10 voor de leraar. 101 uitspraken over kennisbases, kennistoetsen en onderwijskwaliteit

Transcriptie

1 voor de leraar 0X 1 uitspraken over kennisbases, kennistoetsen en onderwijskwaliteit

2 Juf worden Veel weten is leuk. Als ik straks allemaal goede cijfers heb, wil ik wel wat anders worden dan juf. Bij slechte cijfers is juf ook wel goed. 1 Jules-Marie van Ruitenbeek (bijna jaar)

3 voor de leraar 3 Een tien voor de leraar. Zorg voor goede leraren. Het proces heeft vaart. Het is een ontdekkingstocht. De ambitie is duidelijk. Docenten Dat is de opdracht van de Bijna veertig kennisbases zijn Eentje die nooit ophoudt. Want moeten uitblinken in hun vak. politiek, de samenleving, de compleet. De eerste landelijke de samenleving, het onderwijs De beste leerlingen kiezen voor komende generaties. Leraren kennistoetsen zijn in 2013 opera- en kennis zijn voortdurend in be- het beroep. En de kwaliteit van die hun vak en hun vakkennis tioneel. Tien stuks. Vele duizen- weging. Kennisbases en toetsen het onderwijs is boven alle twijfel beheersen zijn onmisbaar. Voor den vragen weerspiegelen de daarmee ook. Deze levend en verheven. welvaart, welzijn, welbevinden. inhoud van de kennisbases. De actueel houden is een blijvende Voor de kenniseconomie en de verbinding met curricula neemt opgave. Ze zijn onmisbaar bij het Kennis is een belangrijke pijler. ontwikkeling van burgers. De op- gaandeweg toe. opleiden van goede docenten. De opleidingen hebben de dracht is dan ook begrijpelijk en verantwoordelijkheid genomen duidelijk. Twijfel over de kwaliteit Het proces van ontwikkelen, Maar er is méér. Dat weten om deze te garanderen: in kaart mag er niet zijn. valideren en onderhouden de opleiders, de docenten, de brengen, toepasbaar maken, van kennis is doordacht en studenten, de leerlingen. Dat toetsen, levend houden. Dat De barsten in het beeld van de transparant. Opleidingen en klinkt ook door in de honderd gebeurt over de volle breedte: leraar behoren naar de geschie- docenten zijn erbij betrokken. Zij verzamelde kanttekeningen bij Pabo, tweedegraads, vak- denisboeken verwezen te wor- zijn er eigenaar van. Het is hun dit project. Betrokken, kritisch, in- masters. De samenwerkende den. Druk van de buitenwereld verantwoordelijkheid, hun vak, spirerend, waarschuwend. Maar hogescholen hebben de regie en een groeiend kwaliteitsbesef hun kennis. steeds staat het doel helder op en organisatie in handen gelegd binnen de docentenopleidingen het netvlies: een tien voor de van hun HBO-raad. versterken elkaar: het idee van leraar. kennisbases en kennistoetsen krijgt vaste voet aan de grond.

4 4 Kete Kervezee Ca s Allers Karl Dit ittr tr ich Jean an-p ierr e de Bont Cees van der Vleuten TOETSEN IS DAGELIJKSE KOST DAAR MAG JE NIET ALLERGISCH VOOR ZIJN 1 Je moet kinderen boeien en binden. En ze meenemen in de leerstof. Hen allemaal! Daarvoor zijn nodig: een tiptop kennisbasis, een rijk gevulde gereedschapskist aan pedagogischdidactische vaardigheden en voortdurend scherp zijn op wat er in een groep en met elk kind gebeurt. 2 Resultaten tellen. Ze leveren de brandstof voor verbetering. Dus resultaten zichtbaar maken, analyseren en vergelijken. Elke docent, elk team, elke school moet dat durven en daartoe bereid zijn. Naar leerlingen staat zo n aanpak immers ook centraal.

