Verslag Nestkasten 2010 Fûgel en Natoerbeskermingswacht Eastermar

Transcriptie

1 Verslag Nestkasten 2010 Fûgel en Natoerbeskermingswacht Eastermar Foto: Gekraagde roodstaart. ( broedend ) Algemeen. De Fugel en Natoerbeskermingwacht Eastermar begon in 1982 met het ophangen en controleren van nestkastjes.dit controleren gebeurde één a twee keer per jaar. Sinds de oprichting in 2008 is samenwerking ontstaan met het Landelijk Netwerk voor Studies aan Nestkastbroeders. Dit is een netwerk van amateurs en professionele nestkastonderzoekers in Nederland. Zij verzamelen gegevens, wisselen kennis uit en komen bij elkaar om methoden en ontwikkelingen te bespreken. Om de juiste gegevens te verzamelen worden nu vanaf 1 april, om de 8 a 9 dagen, controles uitgevoerd. De verzamelde gegevens worden zorgvuldig genoteerd en ingevoerd in digitale Nestkaart van Sovon. Half maart is weer begonnen met de voorjaarsschoonmaak en herstellen van de in de wintermaanden beschadigde nestkastjes. Bijzonder is te melden dat tijdens dit werk zogenaamde winternesten van Ringmussen werden aangetroffen. Deze zijn toch maar verwijderd omdat er veel ongedierte in werd aangetroffen.

2 Begin april startten de eerste holenbroeders met het nestellen. Het eerste ei werd gelegd op 7 april. Een paartje Pimpelmezen presteerden dit. Vorig jaar was dat op al op 1 april het geval. Toen werd het eerste ei gelegd door een vrouwtje Koolmees. Het aantal uithangende nestkasten bedroeg dit jaar 163 exemplaren. Bovendien hingen er ook nog 7 kasten voor de Torenvalk en de 2 nestkasten voor uilen. Van de 163 nestkasten waren er dit jaar 150 bezet. De bezetting van de kasten door Ringmussen was het talrijkst. Landelijk gezien is dat erg bijzonder. Nergens anders broedden er zoveel Ringmussen in nestkasten als bij ons (totaal 63 broedparen). Tien jaar geleden was de Koolmees nog de meest broedende soort in onze nestkasten. Tegenwoordig staan ze nog maar op de derde plaats met 30 broedparen. De Pimpelmees met 42 broedparen bezet de tweede plaats. Ook in ander opzicht was dit jaar heel bijzonder. Het aantal vervolglegsels kwam uit op het hoge totaalaantal van 104. Het aantal tweede - of vervolglegsels van de mezen droeg daar ook aan bij. Van de 30 broedparen van de Koolmees hadden er 19 een vervolglegsels. De Pimpelmees kwam op 8 vervolglegsels (van de 42 paren). Het overige aantal werd geleverd door de Ringmussen. Zoveel vervolglegsels van de mezen hebben we nog niet eerder meegemaakt. Het geeft aan dat het voedsel (voornamelijk rupsen) ruim voldoende aanwezig was. De Nestkasten. Het totale aantal nestkasten dat bewoond kon worden door zangvogels bedroeg dit jaar 163 stuks. Het gaat om kasten van verschillende maten en openingen (18 50 mm). De kasten zijn opgehangen in het cultuurlandschap in en rond het dorp Eastermar. De laatste jaren worden de vlieggaten van de nestkasten vaak door de Grote bonte specht groter gemaakt. Daarom zijn de ingangen van nestkasten inmiddels verstevigd met een stukje trespa. De spechten hebben duidelijk minder vat op de kasten; de schade is de laatste tijd aanzienlijk kleiner dan voorheen. Speciaal voor de Gekraagde roodstaart zijn 5 kasten gemaakt. Deze zijn dit jaar opgehangen als experiment. Dat was geslaagd want 3 broedparen brachten er jongen in groot.. Veel nestkasten zijn opgehangen langs wegen en zandpaden. Ze hangen op een hoogte van zo n vier meter. De kasten werden in keer gecontroleerd. Foto boven. Mezenkast. Foto links nest/eieren Gekraagde roodstaart \

