Hoofdstuk 3 Jaarplanning... 6

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding...2 Hoofdstuk 2 Nieuw Nederlandse in de vvernieuwde tweede fase Achtergrond Examenprogramma Nederlandse taal en literatuur havo/vwo... 3 Hoofdstuk 3 Jaarplanning... 6 Hoofdstuk 4 Opmerkingen per Cursus Cursus Lezen Cursus Schrijven Cursus Spreken Cursus Argumenteren Cursus Formuleren Cursus spellen Cursus Documenteren en onderzoeken Cursus Woordenschat Cursus Samenvatten Cursus Taalbeschouwing Hoofdstuk 5 Nieuw Nederlands van A-Z Hoofdstuk 6 Auteurs gezocht Noordhoff Uitgevers bv,

2 Hoofdstuk 1 Inleiding Nieuw Nederlands 4 vwo is het eerste deel van de twee vwo-boeken Nieuw Nederlands Tweede Fase. Nieuw Nederlands een taalvaardigheidmethode waarmee de leerlingen de belangrijkste taalvaardigheden lezen, schrijven en spreken ontwikkelen. De exameneisen van het vwo vormen het uitgangspunt van deze methode. Maar het examen is niet de enige pijler. De maatschappelijke relevantie van een goede mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid en daarnaast de kennis van het taalsysteem zijn twee andere uitgangspunten. Nieuw Nederlands biedt een degelijke en stevige basis voor succesvolle vervolgstudie. Inrichting van het boek Het boek bestaan uit tien cursussen: Lezen, Schrijven, Spreken, Argumenteren, Formuleren, Spellen, Documenteren en onderzoeken, Woordenschat, Samenvatten en schematiseren en Taalbeschouwing. Het vwo 5/6-deel bestaat uit elf cursussen; daarin is een Cursus Eindexamen toegevoegd. De cursussen bestaan uit hoofdstukken en paragrafen. Elke paragraaf heeft eenzelfde opbouw: theorie gevolgd door opdrachten, eventueel afgesloten met een praktijkopdracht of een D-toets. Voor in het leerlingenboek vindt u een overzicht met het kopje Hoe zit Nieuw Nederlands in elkaar? waarin wordt uitgelegd hoe het boek is opgebouwd. Uitgangspunten Samenhang Door de uitleg die in alle cursussen op elkaar is afgestemd, de vaste opbouw van elk hoofdstuk en paragraaf en de expliciete verwijzingen naar relevante voorkennis, zorgen ervoor dat leerlingen de samenhang ervaren tussen de verschillende vaardigheden. Wat de leerling in de ene cursus leert, ondersteunt de leerstof in een andere cursus. Degelijke examenvoorbereiding Naast lees-, spreek- en schrijfvaardigheid komende ook de traditionele vaardigheden aan bod zoals spellen, formuleren en briefconventies, etc. Zowel de onderwerpkeuze als de werkwijze van dit boek zorgen ervoor dat de leerling goed voorbereid is voor de volgende stap in zijn studie: universitair of HBO-vervolgonderwijs. Heldere theorie en instructies Alle theorie en opdrachtinstructies zijn kort en helder. Zo is er veel ruimte voor relevante voorbeelden en opdrachten waardoor de leerling leert door te doen. Toetsen In het docentenpakket vindt u toetsen bij de cursussen Lezen, Schrijven, Argumenteren, Formuleren, Spellen, Woordenschat, Samenvatten en schematiseren en Taalbeschouwing. Daarnaast zijn zowel in de I-clips als in het docentenpakket D-toetsen voor deze cursussen beschikbaar. Nieuw Nederlands en ICT Bij het leerlingenboek horen twee ICT-componenten: 1. I-clips. Dit is digitaal oefenmateriaal bij een aantal cursussen uit het leerlingenboek. Er is materiaal bij de cursussen Lezen, Schrijven, Argumenteren, Formuleren, Spellen, Woordenschat en Taalbeschouwing. Dit materiaal sluit prima aan op het boek en is bedoeld om leerlingen zelfstandig mee te laten werken. Alle theorie uit het leerlingenboek is ook digitaal in de I-clips opgenomen. 2. Literatuurwebsite. Deze website is een complete literatuurmethode. U vindt hier een overzichtelijke literatuurgeschiedenis met opdrachten en illustratieteksten, een overzicht van de literaire begrippen van A-Z, Alle benodigdheden voor het leesdossier, een cursus Fictie schrijven en filmmateriaal van het literaire festival Crossing Border. Noordhoff Uitgevers bv,

3 Hoofdstuk 2 (Nieuw) Nederlands in de Vernieuwde Tweede Fase Achtergrond De Vernieuwde Tweede Fase is in augustus 2007 van start gegaan. Voor het vak Nederlands heeft dat enige veranderingen tot gevolg. De grootste daarvan is dat scholen meer vrijheid hebben hun schoolexamenprogramma s in te richten. De tweede grote verandering is dat het cijfer voor literatuur weer mee kan tellen binnen het cijfer voor Nederlands. Scholen kunnen er ook voor kiezen geïntegreerd literatuuronderwijs aan te bieden. In dat geval zal dat vak een apart cijfer opleveren, dat deel uitmaakt van het combinatiecijfer voor de kleine vakken in het gemeenschappelijke deel. Een derde verandering is dat er geen echt verschil meer is tussen het havo- en het vwoexamenprogramma. Havo- en vwo-leerlingen moeten dezelfde vaardigheden hebben, alleen moeten de vwo-leerlingen deze beter beheersen. Vwo-leerlingen moeten met name op het gebied van literatuur en argumenteren de vakterminologie beter beheersen. 2.2 Examenprogramma Nederlandse taal en literatuur havo/vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het Centraal Examen en het Schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Leesvaardigheid Domein B Mondelinge taalvaardigheid Domein C Schrijfvaardigheid Domein D Argumentatieve vaardigheden Domein E Literatuur Domein F Oriëntatie op studie en beroep De examenstof Domein A: Leesvaardigheid Subdomein A1: Analyseren en interpreteren 1. De kandidaat kan: - vaststellen tot welke tekstsoort een tekst of tekstgedeelte behoort; - de hoofdgedachte van een tekst(gedeelte) aangeven; - relaties tussen delen van een tekst aangeven; - conclusies trekken met betrekking tot intenties, opvattingen en gevoelens van de auteur; - standpunten en soorten argumenten herkennen en onderscheiden; - argumentatieschema s herkennen. Subdomein A2: Beoordelen 2. De kandidaat kan een betogende tekst of betogend tekstgedeelte op aanvaardbaarheid beoordelen en in deze tekst drogredenen herkennen. 1 Bij het schrijven van dit hoofdstuk is gebruik gemaakt van Handreiking Schoolexamen Nederlands havo/vwo, SLO, Noordhoff Uitgevers bv,

