Digitale bereikbaarheid Velsen

Transcriptie

1 Digitale bereikbaarheid Velsen rapportage Rick Haverkort Glasvezel Gemeente 30 november

2 Inhoud Managementsamenvatting... 3 Opdracht... 5 Onderzoeksvragen... 5 Onderzoeksopzet... 6 Verdeling postcodes per gebied... 6 Breedbandaanbod over koper, coax en glasvezel... 8 Koper... 8 Hybride Fiber Coax... 8 Glasvezel... 9 De rol van wifi... 9 mobiel dataverkeer... 9 Conclusies Rol overheid Terminologie

3 Managementsamenvatting Velsen heeft Glasvezel Gemeente gevraagd de digitale infrastructuur van de gemeente in kaart te brengen en de raad te informeren over de mogelijkheden voor het optimaliseren van de bestaande situatie. De norm voor breedband wordt afgeleid uit de Digitale Agenda voor Europa, die inhoudt dat alle Europeanen in 2020 over minimaal 30 Mb/s internettoegang beschikken en dat de helft van de huishoudens een abonnement van 100 Mb/s kan afsluiten: de Next Generation Access of NGA-norm. Velsen wil daar uit sociaaleconomisch perspectief op zijn voorbereid. Het onderzoek is uitgevoerd in de maanden april en mei van De kernen van de gemeente Velsen bieden een gevarieerd aanbod van wonen, werken en recreatie: van de rust in de bossen tot de dynamiek van de zeehavens en de zware industrie. Wat ze met elkaar verbindt, is de groeiende behoefte aan snel internet. Op het moment van toetsing voldeden van de adressen uit de BAG-administratie aan de Next Generation Access of NGA-norm van 100 Mb/s of meer, wat neerkomt op 86% van het totaal. In breedbandjargon worden dit de zwarte adressen genoemd: twee of meer providers bieden er NGA aan. In de praktijk zijn dat kavels in de bebouwde kom, waar de traditionele coax- en kopernetwerken van Ziggo en KPN geschikt zijn gemaakt voor breedbanddiensten. Het aanbod is gericht op de particuliere en klein zakelijke markt. De capaciteit kan de komende jaren nog verder worden uitgebreid: KPN voert veldtesten uit over enkelvoudige koperlijnen met snelheden tot 400 Mb/s en Ziggo is in staat om de downloadsnelheid over haar hybride fiber coaxnetwerk te verdubbelen. Voor grootzakelijke gebruikers bieden verschillende providers glasvezeldiensten aan. Nieuwbouwwoningen worden door KPN en Ziggo standaard voorzien van NGA en zijn per definitie zwart. In zwarte gebieden doet de markt zijn werk; de gemeente hoeft de ontwikkelingen slechts te volgen. Er zijn ook grijze adressen aangetroffen, 13% van het totaal. Op deze locaties is slechts één provider die aan de NGA-norm voldoet. Dat kan zijn omdat Ziggo er geen kabeldiensten levert of omdat er over koper alleen laagwaardig ADSL kan worden aangeboden. In grijs gebied is het de gemeente toegestaan om proactief in gesprek te gaan met marktpartijen om de aanleg of upgrades van NGA-netwerken te stimuleren. Ook kan faciliterend worden opgetreden door initiatiefgroepen ondersteuning te bieden bij het organiseren van vraagbundelingsacties of het opstellen van een businesscase. De ambtelijke organisatie kan reguleren optreden door soepel om te gaan met leges, precario en vergunningen. Met name in Velserbroek zijn overigens nog upgrades van het kopernet voorzien, waardoor het aantal grijze adressen zal afnemen en als zwart kan worden gelabeld. In het recreatiegebied rond Santpoort-Noord en Spaarnwoude zijn de meeste van de 392 kavels zonder NGA gevonden: dit worden witte adressen genoemd. Dat is iets meer dan 1% van het totaal, wat voor buitenstedelijk gebied relatief weinig is. Wifi biedt er geen uitkomst, omdat de zenders moeten worden gevoed met een krachtig internetsignaal en dat ontbreekt op deze locaties. In de witte gebieden is wel 4G en 4G+ dekking, maar voor een gemiddeld gezin of bedrijf zijn mobiele netwerken geen volwaardig alternatief voor het vaste net. Uit cijfers van KPN blijkt dat mensen ook meer data gaan gebruiken naar mate hun mobiele internetverbinding sneller is. 3