3 Bezetting nestkasten. Figuur 1 geeft de bezetting van de nestkasten over de laatst vier jaar. De toename van de Ringmus is opvallend namelijk van 22,7 % naar 39,0 %. De Pimpelmees laat een lichte stijging zien namelijk van 20,5 % naar 26,0 %. De Koolmees laat het duidelijk afweten en duikelt van 27,1 % naar 18,6 %. Figuur 1 Jaar 2007 Proc Proc Proc Proc. Ringmus 30 22,70% 31 26,00% 31 21,80% 63 39,00% Pimpelmees 27 20,45% 27 22,70% 29 20,40% 42 26,00% Koolmees 36 27,10% 34 28,55% 37 26,00% 30 18,60% Spreeuw 10 7,80% 9 7,75% 5 3,50% 6 3,80% Boomklever 1 0,75% 1 0,84% 0 0 Kauwtje 6 4,50% 8 6,72% 9 6,40% 6 3,80% Holenduif 1 0,75% 1 0,84% 2 1,44% 0 Gekraagde roodstaart 0 0% 0 0% 2 1,44% 3 1,90% Bonte vliegenvanger 0 0% 0 0% 1 0,72% 0 Niet bezet 21 15,95% 7 6,60% 26 18,30% 13 6,90% Totaal nestkasten % ,00% ,00% ,00% Ringmus Pimpelmees Koolmees Spreuuw Kauw tje Boomklever Holenduif Gekraagde roodstaart Bonte vliegenvanger Niet bezet Aantal kasten

4 Koolmees. De Koolmees was voorheen in het cultuurlandschap van Eastermar de meest voorkomende nestkastbroeder. De laatste vier jaar begint de Ringmus dit over te nemen. Landelijk gezien (Sovon 2010 vogelbalans) is dat niet het geval. De landelijke trent van de Koolmees laat juist een toename zien! Het eerste ei werd gelegd op 10 april. Dat was 9 dagen later dan in Er waren 30 eerste broedsels en maar liefst 19 (63%) vervolg legsels. De gemiddelde legselgrote was in 2010 (8,2). In 2009 lag deze hoger namelijk gemiddeld (9,6) eieren per nest. Dit jaar lagen er dus (1,4) eieren minder per legsel. Meer gegevens over Koolmees zijn te vinden in figuur 2. Figuur 2 Koolmees Vergelijking Broedpaar /vervolglegsel 37 / 6 30 / 19 Min 7 / Plus 13 Datum eerste ei eerste legsels 1 april. 10 april. 9 dagen later Datum laatste ei eerste legsels 20 april. 29 april. 9 dagen later Gemiddelde datum eerst legsels 10 april. 20 april. 10 dagen later Gemiddelde datum alle legsels 16-apr 5 mei. 19 dagen later Aantal eieren eerste legsel Min 110 Aantal eieren vervolglegsels Plus 106 Totaal aantaleieren Min 4 Gemiddelde legselgrote eerst legsels 10,13 8,83 Min1,3 Gemiddelde legselgrote vervolg legsels 6,2 7,2 Plus 1 Gemiddelde legselgrote totaal aantal legsels 9,6 8,2 Min 1,4 Uitgevlogen jongen eerste legsels Min 100 Uitgevlogen jongen vervolglegsel legsels Plus 72 Uitgevlogen jongen totaal aantal legsels Min 21 Grootste legsel Gelijk Kleinste legsel 8 4 Min 4 Jonge Koolmezen 16 dagen oud

