KOPPENMAAT EN LAGENMAAT :

Transcriptie

1 KOPPENMAAT EN LAGENMAAT : INLEIDING: Wanneer een metselaar een muur gaat metselen in schoonmetselwerk is dit altijd in een bepaald metselverband. Het is dan aan te bevelen om de maatvoering van de wanden en wandopeningen al in de ontwerpstadium te voorzien van de zogenaamde koppen- en lagenmaat. Hierdoor eindigt het metselverband bij de wandopeningen of een muurbeëindiging altijd netjes op een hele of halve steen (kop) in horizontale richting en op een hele steen in het verticale vlak. Juist bij een gebakken steen moet dit vooraf zorgvuldig worden bepaald, omdat een baksteen door het bakproces kleine maatafwijkingen kan hebben. Dit kan oplopen tot wel 5mm per steen. Nietgebakken steenachtige materialen hebben een vaste maatvoering en tevens ook een vaste koppenmaat. Bij vuil metselwerk (meestal gestucadoord) is het geen bezwaar dat stenen op maat worden gehakt, gezaagd of geknipt. Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 1

2 DE LAGENMAAT : Het doel van het bepalen van een lagenmaat is om het metselwerk in alle lagen vloeiend door te laten lopen. Onder en boven een kozijn moet het metselwerk dus mooi doorlopen. Fig. 1, 2 en 4 De lagen moeten onder en boven het kozijn mooi doorlopen. De lagenmaat is de gemiddelde dikte van de metselsteen + de gemiddelde dikte van een lintvoeg. Om een juiste lagenmaat te bepalen leg je tien steendikten tegen elkaar en door tien te delen vindt je de gemiddelde steendikte. Wanneer je hierbij de gemiddelde stootvoeg optelt krijg je de gemiddelde lagenmaat De ( gemiddelde ) dikte van de waalformaat = 50 mm De ( gemiddelde ) dikte van een voeg = mm Lagenmaat bij een waalformaat ligt tussen de 60mm en 65mm. Wanneer je 16 lagen in een meter hebt; kom je uit op een lagenmaat van 62,5mm. Dit rekent lekker handig; 4 lagen in 25cm; 8 lagen in 50cm. Bij het metselen wordt de lagenmaat op de profielen uitgezet d.m.v. een lagenlat. Fig. 4: Zo moet het dus niet: TIP: Bij het inschatten van bepaalde hoogtes van kozijnen en gevels bij een bestaand gebouw, kun je zonder meetlint of rolmaat vrij goed de hoogte inschatten door de lagen te tellen. Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 2

3 DE KOPPENMAAT: Inleiding: Een metselaar moet het metselwerk vaak in een verband metselen. Omdat bakstenen niet altijd gelijk van afmeting zijn (vooral in de lengte van de steen), moet de koppenmaat bepaald worden. Een kop + voeg is de koppenmaat. Een strek is even lang als 2 koppen + een stootvoeg. Pas wanneer je een aantal monsters van de toe te passen steen hebt, kun je met deze gegevens de KOPPENMAAT ( K ) bepalen. Fig. 5: het principe van de koppenmaat van 1 steen. De koppenmaat (K ) gebruik je om de lengte van een muur en breedte van een kozijn aan te geven. Op een bouwtekening staat de lengte van een muur aangegeven met de koppenmaat ( k ). Dergelijke tekening noemt men het MATENPLAN. Zo zie je in fig. 5 bijvoorbeeld staan : 13k-v ( 13 koppen - voeg ) of 13k+v ( 13 koppen + voeg ). Vaak zet men op de tekening ook de lengte van de muur er bij in mm; respectievelijk 1420 en 1440mm. Waarom bij metselwerk 1 voeg eraf gaat en bij kozijnen 1 voeg erbij wordt geteld wordt in de volgende paragraaf uitgelegd. Fig 6: Matenplan met de lengte van de muren in k ( koppenmaat ) en in mm. Bij tekenwerk kiest men meestal een koppenmaat van 110 mm en een voeg van 10 mm. Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 3