5 Pim Breebaart Kay van Kemenade Monique Volman Annet Kil-Albersen Marcel Wintels voor de leraar Kete Kervezee is voorzitter van de PO-raad. Deze houdt zich onder meer bezig met het werkgeverschap en onderwijsbeleid van de 7500 scholen in het primair onderwijs. Kete Kervezee kent het onderwijs vanuit meerdere invalshoeken: docent, faculteitsdirecteur, inspecteur-generaal van het onderwijs. 3 Fouten maken is niet erg. Erin berusten wel. Je mag iets niet weten of niet goed doen, maar daarna moet je het wel verbeteren. Dat geldt voor kinderen, docenten, opleidingen voor alles en iedereen eigenlijk. In ons onderwijs moeten we er zo naar kijken en dat mogelijk maken. 4 Toetsen is iets vanzelfsprekends. Docenten zijn er elke dag mee bezig. Een goede meetlat verzinnen, cijfers geven, vergelijken. Dan past het docenten, schoolleiders en schoolbestuurders niet om er zelf een allergie voor te hebben. Landelijke toetsen staan niet haaks op de autonomie van professionals. 5 Kennis moet je onderhouden. Vaardigheden eveneens. Het proces van een leven lang leren zou vanzelfsprekend moeten zijn. Zeker in het onderwijs. Je kunt met droge ogen geen product verkopen dat je zelf niet wil kopen. 6 Leren is leuk. Het geeft voldoening om beter te presteren dan een vorige keer. Dat moet je ook als docent zelf voelen. Als je dat vuur bij kinderen kunt aansteken, heb je kans dat het een leven lang brandt. 7 Ik ben optimistisch. Met de taal- en rekentrajecten zijn tot de verbeelding sprekende resultaten bereikt. Winst voor de leerlingen. Maar ook energie en beroepstrots voor de docent. Het werkt! Dus ga je het voor andere vakken ook gebruiken. Het is een vliegwiel van ongekende klasse. 8 Niet iedereen is een rekenwonder. Ook niet op de Pabo. Geen punt. Het gaat om jonge mensen. Die kunnen vrijwel alles leren. Ook rekenles geven. Sterker: zij zouden wel eens een voordeel kunnen hebben. Want zij hebben zelf moeten knokken om het onder de knie te krijgen. Zij weten wat nodig is. 9 Alles moet kloppen. Het is net als met het bouwen van een muurtje, een huis. Elke steen moet goed op de andere liggen en de verbindingen moeten deugen. Onderwijs is ook zo ambachtelijk, zo professioneel. Om bij dat beeld te blijven: kennis is als cement. De professionals zijn aan zet. Kennisbases en toetsen ontwikkel je niet om de regering een plezier te doen. Of omdat de politiek dat oplegt. Ik zou het zuur vinden als dat beeld ontstaat. We doen het voor onszelf. Om ons vak beter te maken. 5

6 6 Kete Kervezee Cas Allers Karl Dittrich Jean -Pie ierr e de Bon ont Cees es van der Vle uten 1 Mijn lerares is echt de beste. Ze houdt goed orde, zonder streng te zijn, en legt alles duidelijk uit. Bovendien maakt ze grappige opmerkingen. Laatst wilde ze af van lastig gedrag van een jongen. Ze zei: nu ophouden, anders zet ik je in de prullenbak. Door die juf doe ik extra mijn best op school. 1 Toetsen moet. Net als schriftelijke overhoringen. Dan weet je in ieder geval waar je staat. En kun je meer tijd besteden aan vakken waarvoor je slechte cijfers haalt. Dan denk ik: ik ga van die drie een acht maken. Gelukkig is dat nog niet voorgekomen, maar stel dat het gebeurt. Dan krijg ik extra hulp van de docent. TOETSEN ZIJN GOED DAN WEET JE WAT JE WEET

7 Pim Breebaart Kay van Kemenade Monique Volman Annet Kil-Albersen Marcel Wintels 7 3 De middelbare school is echt anders. En dus heb je ook andere leraren nodig. Ik werk bijvoorbeeld nu veel meer alleen dan op de basisschool. En dus is het fijn als de leraar je goed kan begeleiden. Bij je huiswerk bijvoorbeeld. Dat had ik vroeger niet, maar nu wel. Soms minder leuk, maar het hoort erbij. 4 Domme docenten bestaan niet. Tenminste, ik ben ze nog niet tegen gekomen. Ook niet op de basisschool. Ze weten ook wel genoeg. Alleen lukt het sommigen niet om orde te houden. Maar dat is niet dom; eerder lastig. Voor henzelf en soms ook voor ons. voor de leraar 5 School is belangrijk. Je kunt wel de hele tijd met meisjes in de weer zijn, maar dan schiet je huiswerk bijvoorbeeld erbij in. Daarom is het nu uit met vriendin nummer zes. Ik werk liever aan mijn toekomst. Ik moet goede cijfers halen, want anders kan ik geen piloot worden. 6 Toetsen is goed. Dan weet je precies of je genoeg van een vak afweet. De leraren weten dan ook wat zij moeten doen. Zoals mindere leerlingen meer aandacht geven. Dan hebben deze ook de kans om een goed cijfer te halen. Cas Allers (12) is een brugpieper. Toetsen vindt hij normaal en nuttig. Docenten weten volgens hem genoeg. Niet alles, maar het zijn ook maar mensen. Dom zijn ze zeker niet. 7 Veilig vind ik belangrijk. Ik wil me overal graag thuis en op mijn gemak voelen. Ook op school. Dat is goed voor het leren. Dus niet alleen docenten die veel weten en goed lesgeven, maar ook leuke kinderen in de klas. Aan pestkoppen heb ik een hekel. 8 Oude meesters zijn belangrijk. Zoals mijn leraar in de laatste klas van de basisschool. Die wist veel van rekenen en taal. Maar ook van andere dingen. Bijvoorbeeld wat me te wachten stond op de middelbare school. Ik ging dus goed voorbereid naar het Oosterlicht College. En dan is het een stuk minder eng. 9 Een goede docent legt duidelijk uit. Die geeft niet alleen de oplossing of het antwoord op een vraag. Maar vertelt ook waarom het zo is. Dat doet mijn juf ook. Bijvoorbeeld hoe taal is ontstaan. Of welke talen hier vroeger werden gesproken. Dat is goed uitleggen. Leraren kun je niet in een vakje stoppen. Waar lijken ze op? Op welk beest bijvoorbeeld? Tsja, dat is een hele moeilijke vraag. Niet op een haai of giraffe. Hm, echt lastig. Ook niet op een vos. Want die zijn sluw en dat klinkt een beetje gemeen. Nee, dan maar een wolf. Die zijn slim.

