk gebied en cultuurhistorie nauw betrokken. De uitgangspunten van de visie zijn dat een weg aansluit bij de landschappelijke karakteristieken van een gebied, deze behoudt en bijdraagt aan versterking ervan. Tevens dient bij de aanleg en herinrichting van wegen rekening te worden gehouden met bijzondere en/of kwetsbare landschappelijke, cultuurhistorische, archeologische en ecologische waarden. Uit de onlangs gevoerde online discussie over het Nederlands landschap van het ministerie van LNV blijkt dat veel mensen herkenbaarheid wenselijk vinden, het wordt niet gewaardeerd dat het landschap er in heel Nederland identiek uitziet, men wil de eigen identiteit van de eigen streek behouden. Aan de hand van deze visie kan gemotiveerd worden aangesloten bij bestaande landschappelijke structuren of juist bewust daarvan afgeweken. Dit alles met als doel: Vergroten van de belevingskwaliteit van de weg en het aangrenzende landschap voor de weggebruiker. Verbeteren van de verkeersveiligheid van de weg met landschappelijke inrichting. Inpassing van de weg zelf in het landschap, als (identiteits)dragend element in het landschap. Duurzaam in stand houden, of zelfs herstellen of versterken van de landschappelijke en ecologische identiteiten en kwaliteiten van een gebied. Invalshoeken Van oudsher volgt een weg de meest efficiënte, doelmatige en logische route. Daarnaast is de weg vaak een (identiteits)dragend element in het landschap. Bij een landschappelijk wegontwerp behoren daarom de volgende invalshoeken: 1 Naar de weg ofwel de weg vanuit het landschap. Hierbij gaat het om de weg als element in het landschap. 2 Vanaf de weg ofwel het landschap vanuit de weg. Hierbij gaat het zowel om de belevingskwaliteit van het aangrenzende landschap, als om de mate waarin de weggebruiker de ruimtelijke afwisseling (maat, schaal) van het landschap langs de weg kan ervaren. 3 De weg als lijnvormig element. Hierbij gaat het om de beleving van de weg als deze gevolgd wordt. Verschillende weggebruikers bewegen zich met verschillende snelheden over de weg, de beleving van de weg moet hierbij aansluiten, voldoende afwisseling en samenhang, zonder rommelig of eentonig te worden. Afweging/prioritering Voor het afwegen van welke zaken van belang zijn bij de inpassing van de wegen is het volgende stroomschema ontwikkeld (afbeelding 1). Zo kan voor elke bestaande, maar ook nieuw aan te leggen weg, snel worden gecontroleerd met welke zaken rekening moet worden gehouden. 2

3 Figuur 1 Niveau 1. Niveau 2. Niveau 3. Herkenbare (cultuur)historische kenmerken. Waar aan een weg nog herkenbaar is dat het bijvoorbeeld een weg is uit de tijd van Napoleon of koning Willem I zullen deze kenmerken zoveel mogelijk worden behouden, en waar mogelijk (en wenselijk) versterkt en/of teruggebracht. Vanwege het belang dat veel mensen hechten aan oude lanen worden ook wegen waar al langer dan 80 jaar laanbeplanting staat tot de historische wegen gerekend. 1 Bij nieuwe wegen is dit uiteraard niet van toepassing. Loopt de weg door een in het streekplan aangegeven waardevol landschap. Bij nieuwe wegen wordt hier altijd al rekening mee gehouden, bij bestaande wegen wordt gekeken of de inrichting van de weg ook zo uitgevoerd zou zijn als hij op dit moment nieuw in dit landschap was aangelegd en waar op grond van nieuwe inzichten de inrichting gewijzigd kan worden. Bij bebouwde kommen wordt in schaal en inrichting aangesloten bij de bebouwde omgeving. Bij de overige wegen wordt waar mogelijk rekening gehouden met het omringende landschap (afbeelding 2). 1 Er geldt niet dat bij noodzakelijke vervanging van de beplanting altijd de oorspronkelijke afstand tot de weg gehandhaafd blijft. Verkeersveiligheid staat hier voorop. Wel is het te overwegen om in bijzondere gevallen bijvoorbeeld van de huidige weg een ventweg en/of fietspad te maken en een nieuwe weg langs de huidige laan aan te leggen. 3