4 Subdomein A3: Samenvatten 3. De kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten. Domein B: Mondelinge taalvaardigheid 4. De kandidaat kan ten behoeve van een voordracht, discussie of debat (ter keuze van de school): - relevante informatie verzamelen en verwerken; - deze informatie adequaat presenteren met het oog op doel, publiek en gespreksvorm; - adequaat reageren op bijdragen van luisteraars of gespreksdeelnemers. Domein C: Schrijfvaardigheid 5. De kandidaat kan ten behoeve van een gedocumenteerde uiteenzetting, beschouwing en betoog: - relevante informatie verzamelen en verwerken; - deze informatie adequaat presenteren met het oog op doel, publiek, tekstsoort en conventies voor geschreven taal; - concepten van de tekst reviseren op basis van geleverd commentaar. Domein D: Argumentatieve vaardigheden 6. De kandidaat kan een betoog: - analyseren; - beoordelen; - zelf opzetten en presenteren, schriftelijk en mondeling. Domein E: Literatuur Subdomein E1: Literaire ontwikkeling 7. De kandidaat kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met een aantal door hem geselecteerde literaire werken. - Minimumaantal: havo 8; vwo 12 waarvan minimaal 3 voor De werken zijn oorspronkelijk geschreven in de Nederlandse taal. Subdomein E2: Literaire begrippen 8. De kandidaat kan literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden, en literaire begrippen hanteren in de interpretatie van literaire teksten. Subdomein E3: Literatuurgeschiedenis 9. De kandidaat kan een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch perspectief. Domein F: Oriëntatie op studie en beroep Het centraal examen Het centraal examen heeft betrekking op domein A en domein D voor zover het analyseren en beoordelen betreft. - De CEVO stelt het aantal en de tijdsduur van de zittingen van het centraal examen vast. - De CEVO maakt indien nodig een specificatie bekend van de examenstof van het centraal examen. Wat het centraal examen betreft verandert er voor Nederlands in de vernieuwde Tweede Fase eigenlijk niets Het schoolexamen Het schoolexamen heeft betrekking op: Noordhoff Uitgevers bv,

5 1. de domeinen en subdomeinen waarop het centraal examen geen betrekking heeft; Dit betekent dat het schoolexamen tenminste moet gaan over Mondelinge taalvaardigheid, Schrijfvaardigheid, Argumentatieve vaardigheden (voor zover het gaat om het zelf opzetten en presenteren van een betoog), Literatuur en Oriëntatie op studie en beroep. 2. indien het bevoegd gezag daarvoor kiest: een of meer domeinen of subdomeinen waarop het centraal examen betrekking heeft; Dit betekent dat het schoolexamen ook mag gaan over Leesvaardigheid, en over Argumentatieve vaardigheden voor zover het gaat om het analyseren en beoordelen van betogen. Het is aan de school of ze van deze mogelijkheid gebruik wil maken. 3. indien het bevoegd gezag daarvoor kiest: andere vakonderdelen, die per kandidaat kunnen verschillen. Dit betekent dat van het examenprogramma en het schoolexamen ook onderdelen van het vak Nederlands deel uit kunnen maken die niet als domein in het examenprogramma genoemd staan. Bijvoorbeeld: taalkunde, massamedia, drama, creatief schrijven, spelling of grammatica. Het is aan de school of ze van deze mogelijkheid gebruik wil maken. Dat deze onderdelen per kandidaat kunnen verschillen wil zeggen dat de school bij een keuze voor taalkunde niet automatisch verplicht is dit onderdeel dan ook meteen aan alle leerlingen aan te bieden. Waar een en ander op neerkomt is het volgende: - Schrijfvaardigheid en spreekvaardigheid blijven belangrijke onderdelen van het schoolexamen. - In de oude situatie vormden de cijfers voor die twee onderdelen het hele schoolexamencijfer, in de verhouding procent. - In de Vernieuwde Tweede Fase zullen beide onderdelen minder zwaar wegen, maar wel een substantieel deel van het schoolexamencijfer blijven uitmaken. Het is aan de scholen zelf om te bepalen hóe zwaar de onderdelen meewegen. - Het domein argumentatieve vaardigheden kan zowel bij schrijf- als bij spreekvaardigheid aan bod komen. - Als er op een school niet gekozen is voor geïntegreerd literatuuronderwijs, weegt het cijfer gehaald voor literatuur mee in het cijfer voor Nederlands. - Scholen/secties zijn verder vrij om ook andere gebieden van het vak Nederlands als onderdeel van het schoolexamen op te nemen. Bijvoorbeeld: taalkunde/grammatica, spelling of taalbeschouwing. Noordhoff Uitgevers bv,

6 Hoofdstuk 3 Jaarplanning In de jaarplanning die u maakt, kunt u uitgaan van uw eigen voorkeur. Er is niet een bepaalde route door Nieuw Nederlands die de enige juiste is. Er zijn verschillende mogelijkheden. U dient met drie zaken rekening te houden: - Nieuw Nederlands is een vooral een taalvaardigheidsmethode. Het is aan u te bepalen waar, wanneer en hoe u met literatuur omgaat in de jaarplanning. - Ten tweede is het verstandig uit te gaan van de geschatte studielasturen. Vuistregel is dat een blok waar tien studielasturen voor staan, overeenkomt met twee volledige lesweken; een blok waar vijftien studielasturen voor staan, zal een lesweek meer kosten. - Wij hebben bij elke cursus aangegeven welke cursussen o.i. al gedaan moeten zijn, voordat de leerling aan die cursus begint cursus hoofdstuk SLU al eerder gedaan Lezen 1 Leesstrategieën 1 2 Schrijfdoelen en tekstsoorten 3 3 Tekstopbouw 5 4 Publiek 2 Schrijven 1 Algemene schrijftheorie 10 Lezen h.2 t/m 4 2 Informerende teksten 6 Schrijven h.1 3 Opiniërende teksten 6 Schrijven h. 1 4 Overtuigende teksten 5 Schrijven h.1 Argumenteren 5 Activerende teksten 6 Schrijven h. 1 Spreken 1 Presenteren 15 Lezen h. 2 t/m 4, Documenteren Argumenteren 1 Meningen en argumenten 8 Formuleren 1 Correct formuleren 10 Spellen 1 Werkwoordspelling 2 2 Overige spellingregels 10 Documenteren en onderzoeken 1 Informatiebronnen 6 2 Documentatiemap 4 3 Omgaan met internet 8 Woordenschat 1 Grieks en Latijn 6 2 Moeilijke woorden 6 Samenvatten 1 Schematiseren 6 Lezen h. 1 t/m 3 Taalbeschouwing 1 Taalvariatie 7 2 Taalverandering 7 3 Taalstructuur 7 In dit schema is goed te zien met welke cursussen/hoofdstukken er al snel begonnen kan worden, en met welke er enig voorwerk verricht dient te zijn. Het ligt in de rede om de cursus Lezen in de volgorde te doen die in het boek staat. Bij de cursus Schrijven moet eerst hoofdstuk 1: Algemene schrijftheorie gedaan worden. Daarna kunnen de verschillende tekstsoorten in elke volgorde behandeld worden. Wij raden aan hoofdstuk 3 : Opiniërende teksten als (een van de) laatste te doen. Het doorwerken van de cursus Spreken: Presenteren zal neerkomen op een studielast van zo n vijftien uur. Het uitvoeren van een complete ronde van spreekbeurten kost echter veel meer tijd. Een en ander is afhankelijk van de grootte van de klas, van de hoeveelheid presentaties die per les, en of de presentaties individueel of in duo s gedaan worden. Die extra tijd is niet in onderstaande Noordhoff Uitgevers bv,

