CONTROLEPLAN BAKSTEEN MET MORTEL CONTROLEPLAN baksteen met mortel. Over dit controleplan

Transcriptie

1 CONTROLEPLAN baksteen met mortel Inhoud Over dit controleplan A Organisatie P2 B Techniek P6 C Inspectielijst P9 Het metselen is een oud ambacht. De ontwikkelingen van de afgelopen jaren hebben veel zaken beter beheersbaar gemaakt, denk aan de prefabmortels. Toch blijft het metselen nog een ambacht. Veel factoren hebben invloed op het uiteindelijke resultaat van de gemetselde gevel. Denk hierbij aan de weersomstandigheden, de baksteen als natuurproduct en de kwaliteiten van de metselaar. Dit controleplan kan ertoe bijdragen dat de voorbereidingen zo optimaal mogelijk zijn, zodat de metselaar bij de start van het metselwerk niet hoeft te constateren dat de koppenmaat niet klopt. pagina 1-11

2 A Organisatie Inhoudsopgave CONTROLEPLAN BAKSTEEN MET MORTEL I. ONTWERP II. FINANCIËN III. REGELGEVING IV. ORGANISATIE V. PLANNING 1. Bestek 1. Meer- en minderwerk 1. Aanvullingen 1. Tekeningenprocedure - Indicatieplanning 2. Werktekeningen 2. Verrekening V&G-plan vaststellen gevels en stelposten 2. Berekeningen door- 2. Vaststellen lagen- en plattegronden sturen naar Bouw- en koppenmaat en architect Woningtoezicht metselverband 3. Werktekeningen 3. Verwerkingsvoorschr 3. Vaststellen proefmuur kozijnen architect iften 4. Bemonstering stenen, 4. Werktekeningen 4. KOMO-specificatie- isolatie en ankers kozijnen door fabrikant 5. Aansluitdetail metselwerk architect formulier conform NEN-EN Garanties 5. Advies metselmortel 6. Advies voegmortel 7. Advies geveldilataties 6. Werktekeningen prefabonderdelen 8. Beperkingen weersinvloeden 7. Werktekeningen dilataties 9. Systeem steiger vaststellen 8. Anti-graffitilaag 9. Hydrofoberen 10. Bespreking planning, routing metselwerk 11. Reinigingsadvies 12. Uitvoeringszaken doornemen 13. Werkplan I. Ontwerp INLEIDING - De basis van het metselwerk ligt bij goede werktekeningen. Voor de architect is het van uitermate groot belang dat hij de beschikking heeft over de meest relevante monsters van de toe te passen bakstenen. Dat is zijn vertrekpunt voor de maatvoering, zowel horizontaal als verticaal. Monsters die ouder zijn dan 1 jaar zijn niet meer te vertrouwen. De bouwbegeleider dient tijdens de controle van de werktekeningen van de architect aan dit aspect de meeste zorg te besteden. Bij het controleren van de plattegronden, de kozijntekeningen en de details dient hij per kozijn na te gaan of de detaillering volledig is. Zo niet, dan kan hij in deze fase nog aangeven welke details ontbreken. Indien dit werk niet zorgvuldig geschiedt, dan kan dit leiden tot stagnatie in de uitvoering! Daarnaast is het van belang dat in het bestek voldoende uitvoeringsdetails zijn opgenomen zoals afdekken van vers metselwerk, verwijderen baarden enz. Dit kan veel discussie overbodig maken. Op de tekeningen dienen de horizontale en verticale dilataties te zijn aangegeven. Door de constructeur moet duidelijk worden vastgesteld of de lateien zelfstandig kunnen dragen of dat er sprake is van samenwerkende lateien. 1. Bestek: Indien zeer hoge eisen gesteld worden aan het metselwerk, dan kan het raadzaam zijn om in het bestek vast te leggen dat hiervoor een KOMO-procesgecertificeerde (onder)aannemer moet worden ingeschakeld. Tijdens de uitvoering kan men, indien hiertoe aanleiding is, een beroep doen op IKOB-BKB, een onafhankelijke instelling die namens KOMO optreedt. 2. Werktekeningen gevels en plattegronden architect: deze tekeningen worden in de bouw gebruikt door de timmerman om de kozijnen en de profielen te stellen. Een complete en overzichtelijke maatvoering is van belang. Er moet worden voorkomen dat men met behulp van detailboekjes op de steiger aan het puzzelen gaat slaan om een maat vast te stellen. Bij het toepassen van een metselverband, anders dan wildverband, moeten belangrijke delen van de gevel in dit verband worden getekend. Denk bijvoorbeeld aan het aangeven van pagina 2-11

