Jaar Recordjaar voor kerkuil. Stippenkaart 2007 Kerkuil Zuid Holland. Nieuws uit de Alblasserwaard. Stippenkaart 2005 Steenuil Zuid Holland

Transcriptie

1 Jaar Recordjaar voor kerkuil Stippenkaart 2007 Kerkuil Zuid Holland Nieuws uit de Alblasserwaard Stippenkaart 2005 Steenuil Zuid Holland Een selectieve verbouwing Foto: André Eijkenaar

2 Recordjaar voor kerkuilen In 2007 sneuvelde het kerkuilenrecord uit De kerkuil was zo succesvol dankzij een uitstekend muizenjaar. Hoe goed kunt u op onderstaande foto uit Goeree Overflakkee zien. Voor heel Nederland bleef de teller steken op 3153 eerste broedsels. Een aantal dat na 1950 in Nederland niet meer bereikt was. Ook in Zuid-Holland ging het uitstekend met de kerkuil. Maar liefst 69 eerste broedsels werden geregistreerd door de werkgroepleden. Gemiddeld vlogen 3,3 jongen per nest uit. Ook de 13 tweede broedsels zagen precies 3,3 jongen per nest uitvliegen. Er was zelfs een derde broedsel te noteren waarvan 5 jongen het nest verlieten. Zo n goed jaar levert fraaie beelden op zoals onderstaand plaatje wat gemaakt werd in de Alblasserwaard, waar een nest na het ringen even in het zonnetje gezet werd. Op zich een vreemde plek voor kerkuilen, maar voor een keertje Met de steenuil gaat het minder florissant. Hoewel in aantal nog altijd ruim de meerdere ten opzichte van de kerkuil, is het geluid hier minder optimistisch. Als in een bepaald gebied het aantal steenuiltjes op peil blijft, zijn we al heel tevreden. Leuk nieuws was dat op twee plaatsen een nest zes vliegvlugge jongen wist groot te krijgen. Zowel Martin van de Reep als Michel Kuijpers smaakten het genoegen zo n prachtige familie aan te treffen. In de topgebieden voor de steenuil in het oosten van het land komt dit een enkele keer vaker voor, maar hier in het westen is het echt zeldzaam. Dat steenuilen felle jagers zijn, wisten de meeste uilenliefhebbers al lang. Maar de prooi op de fantastische foto op de voorplaat zal toch menig opgetrokken wenkbrauw hebben opgeleverd. Een steenuil met een wezel als prooi is beslist geen alledaags plaatje. Deze spectaculaire foto werd gemaakt door André Eijkenaar en op speciaal verzoek voor dit verslag ter beschikking gesteld. André is regiocoördinator van de kerkuilenwerkgroep voor Groningen. Ander werk van hem is te bewonderen op

3 Stippenkaart Kerkuil (Tyto alba) Broedsels 2007 ZH 1 broedsel Deze kaart is geen exacte waargave van de broedlocaties. De stippen zijn nauwkeurig op atlasblok van 5x5 km. De stippen geven de eerste broedsels weer. Vervolgbroedsels op de dezelfde locatie zijn niet weergegeven. De ondergrond is afkomstig van de provincie Zuid-Holland. Opmerkelijk zijn de gaten in de Krimpenerwaard, Voorne-Putten en het akkerbouwgebied tussen Gouda en Leiden. Verder lijken de kerkuilen zich redelijk over de provincie verspreid te hebben. Afgelopen jaar was er vooral sterke groei in de Hoeksche Waard en de omgeving Nieuwkoop. Klassiek bolwerk Goeree Overflakkee blijft goed terwijl de Alblasserwaard de laatste paar jaar sterk in opkomst is. Opmerkelijk zijn ook de goede aantallen in de Biesbosch.