4 De gemeente kan dezelfde instrumenten inzetten om de status van de witte gebieden in de gemeente aan te pakken als bij de grijze gebieden: initiëren, faciliteren en reguleren. Verdergaande steun is ook mogelijk. Om marktverstoring te voorkomen zal dan wel vooraf moeten worden vastgesteld of er geen marktpartijen zijn met plannen om binnen drie jaar alsnog NGA aan te gaan leggen. Pas dan is er sprake van marktfalen en mag een overheid de uitrol van breedband (mede) financieren. Bijna 99% van de gemeente voldoet aan de Europese basisstandaard voor Next Generation Access van 30 Mb/s en ruim 94% van de adressen uit de BAG kan over 100 Mb/s beschikken. Op de adressen waar Ziggo niet levert, zijn eindgebruikers afhankelijk van de capaciteit van het kopernetwerk. Met uitzondering van nieuwbouwprojecten wordt glasvezel in Velsen uitsluitend als zakelijke dienst aangeboden tegen een tarief dat gemiddeld drie keer hoger is dan de diensten die in de consumentenmarkt gelden. Daarom is in Velserbroek een burgerinitiatief gestart om te inventariseren hoeveel particulieren bereid zijn te investeren in een eigen glasvezelnetwerk. figuur 1 en 2: overzicht zwarte, grijze en witte gebieden in de gemeente Velsen kern zwart grijs wit totaal Driehuis IJmuiden Santpoort-Noord Santpoort-Zuid Velsen-Noord Velsen-Zuid Velserbroek

5 Opdracht In het coalitieakkoord zijn doelstellingen opgenomen ter verbetering op het gebied van bereikbaarheid, economische vitaliteit, educatie, recreatie en levensloopbestendig bouwen; onderwerpen die van groot belang zijn voor de ontwikkeling van de gemeente Velsen en een goede digitale bereikbaarheid noodzakelijk maken. Het college vraagt een inventarisatie van de beschikbare digitale infrastructuur en de mogelijkheden om deze te optimaliseren, rekening houdend met de vigerende wet- en regelgeving. Om een beeld te krijgen van de huidige situatie, dient op postcode- huisnummerniveau te worden ondergezocht wat de maximaal beschikbare breedbandcapaciteit is die de verschillende aanbieders over de beschikbare coax-, glasvezel- en kopernetwerken kunnen leveren. Het onderzoeksgebied beslaat alle huisnummers die horen bij de postcodereeks 1951, 1971 tot en met 1976, 1981, 1985, 1991, 1992, 2071 en Onderzoeksvragen Als onderdeel van de inventarisatie zijn de volgende drie onderzoeksvragen beantwoord: 1. Wat is de huidige status (capaciteit) van de digitale bereikbaarheid van Velsen: a. in de wijken en winkelgebieden van de woonkernen; b. in het buitengebied; c. op bedrijventerreinen; d. op onderwijs- en zorglocaties. 2. Kunnen mobiele netwerktechnieken als 4G een alternatief bieden in buitengebieden of op locaties waar de bestaande infrastructuur niet voldoet aan de NGA-normen. 3. Welke rol zou de gemeente kunnen vervullen bij het optimaliseren van de digitale bereikbaarheid en welke instrumenten kunnen daarvoor worden ingezet. Additioneel is onderzocht of: 4. (gratis) wifi kan bijdragen aan het vergroten van de digitale bereikbaarheid of dat deze techniek is achterhaald en er andere technische mogelijkheden zijn. Als de vraag bevestigend kan worden beantwoord, waar zouden de zenders dan moeten worden geplaatst om optimaal bij te kunnen dragen aan de digitale bereikbaarheid van de gemeente. De beantwoording van bovenstaande vragen heeft als uitgangspunt gediend voor de uitwerking van suggesties voor verbetering van de bestaande situatie. In een eventueel vervolgtraject kan inzichtelijk worden gemaakt welke investeringen daarmee zijn gemoeid en welk tijdpad bij een dergelijke verbeteringsslag hoort, uitgewerkt in meerdere scenario s. 5