4 Niveau 4. In elk landschap zijn ook nog regionale kenmerken te zien. Ook met lokaal aanwezige belangrijke flora- en fauna wordt zoveel mogelijk rekening gehouden bij de (her)inrichting Figuur 2: Niveau 3 uit het stroomschema, landschaptypes in Gelderland Gelijktijdig met de landschappelijke randvoorwaarden worden de verkeerskundige randvoorwaarden bepaald. Landschappelijke inpassing mag nooit ten koste gaan van de verkeersveiligheid. Een goede inpassing kan zelfs een positieve bijdrage leveren aan de verkeersveiligheid. Als bovenstaande stappen worden doorlopen komen we voor de bestaande provinciale wegen uit op onderstaande afbeelding (afbeelding 3). Zoals te zien zijn er een flink aantal wegen die over historische tracés lopen (dit betekent niet dat op al die stukken de historie nog herkenbaar is!) en een aantal wegen loopt door een sterk versnipperd landschap. De kaart is niet direct voor een planning te gebruiken maar geeft aan hoe divers de problematiek rondom de landschappelijke inpassing voor de provinciale wegen is. Er zal op elk traject altijd verder onderzoek moeten plaatsvinden en maatwerk worden geleverd. 4

5 Figuur 3 Voorbeeld van landschappelijke inpassing Bij de landschappelijke inpassing van een weg kan, naast veldonderzoek, via luchtfoto s en topografische kaarten de ligging van de weg ten opzichte van het omringende landschap worden geanalyseerd. Hierop is goed te zien waar waardevolle zichtlijnen liggen. Voor dit landschapstype heide en zand van de Veluwe gelden de volgende vormgevingsuitgangspunten: Weg volgt zoveel mogelijk het maaiveld (geen insnijding). Glooiende bermen. 5

6 Bermsloten bijvoorkeur achterwege laten. Heide bijvoorkeur zover mogelijk laten doorlopen tot aan weg. Onbeplant, alleen singels of laan bij een bebouwingscluster. Zorgvuldig omgaan met plaatsing van verlichting en bebording. met de volgende Speelruimte Een enkele boom of heester in de berm is mogelijk, geen aaneengesloten beplantingen. Laagblijvende ruigtestroken zijn mogelijk. Wanneer bermsloten noodzakelijk zijn deze zo minimaal mogelijk uitvoeren. Als voorbeeld is de N 224 over de Ginkelse en Edese hei aangepakt. Bij het onderhoud in het najaar van 2008 zijn over 2 kilometer de op de eerste foto nog groene bermen verschraald, er wordt gestreefd om hei in deze berm te krijgen. De weg zal dan niet meer als felgroen lint de hei doorsnijden. Vervolgens is aan weerszijden van de weg de opslag, in samenwerking met defensie, verwijderd zodat de hei vanaf de weg weer zichtbaar is en ook vanaf de hei over de weg heengekeken kan en er een weidser uitzicht is. Voor 6

7 Na verschraling bermen Na verwijdering opslag 7

8 De berm in augustus De hei is inmiddels ontkiemd, ook staat er wel veel buntgras en andere heidevegetatie in de berm. De eerste 2 rode lijstplant zijn al aangetroffen. Een bonus is dat sinds de verschraling de berm niet meer door wilde zwijnen is omgewoeld. 8