7 planningen meegerekend. In die planningen is er uitgegaan van de studielast die het doorwerken van het hoofdstuk kost. Studielast Nederlands in 4vwo Er staat voor Nederlands in 4 t/m 6 vwo een studielast van 480 uur. Scholen kunnen dit naar eigen inzicht verdelen over de drie jaren. Gemiddeld komt het neer op 160 studielasturen per jaar. De complete studielast van het boek 4vwo komt neer op ruim 140 uur. Als we uitgaan van 10 SLU = 2 weken, biedt Nieuw Nederlands 4vwo dus stof voor 28 weken. Hierna vindt u twee verschillende jaarplanningen. Ze zijn bedoeld ter oriëntatie. Kies een planning die het best aansluit bij de schoolpraktijk die u kent. Jaarplanning 1 Lezen Spellen Formuleren Schrijven hfst.1 Algemene schrijftheorie Taalbeschouwing hfst. 1 Taalvariatie 50 SLU Woordenschat hfst. 1 Grieks en Latijn Documenteren en onderzoeken hfst. 1 Informatiebronnen Documenteren en onderzoeken hfst. 2 Documentatiemap Schrijven hfst. 2 Informerende teksten Samenvatten Schrijven hfst. 5 Activerende teksten Taalbeschouwing hfst. 2 Taalverandering Woordenschat hfst. 2 Moeilijke woorden 46 SLU Documenteren en onderzoeken hfst. 3 Omgaan met internet Argumenteren Schrijven hfst. 4 Overtuigende teksten Spreken Schrijven hfst. 3 Opiniërende teksten Taalbeschouwing hfst. 3 Taalstructuur 47 SLU Noordhoff Uitgevers bv,

8 Jaarplanning 2 Woordenschat hfst. 1 Grieks en Latijn Lezen Woordenschat hfst. 2 Moeilijke woorden Argumenteren Taalbeschouwing hfst. 1 Taalvariatie Schrijven hfst.1 Algemene schrijftheorie 48 SLU Spellen Documenteren en onderzoeken hfst.1 Informatiebronnen Documenteren en onderzoeken hfst. 2 Documentatiemap Formuleren Taalbeschouwing hfst. 2 Taalverandering Spreken 54 SLU Schrijven hfst. 2 Informerende teksten Samenvatten Schrijven hfst. 4 Overtuigende teksten Documenteren en onderzoeken hfst. 3 Omgaan met internet Schrijven hfst. 5 Activerende teksten Taalbeschouwing hfst. 3 Taalstructuur Schrijven hfst. 3 Opiniërende teksten 41 SLU Noordhoff Uitgevers bv,

9 Hoofdstuk 4 Opbouw en opmerkingen per cursus en hoofdstuk 4.1 Cursus Lezen 1 Leesstrategieën 1 Leesdoel en aanpak 2 Schrijfdoelen en tekstsoorten 1 Schrijfdoelen 2 Tekstsoorten 3 Tekstopbouw 1 De indeling van een tekst 2 Vaste tekststructuren 3 De alinea 4 Tekstverbanden 4 Publiek 1 Publiek en tekstkenmerken Algemeen In Nieuw Nederlands bedoelen we met lezen de leesvaardigheid van zakelijke teksten. Dat bestaat uit een geïntegreerde aanpak van tekstoriëntatie, verschillende manieren van lezen, tekstanalytische en -interpretatieve vaardigheden, samenvatten als studievaardigheid, het beoordelen van teksten en een aparte cursus examentraining leesvaardigheid. Doel De Cursus Lezen bereidt de leerlingen voor op het eindexamen leesvaardigheid. Bovendien wil de cursus de leerlingen voorbereiden op het deelnemen aan voor hen relevante communicatiesituaties waarin zij adequaat kunnen functioneren. Leerlingen moeten merken dat zij door het maken van de vragen en opdrachten bij de bronteksten bezig zijn om een lees- en studieprocedure op te bouwen die niet alleen binnen het vak Nederlands nuttig is, maar ook bij andere vakken en in buitenschoolse situaties waarin zij schriftelijk moeten communiceren. Uitgangspunten De Cursus Lezen begint met het aanleren van verschillende leesstrategieën. Het kunnen hanteren van deze strategieën is een belangrijke algemene studievaardigheid. Nu de leerlingen in de tweede fase steeds meer zelfstandig informatie moeten zoeken, verwerken en bestuderen, moeten ze alle leesstrategieën kunnen toepassen. Het is daarom van belang dat de leerlingen inzien dat de bij Nederlands aangeleerde leesstrategieën bruikbaar zijn bij alle andere vakken. Vervolgens wordt aandacht besteed aan teksttheorie: schrijfdoelen en tekstsoorten, de relatie tekstpubliek, de opbouw van de verschillende tekstsoorten en onderdelen daarvan (de inleiding, het middenstuk, onderverdeeld in deelonderwerpen, het slot, de alinea), alsmede de functionele verbanden tussen die onderdelen. Doel daarvan is het tekstinzicht van de leerlingen te vergroten. Zij zullen ontdekken dat de belangrijkste informatie in teksten steeds op bepaalde plaatsen in de tekst te vinden is. Wanneer zij die kennis eenmaal hebben, zal die hun tijdwinst opleveren bij de studie. Verder is er een duidelijke transfer naar schrijfvaardigheid. Leerlingen leren vanuit hun ervaring met tekstopbouw en hun theoretische kennis daarover ook hun eigen schrijfproducten beter te structureren. Overigens gaat de doelstelling verder. Immers, niet alleen binnen hun studie krijgen leerlingen met Noordhoff Uitgevers bv,