6 Onderzoeksopzet Het onderzoek is erop gericht de digitale bereikbaarheid van de gemeente Velsen in kaart te brengen zodat gericht beleid kan worden ontwikkeld om de verbeteringsdoelstellingen uit het coalitieakkoord te kunnen realiseren. Stelregel is daarbij dat er geen marktverstoring mag optreden; staatssteun is uitsluitend mogelijk in witte gebieden. In grijs gebied is het onder strikte voorwaarden toegestaan om burgers en bedrijven te faciliteren in het streven naar een optimale breedbanddekking. De Europese Unie heeft als doelstelling dat in 2020 voor alle huishoudens de NGA-norm van ten minste 30 Mb/s aan downloadsnelheid beschikbaar moet zijn. Omdat de verwachting is dat in de nabije toekomst meer capaciteit nodig zal zijn, is ook onderzocht of aan de norm van 100 Mb/s kan worden voldaan. Voor de analyse zijn steekproefsgewijs van 491 representatieve zes-positiepostcodes het eerste en het laatste huisnummer onderzocht. Daarbij is gekeken naar de maximaal beschikbare capaciteit over coax-, glasvezel- en koperlijnen. Waar grote verschillen tussen de twee meetpunten werden aangetroffen, is een voor die straat representatieve postcode- huisnummercombinatie getoetst. De resultaten zijn vastgelegd in de Excelbijlage, waarin tevens is aangegeven of de score wel of niet conform de Europese norm is. Verdeling postcodes per gebied Voor het onderzoek zijn openbaar beschikbare bronnen als uitgangspunt genomen voor het bepalen van het gebied voor een steekproefonderzoek naar de maximale capaciteit die de verschillende aanbieders in de gemeente kunnen leveren. Onderzocht zijn de huisnummers die horen bij unieke postcodes in de in de opdracht genoemde postcodereeks. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen witte, grijze en zwarte gebieden. Naderhand zijn aan de hand van de BAG-gegevens ook de aantallen zwarte, grijze en witte postcodes aan de rapportage toegevoegd. In witte gebieden bestaat geen breedbandinfrastructuur of zijn particuliere investeerders niet van plan deze infrastructuur binnen drie jaar aan te leggen. Hier is sprake van marktfalen en dan is staatssteun toegestaan. In grijs gebied is één breedbandexploitant aanwezig. Overheidssteun is dan alleen mogelijk als kan worden bewezen dat voor het bereiken van zekere beleidsdoelstellingen een verbetering van het huidige netwerk of de aanleg van een tweede netwerk nodig is. In zwarte gebieden zijn ten minste twee of meer NGA-exploitanten aanwezig en is geen sprake van marktfalen. Staatssteun is hier niet toegestaan. 6

7 Verdeling per kern: Driehuis, adressen, waarvan zwart: 999 in de kern grijs: 468 in de kern wit: geen IJmuiden, adressen, waarvan zwart: in de kern en op bedrijventerreinen grijs: in de kern, de buitenrand van de kern en op een bedrijventerrein wit: 55 in recreatiegebied (IJmuiderslag) Santpoort-Noord, adressen, waarvan zwart: in de kern en aan de buitenrand van de kern grijs: 936 in de kern en aan de buitenrand van de kern wit: 64 aan de buitenrand van de kern Santpoort-Zuid, adressen, waarvan zwart: in de kern en aan de buitenrand van de kern grijs: 4 aan de buitenrand van de kern wit: geen Velsen-Noord, adressen, waarvan zwart: in de kern en op bedrijventerreinen grijs: 504 in de kern, de buitenrand van de kern en op bedrijventerreinen wit: 13, de strandpaviljoens aan de Reyndersweg en een standplaats op het Vliegerpad Velsen-Zuid, adressen, waarvan zwart: 852 in de kern en aan de buitenrand van de kern grijs: 1 adres in de kern wit: 243 in recreatiegebied: woonboten en 116 adressen op DroomPark Buitenhuizen Velserbroek, adressen, waarvan zwart: in de kern grijs: 980 in de kern, de buitenrand van de kern en op een bedrijventerrein wit: 16 woonboten en 1 ligplaats Het totale overzicht is terug te vinden in de Excelbijlage. 7