3 meerkleurig metselwerk of voegwerk. Bij het toepassen van verschillende soorten bakstenen kunnen maatverschillen in de voeg ontstaan. Bijvoorbeeld bij een donkere klinker als trasraam en een lichtere steen voor het opgaande werk. De architect dient aan te geven hoe hiermee dient te worden omgegaan. 3. Werktekeningen kozijnen architect: op basis van de laatste steenmonsters vastgestelde lagen- en koppenmaat worden de kozijnen uitgetekend. 4. Werktekeningen kozijnen door fabrikant: nadat de werktekeningen van de architect definitief zijn gemaakt, kunnen werktekeningen door de fabrikant worden gemaakt. In de praktijk komt het vaak voor dat de fabrikant alternatieve voorstellen heeft met betrekking tot profilering of detaillering, deze kunnen worden besproken. Belangrijk hierbij is dat de hoofdmaatvoering met betrekking tot het metselwerk overeind blijft. 5. Aansluitdetail metselwerk architect: meestal worden de details gelijktijdig met de kozijntekeningen opgezet. We hebben echter ook vaak te maken met detaillering zonder kozijnen, denk bijvoorbeeld aan een hoek die groter of kleiner is dan 90 0 in het metselwerk. Door dit op tekening aan te geven is de discussie op de steiger niet meer nodig. 6. Werktekeningen prefab onderdelen: alle onderdelen die worden ingemetseld danwel nodig zijn in het metselwerk zelf, moeten door leveranciers worden uitgetekend, zo nodig berekend en tijdig worden geleverd. Denk hierbij aan stalen lateien, betonlateien, stalen hulpconstructies in de spouw, geveldragers, enz. Let op de controle van tekeningen en berekeningen door de constructeur. 7. Werktekeningen dilataties: meestal wordt op basis van tekeningen een dilatatie advies opgesteld. Nadat dit advies door partijen is vastgesteld, moet worden nagekeken of er wijzigingen zijn ten opzichte van de aanzichttekeningen van de gevels. Als dat het geval is, kan het verstandig zijn om deze aanzichttekeningen te laten wijzigen. 8. Anti-graffitilaag: vooraf dient te worden/zijn overwogen of een anti-graffitilaag moet worden toegepast. Bij binnenstedelijke projecten kan dit wenselijk zijn. Het middel, de applicatie en de hoogte van de laag moeten dan in het bestek en op de tekeningen zijn vastgelegd. 9. Hydrofoberen: vooraf dient te worden/zijn overwogen of gevels moeten worden gehydrofobeerd. Het middel, de applicatie en de hoogte van de laag moeten dan in het bestek en op de tekeningen zijn vastgelegd. Bij hydrofoberen is een advies van de steenfabrikant altijd noodzakelijk, vergezeld van een onderhoudsadvies. II. Financiën INLEIDING - Het gedegen doorspreken van het metselwerk kan in sommige gevallen een discussie opleveren tussen de bouwbegeleider en de aannemer. De bouwbegeleider kan het wenselijk achten dat bepaalde zaken worden gerealiseerd die niet besteksmatig zijn geregeld. We noemen hier bijvoorbeeld het waterbestendig maken van een steiger met behulp van netten. Het is goed dat deze zaken vooraf worden besproken. De opdrachtgever kan de risico's afwegen en weloverwogen een besluit nemen. Wel dienen eventuele meer- en minderwerken schriftelijk te zijn opgedragen alvorens met de uitvoering van het metselwerk wordt gestart. 1. Meer- en minderwerk: indien uit de voorbereidingsfase zaken onverhoopt moeten worden gewijzigd, dan dient een eventuele discussie over verrekening van kosten te zijn afgehandeld alvorens wordt gestart met de uitvoering van het metselwerk. 2. Verrekening stelposten: indien voor de aankoop van de stenen een stelpost is omschreven in het bestek, dan dient deze stelpost te worden ingevuld alvorens met het metselwerk wordt aangevangen. pagina 3-11