10 teksten te maken, maar evenzeer daarbuiten. Ook daar zullen zij voordeel hebben van het beheersen van leesstrategieën en hun kennis over tekstopbouw. Didactiek Aangezien de cursus gericht is op het aanleren van een leesstrategie of -procedure, is het belangrijk dat leerlingen op elk moment van de cursus weten wat de doelstellingen ervan zijn. Het leerlingenboek vermeldt die helder, in leerlingentaal. Het moet de leerlingen duidelijk zijn dat de vaardigheden die ze op een bepaald moment oefenen, deel zijn van een groter geheel, de leesstrategie of leesprocedure. Dit zicht op het geheel moet hun door boek en docent met regelmaat gegeven worden. In grotere opdrachten aan het eind van een hoofdstuk of cursus wordt de leerling geleerd om de complete procedure toe te passen. Aangezien dit de moeilijkste en belangrijkste stap van elke cursus is, is een goede ondersteuning van de docent gewenst, bijvoorbeeld in de vorm van het één keer voordoen van de gehele strategische handeling die door de leerlingen moet worden verricht. Het doel van deze aanpak die zich kenmerkt door de integratie van deelhandelingen tot een overkoepelende procedure, is de zelfstandige hantering van de leerling van deze procedure. Leerlingen leren zoveel mogelijk door veel opdrachten te maken Relatie met de eindtermen Uitwerking van de globale eindtermen voor het examen door de CEVO Hieronder staan de eindtermen met cursief de uitwerking van de CEVO erbij. Domein A: Leesvaardigheid Subdomein A1: Analyseren en interpreteren 1. De kandidaat kan: - vaststellen tot welke tekstsoort een tekst of tekstgedeelte behoort; o de kandidaat kan vaststellen of een tekst of tekstgedeelte uiteenzettend, beschouwend of betogend is; o bij uiteenzettende teksten of tekstgedeelten wordt objectief uitleg gegeven, worden indelingen aangeduid en worden samenhangen en processen verduidelijkt; bij beschouwende teksten of tekstgedeelten worden interpretaties, verklaringen en opinies ter overweging aangeboden; bij betogende teksten of tekstgedeelten wordt een beargumenteerd standpunt ingenomen; o de kandidaat kan het schrijfdoel van een tekst of tekstgedeelte vaststellen; o corresponderende schrijfdoelen bij uiteenzettende, beschouwende of betogende teksten zijn respectievelijk: informeren/uiteenzetten, ter overweging aanbieden en overtuigen / tot actie aanzetten; deze schrijfdoelen kunnen in combinatie met elkaar voorkomen. De kandidaat kan dan vaststellen wat het belangrijkste schrijfdoel is, c.q. vaststellen of de tekst / het tekstgedeelte voornamelijk een uitzettend, beschouwend of betogend karakter draagt. - de hoofdgedachte van een tekst(gedeelte) aangeven; o de kandidaat kan onderwerpen en hoofdgedachten van gehele teksten en tekstgedeelten aanwijzen of parafraseren voor zover expliciet aanwezig en verwoorden voor zover impliciet aanwezig - relaties tussen delen van een tekst aangeven; o de kandidaat kan inhoudelijke en functionele relaties benoemen die ex- of impliciet tussen tekstonderdelen aanwezig zijn; o inhoudelijke en functionele relaties zijn bijvoorbeeld: - verwijzingsrelaties; - de relatie van oorzaak-gevolg; - de relatie doel-middel; - de relatie van stelling-argument-subargument; - de relatie van algemene uitspraak-toelichting - conclusies trekken met betrekking tot intenties, opvattingen en gevoelens van de auteur; - standpunten en soorten argumenten herkennen en onderscheiden; o de kandidaat kan standpunten en soorten argumenten herkennen en onderscheiden conform de eindterm onder domein D. Noordhoff Uitgevers bv,

11 - argumentatieschema s herkennen o de kandidaat kan argumentatieschema s herkennen conform de eindterm onder domein D. Subdomein A2: Beoordelen 2. De kandidaat kan een betogende tekst of betogend tekstgedeelte op aanvaardbaarheid beoordelen en in deze tekst drogredenen herkennen. o de kandidaat kan een betogende tekst of betogend tekstgedeelte op aanvaardbaarheid o beoordelen en in deze tekst drogredenen herkennen conform de eindterm onder D. Subdomein A3: Samenvatten 3. De kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten. o de kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten, d.w.z. reduceren tot de hoofduitspraak of hoofduitspraken met bijbehorende ondersteuning of (belangrijke) o ondergeschikte uitspraken; o de maximale omvang van de samenvatting is ongeveer 10% van de oorspronkelijke tekst; o de samenvatting moet een goed geformuleerde tekst zijn die los van de uitgangstekst te begrijpen valt; dit impliceert een eigen redactie met mogelijk een andere ordening dan de uitgangstekst, waarin echter wel plaats is voor woorden en zinswendingen uit de uitgangstekst. Domein D: Argumentatieve vaardigheden 6. De kandidaat kan een betoog: - analyseren: o de kandidaat kan standpunten en argumenten identificeren en interpreteren; o de kandidaat kan objectieve en subjectieve argumenten onderscheiden: - objectieve argumenten: op basis van controleerbare feiten, onderzoeksbevindingen en algemeen gedeelde waardeoordelen. - subjectieve argumenten: op basis van vermoedens of vooropgezette meningen, levensbeschouwelijke overtuigingen en persoonlijke waardeoordelen. o de kandidaat kan de volgende argumentatieschema s herkennen: - oorzaak en gevolg; - overeenkomst en vergelijking; - voorbeelden; - voor- en nadelen; - kenmerk of eigenschap. -beoordelen: o o de kandidaat kan een betoog op aanvaardbaarheid beoordelen op basis van: - consistentie van gebruikte argumenten; - controleerbaarheid van feiten en argumenten; - correct gebruik van argumentatieschema s en discussieregels. de kandidaat kan drogredenen herkennen en vermijden in de eigen argumentatie: - drogreden: een onjuist gebruik van een argumentatieschema of een discussieregel; - onjuist gebruik van een argumentatieschema: - onjuist beroep op causaliteit; - het maken van een verkeerde vergelijking; - de overhaaste generalisatie; - de cirkelredenering. - onjuist gebruik van een discussieregel: - de persoonlijke aanval; - het ontduiken van de bewijslast; - het vertekenen van een standpunt; - het bespelen van publiek; - het autoriteitsargument. - zelf opzetten en presenteren, schriftelijk en mondeling: Noordhoff Uitgevers bv,

