VERSLAG VAN HET HART & VAATCAFÉ VAN 30 NOVEMBER IN OEGSTGEEST

Transcriptie

1 VERSLAG VAN HET HART & VAATCAFÉ VAN 30 NOVEMBER IN OEGSTGEEST Ruim 75 toehoorders hadden zich aangemeld voor het tweede Hart & Vaatcafé in CORPUS, Oegstgeest. Als thema voor deze bijeenkomst was een onderwerp gekozen dat in de volksmond bekend staat als de zog. etalagebenen. Prof. Jaap Hamming, vaatchirurg in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), wijdde een zeer informatieve en boeiende presentatie aan dit thema. Na afloop van zijn voordracht beantwoordde de spreker een groot aantal vragen. De term etalagebenen is ontstaan doordat mensen met de aandoening na enige tijd wandelen pijn in de benen krijgen en even moeten stoppen. Om dit te camoufleren, doen zij alsof zij een etalage bekijken. Prof. Hamming begon met een inventarisatie van zijn specialisme. In grote lijnen zijn er twee soorten vaatproblemen te onderscheiden, t.w. aneurysmata (plaatselijke vaatverwijding) en Perifeer Vaatlijden (PAD), in lekentaal: verstoppingen van de bloedvaten in m.n. de benen. Met uitzondering van de aders rond het hart en de aders in het hoofd worden alle vaatproblemen in het lichaam behandeld door de vaatchirurg. Etalagebenen (of officieel Claudicatio Intermittens) zijn een vaatprobleem (PAD) dat zich, de naam zegt het al, voordoet in de benen. De behandeling bestaat uit het opheffen van de verstopping en zo nodig het maken van omleidingen van de verstopte vaten. De vaatchirurg is meestal niet in staat de oorzaak van de verstopping weg te nemen, hij kan alleen helpen de symptomen te verlichten. Het proces van verstopping van de bloedvaten kan uiteindelijk leiden tot de noodzaak van amputatie van de tenen of zelfs de gehele voet. De ernst van Perifeer Vaatlijden (PAD) wordt uitgedrukt in de Physical Function Score die loopt van 55 tot 30. Ongeveer 50% van de mensen met PAD merkt niets van de verstopping van de aders en bij 40% bestaat er een stabiele situatie van Claudicatio Intermittens. Het lichaam maakt vaak op natuurlijke wijze omleidingen. De resterende 10% heeft te maken met chronische dan wel acute vaatpijn. De aandoening wordt voor 95% veroorzaakt door roken, door diabetes, door hoge bloeddruk of door een hoog cholesterol in het bloed, overgewicht of te weinig beweging. De pijn van de aandoening manifesteert zich in de spieren van de kuit of bil, doet zich alleen voor bij inspanning,