5 Pimpelmees De Pimpelmees met 42 broedparen in 2010 blijft het goed doen De 20 nestkastjes met een invlieggat van18 mm waren allemaal bezet door Pimpelmezen. De 12 andere broedparen weken uit naar de nestkasten met een vlieggat van 22 mm of meer. Twee broedparen nestelden zelfs in onbezette kasten voor Spreeuwen. De Pimpelmezen in deze grote kasten hebben ook met succes de jongen grootgebracht. De verwachting dat predatie door de Grote Bonte Specht zou optreden is gelukkig niet uitgekomen. Het eerste pimpelei werd gelegd op 8 april. Dat is een dag later dan in De gemiddelde legdatum van alle Pimpelmezen in de nestkasten was 9 dagen later dan in Er waren enkele grote legsels maar ook kleine legsels. Het gemiddelde over alle legsels, dus eerste en vervolglegsels, bleef iets achter op dat van De oorzaak was het iets lagere gemiddelde van de vervolglegsels. Op onze vaste ringplaats heeft ook de ringgroep opvallend veel eerste kalenderjaar jonge Pimpelmezen geringd. Conclusie: een prima Pimpelmees jaar in ons cultuurlandschap. De gedetailleerde gegevens staan in figuur 2 Figuur 2 Pimpelmees Vergelijk Broedpaar /vervolglegsel 29 / 1 42 / 6 Plus 13 / Plus 5 Datum eerste ei eerste legsels 8 April. 7 April. 1 dag eerder Datum laatste ei eerste legsels 19 April. 29 April. 10 dagen later Gemiddelde datum eerst legsels 11 April. 17 April. 6 dagen later Gemiddelde datum alle legsels 15 April. 24 April. 9 dagen later Aantal eieren eerste legsel Plus 144 Aantal eieren vervolglegsels 8 56 Plus 48 Totaal aantaleieren Plus 192 Gemiddelde legselgrote eerste legsels Gelijk Gemiddelde legselgrote vervolg legsels 8 7 Min 1 Gemiddelde legselgrote totaal aantal legsels 10,9 10,03 Min 0,87 Uitgevlogen jongen eerste legsels Plus 105 Uitgevlogen jongen vervolglegsel legsels 6 56 Plus 50 Uitgevlogen jongen totaal aantal legsels Plus155 Grootste legsel Plus 1 Kleinste legsel 8 4 Min 4 Pimpelmees eieren legsel van 14

6 Ringmus. De Ringmus is met een grote opmars in ons gebied bezig. Dit jaar was maar liefst ruim 38 % van alle nestkasten bevolkt door Ringmussen. Dit is in tegenspraak met het landelijke beeld. Dat beeld blijft stabiel (sovon vogelbalans 2010) en is dus anders dan bij ons.veel vogelwerkgroepen hangen de nestkasten op in bosgebieden. Daar zal het aan liggen. Het cultuurlandschap van Eastermar heeft de Ringmus ontdekt. Het is een landschap waar veel variatie aanwezig is. Weilanden wisselen af met houtwallen, randen met ruigtkruiden, overhoekjes/kleine bosjes, grote gevarieerde tuinen en ook de zogenaamde Historische akkers. Die akkers zijn erg in trek bij de Ringmussen. Granen zoals tarwe/rogge/haver worden op de ouderwetse manier verbouwd en geoogst zonder bestrijdingsmiddelen. Het is o.a. voor Ringmussen om te overleven een waarlijk voedsel paradijs. Na de broedtijd tref je hier groepen van 200 tot 400) vogels aan. Het eerste Ringmusei werd gelegd op 13 april. Dat was 5 dagen later dan in De gemiddelde legdatum van alle eerste legsels was 12 dagen later dan het jaar daarvoor. De gemiddelde legselgrote van alle legsels (dus eerste en vervolglegsels) was iets groter dan in Het was voor de Ringmus ook een goed jaar. Meer gegeven geeft figuur 3. Figuur 3 Ringmus / aantal broedparen 2009 / / 63 Vergelijk Broedpaar /vervolglegsel 31 / / 75 Plus 32 / Plus 48 Datum eerste ei eerste legsels 8 April. 13 April. 5 dagen later Datum laatste ei eerste legsels 19 April. 9 Mei. 20 dagen later Gemiddelde datum eerste legsels 11 April. 23 April. 12 dagen later Gemiddelde datum alle legsels 12 mei. 22 Mei. 10 dagen later Aantal eieren eerste legsel Plus 161 Aantal eieren vervolglegsels Plus 288 Totaal aantaleieren Plus 349 Gemiddelde legselgrote eerste legsels 5,4 5,33 Min 0,07 Gemiddelde legselgrote vervolg legsels 5,18 5,7 Plus 0.52 Gemiddelde legselgrote totaal aantal legsels 5,28 5,56 Plus 0,28 Uitgevlogen jongen eerste legsels Plus 73 Uitgevlogen jongen vervolglegsel legsels Plus 111 Uitgevlogen jongen totaal aantal legsels Plus 184 Grootste legsel 7 8 Plus 1 Kleinste legsel 3 2 Min 1 Ringmus:Afwijkende kleur;gevangen en geringd op de Historische akkers 2010.