12 o o de kandidaat kan materiaal verzamelen en ordenen voor het opzetten van een betoog; de kandidaat kan een betoog op adequate wijze structureren en presenteren: - met een duidelijk standpunt dat voorzien is van argumenten; - met voldoende objectieve argumenten; - voldoende consistent en controleerbaar; - met vermijding van drogredenen. Nieuw Nederlands en de eindtermen Nieuw Nederlands breidt deze eindtermen uit met het aanleren van strategische kennis en vaardigheid in het lezen van zakelijke teksten, dat wil zeggen dat leerlingen leren om bepaalde relevante vragen aan een tekst te stellen in een bepaalde, zinvolle volgorde. Leerlingen moeten tekstonafhankelijke vraagstellingen kunnen koppelen aan bepaalde manieren van lezen. Deze aanpak wil overigens niet zeggen dat er geen tekstspecifieke vragen gesteld worden. Op het CE tekstbegrip worden die vragen ook gesteld.. In de eindtermen wordt uitsluitend gesproken over beoordelend lezen op basis van argumentatieve vaardigheden, meestal na een fase van intensief lezen. Nieuw Nederlands besteedt ook ruime aandacht aan het leren beoordelen van teksten op hun bruikbaarheid in het kader van een bepaalde doelstelling na een fase van oriënterend of globaal lezen. (Zie hiervoor ook het domein documenteren.) Nieuw Nederlands biedt een Cursus Samenvatten en schematiseren aan die breder is dan een training voor het eindexamen geleid samenvatten. Samenvatten wordt gepresenteerd als een studievaardigheid bij uitstek, waarbij een leerling of student meer dan één manier van samenvatten tot zijn beschikking moet hebben. Aan de eindtermen van domein D: Argumenteren wordt in ruime mate aandacht besteed binnen de Cursus Argumenteren, alsmede bij de Cursus Schrijven, Overtuigende teksten (en in deel 56vwo bij de Cursus Spreken, de hoofdstukken Discussiëren en Debatteren) Per hoofdstuk Plaats in jaarplanning Aangezien Lezen geen voorkennis vereist, kan deze cursus goed als (één van de) eerste gedaan worden. Aangezien van de behandelde stof in meerdere andere cursussen terugkomt, moet deze cursus zeker in het eerste halve jaar van 4 vwo aan de orde komen. Aandachtspunten Het verdient aanbeveling om de Cursus Lezen bijna in zijn geheel door te werken. Binnen deze cursus geldt dat sommige grotere teksten binnen het blok met elkaar verband houden. De leerlingen moeten zaken uit die teksten met elkaar vergelijken. Dat werkt het beste wanneer zij de teksten goed in hun hoofd hebben. In hoofdstuk 1 worden de theorie en de toepassingsmogelijkheden van de diverse leesstrategieën besproken. Bij de opdrachten in de Cursus Lezen krijgen de leerlingen vervolgens telkens bepaalde leesstrategieën voorgeschreven. Zo oefenen zij die en realiseren zij zich wat elke strategie aan kennis over een tekst oplevert. Later moeten ze steeds meer zelfstandig bepalen welke strategie ze het best kunnen gebruiken. Vanaf hoofdstuk 2 volgt de teksttheorie: Hoofdstuk 2 behandelt de verschillende schrijfdoelen en tekstsoorten met een duidelijk accent op zakelijke teksten. In hoofdstuk 3 wordt de tekstopbouw in inleiding, middenstuk en slot geïntroduceerd en worden de mogelijke verbanden tussen alinea s besproken met de bijbehorende signaalwoorden. Ook wordt hier de opbouw van de alinea behandeld en wordt ingegaan op (de plaats van) kernzinnen. Noordhoff Uitgevers bv,

13 Hoofdstuk 4 gaat in op publiek. De theorie van de hoofdstukken 2, 3 en 4 is ook van belang voor de Cursus Schrijven. 3.1 Planning per hoofdstuk Cursus Lezen hoofdstuk 1 t/m 4 11 SLU 8 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 hfst. 1 Leesstrategieën par. 1 Leesdoel en aanpak opdracht 1 2 hfst. 2 Schrijfdoelen en tekstsoorten par.1 Schrijfdoelen opdracht 1 3 hfst. 2 Schrijfdoelen en tekstsoorten opdracht 2 afmaken par. 2 Tekstsoorten opdracht 2 4 hfst. 3 Tekstopbouw par.1 De indeling van een tekst opdracht 1 opdracht 2 5 hfst. 3 Tekstopbouw par. 2 Vaste tekststructuren start opdracht 3 6 hfst. 3 Tekstopbouw par. 3 De alinea opdracht 5 7 hfst. 3 Tekstopbouw par. 4 Tekstverbanden opdracht 6 en 7 8 hfst. 4 Publiek par. 1 Publiek en tekstelementen start opdracht 1 t/m 5 opdracht 3 afmaken opdracht 4 maken opdracht 8 opdracht 1 t/m 5 afmaken Het hoofdstuk kan afgesloten worden met een toets uit het docentenpakket. Noordhoff Uitgevers bv,

14 4.2 Cursus Schrijven 1 Algemene schrijftheorie 1 Schrijfdoelen en benaderingswijzen 2 Inleiding 3 Middenstuk 4 Slot 5 Publieksgerichtheid 6 De tekst uitschrijven + praktijk 2 Informerende teksten 1 Instructie + praktijk 2 Nieuwsbericht + praktijk 3 Opiniërende teksten 1 Recensie + praktijk 2 Verslag + praktijk 4 Overtuigende teksten 1 Ingezonden brief + praktijk 5 Activerende teksten 1 Pamflet + praktijk 2 Flyer + praktijk 3 Folder + praktijk 4 Reclame + praktijk Algemeen De Cursus Schrijven bestaat uit vijf hoofdstukken: Algemene schrijftheorie, Informerende teksten, Opiniërende teksten, Overtuigende teksten en Activerende teksten. Het eerste hoofdstuk, Algemene schrijftheorie, bevat alle stadia van het schrijfproces: het kiezen van een benadering, het schrijven van een aantrekkelijke inleiding, een bouwplan maken, een slot schrijven, rekening houden met het publiek, een eerste versie schrijven, commentaar vragen en verwerken in (een) volgende versie(s). De Cursus Schrijven bereidt de leerlingen voor op het schoolexamen schrijven. Verder is de vaardigheid die zij in deze cursus opdoen toepasbaar bij het maken van werkstukken, bijvoorbeeld een profielwerkstuk. Ook in het hbo zullen de leerlingen de in deze cursus aangeleerde vaardigheden nodig hebben. De ontwikkeling van iedere leerling kan zichtbaar gemaakt worden door de aanleg van een schrijfdossier. Of het schrijven van brieven deel uitmaakt van het schoolexamen, hangt van de keuze van de school/sectie af.. Bijna elke paragraaf wordt afgesloten met een totaalopdracht: Praktijk. Daarbij kunnen de leerlingen kiezen uit drie mogelijkheden om de desbetreffende tekstsoort te schrijven. Uitgangspunten In de Cursus Schrijven wordt uitgegaan van de volgende gedachten: - Leerlingen schrijven betere teksten wanneer zij kennis van zaken hebben gekregen over een onderwerp door middel van documentatie. Ook in latere schrijfsituaties zal documentatie altijd een rol spelen. - De schrijfproducten zijn logischer van opzet wanneer vooraf een bouwplan voor de tekst wordt gemaakt. - Goed schrijven is herschrijven: de minder goede kanten van een artikel kunnen worden Noordhoff Uitgevers bv,