2 m.n. bij zware inspanning, en verdwijnt bij het stilstaan. Bij verergering van de verstopping kan ook in rust pijn voorkomen als nachtpijn en doet zich voor in de voet of teen bij een horizontale ligging. Het stellen van de diagnose van etalagebenen (Claudicatio Intermittens) bij pijn in de benen geschiedt in eerste instantie door het bepalen van de enkel-arm-index. Dat is de verhouding tussen de bloeddruk in de bovenarm èn de druk bij de enkel. In normale omstandigheden is deze verhouding rond de 1,0. Wanneer er sprake is van een waarde tussen 0,4 en 0,9, dus een lagere bloeddruk in de benen, spreekt men van Claudicatio Intermittens, en bij een waarde van minder dan 0,3 is er sprake van rust- of nachtpijn. Tegenwoordig kan men de ernst van de aandoening en de locatie ook bepalen met behulp van een Echo en snelheidsmeting van het stromende bloed met behulp van het Doppler-effect. De behandeling van PAD is in eerste instantie niet chirurgisch, maar geschiedt met medicijnen om de bloeddoorstroming te verbeteren. Dat gebeurt ook door het adviseren van een gezonde leefstijl, dus stoppen met roken, en lopen, m.n. veel lopen. Ook overgewicht moet worden aangepakt. Prof. Hamming geeft de voorkeur aan een looptraining onder supervisie van een fysiotherapeut die beter dan een leek in staat is de juiste en meest effectieve dosering van de inspanning te bepalen. Wanneer chirurgisch ingegrepen moet worden, staan interventies ter beschikking van de vaatchirurg als dotteren en het plaatsen van stents, het leggen van een omleiding om het aangetaste bloedvat of het reinigen van de binnenzijde van het bloedvat. Bovenstaande ingrepen zijn moeilijk en niet zonder risico, vandaar dat vaatchirurgen zo lang mogelijk wachten met opereren. Tot amputatie van tenen of voeten wordt slechts in uiterste noodzaak overgegaan. Vragen 1. Een mevrouw heeft ooit haar been gestoten en krijgt een medicijn om de doorbloeding van het been te verbeteren. Zij heeft overdag geen problemen, wel s nachts. Is daar wat aan te doen? Antwoord: Eerst moet worden onderzocht of er sprake is van een verstopping van de bloedvaten en zo ja, dan volgt doorverwijzing naar de specialist. 2. Kun je zelf de bloeddruk meten en de enkel-arm-index bepalen met een huis tuin en keukenbloeddrukmeter? Antwoord: Daar heb ik geen ervaring mee. Het is mogelijk met een bloeddrukmeter met een band. 3. Kan sportbeoefening de vorming van natuurlijke omleidingen bevorderen? Antwoord: Dat weten we niet zeker, maar we vermoeden het wel. Oud-sporters blijven meestal klachtenvrij. 4. Welke nieuwe ontwikkelingen in de behandeling zijn in aantocht? Antwoord: Er is een tijd lang geëxperimenteerd met het inspuiten van stamcellen in de kuit, maar dat bleek niet effectief. Er wordt thans onderzoek gedaan op muizen. 5. Kan de pijn ook optreden in de armen i.p.v. de benen? Antwoord: Ja, dat kan, maar is zeldzaam. Het kan voorkomen bij mensen met hartritmestoornissen waarbij bloedstolsels kunnen worden gevormd die vastlopen in de elleboog.

3 6. U adviseert m.n. lopen. Kan fietsen ook? Antwoord: Fietsen helpt ook, maar de inspanning is bij fietsen minder dan bij lopen, vandaar dat lopen wordt aanbevolen. 7. De vragensteller heeft na een hartinfarct in december jl. s nachts kramp in het onderbeen tot de knie. Antwoord: Dit verschijnsel heet onrustige benen en heeft niets te maken met gebrekkige bloeddoorstroming, maar wordt vermoedelijk veroorzaakt door de prikkeloverdracht van de zenuw naar de spier. 8. Is het verstandig om door de pijn heen te lopen? Antwoord: Ja, maar het is verstandig te lopen onder supervisie van een fysiotherapeut die de belasting goed kan doseren. Als u het zelf doet, is het bij erge pijn beter het tempo iets te vertragen en toch door te gaan. De effecten van training zijn een kwestie van de lange termijn. 9. Ik heb pijn in het dijbeen. Kan dat ook komen door de ingenomen cholesterolverlagers (statines)? Antwoord: Ja, dat kan. Statines zijn een effectief geneesmiddel tegen cholesterol, maar stabiliseren ook de vaatwand. 10. Na een hartinfarct kan/mag ik niet veel meer lopen, maar nadat ik een dotterbehandeling heb ondergaan en met bètablokkers ben gestopt, gaat het lopen weer beter. Antwoord: Ik denk dat dat toevallig is. Bètablokkers geven soms ook slagaderkramp als bijwerking, niet in de grote slagaders maar wel in de collateralen (omleidingen). 11. Ik heb vaak tintelingen in de voet. Antwoord: Ik denk niet allereerst aan een relatie met de kleine bloedvaatjes, wellicht komen de tintelingen door prikkeling van de zenuwen. Misschien is er sprake van een beknelde zenuw. 12. De autonomie van fysiotherapeuten is de laatste tijd ingeperkt door de verzekeringsmaatschappijen. Wordt de looptraining door fysiotherapeuten nog wel vergoed? Antwoord: Het voorzieningenpakket, w.o. de diensten van fysiotherapeuten, wordt vastgesteld door het Zorginstituut. Sinds kort vallen looptrainingen bij etalagebenen onder de verzekering (basis- dan wel aanvullende verzekering), gedurende een jaar. 13. Ik heb s nachts kramp in de benen. Als ik dan een glas water drink, gaat het over. Antwoord: Een goed advies, neem er uw voordeel mee. 14. Dient de bloeddrukmeting van enkel en arm liggend plaats te vinden en gaat het om de onder- of bovenwaarde? Antwoord: Ja, liggend, en het gaat om de bovenwaarde. 15. Als de pijn in de benen geen etalagebenen zijn, maar het lijkt of er schuurpapier in mijn benen zit, wat is het dan wel? Antwoord: Dan is er waarschijnlijk geen sprake van een doorbloedingsstoornis en moet verder worden onderzocht wat de oorzaak is.