8 8 Kete Ker veze zee Cas Alle lers Karl Dittrich Jean-Pierre de Bont Cees van der Vleuten TOETSEN MOETEN UITDAGEN 1 Duidelijkheid troef. Docenten en opleidingen zijn zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun afgestudeerden. Dat is zo, dat blijft zo, dat hoort zo. Maar ze kunnen hun voordeel doen met landelijk vergelijkbare resultaten. Kennisbanken en toetsen helpen hen tevens om de twijfel bij politiek en publiek uit te bannen. STUDENTEN WILLEN ER HUN TANDEN IN ZETTEN 2 De opwinding is tijdelijk. Nu doen verhalen over gebrekkige kennis de ronde. Over tien jaar klinkt het geluid dat afgestudeerden veel weten maar er niks mee kunnen. Dat is de pendule van het onderwijs. Die wisselende aandacht is niet erg, als de lijn maar omhoog blijft gaan.

9 Pim Breebaart Kay van Kemenade Monique Volman Annet Kil-Albersen Ma rcel Wintels 9 3 De reacties zijn dubbel. Een deel van de docenten spreekt van bemoeizucht en pottenkijkerij. Een ander deel vindt dat ze hun vak terugkrijgen: het overdragen van kennis. Zelf vind ik het prima dat er wat minder nadruk komt op de rol van de docent als coach. Het foutloos leren rekenen en schrijven was daardoor wat verwaarloosd. 4 D- of t-fouten ergeren me. Ik dacht dat geen docent zoiets kon laten gebeuren zonder het rode pennetje tevoorschijn te halen. Niet dus. Misschien ben ik van de ouderwetse school, maar ik vind: zonder goede taal en rekenen zakt het onderwijs door z n hoeven. 5 Niks studeerbaarheid. Dat is een vakbondsachtige term, uitgevonden als bescherming tegen overenthousiaste docenten die met karrenvrachten boeken en artikelen kwamen aansjouwen. Achterhaald! De huidige studenten willen een diploma met waarde. Dat krijg je niet cadeau. 6 Zesjesjagers zijn van alle tijden. Maar ze vormen geen meerderheid. Studenten willen uitgedaagd worden. Het zijn partners in streven naar kwaliteit. Ik hoor ook geen gemopper over kennistoetsen. Het is een garantie. Een zekere vorm van gelijkheid bovendien. voor de leraar 7 Toetsen zijn een podium. Ze moeten studenten de kans bieden om te laten zien wat ze zich eigen gemaakt hebben. Dus geen laffe en voorspelbare vragen. Ze moeten er hun tanden in kunnen zetten. Slagen moet een werkelijke beloning zijn. 8 Feedback moet. Bij het samenstellen van toetsvragen en procedures geven veel deskundigen hun mening. Maar achteraf zou je ook studenten kunnen raadplegen: past het bij de leerstof, welke vragen deugen niet, wat mis je? Een soort gebruikersforum. 9 voor de leraar. Dat dekt de lading. Willen uitblinken is het enige aanknopingspunt voor beter onderwijs. Het moeten niet de zwakste broeders zijn die leraar willen worden. Het is een prachtig vak. Niet eentje waar je piketpaaltjes omheen zet, maar waar je als team het beste van maakt. Tijden veranderen. De leraar is van z n voetstuk gestoten. Onderwijs is gewoon geworden. Voor iedereen. Gelukkig maar. Iedereen denkt er ook verstand van te hebben. Dat is minder gelukkig, minder waar ook. Niet iedereen kan leraar worden. Karl Dittrich is voorzitter van de NVAO, de -Vlaamse Accreditatieorganisatie. Deze organisatie waarborgt de kwaliteit van het hoger onderwijs. Zo hebben alle opleidingen haar groene licht nodig. Karl Dittrich werkte zeventien jaar bij Maastricht University, waarvan acht jaar als collegevoorzitter.