4 III. Regelgeving INLEIDING - Zowel bij de voorbereiding als bij de start van het metselwerk dient de administratie van de bouwbegeleider compleet te zijn. De specificatieformulieren van de bakstenen, de adviezen inzake de mortel, de dilataties, de voegen en het reinigen dienen beschikbaar te zijn voor de start van het metselwerk. Daarnaast dient goedkeuring aanwezig te zijn van de bouwpartners, met name de opdrachtgever, over de toepassing van alle materialen. De bouwbegeleider dient het bestek na te zien op de normbladen die vermeld staan met betrekking tot het metselwerk. 1. Aanvullingen V&G-plan: indien er sprake is van een onderaannemer die het metselwerk gaat uitvoeren, dan kan het voorkomen dat het V&G-plan uitvoering van de hoofdaannemer een aanvulling behoeft. De hoofdaannemer kan hiervoor een onderlegger beschikbaar stellen. Bovenstaande kan ook van toepassing zijn op een steigerbouwer, een voeger, applicateur kozijnen, glaszetter enz. 2. Berekeningen doorsturen naar Bouw- en Woningtoezicht: voordat met de uitvoering van het metselwerk kan worden gestart, dient de bouwbegeleider zich ervan te overtuigen dat alle noodzakelijke berekeningen bij Bouwen Woningtoezicht zijn. Dit geldt voor lateien, samenwerkende lateien en geveldragers. 3. Verwerkingsvoorschriften: het vergaren van de attesten en verwerkingsvoorschriften dient door de aannemer te worden geregeld. We noemen hier de Nationale Beoordelingsrichtlijn BRL-2826 en het bijbehorende Uitvoeringsrichtlijn voor Metselwerkconstructies PBL0357. De bescheiden dienen aan de bouwbegeleider te worden overhandigd voor de start van het metselwerk. Soms worden verwerkingsadviezen gegeven waarvan de bouwbegeleider op de hoogte dient te zijn. 4. KOMO-specificatieformulier conform NEN-EN 771-1: dit vereist een aparte vermelding. Deze formulieren zijn uitermate belangrijk voor het geval er zich discussies voordoen over maatafwijkingen en de kwaliteit van stenen en bij geveluitslag. Controleer hierbij de toepassingsvoorwaarden. Voorbeelden hiervan zijn het type vorstdooibestendigheid, sulfaatgehalte in het geval van schilder- of pleisterwerk, precisiemetselwerk en milieuhygiënische toepassingsvoorwaarden in verband met het Bouwstoffenbesluit (1a of 1b en markering) Het spreekt voor zich dat een eenmaal gekozen product niet kan worden gewijzigd tijdens de duur van een project. 5. Garanties: bij het verstrekken van de garanties, vooraf, kan het wenselijk zijn om de vorstbestendigheid te laten aantonen door het uitvoeren van een vriesproef door een onafhankelijk onderzoeksinstituut indien geen KOMOproductcertificaat aanwezig is. Sommige stenen hebben een gelaagde structuur die van invloed kan zijn op hun vorstbestendigheid. IV. Organisatie INLEIDING - Juist omdat er zoveel factoren zijn die invloed hebben op het eindresultaat, dient het metselen goed te worden georganiseerd. Dit organiseren is een taak van de aannemer en een zorg van de bouwbegeleider. Daarom is het goed dat de bouwbegeleider overzicht heeft in wat er moet worden georganiseerd. 