4 HOE BEPAAL JE DE KOPPENMAAT? Om de juiste koppenmaat te hanteren van de te verwerken baksteen is het nodig om minimaal 20 stenen te gebruiken. Hieruit bepaal jij dan de gemiddelde koppenmaat. Dit werkt als volgt: (zie fig 7.) 1. Neem van de stenen die je gaat metselen 20 stenen. 2. Neem er 10 en leg deze als strekken strak achter elkaar. 3. Neem 10 koppen en leg deze haaks tegen de strekken aan. 4. Het verschil = 10 koppen + 10 voegen 5.Deze afstand ( 10 koppen + 10 voegen ) : 10 = de koppenmaat k. Fig. 7 : Bepalen van de koppenmaat 10 strekken, 10 koppen.. Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 4

5 VOORBEELDEN KOPPENMATEN : VOORBEELD 1 KOPPENMATEN bij een muur: Fig 8: Muur. de laatste kop heeft geen voeg. Hier zie je een muur in halfsteensverband. De lengte van de muur wordt aangegeven met de koppenmaat 8k - v. Je ziet dat de muur bestaat uit 8 koppen, 7 koppen met voeg, de laatste kop heeft geen voeg, deze 10 mm. gaat er dus af. DUS: Bij elke muur bij een buitenhoek of tussen de kozijnen moet er altijd de breedte van één stootvoeg af gerekend worden. (normaliter 10mm!) Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 5

6 VOORBEELD 2 : koppenmaat bij 2 muurdammen en 1 kozijn Fig 9: Muur met muuropening. Hier zien we een muur met een muuropening voor een kozijn. De stukken muur noemen we muurdammen. Bekijk de tekening eens goed: De muurdammen worden altijd aangegeven met het aantal koppen min 1 voeg van 10mm. k - v. De muuropeningen worden altijd aangegeven met het aantal koppen plus een voeg van 10mm. k + v De totale lengte van deze muur is 8k v = 870mm. Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 6

7 VOORBEELD 3 : Combinatie met 3 muurdammen en 2 muuropeningen Fig. 10. Tuinmuur Hier zie je een tuinmuur met muurdammen en muuropeneningen. De muurdammen zijn weer het aantal koppen min 1 voeg van 10mm. k - v De muuropeningen zijn het aantalkoppen plus 1voeg van 10mm. k + v. De totale lengte van de muur is 16k-v = 1750mm Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 7

8 VOORBEELD 4 : Koppenmaat bij een inwendige hoek LET OP: Beschreven regel in de voorgaande paragraven hebben één uitzondering! Alleen bij inwendige hoeken is de muurdammaat gelijk aan een aantal koppenmaten. Dus hier wordt niet de totale koppenmaat verrekend met een voeg. Fig 1. Geeft aan dat het aantal koppen gelijk is met het aantal stootvoegen. Fig. 11: Koppen maat bij een inwendig hoek. Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 8

9 Enkele voorbeelden in de praktijk: Fig.12: De metselaar kwam op het eind wat ruim uit dan maar een dikke vette stootvoeg. Fig. 13: Nu even niet Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 9

10 Fig.14: Knap staaltje strak metselwerk: lintvoeg en stootvoeg lopen consequent door. (voorwaarde bij dergelijk metselwerk is een strakke steen met weinig maattolerantie.) Fig. 15: Juiste maatvoering in koppen- en lagenmaat noodzakelijk bij een gemetselde tuin-barbeque. Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 10

11 Oefenopgaven: Opgave 1: Waarom wordt in een matenplan gewerkt met koppen- en lagenmaten? a. Omdat iedereen steen een kop- en langszijde heeft. b. Omdat de metselaar anders niet het metselverband kan metselen. c. Omdat anders geen maten kunnen worden bepaald. d. Omdat het metselverband met de toe te passen steen afgestemd moet worden op de afmetingen van de gevels en gevelopeningen. Opgave 2: Gegeven: het vooraanzicht van een gedeelte van een muurvlak in schoonmetselwerk. Gevraagd: geef de maten van de twee muurdammen, van de muuropening en van de totale muurbreedte, in het juiste aantal koppenmaten, plus of min een stootvoeg. Opgave 3: Gegeven: de gemiddelde steendikte van 52,5 mm en een gemiddelde stootvoegdikte van 10 mm. Gevraagd: hoeveel lagen metselwerk gaan er dan op een strekkende meter? Opgave 4: Zie oefening Koppenmaat en Lagenmaat Thema 3: Matenplan Koppen- en lagenmaatvoering blad: 11