10 Kete Kervezee Cas Alle lers Karl Dit ittr tric ich Jean-Pierre de Bont Ceeses van der Vleut uten 1 Je moet de stof beheersen. Als docent kun je niet elke keer in het lesboek opzoeken wat je moet vertellen of toelichten. Anders val je door de mand. Het oogt onzeker en ook nog eens onprofessioneel. Een klas heeft dat feilloos in de gaten. En dan STUDENTEN NEMEN JE DE MAAT begint het zuigen en zagen. 2 Ken je kracht. Als een klas je onderuit wil halen, lukt dat. Tegen vijfentwintig kwaadwillende pubers is geen kruid gewassen. Openheid helpt. Humor trouwens ook. Maak in elk geval bespreekbaar wat hen dwars zit. En laat zien dat je er voor hen bent, dat ze wat van je kunnen opsteken. Je moet beter zijn dan het boek. TOETSENBANK RIJK GEVULD EN LEVEND HOUDEN

11 Pim Breebaart 3 Leerlingen waarderen kennis. Ze zien of je voortdurend op de toppen van je kunnen aan het kletsen bent. Of dat je nog wat in reserve hebt, wat nu niet nuttig is of wat ze nog niet aankunnen. Het helpt als je spontaan een serie voorbeelden kunt aanreiken. Of als je verschillende aanvliegroutes voor een probleem uit je mouw schudt. 4 Eindtoetsen hebben een keerzijde. Verschraling ligt op de loer. De kans bestaat dat de opleiding alle inspanning richt op wat in die paar uur aan opgaven voorbij kan komen. Maar eigenlijk wil je de studenten veel meer leren. Kijk naar het middelbaar onderwijs. Alleen het eindexamen laat de teller tikken. Kay van Kemenade Monique Volman Annet Kil-Albersen Marcel Wintels 11 Jean-Pierre de Bont is natuurkundeleraar. Al een jaar of twintig. Thans geeft hij les op een middelbare school en een lerarenopleiding. Geen jeugddroom, maar inmiddels wel een passie. In 2008 brengt dat hem de titel Leraar van het Jaar. Hij kan er relativerend om grinniken. 5 Resultaten tellen. De scores moeten omhoog, het maakt niet uit hoe. Er zijn rijschoolhouders die alleen maar examenroutes rijden. Hier linksaf, daar op dat paaltje letten. Andere leren iemand echt rijden. Bij landelijke toetsen zal het de kunst worden om inhoudsvolle, verrassende en voldoende vragen gereed te hebben staan. 6 Er is draagvlak nodig. Het kan niet zo zijn dat een handjevol toetsenmakers beslist wat de aanstaande docent moet weten. En ook niet hoe je dat meet. Alleen het uitnodigen en uitdagen van lerarenopleiders om hun beste vragen op te hoesten garandeert de noodzakelijke binding met de praktijk. voor de leraar 7 Een goede toets is niet makkelijk. Het moet de juiste mix zijn van kennis en inzicht. Gemiddeld levert hij een voldoende op, maar er moeten ook achten, negens en vieren uit de bus komen. Docenten en studenten moeten het gevoel hebben dat de hele stof aan bod komt. 8 Een kennisbasis leeft. Sterker: het onderwijs moet die levend houden. Zo n document maak je niet voor de eeuwigheid, zelfs niet voor tien jaar. Dat betekent ook dat je de toetsen mee moet laten groeien en veranderen. Net als de curricula. Alle hens aan dek, lijkt me. 9 Meten is weten. Het is belangrijk om te kijken naar het effect van de veranderingen. Vinden scholen dat ze betere docenten krijgen? Blijven deze overeind? Groeien ze in hun rol? Wat vinden afgestudeerden zelf? Hebben ze voldoende bagage gekregen? Wanneer stonden ze met de mond vol tanden? Ik sta niet elke dag te juichen. De klas zou trouwens niet goed worden van alleen maar jubelende docenten. Maar ik laat wel merken dat ik kennis mooi vind, ook bij de tachtigste keer uitleggen. En als het misgaat, zien meteen dertig mensen het. Kortom, een mooi en kwetsbaar beroep.