1. Tekeningenprocedure vaststellen: de tekeningenstroom dient te worden geregeld door middel van een tekeningenroulatieschema (TRS). Hierin dient te worden vastgelegd wie welke tekeningen produceert, wie controleert en hoeveel tijd daarvoor beschikbaar is, hoe wordt omgegaan met de diverse opmerkingen op de concepttekeningen, wie tekeningen definitief maakt en hoe de distributie op de bouwplaats verloopt. De bouwbegeleider regelt dat het TRS wordt opgesteld en bewaakt via werkbesprekingen. De eventueel voorgeschreven vormstenen dienen op schaal 1:1 te worden uitgetekend. 2. Vaststellen lagen- en koppenmaat en metselverband: de lagen- en koppenmaat alsmede het metselverband dient al in een vroeg stadium te worden/zijn vastgesteld. In het ontwerpstadium dient te worden uitgegaan van een vrije spouwbreedte van ca. 40mm. De bouwbegeleider controleert of de uitgangspunten hiervan nog in overeenstemming zijn met de meest recente bemonstering van de bakstenen. 3. Vaststellen proefmuur: laat zo vroeg mogelijk een proefmuur metselen. Dit geeft inzicht in de toepasbaarheid van het verband of de verbanden onderling bij meerdere steensoorten. Hier kan worden bepaald hoe diep een pagina 4-11

5 voeg moet worden uitgekrabd en hoe de vorm van de voeg zal worden. 4. Bemonstering: de bemonstering van de baksteen dient vergezeld te gaan van een KOMO-specificatieformulier conform de NEN -EN De gegevens op dit formulier zijn voor de morteladviseur van groot belang om te wegen bij het advies van de juiste mortel. Ook nadere materialen die zullen worden toegepast, dienen te worden bemonsterd. Denk hierbij aan isolatie, ankers, geveldragers, muisroosters, enz. 5. Advies metselmortel: het samenspel tussen de baksteen, de metselmortel, de voegvorm en de voegmortel dient goed te worden voorbereid. Indien een prefabmortel wordt toegepast, dan dient de bouwbegeleider de leverancier uit te nodigen om hem persoonlijk de bakstenen te overhandigen. De reden hiervoor is de volgende. De meeste aannemers hebben jaarcontracten met mortelleveranciers en zijn ermee gebaat om deze mortel af te nemen. Een specifiek morteladvies is noodzakelijk. De fabrikant van de baksteen dient dit advies te ondersteunen. Natte prefab mortels dienen te worden vermeden. Hierin zijn hulpstoffen toegevoegd voor een langere verwerkingstijd en deze kunnen invloed hebben op geveluitslag. 6. Advies voegmortel: de voegmortel dient te zijn afgestemd op de kwaliteit van de baksteen en de metselmortel. Een zware kwaliteit steen en mortel vragen om een zware kwaliteit voeg. Soms komt men in dit stadium tot de conclusie dat de voeg zo sterk dient te zijn, dat deze niet handmatig kan worden aangebracht. Bij twijfel kan een voegadvies worden overwogen. 7. Advies geveldilataties: het opstellen van een geveldilatatie-advies vraagt een zorgvuldige begeleiding van de bouwbegeleider. Uiteindelijk dient de definitieve versie voor akkoord te zijn ondertekend door de aannemer, met onderliggende akkoordverklaringen van baksteenfabrikant en baksteenleverancier. De hoofdconstructeur controleert deze berekening en is verantwoordelijk voor de indiening bij Bouw- en Woningtoezicht. 8. Beperkingen weersinvloeden: maak vooraf afspraken met de aannemer over het beschermen van metselwerk tegen regenwater en bouwwater, vorst en extreme hitte. Bij doorstrijken is een waterwerende steiger noodzakelijk. 9. Systeem steiger vaststellen: maak vooraf afspraken met de aannemer over het steigeren. Vermijd dat kortelingen in het metselwerk worden gelegd, waardoor later stenen moeten worden ingemetseld. Kies bij voorkeur voor een dubbele steiger met verschillende werkhoogtes. Hiermee wordt voorkomen dat metselaars onder en boven hun macht staan te metselen. Bij hoogbouw gaat de voorkeur uit naar hefsteigers. 