15 verbeterd op grond van opmerkingen van anderen. - Teksten worden altijd geschreven voor een bepaalde lezersgroep. Van leerlingen mag verwacht worden dat zij kunnen schrijven voor een publiek van hun eigen niveau. Uitgaande van deze grondgedachten bieden we de leerlingen strategieën voor het genereren van informerende, opiniërende, betogende en activerende teksten, meestal op grond van verzamelde informatie. Daarbij wordt aandacht besteed aan alle stappen van het schrijfproces. Verder is de cursus geënt op de teksttheorie, zoals die in de Cursus Lezen wordt besproken. Didactiek Er is in tegenstelling tot de vorige edities voor gekozen de niet-tekstspecifieke theorie in één, algemeen hoofdstuk te behandelen. Bij alle daaropvolgende hoofdstukken wordt er (terug)verwezen naar dat eerste hoofdstuk. Daarin kunnen leerlingen alles vinden over benaderingswijzen, aantrekkelijke en goede inleidingen, de opbouw van het middenstuk, het maken van een bouwplan, een goed slot, rekening houden met het publiek, en het uitschrijven zelf. Er is eenheid in theorie en strategie bij tekstbegrip, samenvatten, schrijven en argumenteren. Leerlingen leren zoveel mogelijk door veel opdrachten te maken. Schrijfvaardigheid wordt voorgesteld als een bekwaamheid die ook buiten de lessen Nederlands van pas komt. Voor iedere praktijkopdracht moet de leerling een gehele schrijfronde maken: van onderwerpskeuze tot revisie van de uiteindelijke tekst. Elke slotopdracht leidt zo tot een eindproduct dat (samen met documentatie, eerdere versies en geleverd commentaar) in het schrijfdossier opgenomen kan worden. Een didactische vernieuwing sinds de invoering van de Tweede Fase is de aandacht voor het leveren van commentaar op schrijfproducten van medeleerlingen, die hun teksten op basis daarvan moeten reviseren. Bij dit onderdeel van het schrijfproces speelt de docent een belangrijke rol. Hij moet erop toezien dat steeds andere leerlingen elkaar becommentariëren. Verder zal hij de kwaliteit van het geleverde commentaar in het oog moeten houden. Alleen zo krijgt het herschrijven namelijk werkelijk een functie. (Her)schrijven is voor leerlingen eenvoudiger en aantrekkelijker, wanneer ze gebruik kunnen maken van een computer. Nieuw Nederlands schrijft nergens voor dat teksten met de computer gemaakt moeten worden, omdat de mogelijkheden daartoe per school nog steeds veel verschillen, maar de methode moedigt computergebruik wel aan Relatie met de eindtermen Uitwerking van de globale eindtermen voor het Schoolexamen door de SLO Hieronder staan de eindtermen met cursief de uitwerking van de SLO erbij. Domein C: Schrijfvaardigheid 5. De kandidaat kan ten behoeve van een gedocumenteerde uiteenzetting, beschouwing en betoog: o In een uiteenzetting heeft de schrijver primair als doel zijn publiek te informeren, nieuwe informatie en inzichten te bieden over een bepaald onderwerp. o In een beschouwing heeft de schrijver primair als doel het publiek aan het denken te zetten over verschillende kanten van een onderwerp, waarbij zijn mening meer naar voren komt dan in de uiteenzetting. o In een betoog heeft de schrijver primair als doel het publiek met behulp van argumenten te overtuigen van zijn standpunt. De formulering uiteenzetting, beschouwing en betoog geeft aan dat de docent zich niet kan beperken tot een van deze tekstsoorten, en de andere niet aan de orde laten komen. Dat een soortgelijke beperking bij mondelinge taalvaardigheid wel is toegestaan, komt voort uit het grote beslag dat onderwijs in mondelinge taalvaardigheid doet op de beschikbare lestijd. Noordhoff Uitgevers bv,

16 Het woord "gedocumenteerd" benadrukt nog eens extra dat bij alle te schrijven tekstsoorten relevante informatie verzameld en verwerkt moet worden. - relevante informatie verzamelen en verwerken; De leerlingen moeten leren relevante en betrouwbare informatie te selecteren uit diverse bronnen: schriftelijke (kranten, tijdschriften, weekbladen, boeken), mondelinge (interview) dan wel audiovisuele (internet, tv, radio). De geselecteerde inhouden moeten de leerlingen zo ordenen en verwerken dat ze bruikbaar zijn voor hun doel en publiek. - deze informatie adequaat presenteren met het oog op doel, publiek, tekstsoort en conventies voor geschreven taal; o Doel: de verschillende doelen die een schrijver heeft bij een uiteenzetting, o beschouwing of betoog zijn hierboven al aangegeven. Publiek: de geschreven teksten moeten uitdrukkelijk niet alleen de docent als publiek hebben, zoals dat bij het vroegere opstel het geval was. Op die manier leren leerlingen niet om zich in te leven in verschillende publieksgroepen, en op basis daarvan publiekgericht te schrijven. Een eerste mogelijk publiek om te kiezen zijn de medeleerlingen: klasgenoten, leerlingen van andere klassen, lezers van de schoolkrant. Een tweede mogelijkheid is een buitenschools publiek dat de leerlingen niet al te vreemd is: ouders, oud-leerlingen, bewoners van de wijk, lezers van een door de leerlingen ook gelezen tijdschrift of krant. Een derde mogelijkheid: publieke instanties, diensten en instellingen, zoals gemeenten, Amnesty International, politieke partijen. o o o Tekstsoort: Het gaat om de tekstsoorten uiteenzetting, beschouwing en betoog. Maar de leerlingen moeten de presentatie van hun informatie ook afstemmen op de concrete tekstvorm die de uitwerking is van de tekstsoort. Bijvoorbeeld het verslag (van een onderzoekje) als vorm van uiteenzetting, het essay als vorm van beschouwing, en het ingezonden stuk als vorm van betoog. Conventies van geschreven taal: Het gaat hier tenminste om: - een structuur die passend is bij de gekozen tekstsoort en tekstvorm; - correcte verwijzing naar bronnen; - adequate typografische verzorging; - correcte spelling, interpunctie en zinsbouw. Adequaat presenteren: Bij alle teksten die ze schrijven moeten de leerlingen hun verzamelde en geordende informatie zo presenteren dat deze aansluit bij het doel van de tekst, dat ze aantrekkelijk en begrijpelijk is voor het gekozen publiek, en dat ze past bij de tekstsoort en tekstvorm. - concepten van de tekst reviseren op basis van geleverd commentaar. De leerling moet in staat zijn om commentaar dat geleverd wordt op zijn tekst, te gebruiken om die tekst te verbeteren. Dit commentaar moet bij voorkeur niet alleen door de docent worden gegeven, maar ook door de medeleerlingen. Leerlingen leren dan om hun eigen en elkaars teksten te evalueren, en ze leren de criteria kennen en hanteren waaraan teksten moeten voldoen. Deze criteria moet de docent hen aanreiken of samen met hen opstellen. Nieuw Nederlands en de eindtermen - In Nieuw Nederlands is ervoor gekozen om de drie belangrijkste tekstsoorten in deel 5/6vwo aan de orde te stellen. - In het hoofdstuk Informerende teksten worden nu de instructie en het nieuwsbericht behandeld. - In het hoofdstuk Opiniërende teksten komen de recensie en het verslag aan de orde. - In het hoofdstuk Overtuigende teksten is er aandacht voor een specifieke vorm van het betoog: de ingezonden brief. - In het hoofdstuk Activerende teksten wordt er aandacht besteed aan een viertal verschillende vormen van teksten die mensen niet alleen moeten overtuigen, maar ook nog tot handelen moeten aanzetten. Deze hoofdstukken worden afgesloten met een Praktijkopdracht, waarvan de uitvoering naar believen in het schrijfdossier opgenomen kan worden. Het schrijfdossier De SLO verwacht dat de scholen in de Vernieuwde Tweede Fase het schrijfdossier in stand houden, hoewel dat niet langer verplicht is. Noordhoff Uitgevers bv,