12 12 Kete Kervezee Cas Allers Karl Dittrich Jean-Pierre de Bon t Cees van der Vleuten Cees van der Vleuten is onderwijsspecialist en hoogleraar aan Maastricht University. Hij is er wetenschappelijk directeur van de School voor Educatie in de Gezondheids- 1 Docenten hebben het voortouw. Ze moeten het ontwikkelen en garanderen van kennisvaardigheden niet over de schutting gooien. Als zij zich hiervoor verantwoordelijk tonen, krijgen kennisbases en kennistoetsen het gewicht dat deze 3 Waak voor neptegenstellingen. Kennis is niet de vijand van andere competenties. In mijn onderwijsveld kan ik aantonen dat er juist versterking plaatsvindt. Er is bijvoorbeeld extra kennis nodig om vaardigheden tot bloei te laten komen. LANDELIJK TOETSEN IS PRIMA zorg en vakgroepvoorzitter verdienen. Ze zijn een spiegel Onderwijsontwikkeling en van hun gemeenschappelijke 4 Research. Hij stond aan de wieg van de landelijke toetspraktijk van opleidingen Geneeskunde. voor de leraar heeft in Cees van der Vleuten een betrokken en kritisch begeleider. kennis. 2 Betrokkenheid is de sleutel. Kennis van de docent is onmisbaar. Net als de inzet van de opleidingen. Die tonen zich verantwoordelijk, leren er zelf veel van en leggen tegelijkertijd verantwoording af aan de buitenwereld. Kijk maar: onze docenten zijn aan de maat. Beter laat dan nooit. Landelijk toetsen is een goed idee, maar het is moeilijk. Het vraagt samenwerking, coördinatie, centrale planning, faciliteiten en bovenal deskundigheid. Betrokkenen op alle niveaus moeten die inbrengen. Daarmee wordt het wel hún instrument. MOOIE ONTDEKKINGS- TOCHT VOOR DOCENTEN

13 Ka y va n Keme mena nade Monique Volman Annet Kil-Albersen Marcel Wintels 13 5 Er is politieke druk. En het publiek heeft ook vraagtekens. Maar vernieuwing in het onderwijs is alleen kansrijk als ze van binnenuit komt. Daarom moet je ook zoveel mogelijk docenten en opleidingen erbij betrekken. Een spannend traject. Het afbreukrisico is groter, maar de winst ook. 6 Je moet altijd kritisch blijven. Daarom moeten alle keuzes en alle stappen transparant zijn: een robuust proces. Het moet elke lastige vraag over kwaliteit en borging kunnen doorstaan. Van gebruikers, maar ook van de politiek. Er mag geen verdenking ontstaan dat de slager z n eigen vlees keurt. 7 Toetsen vraagt grote deskundigheid. De ongeschoolde toetsenmaker associeert meerkeuzevragen met platte kennis. Ten onrechte. De prikkel die je een student geeft om over na te denken, is vele malen belangrijker dan de antwoordvorm. Het is vaak een kwestie van creatief zijn. Een uitdaging! Een kunst! 8 Het is een ontdekkingstocht. Ik zou de docenten graag op dat pad meenemen. Laat ze maar merken hoe lastig het maken van goede toetsvragen is. Hoe verrijkend ook. Niet in een cursus, maar in de praktijk. Dat is effectiever. Meedoen. Vragen maken, beoordelen, overmaken, delen. voor de leraar 9 Kennis mag niet verdampen. Toch gebeurt dat bij de klassieke toetspraktijk. Studenten krijgen te horen wat ze moeten weten en kunnen. Ze doen de toets, slagen ervoor en kunnen dat deel van hun harde schijf wissen. En tot slot is er een eindexamen, een afsluitende Big Bang. Immuun voor het leven De ontwikkelingen gaan door. Je kunt je onderwijs ook zo inrichten dat je vanaf dag één voortdurend eindexamens afneemt. Steeds met nieuwe vragen, dat wel. Je volgt zo de groei van een student op alle vakgebieden. Je krijgt een röntgenfoto, een soort MRI-scan van kennis. Geen weetjes, functionele kennis.

