Hoofdstuk 2 (Nieuw) Nederlands in de vernieuwde Tweede Fase Achtergrond Examenprogramma Nederlandse taal en literatuur havo/vwo...

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding...2 Hoofdstuk 2 (Nieuw) Nederlands in de vernieuwde Tweede Fase Achtergrond Examenprogramma Nederlandse taal en literatuur havo/vwo...3 Hoofdstuk 3 Jaarplanning Jaarplanning voor 5 en 6 vwo Planning per cursus/hoofdstuk...7 Hoofdstuk 4 Opmerkingen per cursus Cursus Lezen Cursus Schrijven Cursus Spreken Cursus Argumenteren Cursus Formuleren Cursus Spellen Cursus Documenteren en onderzoeken Cursus Woordenschat Cursus Samenvatten Cursus Taalbeschouwing Cursus Eindexamen...45 Hoofdstuk 5 Nieuw Nederlands van A-Z...47 Hoofdstuk 6 Auteurs gezocht...61 Noordhoff Uitgevers bv,

2 Hoofdstuk 1 Inleiding Nieuw Nederlands 5/6 vwo is het tweede deel van de twee vwo-boeken Nieuw Nederlands Tweede Fase. Nieuw Nederlands een taalvaardigheidmethode waarmee de leerlingen de belangrijkste taalvaardigheden lezen, schrijven en spreken ontwikkelen. De exameneisen van het vwo vormen het uitgangspunt van deze methode. Maar het examen is niet de enige pijler. De maatschappelijke relevantie van een goede mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid en daarnaast de kennis van het taalsysteem zijn twee andere uitgangspunten. Nieuw Nederlands biedt een degelijke en stevige basis voor succesvolle vervolgstudie. Inrichting van het boek Het boek bestaan uit elf cursussen: Lezen, Schrijven, Spreken, Argumenteren, Formuleren, Spellen, Documenteren en onderzoeken, Woordenschat, Samenvatten en schematiseren, Taalbeschouwing en Eindexamen. De cursussen bestaan uit hoofdstukken en paragrafen. Elke paragraaf heeft eenzelfde opbouw: theorie gevolgd door opdrachten, eventueel afgesloten met een praktijkopdracht of de mogelijkheid een D-toets te geven. Voor in het leerlingenboek vindt u een overzicht met het kopje Hoe zit Nieuw Nederlands in elkaar? waarin wordt uitgelegd hoe het boek is opgebouwd. Uitgangspunten Samenhang De uitleg die in alle cursussen op elkaar is afgestemd, de vaste opbouw van elk hoofdstuk en paragraaf en de expliciete verwijzingen naar relevante voorkennis, zorgen ervoor dat leerlingen de samenhang ervaren tussen de verschillende vaardigheden. Wat de leerling in de ene cursus leert, ondersteunt de leerstof in een andere cursus. Degelijke examenvoorbereiding Naast lees-, spreek- en schrijfvaardigheid komen ook de traditionele vaardigheden aan bod zoals spellen, formuleren en briefconventies, etc. Zowel de onderwerpkeuze als de werkwijze van dit boek zorgen ervoor dat de leerling goed voorbereid is voor de volgende stap in zijn studie: universitair of HBO-vervolgonderwijs. Heldere theorie en instructies Alle theorie en opdrachtinstructies zijn kort en helder. Zo is er veel ruimte voor relevante voorbeelden en opdrachten waardoor de leerling leert door te doen. Toetsen In het Docentenpakket vindt u toetsen bij de cursussen Lezen, Schrijven, Argumenteren, Formuleren, Spellen, Woordenschat, Samenvatten en schematiseren en Taalbeschouwing. Daarnaast zijn zowel in de I-clips als in het Docentenpakket D-toetsen voor deze cursussen beschikbaar. Nieuw Nederlands en ICT Bij het leerlingenboek horen twee ICT-componenten: 1. I-clips. Dit is digitaal oefenmateriaal bij een aantal cursussen uit het leerlingenboek. Er is materiaal bij de cursussen Lezen, Schrijven, Argumenteren, Formuleren, Spellen, Woordenschat en Taalbeschouwing. Dit materiaal sluit prima aan op het boek en is bedoeld om leerlingen zelfstandig mee te laten werken. Alle theorie uit het leerlingenboek is ook digitaal in de I-clips opgenomen. Via het Docentenpakket heeft u vrije toegang tot alle I-clips die er bij Nieuw Nederlands zijn geschreven. 2. Literatuurwebsite. Deze website is een complete literatuurmethode. U vindt hier een overzichtelijke literatuurgeschiedenis met opdrachten en illustratieteksten, een overzicht van de literaire begrippen van A-Z, Alle benodigdheden voor het leesdossier, een cursus Fictie schrijven, filmmateriaal van het literaire festival Crossing Border, en nog veel meer. Via het Docentenpakket heeft u als docent vrije toegang tot de website. Noordhoff Uitgevers bv,

3 Hoofdstuk 2 (Nieuw) Nederlands in de Vernieuwde Tweede Fase Achtergrond De Vernieuwde Tweede Fase is in augustus 2007 van start gegaan. Voor het vak Nederlands heeft dat enige veranderingen tot gevolg. De grootste daarvan is dat scholen meer vrijheid hebben hun schoolexamenprogramma s in te richten. De tweede grote verandering is dat het cijfer voor literatuur weer mee mag tellen binnen het cijfer voor Nederlands. Scholen kunnen er ook voor kiezen geïntegreerd literatuuronderwijs aan te bieden. In dat geval zal dat vak een apart cijfer opleveren, dat deel uitmaakt van het combinatiecijfer voor de kleine vakken in het gemeenschappelijke deel. Een derde verandering is dat er geen echt verschil meer is tussen het havo- en het vwoexamenprogramma. Havo- en vwo-leerlingen moeten dezelfde vaardigheden hebben, alleen moeten de vwo-leerlingen deze beter en grondiger beheersen. Vwo-leerlingen moeten met name op het gebied van literatuur en argumenteren de vakterminologie beter beheersen. 2.2 Examenprogramma Nederlandse taal en literatuur havo/vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het Centraal Examen en het Schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Leesvaardigheid Domein B Mondelinge taalvaardigheid Domein C Schrijfvaardigheid Domein D Argumentatieve vaardigheden Domein E Literatuur Domein F Oriëntatie op studie en beroep De examenstof Domein A: Leesvaardigheid Subdomein A1: Analyseren en interpreteren 1. De kandidaat kan: - vaststellen tot welke tekstsoort een tekst of tekstgedeelte behoort; - de hoofdgedachte van een tekst(gedeelte) aangeven; - relaties tussen delen van een tekst aangeven; - conclusies trekken met betrekking tot intenties, opvattingen en gevoelens van de auteur; - standpunten en soorten argumenten herkennen en onderscheiden; - argumentatieschema s herkennen. Subdomein A2: Beoordelen 2. De kandidaat kan een betogende tekst of betogend tekstgedeelte op aanvaardbaarheid beoordelen en in deze tekst drogredenen herkennen. 1 Bij het schrijven van dit hoofdstuk is gebruik gemaakt van Handreiking Schoolexamen Nederlands havo/vwo, SLO, Noordhoff Uitgevers bv,