4 Nieuws uit de Alblasserwaard. Kerkuilennieuws. Om jullie geheugen even op te frissen: Op 13 juli konden we in Bleskensgraaf zes jonge Kerkuilen ringen, precies een jaar nadat we daar een kast hadden opgehangen. Nadat de uilen waren geringd hebben we daar een tweede broedkast geplaatst, omdat de ouderuilen nogal wat rommel maakten op de zolder. Toen de jonge uilen de kast eenmaal hadden verlaten, ben ik ze 's avonds nog eens wezen bekijken. Het was prachtig om de eerste vliegoefeningen van de jongen op de zolder te zien. Het werd me ook direct duidelijk dat zo'n 'afgesloten oefenruimte' erg nuttig is voor jonge Kerkuilen, want als ze de broedkast verlaten, zijn ze nog niet bijzonder handig... Later werd een van de jongste jongen buiten de schuur gevonden, ernstig verzwakt. Ik heb het beestje toen mee naar huis genomen, maar het bleek niet meer te redden. De volgende dag heb ik de jonge uil naar de mensen van de andere broedlocatie in Bleskensgraaf gebracht. Het nog (nauwelijks) levende beestje is daar in de vriezer gestopt en zal worden opgezet. Afgelopen maandag hoorde ik van mijn schoonzus dat er in de schuur van haar ouders weer opvallende geluiden werden gehoord. Vandaag belde haar moeder mij en zij vertelde mij, dat ze weer het typische geblaas hoorde. Ze had het duidelijk, maar niet echt 'in koor' gehoord. Ik heb direct de afspraak gemaakt om nog diezelfde avond langs te komen. Vanavond na zevenen ben ik dus hoopvol op pad gegaan. Ik besloot vooraf de kasten niet dicht te stoppen, maar de eventueel aanwezige ouders 'naar buiten te sturen'. Toen ik de zolder op kwam (19.15u), hoorde ik al geblaas, maar kon niet echt bepalen uit welke kast het kwam. Met een stok krabbelde ik langs de kasten. Eerst de kast waarin de jongen van het vorige broedsel waren grootgebracht: geen reactie. Daarna de tweede kast: ook geen reactie. Toen nogmaals de eerste kast: weer geen reactie. Daarna hebben we het licht op de zolder aangezet, het hooiluik geopend en de ladder naar binnen gesjouwd. Ik besloot eerst de kast te bekijken waar eerder dit jaar het de jongen waren uitgevlogen. Het was behoorlijk lastig om de zware ladder in de juiste positie te krijgen en na flink gebonk tegen de kast stond de ladder eindelijk goed. Ik naar boven, en toen ik het deksel beetpakte werd ik toch even verrast: een volwassen uil schoot uit het vlieggat, vloog richting de balk, draaide zich behendig om en wist de weg naar buiten snel te vinden! Deze kast werd momenteel duidelijk niet als broedplaats gebruikt: zowel in als op de kast lagen enkele braakballen, in de kast geen jongen en geen eieren. Op naar de tweede kast dus. Na enig gesjouw en gesleur stond de ladder in de juiste positie tegen de tweede kast en mocht ik weer als eerste naar boven. Toen ik het deksel omhoogtrok kwam de ammoniakklucht me al tegemoet: bingo! Vier, waarschijnlijk vijf jongen? Erg lastig als ze op een hoopje zitten. Daarna de ouders van mijn schoonzus, die natuurlijk erg graag een kijkje wilden nemen. De lucht was behoorlijk heftig en een schattting was moeilijk te maken. Toen mijn moeder naar boven. Omdat zij bij het ringen aanwezig was, wist ze, dat de jongen wel wat kunnen verdragen. Ze schoof met de zaklantaarn een jong opzij,