9 Het werkboek Het opstellen van de eerste globale visie is het eerste deel van de uitwerking van dit operationele beleid. Hierin zijn de basis uitgangspunten gedefinieerd. In een vervolgactie is voor de helft van onze wegen de landschapsanalyse al uitgevoerd en zijn eventuele verbeterpunten en knelpunten benoemd. Ook worden de faunaknelpunten benoemd. De wegen zijn o.a. geselecteerd op hun ligging (liggen ze in een gebied dat in het streekplan als waardevol is aangegeven), de geplande werkzaamheden voor de komende 6 jaar, en al onderkende knelpunten. Wegen waar in het recente verleden al naar de landschappelijke inpassing is gekeken zijn niet meegenomen. Bij deze uitwerking is ook aangegeven waar extra kosten te verwachten zijn en waar kan worden samengewerkt met andere beleidsvelden en/of gemeentes en andere instanties, om de inpassing van de wegen in een bredere landschappelijke context te plaatsen. De uitwerking is afgestemd met betreffende gemeenten en enkele grote grondeigenaren (natuurmonumenten, Staatsbosbeheer ed). Een voorbeeld van de uitwerking van één weg is bijgevoegd. Het resultaat is een gevisualiseerd wensenlijstje, één van de uitgangspunten die een project meekrijgt bij het begin, al voordat de ontwerper aan de gang gaat. Deze uitgewerkte visie zal bij infrastructurele projecten als één van de aandachtspunten worden meegenomen. Het is een inventarisatie van wat er rondom de weg speelt op landschappelijk, cultuurhistorisch, ecologisch gebied, geeft een beeld van de vanuit deze aspecten gewenste inrichting en de punten waar absoluut rekening mee gehouden moet worden. Het is geen definitief ontwerp, en er kunnen dus ook nog geen rechten aan worden ontleend, het is een inventarisatie + gevisualiseerd wensenlijstje en biedt houvast bij communicatie over deze aspecten. De uitwerking is zodanig vorm gegeven dat er makkelijk wegen aan toe te voegen zijn als actuele ontwikkelingen dit noodzakelijk maken. Ook bij niet voorziene ontwikkelingen zoals de aanleg van een nieuwe woonwijk zijn de gegevens van een individueel traject makkelijk aan te passen. Eén van de volgende maatregelen om te zorgen dat de visie daadwerkelijk in de praktijk wordt uitgevoerd, is het vanaf het begin betrekken van een landschapsarchitect bij infrastructurele projecten. Bij de uitvoering van projecten waarin landschappelijke inpassen een grote rol speelt zal aandacht worden geschonken aan een heldere, visuele vorm van externe communicatie. Financiële aspecten Voor de financiering van de maatregelen uit het werkboek kan de volgende benaderingswijze gehanteerd worden: 1 Bij nieuwe wegen wordt de landschappelijke inpassing meegenomen in het budget nieuwe wegen 2 Voor bestaande wegen vallen de kosten binnen de budgetten voor (groen)onderhoud en reconstructies, voor zover het werk langs provinciale wegen betreft. Er wordt aangesloten bij het reguliere onderhoudsschema en de reguliere programmering voor reconstructie. Voor zover het maatregelen buiten de provinciale wegen betreft en de wegtrajecten kruisen met bestaande (geprogrammeerde) PMJP gefinancierde projecten voor natuurontwikkeling kan worden aangesloten bij deze PMJP-projecten. Zo worden win-win situaties gecreëerd. Daarnaast kan er wellicht gebruik worden gemaakt door gemeenten van subsidiemogelijkheden (zoals voor erfbeplanting) en/of van initiatieven van aanliggende eigenaren. 9

10 3 Met reguliere budgetten kunnen niet álle voorgestelde maatregelen uit het werkboek gefinancierd worden. Het betreft bijv. grootschalige aanplant van bomen of ander groen en het zichtbaar maken van waterlopen door ander soort kunstwerken. In het kader van de uitvoering van motie 57 over de Gelderse investeringsagenda kan de discussie over aanvullend budget gevoerd worden. Arnhem, 20 oktober zaaknr Gedeputeerde Staten van Gelderland C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koningin dr.ir. C. Volp - wnd. secretaris