4 Subdomein A3: Samenvatten 3. De kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten. Domein B: Mondelinge taalvaardigheid 4. De kandidaat kan ten behoeve van een voordracht, discussie of debat (ter keuze van de school): - relevante informatie verzamelen en verwerken; - deze informatie adequaat presenteren met het oog op doel, publiek en gespreksvorm; - adequaat reageren op bijdragen van luisteraars of gespreksdeelnemers. Domein C: Schrijfvaardigheid 5. De kandidaat kan ten behoeve van een gedocumenteerde uiteenzetting, beschouwing en betoog: - relevante informatie verzamelen en verwerken; - deze informatie adequaat presenteren met het oog op doel, publiek, tekstsoort en conventies voor geschreven taal; - concepten van de tekst reviseren op basis van geleverd commentaar. Domein D: Argumentatieve vaardigheden 6. De kandidaat kan een betoog: - analyseren; - beoordelen; - zelf opzetten en presenteren, schriftelijk en mondeling. Domein E: Literatuur Subdomein E1: Literaire ontwikkeling 7. De kandidaat kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met een aantal door hem geselecteerde literaire werken. - Minimumaantal: havo 8; vwo 12 waarvan minimaal 3 voor De werken zijn oorspronkelijk geschreven in de Nederlandse taal. Subdomein E2: Literaire begrippen 8. De kandidaat kan literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden, en literaire begrippen hanteren in de interpretatie van literaire teksten. Subdomein E3: Literatuurgeschiedenis 9. De kandidaat kan een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch perspectief. Domein F: Oriëntatie op studie en beroep Het centraal examen Het centraal examen heeft betrekking op domein A en domein D voor zover het analyseren en beoordelen betreft. - De CEVO stelt het aantal en de tijdsduur van de zittingen van het centraal examen vast. - De CEVO maakt indien nodig een specificatie bekend van de examenstof van het centraal examen. Wat het centraal examen betreft verandert er voor Nederlands in de vernieuwde Tweede Fase eigenlijk niets Het schoolexamen Het schoolexamen heeft betrekking op: Noordhoff Uitgevers bv,

5 1. de domeinen en subdomeinen waarop het centraal examen geen betrekking heeft; Dit betekent dat het schoolexamen tenminste moet gaan over Mondelinge taalvaardigheid, Schrijfvaardigheid, Argumentatieve vaardigheden (voor zover het gaat om het zelf opzetten en presenteren van een betoog), Literatuur en Oriëntatie op studie en beroep. 2. indien het bevoegd gezag daarvoor kiest: een of meer domeinen of subdomeinen waarop het centraal examen betrekking heeft; Dit betekent dat het schoolexamen ook mag gaan over Leesvaardigheid, en over Argumentatieve vaardigheden voor zover het gaat om het analyseren en beoordelen van betogen. Het is aan de school of ze van deze mogelijkheid gebruik wil maken. 3. indien het bevoegd gezag daarvoor kiest: andere vakonderdelen, die per kandidaat kunnen verschillen. Dit betekent dat van het examenprogramma en het schoolexamen ook onderdelen van het vak Nederlands deel uit kunnen maken die niet als domein in het examenprogramma genoemd staan. Bijvoorbeeld: taalkunde, massamedia, drama, creatief schrijven, spelling of grammatica. Het is aan de school of ze van deze mogelijkheid gebruik wil maken. Dat deze onderdelen per kandidaat kunnen verschillen wil zeggen dat de school bij een keuze voor taalkunde niet automatisch verplicht is dit onderdeel dan ook meteen aan alle leerlingen aan te bieden. Waar een en ander op neerkomt is het volgende: - Schrijfvaardigheid en spreekvaardigheid blijven belangrijke onderdelen van het schoolexamen. - In de oude situatie vormden de cijfers voor die twee onderdelen het hele schoolexamencijfer, in de verhouding procent. - In de Vernieuwde Tweede Fase zullen beide onderdelen minder zwaar wegen, maar wel een substantieel deel van het schoolexamencijfer blijven uitmaken. Het is aan de scholen zelf om te bepalen hóe zwaar de onderdelen meewegen. - Het domein argumentatieve vaardigheden kan zowel bij schrijf- als bij spreekvaardigheid aan bod komen. - Als er op een school niet gekozen is voor geïntegreerd literatuuronderwijs, weegt het cijfer gehaald voor literatuur mee in het cijfer voor Nederlands. - Scholen/secties zijn verder vrij om ook andere gebieden van het vak Nederlands als onderdeel van het schoolexamen op te nemen. Bijvoorbeeld: taalkunde/grammatica, spelling of taalbeschouwing. Noordhoff Uitgevers bv,

6 Hoofdstuk 3 Jaarplanning 3.1 Jaarplanning voor 5 en 6 vwo In de jaarplanning die u maakt, kunt u uitgaan van uw eigen voorkeur. Er is niet een bepaalde route door Nieuw Nederlands die de enige juiste is. Er zijn verschillende mogelijkheden. U dient met drie zaken rekening te houden: - Nieuw Nederlands is vooral een taalvaardigheidmethode. Het is aan u te bepalen waar, wanneer en hoe u met literatuur omgaat in de jaarplanning. - Ten tweede is het verstandig uit te gaan van de geschatte studielasturen. Vuistregel is dat een blok waar tien studielasturen voor staan, overeenkomt met twee volledige lesweken; een blok waar vijftien studielasturen voor staan, zal een lesweek meer kosten. - Wij hebben bij elke cursus aangegeven welke cursussen o.i. al gedaan moeten zijn, voordat de leerling aan die cursus begint. Studielast Er staat voor Nederlands in 4 t/m 6 vwo een studielast van 480 uur. Scholen kunnen dit naar eigen inzicht verdelen over de drie jaren. Gemiddeld komt het neer op 160 studielasturen per jaar. De complete studielast van het boek 5/6vwo komt neer op ruim 220 uur. Als we uitgaan van 10 SLU = 2 weken, biedt Nieuw Nederlands 5/6vwo dus stof voor 44 weken. cursus hoofdstuk SLU al eerder gedaan Lezen 1 Een tekst beoordelen 5 2 Mengvormen van tekstsoorten 5 3 Oefenen met teksten 12 Schrijven 1 Informerende teksten 7 2 Opiniërende teksten 20 3 Betogende teksten 7 Argumenteren 4 Brieven 10 Spreken * 1 Discussiëren 15 2 Debatteren 15 Argumenteren 3 Gesprekken 15 Argumenteren 1 Het beoordelen van argumentatie 10 Formuleren 1 Correct formuleren 3 2 Aantrekkelijk formuleren Aantrekkelijk formuleren 2 10 Spellen 1 Herhalingsopdrachten werkwoordspelling 2 2 Herhalingsopdrachten overige 6 Documenteren en onderzoeken spellingregels 1 Onderzoeksdoel en onderzoeksvraag 5 2 Gegevens verzamelen 5 3 Verslaglegging 5 Woordenschat 1 Moeilijke woorden 8 2 Woordenschat Eindexamen 6 Samenvatten 1 samenvatten 6 Taalbeschouwing 1 Klank: fonetiek en fonologie 7 2 Betekenis: semantiek 7 3 Structuur: syntaxis 7 4 Opperlans 3 Eindexamen 1 De eindexamentekst met vragen 12 2 De eindexamensamenvatting 6 In dit schema is goed te zien dat er alleen voor Betogende teksten en Debatteren al enig voorwerk Noordhoff Uitgevers bv,