10. Bespreking planning, routing metselwerk: bespreek de planning met de aannemer en kom tot een logische volgorde van achtereenvolgens het metselen, het plaatsen van kozijnen, het voegen, het plaatsen van raamdorpelstenen, het plaatsen van glas en het demonteren van de steiger. Voegspecie op bijvoorbeeld glas of aluminium raamdorpels geeft zeer veel nazorg en is soms niet meer te corrigeren. 11. Reinigingsadvies: bespreek de mogelijkheid van het 'uitslaan' van de gevel, hoe dit het beste kan worden voorkomen en in welke mate dit acceptabel is. Laat op voorhand een reinigingsadvies opstellen. Leg vast in welke mate dit niet acceptabel is. 12. Uitvoeringszaken doornemen: de vorm van de voeg is bepalend voor de diepte van het uitkrabben direct na het metselen. Bespreek met de aannemer de wijze van opperen. Sommige sorteringen moeten op de steenfabriek worden gemengd en andere zijn zo consistent dat ze vanaf de vrachtwagen direct op de steiger kunnen worden getransporteerd. Ook de aanvoer van de stenen dient te worden besproken: worden de stenen op hele of halve pallets aangevoerd (denk aan het toelaatbare gewicht op een steiger) en worden ze wel of niet in folie verpakt. 13. Werkplan: bij gecompliceerde metselwerken kan het uitermate zinvol zijn dat de aannemer een werkplan opstelt waarin hij een gedeelte van de voorbereiding en de uitvoering grondig voorbereidt. pagina 5-11

6 V. Indicatieplanning Het bijgevoegde planningsformulier is als voorbeeld ingevuld. Het geeft een indruk hoe het proces in tijd kan verlopen. De bouwbegeleider zal voor zichzelf vooraf een inschatting dienen te maken of het beeld voor zijn project overeenkomt met het voorbeeld. Zo niet, dan kan hij de planning aanpassen. Uit dit voorbeeld blijkt dat ca. 16 weken voorbereidingstijd nodig is voordat met het metselwerk kan worden aangevangen. Nr. Activiteit (in aantal weken) Werkplattegronden architect 2. Detailleringen architect 3. Kozijntekeningen architect 4. Kozijntekeningen fabrikant 5. Tekeningen prefab onderdelen 6. Proefmuur 7. Stelwerk (stel)kozijnen en profielen 8. Opstellen mortel- en dilatatie-adviezen 9. Aanvoer materiaal en materieel 10. Start metselwerk 11. Werkplan aannemer pagina 6-11

7 B Techniek Inhoudsopgave AANDACHTSPUNTEN CONTROLEPLAN BAKSTEEN MET MORTEL Proefmuur 2. De aanvoer en opslag van de stenen 3. Het sorteren van de stenen 4. Het opperen van de stenen 5. Het principe van de steiger 6. De verankering van de steiger 7. Bescherming tegen weersinvloeden 8. Orde en veiligheid 9. Het stellen van profielen en kozijnen 10. Het aanbrengen van waterkeringen achter de isolatie 11. Dilataties 12. Het aanbrengen van isolatie 13. Het metselen en afdekken 14. Aanbrengen en beschermen kozijnen 15. Aanbrengen en beschermen waterslagen 16. Het voegen en nabehandelen 17. Het demonteren van de steiger Aandachtspunten INLEIDING - Bij het metselen zijn veel partijen betrokken. We noemen de fabrikant, de leverancier van de stenen, de mortel en de voegmortel, de (onder)aannemer en de voeger als directe partij. Daarnaast zijn er nog een aantal partijen die hun steentje bijdragen aan het proces, zoals de constructeur, de architect en soms de adviseur van de baksteenindustrie. De bouwbegeleider treedt namens de opdrachtgever op als kwaliteitsbewaker, niet alleen procesmatig, maar met name in de uitvoering. Ervaring en vakmanschap mogen dan van de bouwbegeleider worden verwacht. Hij moet soms snel ingrijpen als dat nodig is. 1. Proefmuur: het is aan te bevelen om de vorm van de proefmuur door te spreken. Laat een dam meemetselen om na te gaan of de koppenmaat overeenstemt met het ontwerp. Pas alle voorkomende soorten stenen toe in de proefmuur. Ook anti-graffitilagen en/of hydrofobeerlagen kunnen hierop worden aangebracht om de effecten waar te nemen. 