4 16. Ik heb plaque in de bloedvaten van de benen en pijn bij de enkels. Antwoord: Meestal is er geen pijn in de enkel als gevolg van een verminderde doorbloeding, omdat daar geen spieren zitten. Nachtpijn komt in de voet voor, pijn bij het lopen treedt dan op in de spieren van kuit, bil of onderbeen. 17. Is er sprake van een voortschrijdende, medische ontwikkeling in de polyneuropathie? Antwoord: Er is op dat terrein weinig ontwikkeling. Bij polyneuropathie kun je last hebben van doofheid en tintelingen als gevolg van storingen in de zenuwen naar de hersenen. 18. Kan de ziekte van Lyme (door teken) en diabetes etalagebenen veroorzaken? Antwoord: Vaatdoorbloedingsproblemen ontstaan eerder bij diabetes dan zonder diabetes. Bij diabetes manifesteren ze zich in het onderbeen; bij vaatdoorbloedingsproblemen inhet bovenbeen is er meestal geen sprake van diabetes. 19. Is er een verband tussen bloedvatproblemen bij het hart en elders in het lichaam? Antwoord: Meestal heb je bij hartproblemen nog geen problemen in de benen. 20. Wat doet medicatie? Antwoord: Medicatie kan het ontstaan van verstoppingen in de bloedvaten tegengaan. Het geeft bescherming, maar maakt je niet gezonder. 21. Ervaren vrouwen etalagebenen anders dan mannen? Antwoord: De symptomen bij vrouwen zijn anders dan bij mannen. Er wordt momenteel veel onderzoek naar de oorzaak gedaan. Het is mogelijk dat, omdat vrouwen later zijn gaan roken dan mannen, mannen meer last hebben van etalagebenen dan vrouwen. 22. Komt bloedvatvernauwing behalve in slagaders ook voor bij lymfevaten? Antwoord: Ja, maar incidenteel. Lymfevaten zijn te klein om te opereren. 23. Wat is de levensduur van een bloedvatprothese? Antwoord: In tegenstelling tot het verleden is tegenwoordig de levensduur van protheses lang. Wel is het zo dat de binnenkant van een plastic prothese minder glad is dan het eigen bloedvat. 24. Wat is de oorzaak van koude handen en voeten? Antwoord: Bij koude handen hoeft er niet altijd een bloedvatprobleem te zijn, er kunnen ook andere oorzaken zijn. Het is moeilijk hierover in zijn algemeenheid iets te zeggen. 25. Wat is een broek en waar wordt die geplaatst? Antwoord: Een broek is een T-stuk-prothese die geplaatst wordt nabij de liezen waar de slagaders naar de twee benen zich splitsen. Het helpt wel bij etalagebenen, maar het is een risicovolle operatie.

5 26. Uw advies lopen, lopen en lopen is bij mij niet mogelijk door andere aandoeningen. Antwoord: Belemmering van het lopen kan ook worden veroorzaakt door slijtage van het heupgewricht, door overgewicht en door COPD (longen). Mensen die hieraan lijden, komen meestal niet toe aan etalagebenen. Operaties aan de bloedvaten gaan nog wel eens mis, vandaar dat we terughoudend zijn met ingrepen. 27. Kunnen aderen ook worden schoongemaakt? Antwoord: Ja, maar dat gebeurt meestal alleen over betrekkelijk korte afstanden van maximaal 10 cm. Henk Rieff Data volgende Hart & Vaatcafés: 25 januari 2017: Hart & Vaatcafé, gewijd aan hoog cholesterol (begint om uur) 29 maart 2017: Hart & Vaatcafé, gewijd aan reanimatie, incl. workshop (begint uur) 31 mei 2017: Hart & Vaatcafé, gewijd aan diabetes (begint ook om uur).