7 verricht dient te zijn, namelijk de cursus Argumenteren. * - Het doorwerken van een de hoofdstukken van de cursus Spreken zal neerkomen op een studielast van zo n vijftien uur. Het uitvoeren van een complete ronde van debatten of discussies kost echter veel meer tijd. Een en ander is afhankelijk van de grootte van de klas, van de hoeveelheid debatten/discussies per les, en de grootte van een debat-/discussiegroep. Die extra tijd is niet in onderstaande planningen meegerekend. In die planningen is er uitgegaan van de studielast die het doorwerken van het hoofdstuk kost. 3.2 Planning per cursus/hoofdstuk Hierna vindt u twee verschillende jaarplanningen. Ze zijn bedoeld ter oriëntatie. Kies een planning die het best aansluit bij de schoolpraktijk die u kent. Aangezien het schooljaar van 6 vwo korter is dan het schooljaar van 5 vwo, is er voor 5 vwo meer studielast opgenomen in de jaarplanningen dan voor 6 vwo. Jaarplanning 1 5 vwo 6 vwo Lezen hfst.1 en 2 Spellen hfst. 1 Formuleren hfst. 1 en 2 Schrijven hfst. 4 Spreken hfst. 3 Schrijven hfst. 1 Taalbeschouwing hfst. 4 Woordenschat hfst. 1 Taalbeschouwing hfst. 1 t/m 3 Spellen hfst. 2 Documenteren en onderzoeken hfst 1 t/m 3 Samenvatten hfst. 1 Formuleren hfst. 3 Lezen hfst. 3 Argumenteren hfst. 1 Schrijven hfst. 3 Spreken hfst. 1 of 2 Schrijven hfst. 2 Woordenschat hfst. 2 Het eindexamen hfst. 1 en 2 Jaarplanning slu 88 slu 5 vwo 6 vwo Spellen hfst. 1 en 2 Formuleren hfst. 1 t/m 3 Schrijven hfst. 4 Lezen hfst.1 Taalbeschouwing hfst. 1 Spreken hfst. 3 Schrijven hfst. 1 Lezen hfst. 2 Taalbeschouwing hfst. 2 en 4 Argumenteren hfst. 1 Woordenschat hfst. 1 Taalbeschouwing hfst. 3 Lezen hfst. 3 Documenteren en onderzoeken hfst 1 t/m 3 Woordenschat hfst. 2 Samenvatten hfst.1 Spreken hfst. 1 of 2 Schrijven hfst. 2 Schrijven hfst. 3 Het eindexamen hfst. 1 en slu 87 slu Noordhoff Uitgevers bv,

8 Hoofdstuk 4 Opmerkingen per cursus 4.1 Cursus Lezen Opbouw cursus 1 Een tekst beoordelen 1 Juistheid, volledigheid en betrouwbaarheid 2 Mengvormen van tekstsoorten 1 Tekstsoorten 3 Oefenen met teksten Algemeen In Nieuw Nederlands bedoelen we met lezen de leesvaardigheid van zakelijke teksten. Dat bestaat uit een geïntegreerde aanpak van tekstoriëntatie, verschillende manieren van lezen, tekstanalytische en -interpretatieve vaardigheden, samenvatten als studievaardigheid, het beoordelen van teksten en een aparte cursus examentraining leesvaardigheid. Doel De cursus Lezen bereidt de leerlingen voor op het eindexamen leesvaardigheid. Bovendien wil de cursus de leerlingen voorbereiden op het deelnemen aan voor hen relevante communicatiesituaties waarin zij adequaat kunnen functioneren. Leerlingen moeten merken dat zij door het maken van de vragen en opdrachten bij de bronteksten bezig zijn om een lees- en studieprocedure op te bouwen die niet alleen binnen het vak Nederlands nuttig is, maar ook bij andere vakken en in buitenschoolse situaties waarin zij schriftelijk moeten communiceren. Uitgangspunten In het 4vwo-deel van Nieuw Nederlands zijn al verschillende zaken ten aanzien van het lezen van teksten en het beantwoorden van vragen over die teksten aan de orde geweest: leesstrategieën, schrijfdoelen, tekstsoorten, alineaverbanden. De cursus Lezen in Nieuw Nederlands 5/6vwo sluit hier op aan. Het beoordelen van teksten (op juistheid, betrouwbaarheid en volledigheid) en het omgaan met mengvormen van tekstsoorten, completeren de vaardigheden die o.i. nodig zijn om het Centraal Examen Nederlands goed te doen. Om te oefenen worden er in het derde hoofdstuk veel teksten met vragen aangeboden. Didactiek Het moet de leerlingen duidelijk zijn dat de vaardigheden die ze op een bepaald moment oefenen, deel zijn van een groter geheel, de leesstrategie of leesprocedure. Dit zicht op het geheel moet hun door boek en docent met regelmaat gegeven worden. In grotere opdrachten aan het eind van een hoofdstuk of cursus wordt de leerling geleerd om de complete procedure toe te passen. Aangezien dit de moeilijkste en belangrijkste stap van elke cursus is, is een goede ondersteuning van de docent gewenst, bijvoorbeeld in de vorm van het één keer voordoen van de gehele strategische handeling die door de leerlingen moet worden verricht. Het doel van deze aanpak die zich kenmerkt door de integratie van deelhandelingen tot een overkoepelende procedure, is de zelfstandige hantering van de leerling van deze procedure. Leerlingen leren zoveel mogelijk door veel opdrachten te maken Relatie met de eindtermen Hieronder staan de eindtermen met cursief de uitwerking van de CEVO erbij. Noordhoff Uitgevers bv,