5 en daar kwamen nog twee kleintjes tevoorschijn. Zes jongen!!!!! Daarna ben ik natuurlijk nog even naar boven gegaan om een foto'tje te maken. Op de foto zie je dus rechts twee jongen, linksachter twee jongen, linksvoor één jong op de rug en net daarachter het 'maskertje' van het zesde jong. De jongen schat ik op zo'n vijf (à zes) weken oud. Ik was al erg gelukkig met de zes jongen van het eerste broedsel, maar een tweede broedsel met evenveel jongen is natuurlijk meer dan je mag verwachten. Kortom, Kerkuilenvrienden, tweede (of late) broedsels zijn dit jaar goed mogelijk, check je adressen nog eens! Met vriendelijke groet, Leonard Sloots Op vrijdag 26 oktober konden we voor de derde keer dit jaar jonge Kerkuilen ringen in Bleskensgraaf. Op de locatie, waar we bij het ringen op 13 juli een tweede kast geplaats hebben, zitten nu de jongen van het tweede broedsel. Twee weken eerder trof ik in de 'nieuwe' kast zes jongen aan. De andere kast werd toen bezet door een van de ouders. Het plan was om op de avond, dat er geringd zou worden, ook de oudervogel 'in handen te krijgen' om eventuele ringgegevens te verkrijgen dan wel deze uil te ringen. Toen ik op de bewuste vrijdag iets na zessen de zolder op kwam bleek daar al een volwassen uil rond te vliegen. Dat was jammer. Na enig heen en weer vliegen wist de uil de weg naar buiten te vinden, en weg was-ie. Daarop heb ik beide kasten dichtgestopt. De kast, waarin de ouderuil twee weken eerder verbleef, bleek leeg. Rond een uur of zeven waren alle belangstellenden (als ik het juist heb 16 personen) aanwezig en stond de ladder tegen de kast met de jongen. Gelukkig kon Pieter er nu ook bij zijn. De Vogelwerkgroep werd enthousiast vertegenwoordigd door Wim Bakker. Roel trof in de kast nog vier levende jongen aan. De twee jongste uilen waren helaas gesneuveld, de half vergane resten lagen nog in het voorportaal van de kast. Met beleid werden de jongen door Roel uit de kast gehaald. Het oudste jong zat al erg goed in de veren, we hebben het voor de zekerheid maar de hele tijd vastgehouden. De jongen bleken ook nu weer behoorlijk vies. De jongste van de vier leek ook niet echt in topconditie, het gewicht van dit uiltje was erg laag. Net als in juli besloten we de kast weer leeg te scheppen. Natuurlijk ben ik weer enthousiast naar voren gesprongen als vrijwilliger voor deze dankbare taak. Dankzij een zwak reukorgaan en een sterke maag lukte het mij om alle prut uit de kast te scheppen zonder bewusteloos van de ladder te vallen. Op een van de bijgevoegde foto's is de 'opbrengst' te zien, een beetje hengelaar kan er heel wat vis mee vangen... Intussen waren de uilen geringd en, nadat de kast voorzien was van een vers laagje droog strooisel, konden ze weer naar boven worden gebracht. Elbert heeft diverse mooie plaatjes van de jonge uilen geschoten, deze foto's zijn bijgevoegd. Met Roel had ik afgesproken nog een poging te wagen de ouderuil te vangen. Op zaterdagmiddag bleek er geen volwassen uil aanwezig in de kasten, ook op zolder was geen uil te bespeuren (ook niet bewust naar gezocht natuurlijk i.v.m. het risico van het naar buiten jagen van een uil midden op de dag).

6 Op dinsdag 30 oktober werd ik gebeld met de mededeling, dat er twee jonge uilen op de zoldervloer zaten. Elbert en ik zijn er diezelfde middag nog naartoe gegaan. Na enig speurwerk vonden we beide jongen. Het oudste uiltje oogde behoorlijk fit, maar zijn/haar jongere broertje/zusje zat een beetje te suffen. We hebben beide uiltjes weer in de broedkast gestopt, ze waren nog vliegvlug. Al met al gaat het in mijn ogen niet helemaal lekker met dit broedsel. Gezien de hoeveelheid roofvogels, katten en reigers in de weilanden denk ik dat er nog volop muizen zijn. Waarom kunnen niet alle zes jongen groot worden? Waarom komen twee jongen voortijdig uit de broedkast? Ik vrees dat een van de ouders gesneuveld is en dat de overgebleven ouder hard moet werken om de jongen te kunnen voeden. We komen er waarschijnlijk nooit achter wat er precies aan de hand is, maar ik hoop van harte dat de locatie volgend jaar weer bezet wordt door een paartje Kerkuilen. Met vriendelijke groet, Leonard Sloots Foto s: kerkuilenwerkgroep Alblasserwaard Noot van Michel: het beschreven krabbelen aan de kast, heeft nadelen. Als de uil nog broedt, kan deze verstoord worden. Het verdient aanbeveling de nestkast af te sluiten en te vermijden dat de kerkuil uit de kast vliegt tijdens controles.

7 Stippenkaart Steenuil (Athene noctua) Bezette territoria 2005 ZH 1 territorium 3 territoria Ca 30 paar, locaties nog niet bekend Omdat niet iedere regio er in slaagt om ieder jaar de steenuilen volledig te inventariseren, hier een oude stippenkaart van de steenuil. In 2010 zal de steenuil weer in de hele provincie worden geteld. Algemene indruk is dat de steenuil in de meeste gebieden ongeveer stabiel is gebleven.