14 14 Kete Kervezee Cas Allers Karl Dittrich Jean-Pierre de Bont Cees van der Vleuten voor de leraar 1 Veel vakkennis is nodig. Maar helpen vijfduizend meerkeuzevragen de docent bij het beter aanvoelen van de leerling en de groep? Een kind moet leren de werkelijkheid te doorzien en kritisch te beschouwen. Daar is meer voor nodig dan dit enigszins bureaucratische systeem. 2 Opleidingen zijn geen toverdozen. Hier heb je studenten, daar heb je een vat met kennis, hupsakee dat gieten we erin en je hebt goede docenten. En in het verlengde krijg je goed lerende leerlingen en een soepel draaiende kenniseconomie. Zo n simpel wereldbeeld vraagt om teleurstellingen. 3 Een kennisinfuus volstaat niet. Daarmee alleen brengen we kinderen en de samenleving niet naar een hoger plan. Dat eenzijdig hameren op kennis is een volkswijsheid over onderwijs uit de 19e eeuw. De combinatie van kennisbases, aanleren van non-cognitieve vermogens en bijbehorende toetsen brengt ons verder. 4 De start deugt niet. We hebben veelal te maken met jongelui die blij waren dat ze op havo en mbo rekenen en wiskunde konden laten vallen. Aan hen vraag je om kinderen enthousiast te leren rekenen. Als je denkt dat een kennisbasis de oplossing is, span je het paard achter de wagen. 5 De leraart heeft vakkennis nodig. Daar mag geen twijfel over bestaan. Het is een voorwaarde voor inspireren en inzicht bijbrengen. Maar politici die in hun enthousiasme denken dat ze hiermee de hoofdprijs binnenhalen, komen van een koude kermis thuis. 6 Docenten praten zichzelf in de put. Ten onrechte. Het is makkelijker een kunstmaan de ruimte in te sturen, dan vorm te geven aan goed onderwijs. Of om een autistisch kind over hindernissen heen te helpen. Of om achterstanden uit de vroege opvoeding weg te werken. Daar kunnen docenten trots op zijn. Net als op hun vakkennis. 7 Leren hoort bij het leven. Je mag het niet geïsoleerd beschouwen. Toch dreigt dat. De jaren voor, en de uren buiten de school zijn zeker zo bepalend. Laat de politiek zich daar druk over maken. En laat de docenten, naast hun kennisbasis, ook bezig zijn met maatschappelijke verbanden. 8 Nederland is geen eiland. We vormen hooguit een kwart procent van de wereldbevolking. Heel de wereld worstelt met hetzelfde probleem. Waarom dan hier het wiel uitvinden? Waarom kennisbases en toetsen die de onderwijsminister van Singapore afwijst? Ik pleit voor meer onderzoek en internationale samenwerking. Pim Breebaart is zijn hele leven verbonden met het onderwijs. Als leerling, student, docent, manager en bestuurder. Twaalf jaar was hij bestuursvoorzitter van de Haagse Hogeschool. De ontwikkeling van onderwijs en lerarenopleidingen heeft nog steeds zijn bijzondere aandacht. Hij adviseert gevraagd en ongevraagd, in bestuursfuncties, publicaties en blogs.

15 Pim Breebaart Kay van Keme mena nade Moni niqu e Vo lman An net Ki l-al Albe rsen Marcel Wintels 15 ZONDER PASSIE GEEN SUCCES NEEM EEN VOORBEELD AAN DE FRANSE KEUKEN 9 Zonder passie geen succes. Daar komt het simpelweg op neer. Roeping, lol, beroepstrots. Als je in staat bent dat een plek te geven in het proces rond kennisbases en borging, ben je spekkoper. Passieloze mensen brengen het vak niet vooruit. Neem de Franse keuken. Daar gaat het niet om een bedrijf managen. Daar staan de beste professionals met plezier in de keuken. Daar willen ze het verschil maken, tonen wat ze in hun mars hebben. Dat heeft een opkrikkend effect op de hele beroepsgroep. Misschien dat de meetlat van landelijke toetsen gezonde concurrentiekracht losmaakt.