7 Gekraagde roodstaart. De Gekraagde roodstaart is in ons nestkastproject een nieuwkomer. De soort overwintert in Afrika ten zuiden van de Sahara. Mits april worden bij ons de eerste gezien. Het is moeilijk om Gekraagde roodstaarten te verleiden om in de nestkasten te gaan broeden. Ze stellen nog al wat eisen aan de kasten. Door enkele speciale kastjes op te hangen lukte het dit jaar toch 3 paren te laten broeden. Het eerste ei werd gelegd op 20 april. Het leverde in totaal 11 uitgevlogen jongen op. Deze werden alle geringd door de ringgroep. Meer gegevens zijn in figuur 4 opgenomen. Figuur 4 Gekraagde roodstaart/ aantal broedparen Vergelijk Broedpaar /vervolglegsel 2 / 0 3 / 0 Plus /1 / 0 Datum eerste ei eerste legsels 13 Mei. 20 April. 23 dagen eerder Datum laatste ei eerste legsels 16 Mei. 1 Mei. 15 dagen eerder Gemiddelde datum eerste legsels 14 Mei. 27 April. 17 dagen eerder Gemiddelde datum alle legsels 14 Mei. 27 April. 17 dagen eerder Aantal eieren eerste legsel Plus 4 Aantal eieren vervolglegsels Totaal aantaleieren Plus 4 Gemiddelde legselgrote eerste legsels 7 6 Min 1 Gemiddelde legselgrote vervolg legsels Gemiddelde legselgrote totaal aantal legsels 7 6 Min 1 Uitgevlogen jongen eerste legsels 9 11 Plus 2 Uitgevlogen jongen vervolglegsel legsels Uitgevlogen jongen totaal aantal legsels 9 11 Plus 2 Grootste legsel Kleinste legsel 7 4 Min 3. Nestkast voor Gekraagde roodstaart

8 Spreeuw. Met de Spreeuw gaat het niet goed. Vijf jaar geleden vochten de broedparen nog om een nestkast. In 2010 was de helft van de kasten niet meer bezet. Ook als je om je heen kijkt, zie je maar weinig spreeuwen op de daken van huizen en boerderijen. Opvallend was het dat de jonge Spreeuwen de nestkasten, dus zeker ook hun nest, verschrikkelijk bevuilden. Ze kregen kennelijk (te éénzijdig?) voedsel waardoor ze voortdurend aan de diaree waren. De nesten moesten allemaal van schoon nestmateriaal worden voorzien. Jonge Spreeuwen poepen hun ontlasting uit in een vliesje. Dat wordt door de ouders opgepakt en uit het nest verwijderd. Maar bij diaree ontbreekt het vliesje en kunnen de ouders niks met de uitwerpselen. Dit jaar nestelden 8 paren in de nestkasten. Er waren 2 vervolglegsels. Overigens was dit de eerste keer in ons project dat er vervolglegsels waren. Meer gegevens staan in figuur 5. Figuur 5 Spreeuw/ aantal broedparen Vergelijk Broedpaar /vervolglegsel 5 / 0 8 / 2. Datum eerste ei eerste legsels 7 April. 14-apr 7 dagen later Datum laatste ei eerste legsels 8 April. 24-apr 22 dagen later Gemiddelde datum eerste legsels 8 April. 18-apr 10 dagen later Gemiddelde datum alle legsels 8 April. 27 April. 19 dagen later Aantal eieren eerste legsel Plus 10 Aantal eieren vervolglegsels 0 10 Plus 10 Totaal aantaleieren Plus 20 Gemiddelde legselgrote eerste legsels 5, min 0,73 Gemiddelde legselgrote vervolg legsels Plus 4.9 Gemiddelde legselgrote totaal aantal legsels Min 1 Uitgevlogen jongen eerste legsels Plus 17 Uitgevlogen jongen vervolglegsel legsels 0 10 Plus 10 Uitgevlogen jongen totaal aantal legsels Plus 17 Grootste legsel Kleinste legsel Jonge Spreeuwen