8 Een selectieve verbouwing Op een van onze steenuillocaties was een probleem ontstaan. Vroeg in het voorjaar was het paartje steenuilen nog in de nestboom aanwezig maar vlak voor het broedseizoen werd de nestkast gekraakt door een kauwenpaar. Normaal functioneert de aangebrachte kauwensluis prima omdat het inbrengen van takjes in de nestkast door de sluis haast onmogelijk is. Dit paartje had echter een ander plan gesmeed om een nest te bouwen. Om het probleem van de kauwensluis te omzeilen gebruikte ze schapenwol als nestmateriaal. De kauwensluis was daarbij geen belemmering. Om nu het steenuilpaartje voor deze locatie te behouden zat er niets anders op dan bij de buren een nieuwe nestkast te plaatsen. Gelukkig werd deze nestkast direct aanvaard. Omdat de eigenaar het paartje toch graag op hun eigen terrein wenste te behouden hebben we overdacht hoe dit probleem op te lossen. Het plaatsen van extra kasten zou waarschijnlijk geen oplossing bieden omdat bekend is dat kauwen kolonievogels zijn en snel leren. Het aanpassen van de kauwensluis was een mogelijkheid maar zou ook een groot risico kunnen inhouden. Allereerst zijn een aantal zaken op een rijtje gezet om wat uitgangspunten vast te leggen: een van de broedpaartjes broed bij ons onder golfplaten; het is bekend dat de borstbeenhoogte van een kauw 48 mm is; steenuilen kunnen soms verrassend grote prooien aanvoeren die nauwelijks door een opening van 70 mm gaan; een te kleine opening zou mogelijk tot ondervoeding van de jongen kunnen leiden; steenuiltjes zijn vrij flexibel en zijn niet per se aan een ronde nestopening gebonden; het zou verstandig zijn om dit experiment eerst in een afzonderlijke nestkast te starten. Alles beschouwd leek het aanpassen van de nestopening dus de enige optie. Bovenstaande overwegingen hebben er toe geleid dat er voor is gekozen om een opening te maken van 49 mm hoog in de vorm van een golfplaat. Om geen onnodig risico te lopen is er voor gekozen om op de locatie een derde kast te plaatsen die is voorzien van de nieuwe experimentele opening. Al heel snel was deze derde kast bezet door het mannetje van het broedpaar. De ingang is dus aantrekkelijk voor een steenuil. Het daarop volgende jaar is ook bij de nestkast die door de kauwen was gekraakt eenzelfde opening aangebracht als bij de experimentele nestkast. Nu was het aan de kauwen om te laten zien dat deze nieuwe opening een onoverkomelijke hindernis zou zijn.

9 Twee weken lang hebben de kauwen pogingen gedaan om de nieuwe ingang te vergroten, daarna volgde berusting en nog een week later waren de kauwen verdwenen. Proef geslaagd. Er is voor gekozen om alle nestkasten te laten hangen en af te wachten welke kast er door de steenuiltjes uitgekozen zou worden. Nu brak voor ons een spannende tijd aan. Welke van de drie nestkasten zou er door de steenuiltjes uitgekozen worden? Zouden ze de oude nestkast met de aangepaste opening gaan gebruiken of de tweede nestkast waarin ze het jaar daarvoor hadden gebroed? Is de opening groot genoeg om er ook voldoende voedsel voor de jongen door naar binnen te werken? Heel spannend allemaal. Begin juni is het dan zover. We openen de nestkast, en tot ons grote plezier liggen er drie prachtige jonge steenuilen in de nestkast die goed op gewicht zijn. Foto: Martin van de Reep Bij de nacontrole blijkt dat alle jongen goed zijn uitgevlogen. Voorwaar een leuk een geslaagd experiment wat mogelijk navolging kan krijgen in situaties met een gelijkwaardig probleem. Martin van de Reep Voorburg PS: inmiddels is door andere experimenten gebleken dat kauwen ronde openingen van > dan 51 mm verkiezen. Dus mogelijk dat een opening met een hoogte van 51 mm ook werkt.

10 Foto : André Eijkenaar U begrijpt wellicht dat ik geen genoeg kon krijgen van de fantastische steenuilfoto s van André Eijkenaar. Meer werk van deze fotograaf op Respecteer het auteursrecht en de vele uren geduld van de fotograaf en kopieer deze afbeelding en die op de voorplaat niet.