9 Domein A: Leesvaardigheid Subdomein A1: Analyseren en interpreteren 1. De kandidaat kan: - vaststellen tot welke tekstsoort een tekst of tekstgedeelte behoort; o de kandidaat kan vaststellen of een tekst of tekstgedeelte uiteenzettend, beschouwend of betogend is; o bij uiteenzettende teksten of tekstgedeelten wordt objectief uitleg gegeven, worden indelingen aangeduid en worden samenhangen en processen verduidelijkt; bij beschouwende teksten of tekstgedeelten worden interpretaties, verklaringen en opinies ter overweging aangeboden; bij betogende teksten of tekstgedeelten wordt een beargumenteerd standpunt ingenomen; o de kandidaat kan het schrijfdoel van een tekst of tekstgedeelte vaststellen; o corresponderende schrijfdoelen bij uiteenzettende, beschouwende of betogende teksten zijn respectievelijk: informeren/uiteenzetten, ter overweging aanbieden en overtuigen / tot actie aanzetten; deze schrijfdoelen kunnen in combinatie met elkaar voorkomen. De kandidaat kan dan vaststellen wat het belangrijkste schrijfdoel is, c.q. vaststellen of de tekst / het tekstgedeelte voornamelijk een uitzettend, beschouwend of betogend karakter draagt. - de hoofdgedachte van een tekst(gedeelte) aangeven; o de kandidaat kan onderwerpen en hoofdgedachten van gehele teksten en tekstgedeelten aanwijzen of parafraseren voor zover expliciet aanwezig en verwoorden voor zover impliciet aanwezig - relaties tussen delen van een tekst aangeven; o de kandidaat kan inhoudelijke en functionele relaties benoemen die ex- of impliciet tussen tekstonderdelen aanwezig zijn; o inhoudelijke en functionele relaties zijn bijvoorbeeld: - verwijzingsrelaties; - de relatie van oorzaak-gevolg; - de relatie doel-middel; - de relatie van stelling-argument-subargument; - de relatie van algemene uitspraak-toelichting - conclusies trekken met betrekking tot intenties, opvattingen en gevoelens van de auteur; - standpunten en soorten argumenten herkennen en onderscheiden; o de kandidaat kan standpunten en soorten argumenten herkennen en onderscheiden conform de eindterm onder domein D. - argumentatieschema s herkennen o de kandidaat kan argumentatieschema s herkennen conform de eindterm onder domein D. Subdomein A2: Beoordelen 2. De kandidaat kan een betogende tekst of betogend tekstgedeelte op aanvaardbaarheid beoordelen en in deze tekst drogredenen herkennen. o de kandidaat kan een betogende tekst of betogend tekstgedeelte op aanvaardbaarheid o beoordelen en in deze tekst drogredenen herkennen conform de eindterm onder D. Subdomein A3: Samenvatten 3. De kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten. o de kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten, d.w.z. reduceren tot de hoofduitspraak of hoofduitspraken met bijbehorende ondersteuning of (belangrijke) o ondergeschikte uitspraken; o de maximale omvang van de samenvatting is ongeveer 10% van de oorspronkelijke tekst; o de samenvatting moet een goed geformuleerde tekst zijn die los van de uitgangstekst te begrijpen valt; dit impliceert een eigen redactie met mogelijk een andere ordening dan de uitgangstekst, waarin echter wel plaats is voor woorden en zinswendingen uit de uitgangstekst. Noordhoff Uitgevers bv,

10 Domein D: Argumentatieve vaardigheden 6. De kandidaat kan een betoog: - analyseren: o de kandidaat kan standpunten en argumenten identificeren en interpreteren; o de kandidaat kan objectieve en subjectieve argumenten onderscheiden: - objectieve argumenten: op basis van controleerbare feiten, onderzoeksbevindingen en algemeen gedeelde waardeoordelen. - subjectieve argumenten: op basis van vermoedens of vooropgezette meningen, levensbeschouwelijke overtuigingen en persoonlijke waardeoordelen. o de kandidaat kan de volgende argumentatieschema s herkennen: - oorzaak en gevolg; - overeenkomst en vergelijking; - voorbeelden; - voor- en nadelen; - kenmerk of eigenschap. -beoordelen: o o de kandidaat kan een betoog op aanvaardbaarheid beoordelen op basis van: - consistentie van gebruikte argumenten; - controleerbaarheid van feiten en argumenten; - correct gebruik van argumentatieschema s en discussieregels. de kandidaat kan drogredenen herkennen en vermijden in de eigen argumentatie: - drogreden: een onjuist gebruik van een argumentatieschema of een discussieregel; - onjuist gebruik van een argumentatieschema: - onjuist beroep op causaliteit; - het maken van een verkeerde vergelijking; - de overhaaste generalisatie; - de cirkelredenering. - onjuist gebruik van een discussieregel: - de persoonlijke aanval; - het ontduiken van de bewijslast; - het vertekenen van een standpunt; - het bespelen van publiek; - het autoriteitsargument. - zelf opzetten en presenteren, schriftelijk en mondeling: o de kandidaat kan materiaal verzamelen en ordenen voor het opzetten van een betoog; o de kandidaat kan een betoog op adequate wijze structureren en presenteren: - met een duidelijk standpunt dat voorzien is van argumenten; - met voldoende objectieve argumenten; - voldoende consistent en controleerbaar; - met vermijding van drogredenen. Nieuw Nederlands en de eindtermen Nieuw Nederlands breidt deze eindtermen uit met het aanleren van strategische kennis en vaardigheid in het lezen van zakelijke teksten, dat wil zeggen dat leerlingen leren om bepaalde relevante vragen aan een tekst te stellen in een bepaalde, zinvolle volgorde. Leerlingen moeten tekstonafhankelijke vraagstellingen kunnen koppelen aan bepaalde manieren van lezen. Deze aanpak wil overigens niet zeggen dat er geen tekstspecifieke vragen gesteld worden. Op het CE tekstbegrip worden die vragen ook gesteld. In de eindtermen wordt uitsluitend gesproken over beoordelend lezen op basis van argumentatieve vaardigheden, meestal na een fase van intensief lezen. Nieuw Nederlands besteedt ook ruime aandacht aan het leren beoordelen van teksten op hun bruikbaarheid in het kader van een bepaalde doelstelling na een fase van oriënterend of globaal lezen. (Zie hiervoor ook het domein Noordhoff Uitgevers bv,