16 16 Kete Kervezee 1 De ondergrond moet kloppen. Feiten zijn belangrijk, maar je moet die ook in een verband kunnen plaatsen en uitleggen. Als leerkracht moet je ermee aan de slag kunnen. Juist de combinatie van kennis en toepassing is belangrijk. Bij de proeftoets merkte ik dat ze daar goed op hadden gelet. 2 Het is een momentopname. Zo n eindtoets zegt niet alles. Je hebt de kennis er dan misschien in gestampt, maar die kan ook wegzakken. Het is net als met een EHBO-examen. Je moet kennis en vaardigheden onderhouden. Door deze in de praktijk toe te passen, maar ook door jezelf regelmatig bij te spijkeren met nieuwe ontwikkelingen. Ca s Allers Karl Dittrich Jean-Pierre de Bont Cees van der Vleuten voor de leraar Kay van Kemenade zit in Pabo 4. Hij is een van de koplopers bij de scores van de proeftoetsen. Hij hoopt op wat meer inzet van collega-studenten. Slechts één andere student van zijn opleiding heeft hij de moeite zien nemen om er aan mee te doen. Het was onverplicht en op een vrije dag, maar toch 3 Een landelijke toets biedt zekerheid. Het geeft studenten gelijke kansen, maar die moeten ze wel benutten. Toekomstige werkgevers weten welk vlees ze in de kuip hebben. Ze kunnen bijvoorbeeld opleidingen vergelijken. Of kiezen voor iemand die rekenonderwijs extra goed in de vingers heeft. 4 Hogescholen willen uitblinken. Straks staan ze allemaal voor vergelijkbaar goed onderwijs. Maar dan willen ze toch net een streepje beter zijn dan de buren. Dat soort concurrentie hoeft helemaal niet verkeerd te zijn. 5 Het imago kan beter. Laatst ontmoette ik de ouders van mijn vriendin. Voor het eerst. Het ging vooral over de lange vakanties en dat de Pabo een makkie was. Leeftijdsgenoten roepen dat ook. Maar ik ga om acht uur naar m n stage, ben na zessen terug en dan vaak tot half elf bezig. En de toetsen zijn ook pittig. 6 Parate kennis is belangrijk. Die is nodig om dingen goed en gericht uit te kunnen leggen. Voorbereiden oké, maar elke les is anders. En als je het niet weet, zeg je dat gewoon. De hoogte van de Maaslandkering bij Rotterdam? Nooit geweest, nooit gehoord. Dat zoeken we op! 7 De medaille heeft twee kanten. Enerzijds eist het ministerie te veel van basisscholen. Het kan daardoor minder aantrekkelijk zijn om docent te worden. Anderzijds legt de Pabo soms de lat te laag. Daardoor kan er minder kwaliteit van de opleiding komen. Daarom ben ik blij met de aangescherpte toetsen. 8 Het is geven en nemen. De politiek kan niet alleen eisen stellen en de normen aanscherpen. Lesgeven in een klas met 27 kinderen, van wie een deel met gedrags- of leerstoornissen, werkt naar mijn mening niet. Deze kinderen verdienen extra aandacht.

17 Pim Breebaart Kay van Kemenade Moni niqu e Volm lman Anne ne t Ki l- Al bers rsen Ma rc el Win inte tels ls 17 9 Het is balanceren. Een toets moet haalbaar zijn. Als je deze met twee vingers in de neus kunt maken, klopt het echter niet. We leren dat onderwijs moet prikkelen. Maar het is ook zonde als mensen afhaken, omdat door een toets hun de moed in de schoenen zinkt. Toetsenmakers moeten goed mikken. Plezier werkt. Ik vind lesgeven leuk. Dat straal ik ook uit. Kinderen voelen dat. Dat is net zo belangrijk als basiskennis. Ik hoop dat mijn medestudenten dit gevoel met mij kunnen delen. Dat maakt het beroep een stuk aantrekkelijker. LOL HOORT IN HET WERK LEG DE LAT NIET ONMOGELIJK HOOG

18 18 Kete Kervezee Cas Allers Karl Dittrich Jean-Pierre de Bont Cees van der Vleuten Monique Volman Monique Volman is hoogleraar Onderwijskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Zij ziet kennis als een belangrijk middel om leerlingen te helpen om zich in de wereld te oriënteren. 1 Kennis leeft en verandert. Een gevaar van papieren kennisbases en daarop gestoelde toetsen is het statische karakter. Bovendien betekent het slagen voor zo n toets nog niet dat je zin hebt om die kennis ook toe te passen in het belang van de leerling. Een kennisbasis kan helpen, wonderen mogen we er niet van verwachten. 2 De focus moet goed zijn. Docenten zijn er niet om het leuk te maken in de klas. Ze moeten voortdurend bezig zijn met de ontwikkeling van leerlingen. Met liefde voor kinderen en hun vak. Met besef van wat er in de samenleving allemaal speelt. Met enthousiasme. En natuurlijk ook met de nodige vakkennis. voor de leraar 3 Kennis kun je niet genoeg hebben. Want alleen dan kun je er flexibel mee omgaan. Ik word als docent beter naarmate ik de stof beter beheers. Het helpt me ook om scherp te krijgen waar ik de studenten wil hebben. En met welke bagage, vaardigheden en houding. 4 Elke docent ontwikkelt zich. Het is een meertrapsraket. Eerst ben je met jezelf bezig. Dan met de stof. Vervolgens denk je: wat wil ik met die studenten? En tenslotte: wat moet ik doen om ze op de goede manier over de goede dingen te laten nadenken? De docent moet daartoe zelf het hele terrein kennen en kunnen overzien. 5 Passie heeft vele gezichten. Van mij hoeven niet alle docent en op een gloedvolle manier sprankelende verhalen te houden. In de rust van avondlijke bezinning kan ook gedrevenheid schuilen: wat moet ik morgen doen om die leerling, die klas verder te helpen? 6 Toetsen kunnen beperkend werken. Niet alles wat je wil dat studenten ontwikkelen, kun je met een toets meten. Het risico bestaat dat opleidingen zich vooral gaan richten op wat toetsbaar is. Een deel van de studenten zal er zich strategisch naar gaan gedragen. 7 Geef studenten een rol. Vraag naar hun waardering van de kwaliteit van de toets. Gebruik hen als medeproducent van de kennisbases. Reflecteer er met hen op. Waarom is dit belangrijk? Is dit de kern van mijn vak? Wat ontbreekt? Bouw deze feedback in het systeem in. 8 Docenten mogen best assertiever zijn. De media lijken hen graag in de traditionele hoek te plaatsen: mensen met vooral veel kennis, die daar ook nog graag over vertellen. Dat doet docenten tekort. Het is slechts een klein stukje van het verhaal. Meer beroepstrots in de reacties zou niet misstaan.