17 In dat schrijfdossier zitten alle uitgevoerde schrijfopdrachten, dat wil zeggen - de opdracht - de documentatiemap - (het bouwplan) - de ingevulde commentaarformulieren - de definitieve netversie. Nieuw Nederlands biedt veel verschillende teksten aan om in het schrijfdossier op te nemen. Wij vinden dat in ieder geval de uiteenzetting, de beschouwing en het betoog minstens één maal geoefend moeten worden voordat het schrijfexamen plaatsvindt Per hoofdstuk Plaats in jaarplanning Wij raden aan de eerste vier hoofdstukken van Lezen te doen alvorens aan hoofdstuk 1 Algemene Schrijftheorie te beginnen. De kennis van hoofdstuk 1 is van belang voor de hoofdstukken 2 t/m 5. De hoofdstukken 2 t/m 5 kunnen in een willekeurige volgorde gedaan worden. Er kunnen paragrafen van de hoofdstukken 2 t/m 5 overgeslagen worden, zonder dat dit consequenties heeft voor het maken van de andere hoofdstukken. Aandachtspunten Het organiseren van het schrijfonderwijs kan op veel manieren: u kunt de leerling betrekkelijk zelfstandig aan de cursus laten werken en tussentijds nauwelijks controleren, maar het is ook mogelijk heel veel werk in contacturen te laten uitvoeren. Wij adviseren (in elk geval in het begin) op de volgende punten toezicht te houden: Documentatie nodigt uit tot overschrijven; door de documentatie bij een aantal opdrachten beperkt te houden, kunt u behalve tijd sparen ook controleren in welke mate de leerlingen de (aangeleverde of verzamelde) teksten te veel gekopieerd hebben. Wanneer u leerlingen in groepen aan dezelfde opdracht laat werken met identieke documentatie, heeft u voldoende vergelijkingsmogelijkheden. In de opdrachten wordt de leerlingen telkens gezegd dat ze commentaar moeten vragen van een klasgenoot. Wanneer leerlingen in groepen werken, kan het voordelen bieden van meer dan één leerling commentaar te krijgen. Zeker in het begin zijn de leerlingen nog te weinig kritisch. Een schrijver heeft dan meer aan het weliswaar enigszins oppervlakkige commentaar, als hij reacties van diverse leerlingen op zijn tekst met elkaar kan vergelijken. Op die manier kunt u bij gelegenheid ook nagaan welke leerlingen het becommentariëren beter in de vingers hebben dan andere (of serieuzer nemen dan andere). U kunt zelfs het nakijken laten meewegen in het (voortgangs)cijfer. Het is van belang dat u ervoor zorgt dat leerlingen steeds van andere medeleerlingen commentaar krijgen. Het verdient aanbeveling dat u de leerlingen vooraf wijst op de noodzaak van een goede planning. Spreek een duidelijke inleverdatum voor de slotopdracht af en laat de leerlingen steeds voordat ze aan een cursus beginnen een planning maken. Geef bij ieder blok van tevoren duidelijk aan wat de leerlingen moeten inleveren als ze bezig zijn met de uitvoering van een slotopdracht. Hoofdstuk 1 Algemene Schrijftheorie Het doorlopen van dit hoofdstuk en het maken van alle opdrachten, vinden wij van groot belang voor de hele Cursus Schrijven. Een goed bouwplan is het resultaat van een denkproces. De leerling heeft nagedacht over zijn onderwerp en weet nu precies wat hij aan zijn lezers wil gaan meedelen en hoe hij dat gaat doen (in welke volgorde). Het bouwplan moet daarom voldoende uitgewerkt zijn. Het is de basis voor een goede, logisch opgezette tekst. Veel leerlingen hebben de (tijdbesparende?) neiging wel de deelonderwerpen (of de alinea-inhoud) te noteren, maar ze werken de inhoud van de teksteenheden onvoldoende uit in trefwoorden en kleine zinnetjes. Ze weten dus nog niet precies wat ze in elk Noordhoff Uitgevers bv,

18 deelonderwerp gaan vertellen. Dat heeft tot gevolg dat ze tijdens het uiteindelijke schrijven nog inhoudselementen toevoegen of weglaten. Juist daardoor maken veel teksten een onsamenhangende indruk. In dit hoofdstuk moeten ze leren hun bouwplan voldoende gedetailleerd in te vullen. Uiteraard moet u erop toezien dat ze ook in de volgende schrijfrondes steeds hun bouwplan voldoende gedetailleerd invullen. Er zijn ook leerlingen die moeilijk kunnen werken vanuit een bouwplan. Zij gaan liever associatief te werk: eerst schrijven ze tekstgedeelten rondom zaken die hen over het onderwerp te binnen schieten, vervolgens passen ze die fragmenten in elkaar tot er een logisch geheel ontstaat. In de praktijk passen veel ervaren auteurs een mengvorm toe: ze hebben fragmenten en passen die ergens tijdens de voorbereiding in een bouwplan in. U kunt de leerlingen wijzen op deze aanpak. Gevaar ervan is dat de logica van het schrijfproduct in gevaar komt: is de tekst nog wel helder gestructureerd, is de redenering van de auteur nog wel te volgen? De Praktijkopdracht bij dit hoofdstuk is de enige van deze cursus waarbij de leerlingen geen tekst produceren. Hoofdstuk 2 Informerende teksten Voor het behandelen van (paragrafen van) dit hoofdstuk moet hoofdstuk 1 Algemene schrijftheorie behandeld zijn. Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren instructie en nieuwsbericht. Hoofdstuk 3 Opiniërende teksten Voor het behandelen van (paragrafen van) dit hoofdstuk moet hoofdstuk 1 Algemene schrijftheorie behandeld zijn. Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren Recensie en Verslag. Hoofdstuk 4 Overtuigende teksten Voor het behandelen van dit hoofdstuk moet hoofdstuk 1 Algemene schrijftheorie en de Cursus Argumenteren behandeld zijn. Zorg bij de Praktijkopdracht voor voldoende kopieën van het Commentaarformulier Ingezonden brief. Hoofdstuk 5 Activerende teksten Voor het behandelen van (paragrafen van) dit hoofdstuk moet hoofdstuk 1 Algemene schrijftheorie behandeld zijn. Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren. U kunt voor de Praktijkopdrachten de leerlingen in groepen laten werken aan dezelfde opdracht. Dat spaart tijd bij het documenteren. Ook kan het voordelen hebben dat een leerling op één schrijfproduct van diverse medeleerlingen (misschien nog te oppervlakkig) commentaar krijgt, zeker nu de commentatoren nog niet zo geoefend zijn. 3.5 Planning per hoofdstuk Cursus Schrijven hoofdstuk 1 Algemene schrijftheorie 10 SLU 6 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Schrijfdoelen en benaderingswijzen opdracht 1 Noordhoff Uitgevers bv,