11 Documenteren.) Nieuw Nederlands biedt een Cursus Samenvatten en schematiseren aan die breder is dan een training voor het eindexamen geleid samenvatten. Samenvatten wordt gepresenteerd als een studievaardigheid bij uitstek, waarbij een leerling of student meer dan één manier van samenvatten tot zijn beschikking moet hebben. Aan de eindtermen van domein D Argumenteren wordt in ruime mate aandacht besteed binnen de Cursus Argumenteren, alsmede bij de Cursus Schrijven, Overtuigende teksten en de Cursus Spreken, Discussiëren en Debatteren Per hoofdstuk Plaats in jaarplanning De hoofdstukken van de Cursus Lezen vereisen geen voorkennis. Het ligt wel voor de hand om ze te doen in de volgorde die in het boek staat. U kunt er voor kiezen om hoofdstuk 1 en 2 meteen na elkaar te doen; ze kunnen ook los van elkaar behandeld worden. Het derde hoofdstuk bevat wat langere teksten, waarmee tekstbegrip geoefend kan worden. U kunt dit hoofdstuk in één keer doen, u kunt het ook achter de hand houden en af en toe een opdracht uit het hoofdstuk laten maken. Het verdient aanbeveling om de instap-d-toets Lezen te laten maken, voor het geval dat enige kennis is weggezakt. Dit kan in de I-clips of met de gewone versie uit het Docentenpakket. De hoofdstukken Teksten beoordelen en Mengvormen van tekstsoorten kunnen apart gedaan worden, maar aangezien er voor beide niet al te veel studielast staat, kunnen ze ook goed gecombineerd worden. Het derde hoofdstuk Oefenen met teksten kan goed apart en zelfs in delen gedaan worden. Aandachtspunten - Laat de leerlingen de instap-d-toets Lezen in de I-clips maken. - Hoofdstuk 1 gaat over het beoordelen van teksten op juistheid, volledigheid, betrouwbaarheid en argumentatie. - Hoofdstuk 2 gaat over mengvormen van teksten. De laatste jaren wordt er op het Centraal Examen vaak gevraagd naar de tekstsoort en het (multiple choice) antwoord is dan bijvoorbeeld beschouwing met betogende elementen of betoog met beschouwende elementen. - Hoofdstuk 3 bevat teksten met vragen om te oefenen. - In de I-clips zijn nog meer teksten te vinden om mee te oefenen. Planning per hoofdstuk Cursus Lezen hoofdstuk 1 Een tekst beoordelen 5 SLU 3 (4) lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 0 instap-d-toets Lezen (I-clips/klassikaal) 1 instap-d-toets bespreken 2 par. 1 Juistheid, volledigheid en betrouwbaarheid opdracht 1 3 opdracht 1 bespreken opdracht 2 opdracht 1 afmaken opdracht 2 afmaken Het hoofdstuk kan afgesloten worden met een toets uit het Docentenpakket. Noordhoff Uitgevers bv,

12 Cursus Lezen hoofdstuk 2 Mengvormen van teksten 5 SLU 3 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Tekstsoorten opdracht 1 afmaken opdracht 1 2 opdracht 1 bespreken opdracht 2 opdracht 2 afmaken 3 opdracht 2 afmaken/bespreken Het hoofdstuk kan afgesloten worden met een toets uit het Docentenpakket. Cursus Lezen hoofdstuk 3 Oefenen met teksten 12 SLU 6 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 opdracht 1 opdracht 1 afmaken 2 opdracht 1 bespreken opdracht 2 opdracht 2 afmaken 3 opdracht 2 bespreken 4 opdracht 3 opdracht 3 afmaken 5 opdracht 3 bespreken opdracht 4 opdracht 4 afmaken 6 opdracht 4 bespreken Het hoofdstuk kan afgesloten worden met een toets uit het Docentenpakket. Noordhoff Uitgevers bv,

13 4.2 Cursus Schrijven Algemeen 1 Informerende teksten 1 Uiteenzetting + praktijk 2 Opiniërende teksten 1 Beschouwing + praktijk 2 Column + praktijk 3 Essay + praktijk 3 Overtuigende teksten 1 Betoog + praktijk 4 Brieven 1 Zakelijke brief + praktijk 2 Klachtenbrief + praktijk 3 Sollicitatiebrief + praktijk De Cursus Schrijven bestaat uit vier hoofdstukken: Informerende teksten, Opiniërende teksten, Overtuigende teksten en Brieven. Dit laatste hoofdstuk is los te zien van de andere hoofdstukken. In Nieuw Nederlands 4vwo is de algemene schrijftheorie behandeld, waarbij aandacht was voor het kiezen van een benadering, het schrijven van een aantrekkelijke inleiding, een bouwplan maken, een slot schrijven, rekening houden met het publiek, een eerste versie schrijven, commentaar vragen en verwerken in (een) volgende versie(s). Die kennis kan worden geactiveerd door het maken van de instap-d-toets Schrijven. De Cursus Schrijven bereidt de leerlingen voor op het schoolexamen schrijven. Verder is de vaardigheid die zij in deze cursus opdoen toepasbaar bij het maken van werkstukken, bijvoorbeeld een profielwerkstuk. Ook in het hbo en wo zullen de leerlingen de in deze cursus aangeleerde vaardigheden nodig hebben. De ontwikkeling van iedere leerling kan zichtbaar gemaakt worden door de aanleg van een schrijfdossier. Of het schrijven van brieven deel uitmaakt van het schoolexamen, hangt van de keuze van de school/sectie af. Het schrijven van brieven heeft in ieder geval maatschappelijk gezien relevantie. Elke paragraaf wordt afgesloten met een totaalopdracht: Praktijk. Daarbij kunnen de leerlingen kiezen uit drie mogelijkheden om de desbetreffende tekstsoort te schrijven. Uitgangspunten In de Cursus Schrijven wordt uitgegaan van de volgende gedachten: - Leerlingen schrijven betere teksten wanneer zij kennis van zaken hebben gekregen over een onderwerp door middel van documentatie. Ook in latere schrijfsituaties zal documentatie altijd een rol spelen. - De schrijfproducten zijn logischer van opzet wanneer vooraf een bouwplan voor de tekst wordt gemaakt. - Goed schrijven is herschrijven: de minder goede kanten van een artikel kunnen worden verbeterd op grond van opmerkingen van anderen. - Teksten worden altijd geschreven voor een bepaalde lezersgroep. Van leerlingen mag verwacht worden dat zij kunnen schrijven voor een publiek van hun eigen niveau. Uitgaande van deze grondgedachten bieden we de leerlingen strategieën voor het genereren van informerende, opiniërende en betogende teksten, meestal op grond van verzamelde informatie. Daarbij wordt aandacht besteed aan alle stappen van het schrijfproces. Verder is de cursus geënt op Noordhoff Uitgevers bv,