9 Kauwtjes. De nestkasten voor Kauwtjes (en eventueel Holenduiven) gaan gebreken vertonen. Drie kapotte kasten die eigenlijk vervangen hadden moeten worden, werden gemeden door de Kauwen. Daarom hadden we maar 6 broedparen die samen 18 uitgevlogen jongen grootbrachten. Hieronder staan de verzamelde gegevens. Figuur 6. Kauwtje Vergelijk Broedpaar /vervolglegsel 9 / 0 6 / 0 Min 3 / 0 Datum eerste ei eerste legsels 7-apr 14 April. 7 dagen later Datum laatste ei eerste legsels 9 April. 17 April. 8 dagen later Gemiddelde datum eerste legsels 8-apr 16 April. 8 dagen later Gemiddelde datum alle legsels 8-apr 16 April. 8 dagen later Aantal eieren eerste legsel Min 8 Aantal eieren vervolglegsels Totaal aantaleieren Min 8 Gemiddelde legselgrote eerste legsels Plus 0.56 Gemiddelde legselgrote vervolg legsels Gemiddelde legselgrote totaal aantal legsels Plus 0.56 Uitgevlogen jongen eerste legsels Min 9 Uitgevlogen jongen vervolglegsel legsels Uitgevlogen jongen totaal aantal legsels Min 9 Grootste legsel 6 5 Min 1 Kleinste legsel 3 4 Plus 1 Overige nestkastbroeders. Holenduif 2009 (2 broedpaar); Bonte vliegenvanger 2009 (1 broedpaar) ; Boomklever 2008 (1 broedpaar) waren dit jaar helaas geen broedvogel in de nestkasten van de Vogelwacht. Gemengde nesten. Opvallend waren weer de gemengde legsels. Er werden 3 nesten met eieren aangetroffen van Ringmus en Pimpelmees en 1 nest met eieren van de Kauw en de Spreeuw. Merkwaardig was het dat de nestkasten met de gemengde legsels van Ringmus en Pimpelmees op een afstand van zo n 50 meter van elkaar hingen. De gemengde legsels zagen er als volgt uit: nest met 5 eieren van de Ringmus en 3 eieren van de Pimpelmees, een nest met 6 eieren van de Ringmus en 4 van de Pimpelmees en een nest met 5 eieren van de Ringmus en 5 van de Pimpelmees. Het resultaat van al deze nesten was dat alleen jonge Ringmussen uitgevlogen. De eieren van Pimpelmees kwamen niet uit. Bij het gemengde legsel van de Kauw en de Spreeuw mislukten de eieren van de Spreeuw. Waarschijnlijk zijn die opgegeten door de Kauwen. De broedtijd van beide soorten verschillen bijna een week. Een gemengd resultaat is daarom bijna ondenkbaar. Gemengd nest Kauwtje x Spreeuw Coórdinator Nestkastbroeders van de Fûgel en natoer beskermingswacht Eastermar Germ de Vries. Website.