8 Breedbandaanbod over koper, coax en glasvezel Er is onderzoek gedaan naar het maximaal beschikbare breedbandaanbod over koper, coax en glasvezel. Omdat marktpartijen hun diensten technisch en administratief gescheiden aanbieden, is daarbij onderscheid gemaakt tussen het aanbod aan particulieren en dat aan ondernemers. Koper Het kopernetwerk is door het voormalige staatsbedrijf PTT in alle kernen van de gemeente aangelegd en wordt geëxploiteerd door het netwerkbedrijf van KPN. Het is een open netwerk, waar ongeveer 150 providers diensten over kunnen aanbieden in zowel de particuliere als de zakelijke markt. Het kopernetwerk wordt niet meer uitgebreid; in plaats daarvan wordt geïnvesteerd om de capaciteit van het bestaande netwerk te verhogen. Afhankelijk van de afstand tussen de centrale en het aansluitadres zijn de volgende opties mogelijk: ADSL2+ maximum downloadcapaciteit 24 Mb/s (geen NGA) VDSL2 maximum downloadcapaciteit 100 Mb/s (NGA) pair bonding maximum downloadcapaciteit 200 Mb/s (NGA) VVDSL maximum downloadcapaciteit 100 Mb/s (NGA) Tussen het tweede kwartaal van 2016 en eind 2017 heeft KPN upgrades van het kopernetwerk aangekondigd in de kernen van IJmuiden, Santpoort-Noord, Velsen-Noord en Velserbroek. In de rest van de gemeente zijn geen aanpassingen voorzien. Voor lastig te bekabelen locaties in het buitengebied ziet KPN upgrades van het mobiele datanetwerk naar 4G+ als alternatief. Hybride Fiber Coax Binnen de bebouwde kom van Driehuis, IJmuiden, Santpoort-Noord, Santpoort-Zuid, Velsen-Noord, Velsen-Zuid en Velserbroek biedt kabelexploitant Ziggo tripleplaydiensten aan: internet, televisie en telefonie in één pakket. De aangekondigde joint venture met Vodafone moet het mogelijk maken om daar ook mobiele communicatie aan toe te voegen. Ziggo heeft grote delen van haar netwerk verglaasd; alleen voor het laatste stuk naar de afnemers wordt coaxkabel gebruikt. Over dit hybride netwerk worden downloadsnelheden aangeboden van maximaal 200 Mb/s voor particulieren en 500 Mb/s aan zakelijke gebruikers. Technisch is Ziggo in staat om de maximale downloadcapaciteit verder op te voeren tot Mb/s, oftewel 1 Gb/s. Het netwerk van Ziggo is een gesloten netwerk waar uitsluitend diensten van Ziggo over kunnen worden afgenomen. Naar verwachting zullen de Europese en Nederlandse toezichthouders als voorwaarde voor de joint venture met Vodafone eisen dat Ziggo haar netwerk net als KPN moet openstellen voor derden, wat tot meer concurrentie en verrijking van het aanbod kan zorgen. 8