14 de teksttheorie, zoals die in de Cursus Lezen wordt besproken. Didactiek Er is in tegenstelling tot de vorige edities voor gekozen de niet-tekstspecifieke theorie in één, algemeen hoofdstuk in Nieuw Nederlands 4vwo te behandelen. Bij alle hoofdstukken van de Cursus Schrijven in Nieuw Nederlands 5/6vwo wordt er (terug)verwezen naar kennis van dat hoofdstuk. Het is daarom belangrijk de instap-d-toets Schrijven te doen, alvorens een van de hoofdstukken schrijven te doen (m.u.v. Brieven). Er is eenheid in theorie en strategie bij tekstbegrip, samenvatten, schrijven en argumenteren. Leerlingen leren zoveel mogelijk door veel opdrachten te maken. Het gebruik van de computer vergroot bij leerlingen het plezier in schrijven en verbetert in elk geval de vorm van hun schrijfproducten. Nieuw Nederlands schrijft nergens voor dat teksten met de computer gemaakt moeten worden, omdat de mogelijkheden daartoe per school nog steeds veel verschillen, maar de methode moedigt computergebruik wel aan. Schrijfvaardigheid wordt voorgesteld als een bekwaamheid die ook buiten de lessen Nederlands van pas komt. Voor iedere praktijkopdracht moet de leerling een gehele schrijfronde maken: van onderwerpskeuze tot revisie van de uiteindelijke tekst. Elke slotopdracht leidt zo tot een eindproduct dat (samen met documentatie, eerdere versies en geleverd commentaar) in het schrijfdossier opgenomen kan worden. Een didactische vernieuwing sinds de invoering van de Tweede Fase is de aandacht voor het leveren van commentaar op schrijfproducten van medeleerlingen, die hun teksten op basis daarvan moeten reviseren. Bij dit onderdeel van het schrijfproces speelt de docent een belangrijke rol. Hij moet erop toezien dat steeds andere leerlingen elkaar becommentariëren. Verder zal hij de kwaliteit van het geleverde commentaar in het oog moeten houden. Alleen zo krijgt het herschrijven namelijk werkelijk een functie. Het schrijfdossier De SLO verwacht dat de scholen in de Vernieuwde Tweede Fase het schrijfdossier in stand houden, hoewel dat niet langer verplicht is. In dat schrijfdossier zitten alle uitgevoerde schrijfopdrachten, dat wil zeggen - de opdracht - de documentatiemap - (het bouwplan) - de ingevulde commentaarformulieren - de definitieve netversie. Nieuw Nederlands biedt veel verschillende teksten aan om in het schrijfdossier op te nemen. Wij vinden dat in ieder geval de uiteenzetting, de beschouwing en het betoog minstens één maal geoefend moeten worden voordat het schrijfexamen plaatsvindt. Het schoolexamen schrijven Als het schrijfdossier naar behoren is, kunnen de leerling het schrijfexamen doen. De leerlingen leggen voor het schoolexamen schrijven een documentatiemap aan. Geef hun daarvoor minimaal twee maanden de tijd. Als u zelf documentatie verstrekt, kunt u die eventueel door de leerlingen laten aanvullen (op vooraf door u genoemde deelonderwerpen). In elk geval moet de leerling het informatiemateriaal ruim van tevoren hebben, zodat hij zich op het onderwerp kan oriënteren. De leerling neemt de documentatiemap (en niet alle informatie!) mee naar het examen. Ons advies is in ieder geval geen informatie op diskettes toe te staan. Laat de systeembeheerder er voor zorgen dat op de computers alleen met Word gewerkt kan worden; m.a.w. Internet is afgesloten. Aan de hand van de documentatie bedenkt u een drietal opdrachten, waaruit de leerling op het Noordhoff Uitgevers bv,

15 examen kan kiezen. U hoeft daarvoor niet alle verzamelde artikelen door te lezen, wanneer u de opdrachten tenminste ruim genoeg formuleert. U kunt vooraf globaal aangeven in welke richting de schrijfopdrachten gaan: noem mogelijke onderwerpen. De leerling krijgt de precieze schrijfopdrachten (opdracht, tekstsoort en publiek), pas tijdens de zitting, die langer zal duren dan op het centraal schriftelijk examen tot nu toe gebruikelijk is, bijvoorbeeld 3,5 uur. Een voorbeeld van een zitting uur: acht leerlingen verschijnen in het computerlokaal. 1 Eerste versie schrijven: maximaal 2 uur De leerling krijgt de schrijfopdracht (die minimaal informatie verschaft over tekstonderwerp, schrijfdoel, tekstsoort en publiek), maakt aan de hand daarvan een bouwplan en schrijft vervolgens een tekst. 2 Commentaarronde: ½ uur U neemt de geprinte eerste versies in en verdeelt die over de aanwezige leerlingen. U bepaalt zelf wie wie becommentarieert. U laat een medeleerling commentaar geven; u kunt het ook zelf doen, wanneer maar weinig leerlingen tegelijk examen doen. 3 Definitieve versie: maximaal 1 uur De leerling past zijn eerste versie aan en levert bouwplan, eerste versie. Het cijfer dat u (met uw collega s?) vaststelt, bepaalt het schoolexamencijfer Schrijven. Wij verwachten dat het cijfer voor het schoolexamen schrijven weliswaar geen 60% van het schoolexamencijfer meer zal zijn, maar dat het nog wel flink meetelt Relatie met de eindtermen Uitwerking van de globale eindtermen voor het Schoolexamen door de SLO Hieronder staan de eindtermen met cursief de uitwerking van de SLO erbij. Domein C: Schrijfvaardigheid 5. De kandidaat kan ten behoeve van een gedocumenteerde uiteenzetting, beschouwing en betoog: o In een uiteenzetting heeft de schrijver primair als doel zijn publiek te informeren, nieuwe informatie en inzichten te bieden over een bepaald onderwerp. o In een beschouwing heeft de schrijver primair als doel het publiek aan het denken te zetten over verschillende kanten van een onderwerp, waarbij zijn mening meer naar voren komt dan in de uiteenzetting. o In een betoog heeft de schrijver primair als doel het publiek met behulp van argumenten te overtuigen van zijn standpunt. De formulering uiteenzetting, beschouwing en betoog geeft aan dat de docent zich niet kan beperken tot een van deze tekstsoorten, en de andere niet aan de orde laten komen. Dat een soortgelijke beperking bij mondelinge taalvaardigheid wel is toegestaan, komt voort uit het grote beslag dat onderwijs in mondelinge taalvaardigheid doet op de beschikbare lestijd. Het woord "gedocumenteerd" benadrukt nog eens extra dat bij alle te schrijven tekstsoorten relevante informatie verzameld en verwerkt moet worden. - relevante informatie verzamelen en verwerken; De leerlingen moeten leren relevante en betrouwbare informatie te selecteren uit diverse bronnen: schriftelijke (kranten, tijdschriften, weekbladen, boeken), mondelinge (interview) dan wel audiovisuele (internet, tv, radio). De geselecteerde inhouden moeten de leerlingen zo ordenen en verwerken dat ze bruikbaar zijn voor hun doel en publiek. - deze informatie adequaat presenteren met het oog op doel, publiek, tekstsoort en conventies voor geschreven taal; o Doel: de verschillende doelen die een schrijver heeft bij een uiteenzetting, o beschouwing of betoog zijn hierboven al aangegeven. Publiek: de geschreven teksten moeten uitdrukkelijk niet alleen de docent als publiek hebben, zoals dat bij het vroegere opstel het geval was. Op die manier leren leerlingen niet om zich in te leven in verschillende publieksgroepen, en op basis daarvan publiekgericht te schrijven. Een eerste mogelijk publiek om te kiezen zijn de medeleerlingen: klasgenoten, leerlingen van andere klassen, lezers van de schoolkrant. Noordhoff Uitgevers bv,