19 Pim Bree eeba baar art Kay va n Keme mena de Monique Volman Annet Kil-Albersen Marcel Wintels 19 ONTWIKKELING IS HET DOEL NAAST DOCENTEN MOETEN STUDENTEN MEEPRATEN 9 Ambities zijn niet verkeerd. Maar domweg eisen dat de lat omhoog moet, zet geen zoden aan de dijk. Dat leidt alleen tot frustratie en verzet. Maar ambities zijn een prima aanleiding om met alle betrokkenen het gesprek aan te gaan over doelen, achtergronden en verbeteracties. Meedenken moet. Lerarenopleiders mogen bij de ontwikkeling van kennisbases en toetsen niet langs de kant blijven staan. Het hoort bij hun vak. Maar ook kruisbestuiving met docenten in het middelbaar onderwijs is nodig. Zij weten wat kan en niet kan. Zij zijn de stem van de praktijk.

20 20 Kete Kervezee Cas Allers Karl Dittrich Jean-Pierre de Bont Cees van der Vleuten 1 Kennisbases zijn fundamenten. Ze horen alle drie de hoeken van ons onderwijs te dragen: vak, pedagogiek, didactiek. En dan wil je ook graag weten dat je erop kunt bouwen. Eigenlijk is het een overzichtelijk traject: concretiseren, vaststellen, valideren, toetsen. Doe dat transparant en vergelijkbaar en het onderwijs staat als een huis. 2 Kritiek kan een aanjager zijn. Afspraken over leerstofinhoud bestaan al lang. Maar dan zijn er twijfels over de waarde van diploma s. Het vergrootglas komt erbij. De discussie laait op. Waartoe ben je op aarde, als opleiding, als docent? Een verbeteragenda is het gevolg. Een pijnlijke oorzaak, een mooi gevolg. 3 Kwaliteit komt van binnenuit. Domweg eisen opleggen is kansloos. De mensen van de praktijk weten wat ze willen en kunnen realiseren. Ze moeten nut en noodzaak inzien, hun eigen processen mogen regelen. Alleen dan kunnen ze zich verantwoordelijk weten en tonen. 4 De docent staat centraal. Wie meent over leraren, zonder leraren steekhoudende uitspraken te doen over de ontwikkeling van het beroep, valt in z n eigen mes. Niet de mening van de pers, maar eerder die van peers is bepalend voor de kwaliteit. 5 De leraar staat er niet slecht op. Ouders en leerlingen zijn behoorlijk tevreden. In elk geval over de eigen docent en het eigen onderwijs. Ze oordelen veel positiever dan journalisten die elkaar ongefundeerd nakakelen. Positiever ook dan mensen uit het onderwijs. Wat meer beroepstrots zou docenten niet misstaan. 6 Onderzoek helpt. Het onderwijs is gebaat bij een reële en op feiten gebaseerde discussie over kwaliteit. Daarbij moet de beroepsgroep het vak serieus nemen: beschrijven, normeren, onderhouden, borgen, elkaar aanspreken. Dat is goed voor het vak en het imago. voor de leraar 7 We moeten elkaar scherp houden. Ik herinner me van vroeger twee leraren klassieke talen die elkaar met prachtige pennenvruchten te lijf gingen, in de krant en het schoolblad. Gedreven betogen over didactiek, waarbij van elkaar leren zwaarder woog dan gelijk hebben. Mooi. 8 Ik ben niet voor staatsonderwijs. Maar er is niks mis met normen die docenten samen vaststellen. Evenmin met een systeem om ze landelijk te toetsen. Als de hand van de professionals, de stem van de peers er maar stevig in verankerd is. Annet Kil-Albersen is voorzitter van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren. In die functie en als bestuurslid bij Summit Onderwijs houdt ze zich dagelijks bezig met de vraag hoe het e onderwijs beter kan. De ontwikkeling van een beroepsstandaard en lerarenregister past daarin.