2. De aanvoer en opslag van de stenen: indien pallets met folie worden toegepast, denk dan aan het losmaken van de folie ten behoeve van het beluchten van de stenen. De aangevoerde stenen dienen regelmatig te worden getoetst aan de goedgekeurde monsters. De wijze van opslag heeft invloed op het schoonhouden van de stenen en het eventueel noodzakelijke schuin aftassen van de stenen. Indien Hulo-verpakkingen worden opgeslagen op het bouwterrein, dan dienen hieronder steigerplanken te worden toegepast. Denk ook aan het beschermen van de opslag tegen opspattende modder indien de opslag naast de bouwweg is gelegen. Het vooraf nat maken van de stenen in de opslag is afhankelijk van de luchtvochtigheid en van de initiële wateropzuiging van de steen. 3. Het sorteren van de stenen: indien uit de voorbereidende besprekingen blijkt dat de stenen moeten worden gemixt op de bouw, dan geldt dit ook voor stenen die de opperman er apart uithaalt om bijvoorbeeld drieklezoren van te maken of een serie stenen die moeten worden gezaagd. Ook een eventuele toelevering naar een lateienfabrikant dient eenzelfde behandeling te krijgen als het mengen tijdens het metselen. Indien van mixpartijen wordt geleverd waarbij verschillende KOMO-specificaties gelden wordt geadviseerd te kijken naar met name de maatvoering en wateropzuiging van beide stenen. 4. Het opperen van de stenen: bij specifiek metselwerk kan het wenselijk zijn de metselaars nadere instructies te geven. Indien stenen moeten worden gezaagd op het werk, dan dient er sprake te zijn van doorstromend water bij de zaagmachine. Water dat wordt rondgepompt, zoals dat vaak gebeurt, heeft een overmaat aan steenstof dat zich afzet aan het zaagvlak van de steen die wordt gezaagd. Als dit niet wordt gereinigd, dan is dit soms nog jaren zichtbaar. 5. Het principe van de steiger: de bouwbegeleider kan niet accepteren dat kortelingen in het metselwerk worden opgelegd, waardoor er bij het demonteren van de steiger alsnog een steen wordt aangebracht. De aannemer kan gebruik maken van speciale schoenen die in de dikte van de voeg passen. pagina 7-11

8 6. De verankering van de steiger: bij hoogbouw is het helaas onvermijdelijk dat de steiger op bepaalde hoogtes moet worden verankerd aan het gebouw. Zowel de isolatie als het metselwerk worden dan onderbroken en moeten later worden aangeheeld. Maak hierover met de aannemer goede afspraken. 7. Bescherming tegen weersinvloeden: niet alleen de invloed van het regenwater dient te worden beperkt, ook het regenwater van het hoogst gelegen vloerveld kan via de pas gemetselde gevel naar beneden stromen. Dit water kan ernstig vervuild zijn met cement en onherstelbare schade aanrichten. Daarnaast is het belangrijk dat de HWA worden aangebracht direct nadat dak en goten functioneren. 8. Orde en veiligheid: welbekend is het afdekken van het verse metselwerk aan het einde van iedere werkdag of tijdens een onderbreking door regen. Ook het omkeren van de steigerplank die nagenoeg tegen het metselwerk aanligt, is niet onbekend. Mocht het toch gebeuren dat vers metselwerk besmet raakt door specie, laat dit dan met spoed verwijderen. Later ontbreekt de tijd. Steigers dienen te zijn voorzien van een label waaruit blijkt dat deze is goedgekeurd door een keurende instantie, bijvoorbeeld ABOMA. 