19 2 par. 2 Inleiding opdracht 3 start opdracht 4 3 par. 3 Middenstuk start opdracht 5 4 par. 4 Slot opdracht 6 t/m 8 start opdracht 9 5 par. 5 Publieksgerichtheid opdracht 10 start opdracht 11 6 par. 6 De tekst uitschrijven opdracht 12 Praktijkopdracht (tekst nakijken) opdracht 2 opdracht 4 afmaken opdracht 5 afmaken opdracht 9 afmaken opdracht 11 afmaken opdracht 12 afmaken Voor de Praktijkopdracht zijn voldoende kopieën van de tekst Verbod tegen roken in het openbaar en van het Commentaarformulier schrijven nodig. (zie Benodigdheden in de map Schrijven.) Cursus Schrijven hoofdstuk 2 Informerende teksten 6 SLU 4 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Instructie opdracht 1 t/m 4 afmaken start opdracht 1 t/m 4 2 praktijkopdracht Instructie praktijkopdracht Instructie afronden 3 par. 2 Nieuwsbericht opdracht 5 t/m 7 4 praktijkopdracht Nieuwsbericht praktijkopdracht Nieuwsbericht afronden Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren instructie en nieuwsbericht. (zie Benodigdheden in de map Schrijven.) Cursus Schrijven hoofdstuk 3 Opiniërende teksten 6 SLU 4 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Recensie opdracht 2 t/m 4 opdracht 1 2 praktijkopdracht Recensie praktijkopdracht Recensie afronden 3 par. 2 Verslag opdracht 6 opdracht 5 en 7 4 praktijkopdracht Verslag praktijkopdracht Verslag afronden Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren Noordhoff Uitgevers bv,

20 recensie en verslag. (zie Benodigdheden in de map Schrijven.) Cursus Schrijven hoofdstuk 4 Overtuigende teksten 5 SLU 3 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Ingezonden brief opdracht 2 start opdracht 1 2 opdracht 1 afmaken praktijkopdracht Ingezonden brief 3 praktijkopdracht Ingezonden brief praktijkopdracht Ingezonden brief afronden Zorg bij de Praktijkopdracht voor voldoende kopieën van het Commentaarformulier Ingezonden brief. (zie Benodigdheden in de map Schrijven.) Cursus Schrijven hoofdstuk 5 Activerende teksten 6 SLU 4 lessen les in de klas zelfstandig werken/huiswerk 1 par. 1 Pamflet (opdracht 2) opdracht 1 praktijkopdracht Pamflet start praktijkopdracht Pamflet 2 par. 2 Flyer opdracht 3 start praktijkopdracht Flyer 3 par. 3 Folder opdracht 5 start praktijkopdracht Folder 4 par. 4 Reclame opdracht 7 praktijkopdracht Reclame (opdracht 4) praktijkopdracht Flyer afronden (opdracht 6) praktijkopdracht Folder afronden (opdracht 8) praktijkopdracht Reclame afronden Zorg bij de Praktijkopdrachten voor voldoende kopieën van de commentaarformulieren. (zie Benodigdheden in de map Schrijven.) Extra materiaal Zie in de map van deze cursus de map Benodigdheden. Daar vindt u alle formulieren en teksten. Noordhoff Uitgevers bv,

21 4.3 Cursus Spreken Algemeen 1 Presenteren 1 Onderwerp en publiek 2 Spreekdoel en hoofdgedachte 3 Opbouw en hulpmiddelen 4 Feedback 5 Presentatie + praktijk In de Cursus Spreken komt in deel 4vwo alleen het presenteren aan de orde. Dit deel van de Cursus Spreken kan gebruikt worden om de leerlingen een (schoolexamen)cijfer voor spreekvaardigheid te geven. In deel 5/6vwo komen de onderdelen discussiëren, debatteren en gesprekken aan bod. Uitgangspunten Starten met Presenteren is logisch, omdat de presentatie, de voordracht, aan de basis ligt van de spreekvaardigheden: wie een goed betoog kan houden, komt in discussie en debat doorgaans ook heel aardig uit de verf. Bovendien is het de meest bekende vorm van spreekonderwijs. Daarnaast is de organisatie van de presentatie de minst bewerkelijke van de drie, maar tegelijkertijd wel de meest tijdrovende. Didactiek Het hoofdstuk is opgezet volgens het patroon: inleidende opdrachten en praktische deelopdrachten die uiteindelijk toewerken naar de praktijkopdracht, die als examenopdracht gebruikt kan worden. Zoals in de beschrijving van de eindexamens in de Tweede Fase gesuggereerd wordt, is een combinatie van verschillende toetsvormen mogelijk. Denk aan: een presentatie met discussie na, een presentatie met een debat, een debat met daarna een discussie met het publiek, enzovoort. De keus die u of uw sectie maakt, hangt dus af van de eisen die men stelt aan een spreekopdracht. Wat wil men de leerling bijbrengen? Wat is belangrijk in het programma van het vak? Welke afspraken met andere vakken zijn er gemaakt? Daarnaast is belangrijk wat er in de basisvorming aan spreekonderwijs is gedaan. Als de leerlingen daar al goed geleerd is hoe ze een betoogje moeten voorbereiden en houden, dan kan men in de tweede fase daar op voortborduren. Spreken en luisteren zijn behalve taalvaardigheden ook sociale vaardigheden. Dat wil zeggen, dat de leerling afhankelijk is van zijn medeleerlingen bij de ontwikkeling van zijn spreekvaardigheid. Er zal veel in groepjes gewerkt worden. Als u alle onderdelen klassikaal wilt aanpakken, kost de cursus te veel tijd en is het rendement lager dan wanneer leerlingen er in groepjes mee aan de slag gaan. Dat suggereert een andere lesorde. Als iedereen duidelijk is wat van wie op welke termijn wordt verwacht, kunnen die lessen het karakter krijgen van een werkplaats. Naast deze werkplaatslessen is natuurlijk ook tijd voor instructie nodig en ten slotte zijn er de uitvoeringslessen. Planning is het belangrijkst: voor u aan de Cursus Spreken begint, dienen er keuzes gemaakt te worden en op basis hiervan (en van het aantal uren dat ter beschikking staat) verdient het aanbeveling een goede planning te maken. De leerlingen en u weten dan waar ze aan toe zijn. Daarmee voorkomt u veel (onnodige) chaos. Op deze wijze legt u de grenzen vast waarbinnen de leerling zelfstandig kan opereren. De beoordeling van spreekopdrachten is bijna per definitie globaal. Analytisch beoordelen is vrijwel onmogelijk, tenzij iedere prestatie op video wordt opgenomen en nauwkeurig bekeken wordt. Aangezien een spreekopdracht voor de meeste leerlingen al spannend genoeg is zonder opnameapparatuur lijkt dit laatste niet wenselijk. De uiteindelijke beoordeling bestaat uit twee delen: feedback Noordhoff Uitgevers bv,