16 Een tweede mogelijkheid is een buitenschools publiek dat de leerlingen niet al te vreemd is: ouders, oud-leerlingen, bewoners van de wijk, lezers van een door de leerlingen ook gelezen tijdschrift of krant. Een derde mogelijkheid: publieke instanties, diensten en instellingen, zoals gemeenten, Amnesty International, politieke partijen. o Tekstsoort: Het gaat om de tekstsoorten uiteenzetting, beschouwing en betoog. Maar de leerlingen moeten de presentatie van hun informatie ook afstemmen op de concrete tekstvorm die de uitwerking is van de tekstsoort. Bijvoorbeeld het verslag (van een onderzoekje) als vorm van uiteenzetting, het essay als vorm van beschouwing, en het ingezonden stuk als vorm van betoog. o Conventies van geschreven taal: Het gaat hier tenminste om: - een structuur die passend is bij de gekozen tekstsoort en tekstvorm; - correcte verwijzing naar bronnen; - adequate typografische verzorging; - correcte spelling, interpunctie en zinsbouw. o Adequaat presenteren: Bij alle teksten die ze schrijven moeten de leerlingen hun verzamelde en geordende informatie zo presenteren dat deze aansluit bij het doel van de tekst, dat ze aantrekkelijk en begrijpelijk is voor het gekozen publiek, en dat ze past bij de tekstsoort en tekstvorm. - concepten van de tekst reviseren op basis van geleverd commentaar. De leerling moet in staat zijn om commentaar dat geleverd wordt op zijn tekst, te gebruiken om die tekst te verbeteren. Dit commentaar moet bij voorkeur niet alleen door de docent worden gegeven, maar ook door de medeleerlingen. Leerlingen leren dan om hun eigen en elkaars teksten te evalueren, en ze leren de criteria kennen en hanteren waaraan teksten moeten voldoen. Deze criteria moet de docent hen aanreiken of samen met hen opstellen. Nieuw Nederlands en de eindtermen In Nieuw Nederlands komen de drie belangrijkste tekstsoorten in ruime mate aan de orde. Behalve de beschouwing worden in het hoofdstuk Opiniërende teksten de column en het essay behandeld. Alle paragrafen van de Cursus Schrijven worden afgesloten met een Praktijkopdracht, waarvan de uitvoering naar believen in het schrijfdossier opgenomen kan worden Per hoofdstuk Het organiseren van het schrijfonderwijs kan op veel manieren: u kunt de leerling betrekkelijk zelfstandig aan de cursus laten werken en tussentijds nauwelijks controleren, maar het is ook mogelijk heel veel werk in contacturen te laten uitvoeren. Wij adviseren (in elk geval in het begin) op de volgende punten toezicht te houden: - Documentatie nodigt uit tot overschrijven; door de documentatie bij een aantal opdrachten beperkt te houden, kunt u behalve tijd sparen ook controleren in welke mate de leerlingen de (aangeleverde of verzamelde) teksten te veel gekopieerd hebben. Wanneer u leerlingen in groepen aan dezelfde opdracht laat werken met identieke documentatie, heeft u voldoende vergelijkingsmogelijkheden. - In de opdrachten wordt de leerlingen telkens gezegd dat ze commentaar moeten vragen van een klasgenoot. Wanneer leerlingen in groepen werken, kan het voordelen bieden van meer dan één leerling commentaar te krijgen. Zeker in het begin zijn de leerlingen nog te weinig kritisch. Een schrijver heeft dan meer aan het weliswaar enigszins oppervlakkige commentaar, als hij reacties van diverse leerlingen op zijn tekst met elkaar kan vergelijken. Op die manier kunt u bij gelegenheid ook nagaan welke leerlingen het becommentariëren beter in de vingers hebben dan andere (of serieuzer nemen dan andere). U kunt zelfs het nakijken laten meewegen in het (voortgangs)cijfer. - Het is van belang dat u ervoor zorgt dat leerlingen steeds van andere medeleerlingen commentaar krijgen. - Het verdient aanbeveling dat u de leerlingen vooraf wijst op de noodzaak van een goede planning. Spreek een duidelijke inleverdatum voor de slotopdracht af en laat de leerlingen steeds voordat ze aan een cursus beginnen een planning maken. - Geef bij ieder blok van tevoren duidelijk aan wat de leerlingen moeten inleveren als ze bezig zijn met de uitvoering van een slotopdracht. Noordhoff Uitgevers bv,

17 Plaats in jaarplanning U kunt de eerste drie hoofdstukken van de Cursus Schrijven in de volgorde doen die u het beste lijkt. Wij raden wel aan eerst de instap-d-toets Schrijven te doen alvorens aan het eerste van die hoofdstukken te beginnen. Er kunnen paragrafen van hoofdstuk 2 Opiniërende teksten overgeslagen worden, zonder dat dit consequenties heeft voor het maken van de andere paragrafen en/of hoofdstukken. Hoofdstuk 4 Brieven staat los van de andere schrijfhoofdstukken en sluit ook niet rechtstreeks aan op de Algemene schrijftheorie. Aandachtspunten per hoofdstuk Hoofdstuk 1 Informerende teksten Voor het behandelen van dit hoofdstuk moet de instap-d-toets Schrijven gemaakt zijn. Zorg bij de Praktijkopdracht voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren. Voor de uiteenzetting moet het Commentaarformulier Schrijven gebruikt worden Hoofdstuk 2 Opiniërende teksten Voor het behandelen van dit hoofdstuk moet de instap-d-toets Schrijven gemaakt zijn. Zorg bij de Praktijkopdracht voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren. Voor de beschouwing moet het Commentaarformulier Schrijven gebruikt worden; voor de column en het essay de commentaarformulieren die specifiek voor deze teksten zijn. Hoofdstuk 3 Overtuigende teksten Voor het behandelen van dit hoofdstuk moet de instap-d-toets Schrijven gemaakt zijn. Zorg bij de Praktijkopdracht voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren. Voor het betoog moet het Commentaarformulier Schrijven gebruikt worden. Hoofdstuk 4 Brieven De leerlingen moeten zelfstandig zakelijke brieven kunnen schrijven die voldoen aan de eisen die in het zakelijke verkeer gelden. Omdat leerlingen zelfstandig een goede zakelijke brief moeten kunnen schrijven, verdient het aanbeveling om ook elkaars brieven te laten corrigeren en becommentariëren. In deze cursus wordt de leerlingen met een uitgebreide opdracht geleerd hoe zij een brief moeten beoordelen. Als u de leerlingen in het kader van de sollicitatiebrief zelf personeelsadvertenties wilt laten zoeken en meenemen, moet u dit ruim (minimaal twee weken) van tevoren aankondigen, zodat zij de zaterdagkranten kunnen raadplegen. Als leerlingen met advertenties van internet komen, laat ze er dan een postadres bij zoeken (of desnoods verzinnen), zodat er wel met een brief gereageerd kan worden. Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van het Commentaarformulier Zakelijke brief. U kunt voor de Praktijkopdrachten de leerlingen in groepen laten werken aan dezelfde opdracht. Dat spaart tijd bij het documenteren. Ook kan het voordelen hebben dat een leerling op één schrijfproduct van diverse medeleerlingen commentaar krijgt. Planning per hoofdstuk Cursus Schrijven hoofdstuk 1 Informerende teksten 7 SLU 5 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Uiteenzetting opdracht 2 opdracht 1 2 opdracht 1 en 2 bespreken opdracht 3 maken praktijkopdracht Uiteenzetting praktijkopdracht Uiteenzetting: documenteren Noordhoff Uitgevers bv,