9. Het stellen van profielen en kozijnen: tijdens de uitvoering van het metselwerk zijn de meest kwetsbare punten het volmetselen bij kozijnaansluitingen en het uitkrabben van de voegen achter de profielen. Dit is vooral voor het toezicht van belang. Kozijnen mogen niet aan het buitenblad worden verankerd. De thermische werking van binnen- en buitenblad kan erg verschillen waardoor scheuren kunnen ontstaan in het metselwerk indien de kozijnen toch verankerd zijn in het buitenblad. 10. Dilataties: vooraf vaststellen of men met een loodvoeg (4 á 5 mm) of met een gekitte (ca. 10mm) dilatatie gaat werken. Een dilatatie waarbij de stenen tegen elkaar worden gemetseld kan niet worden toegestaan. De lateien dienen bij de oplegging voldoende ruimte te krijgen om te kunnen werken. Het aanbrengen van waterkeringen achter de isolatie: de opeenvolgende bewerkingen van het repareren van de achtergrond, het aanbrengen van waterkerende lagen en het aanbrengen van isolatie dienen zoveel mogelijk T I P De 1-minuutsproef De bouwbegeleider neemt een baksteen in zijn ene hand en legt daar met behulp van een troffel een laag mortel op. Vervolgens neemt hij een andere baksteen in zijn andere hand en vlijt deze in de mortel, zodanig dat een normale voegdikte ontstaat. De steen behoeft niet helemaal met gestructureerd te geschieden, mortel te zijn bedekt. Vol en zat is hier dus niet van toepassing. Na bijvoorbeeld per steigerslag. Dit geeft 1 minuut wordt de bovenste steen voorzichtig losgetrokken van de rust in de organisatie en kan eveneens gestructureerd worden gecontroleerd. onderste steen. Als het goed is, dan zien we dat de mortel zich gehecht heeft aan beide stenen! Als de mortel in z'n geheel blijft liggen op de onderste steen, dan is dat 11. Het aanbrengen van isolatie: sommige een indicatie dat de mortel niet is afgestemd op de steen. De isolatieproducten zijn niet geschikt om steenfabrikant en leverancier moeten in overleg treden met de geruime tijd van tevoren te worden mortelleverancier om verdere acties te bepalen. aangebracht. Ze nemen (regen)water op en vervormen. De verwerkingsadviezen geven inzicht in de mogelijkheden. 12. Het metselen en afdekken: het ontwerp dient te zijn voorzien van een beluchte spouw tussen de isolatie en het buitenblad. Holle stenen altijd met de holle kant naar boven verwerken, zodat de stenen op twee punten aan de draad kunnen worden gemetseld. De steen 'lacht' als het ware. Bij wild verband dienen duidelijke afspraken gemaakt te worden wat toelaatbaar is. Bijvoorbeeld het aantal trappetjes, wel of geen koppen naast elkaar. De baarden aan de spouwzijde dienen minimaal te zijn. Men kan dit beperken door een houten lat op de spouwankers mee omhoog te trekken tijdens het metselen. Het buiten spouwblad mag nooit hoger worden gemetseld dan de aangebrachte isolatie. Hiermee wordt voorkomen dat specie op de isolatie valt. De oplegging van lateien verdient aandacht. Een betonlatei moet de mogelijkheid hebben om te kunnen glijden bij de opleggingen. Aanbevolen wordt om de 1-minuutsproef uit te voeren bij de metselmortel. Dit geeft de bouwbegeleider een indicatie over de samenwerking tussen de baksteen en de metselmortel. Stel zo mogelijk vooraf, maar anders in het werk, waar open stootvoegen moeten komen. Boven de kozijnen voor de afvoer van water en onder raamdorpels voor de zwakke ventilatie van de spouw (h.o.h. 3strekken). Metselwerkwapening altijd in het midden van de voeg verwerken, volledig ingebed door specie. Overweeg proefblokjes te laten maken om de kwaliteit van de mortel te controleren. De hardheid van de voeg kan worden gecontroleerd met de Smidt-hamer. Vers metselwerk aan het einde van de (dag)productie altijd laten afdekken met houten delen of kunststof slabben. pagina 8-11