18 3 praktijkopdracht Uiteenzetting: documenteren, bouwplan 4 praktijkopdracht Uiteenzetting: eerste netversie schrijven 5 commentaar geven op elkaars eerste netversie praktijkopdracht Uiteenzetting: documenteren, bouwplan praktijkopdracht Uiteenzetting: eerste netversie schrijven definitieve versie maken Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren. Voor de uiteenzetting moet het Commentaarformulier Schrijven gebruikt worden. (zie Docentenpakket > Vwo 5/6 > Cursussen > Cursus Schrijven) Cursus Schrijven hoofdstuk 2 Opiniërende teksten 20 SLU 12 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Beschouwing opdracht 2 opdracht 1 2 opdracht 1 afmaken opdracht 1 en 2 bespreken 3 opdracht 3 4 praktijk Beschouwing praktijk Beschouwing 5 praktijk Beschouwing eerste netversie schrijven 6 commentaar geven op elkaars eerste netversie 7 par. 2 Column opdracht 4 praktijk Beschouwing definitieve versie schrijven opdracht 5 8 praktijk Column praktijk Column 9 par. 3 Essay opdracht 6 opdracht 7 10 opdracht 7 bespreken opdracht 8 11 praktijk Essay praktijk Essay 12 commentaar geven op elkaars eerste netversie definitieve versie schrijven Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren. Voor de beschouwing moet het Commentaarformulier Schrijven gebruikt worden; voor de column en het essay de commentaarformulieren die specifiek voor deze teksten zijn. (zie Noordhoff Uitgevers bv,

19 Docentenpakket > Vwo 5/6 > Cursussen > Cursus Schrijven) Cursus Schrijven hoofdstuk 3 Overtuigende teksten 7 SLU 5 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Betoog opdracht 1 afmaken opdracht 1 opdracht 2 2 opdracht 1 en 2 bespreken opdracht 3 3 praktijkopdracht Betoog praktijkopdracht Betoog 4 praktijkopdracht Betoog eerste netversie schrijven 5 commentaar geven op elkaars eerste netversie praktijkopdracht Betoog definitieve netversie schrijven Zorg bij de Praktijkopdracht voor voldoende kopieën van het Commentaarformulier Schrijven (zie Docentenpakket > Vwo 5/6 > Cursussen > Cursus Schrijven). Cursus Schrijven hoofdstuk 4 Brieven 10 SLU 6 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Zakelijke brief opdracht 2 opdracht 1 2 par. 2 Klachtenbrief opdracht 4 afmaken opdracht 3 par. 3 Sollicitatiebrief eerste deel: het curriculum vitae opdracht 4 3 par. 3 Sollicitatiebrief tweede deel: opbouw sollicitatiebrief opdracht 5 4 n praktijkopdracht: praktijkopdracht Brieven zakelijke brief, klachtenbrief of sollicitatiebrief 5 praktijkopdracht Brieven praktijkopdracht Brieven 6 praktijkopdracht Brieven: de eerste netversies door elkaar laten nakijken definitieve versie schrijven Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van het Commentaarformulier Zakelijke brief (zie Docentenpakket > Vwo 5/6 > Cursussen > Cursus Schrijven). Noordhoff Uitgevers bv,

20 4.3 Cursus Spreken Algemeen 1 Discussiëren 1 Doel, kern en discussiefasen 2 Discussiedeelnemers + praktijk 2 Debatteren 1 Doel en rollen 2 Onderwerp en stelling 3 Organisatie 4 Het waardedebat 5 Argumentatie en presentatie + praktijk 3 Gesprekken 1 Typen vragen 2 Onderhandelingsgesprek + praktijk 3 Adviesgesprek + praktijk 4 Reflectiegesprek + praktijk In Nieuw Nederlands 4vwo en 5/6vwo komen in de Cursus Spreken alle voor het schoolexamen geschikte toetsvormen aan de orde: de presentatie in Nieuw Nederlands 4vwo, de discussie en het debat in Nieuw Nederlands 5/6vwo. Debat en discussie verschillen nogal in vorm en voorbereiding, vandaar dat van het onderdeel debat een aparte deelcursus is gemaakt. Daarnaast bevat de Cursus Spreken een hoofdstuk waarin drie soorten gesprekken behandeld worden. De Cursus Spreken bereidt de leerlingen voor op het schoolexamen mondelinge taalvaardigheid. De cursus volgt de eindtermen voor het vak Nederlands. Uitgangspunten De docent zal waarschijnlijk keuzes (moeten) maken uit de mogelijkheden die Nieuw Nederlands biedt. Om dat een verantwoorde keuze te laten zijn, bespreken we hieronder kort de vier vormen van spreekonderwijs die in de methode aan de orde komen. Starten met presenteren in 4vwo is logisch, omdat de presentatie, de voordracht, aan de basis ligt van de spreekvaardigheden: wie een goed betoog kan houden, komt in discussie en debat doorgaans ook heel aardig uit de verf. Bovendien is het de meest bekende vorm van spreekonderwijs. Daarnaast is de organisatie van de presentatie de minst bewerkelijke van de drie, maar tegelijkertijd wel de meest tijdrovende. Bij discussiëren maken leerlingen in de theorie kennis met het begrip probleemoplossende discussie, en leren ze via de deelopdrachten uit welke fasen zo n discussie bestaat. Zo werken we toe naar een complete discussie. Speciale aandacht wordt besteed aan de sociale interactie en de rol van de voorzitter daarbij. Bij debatteren moet de leerling uiteindelijk deelnemen aan een debat dat volgens bepaalde regels verloopt en waarbij de nadruk ligt op het overtuigen van de jury. Tijdens een debatronde heeft iedere leerling niet alleen gedebatteerd, maar ook in een jury gezeten. De nabespreking vindt met de hele klas plaats, aan de hand van vragen. Voorafgaand aan de slotopdracht wordt de leerling vertrouwd gemaakt met de opbouw van de debatbeurten, de rollen die ieder kan spelen worden uitgebreid besproken en via deelopdrachten worden onderdelen van het debat geoefend. Als u kiest voor discussie of debat kost dat minder lestijd dan dat u kiest voor de presentatie. Wel zijn de lessen hectischer het is aan u of dat een bezwaar is. Noordhoff Uitgevers bv,