9 13. Aanbrengen en beschermen kozijnen: in de meeste gevallen worden houten kozijnen vooraf gesteld en aluminium kozijnen achteraf in vooraf gestelde stelkozijnen. Cement, of dit nu van de metselmortel of van de voegmortel afkomstig is, tast aluminium aan. Cement tast ook glas aan. Wees hierop bedacht en maak vooraf afspraken met de aannemer. 14. Aanbrengen en beschermen waterslagen: het doorsteken van de waterslagen in de negge draagt in belangrijke mate bij in het voorkomen van 'waterzakken' direct onder de kozijnstijlen. De bouwbegeleider kan dit al tijdens de ontwerpfase aangeven, en er vervolgens tijdens de uitvoeringsfase extra aandacht aan besteden. 15. Het voegen en nabehandelen: de voeger is degene die een gevel kan maken en breken. Indien de voeger de mortel handmatig samenstelt, dan wordt geadviseerd het voegzand in voldoende hoeveelheid apart te laten aanvoeren en opslaan. De verhoudingen dienen na goedkeuring van het voegmonster op schrift te worden gezet. Voor- en nabehandelingen dienen te worden doorgesproken, evenals het voegen bij regenachtige omstandigheden. Voor het controleren van de hardheid van de voeg kan gebruik worden gemaakt van de voeghardheidsmeter, de Smidt-hamer. Zie ook controleplan Het demonteren van de steiger: voordat een steiger gedemonteerd wordt, dient een opname van de gevel te worden gedaan. Het herstellen van de eventueel opgenomen punten kan dan nog vanaf de steiger geschieden en naderhand worden gecontroleerd. Men moet zich wel realiseren dat een opname vanaf de steiger een beperkt zicht geeft. Het beeld kan anders worden nadat een totale steiger is gedemonteerd. Handige internetsites: website van het Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten. Op deze site is enorm veel informatie te vinden over allerlei vormen van bakstenen. veel informatie over metselwerk, verbanden, etc. Dit controleplan is opgesteld in samenwerking met IKOB-BKB te Houten. pagina 9-11

10 C Inspectielijst CONTROLEPLAN BAKSTEEN MET MORTEL Project: Locatie: Opzichter: Inspectiedatum: Nr. Activiteit Akkoord Niet akkoord N.v.t. A. Administratief 1. Specificatieformulieren aanwezig en gecontroleerd op bestek 2. Uitspraak werking lateien, samengesteld/zelfstandig werkend 3. Metselverbanden bekend B. Voorbereiding 4. Tekeningenprocedure opgestart 5. Recente steenmonsters en gecheckt op lagen- en koppenmaat 6. Morteladviezen aangevraagd 7. Proefmuur besproken, uitgevoerd en gekeurd 8. Geveldilataties horizontaal en verticaal vastgesteld 9. Aangevoerde mortel conform advies 10. Uitvoering steiger besproken 11. Aanvoer, opslag en opperen stenen besproken C. Uitvoering minuutsproef mortelsteen 13. Voorzieningen correct aangebracht (isolatie, vochtwering, ankers) 14. Maatvoering stootvoegen 15. Oplegging lateien glijdend 16. Open stootvoegen aanwezig 17. Afdekken vers metselwerk 18. Omslaan steigerdelen 19. Voldoende diep uitgekrabd (achter profielen) 20. Afvoeren overtollig materiaal D. Nacontrole 21. Opname en afwerking gevels voor demontage steiger 22. Eindbeoordeling na demontage steiger 23. Voldoende reservestenen aanwezig 24. Garantieverklaring aanwezig Eventuele opmerkingen: pagina 10-11

11 Vervolg opmerkingen: pagina 11-11