9 Glasvezel In Velsen zijn meerdere glasvezelexploitanten actief, waarvan de grootste zijn meegenomen in het onderzoek: Eurofiber, KPN/Reggefiber en Ziggo. Een belangrijk verschil met coax- en koper is dat glasvezel symmetrisch is: de up- en downloadsnelheden zijn gelijk. Ook omdat glasvezel minder gevoelig is voor storingen en data met de snelheid van het licht over grote afstanden kan worden verzonden, heeft glas de voorkeur boven coax en koper. De netwerken van Eurofiber en KPN zijn open voor transport van de diensten van derden; Ziggo stelt zich op dat punt terughoudend op. Hoewel er fysiek geen verschil is tussen glasvezelnetwerken voor zakelijk- of consumentengebruik, zijn ze technisch en administratief gescheiden. Dit manifesteert zich vooral in prijs, capaciteit en service levels. Volgens Reggefiber is in de gemeente nog nergens consumentenglas (FttH) aangelegd, evenmin staan er wijken op de nominatie om op korte termijn van glasvezel te worden voorzien. Zakelijke gebruikers kunnen in theorie overal in de gemeente bij meerdere providers terecht voor een glasvezelaansluiting. In het havengebied van IJmuiden is glasvezel tegen vaste, marktconforme tarieven beschikbaar. Op de bedrijventerreinen en in de woonwijken van de overige kernen geldt een hoger, afstandsafhankelijk tarief. De maximaal aangeboden bandbreedte is 1 Gb/s, de werkelijke capaciteit is vrijwel onbegrensd; de in het netwerk geplaatste apparatuur bepaalt de capaciteit. De rol van wifi Wifi is geen volwaardig alternatief voor lijnverbindingen, maar het kan van toegevoegde waarde zijn als bezoekers van de (jacht)havens, sportaccommodaties, stranden en winkelcentra er gratis gebruik van kunnen maken. Het biedt de gemeente ook de mogelijkheid om inwoners en bezoekers via een gemeentelijke webpagina te informeren over activiteiten, verkeersmaatregelen of tijdelijke risico s als harde wind of zakkenrollers. In 2014 heeft het college overigens besloten om investeringen in wifi over te laten aan de markt. Er zijn kosten verbonden aan het bepalen van de juiste locaties voor een optimale wifi-dekking, de aanschaf en de installatie van zenders, exploitatie, onderhoud en internetabonnementen. Zover bekend stelt de provincie Noord-Holland daar geen subsidies voor beschikbaar. Een korte rondgang door de gemeente leert dat veel ondernemers en gemeentelijke instellingen al gratis wifi aanbieden als service aan hun klanten. mobiel dataverkeer De grote vier basisnetwerken voor mobiele telefonie van KPN, Tele2, T-Mobile en Vodafone bieden volledige 4G-dekking in heel Velsen. Waar in de gemeente voldoende breedbandcapaciteit over vaste lijnen kan worden aangeboden, is mobiel verkeer een aangename toevoeging op de reeds aanwezige breedbandinfrastructuur. Mobiele dataverbindingen zijn minder stabiel dan vaste verbindingen en zijn geen echt alternatief voor bewoners en ondernemers in de witte gebieden van de gemeente. 9

10 Conclusies De in de Velsen aanwezige digitale infrastructuur voldoet vrijwel overal aan de basisnorm die de Europese Unie voor 2020 heeft opgesteld: ten minste 30 Mb/s beschikbaar aan downloadsnelheid. Het havengebied springt er bovenuit omdat het aanbod daar is gericht op zowel grote als op kleine ondernemingen. Hierdoor kan een grote groep bedrijven optimaal profiteren van de infrastructuur, wat de economische ontwikkeling van Zeehaven IJmuiden ten goede komt. Op de overige bedrijventerreinen bieden meerdere partijen glasvezeldiensten aan, maar voor de meeste kleine ondernemers is het aanbod te duur. De markt zal hier zijn werk moeten doen, overheidssteun is niet toegestaan. In woon- en winkelgebieden zijn de breedbandvoorzieningen op orde en kan worden gekozen uit het aanbod van meerdere leveranciers; hetzelfde geldt voor onderwijs- en zorglocaties in de gemeente. Waar de capaciteit van het kopernetwerk nog niet aan de standaard voldoet, heeft KPN upgrades gepland. Op plaatsen waar veel mensen bij elkaar komen, bieden ondernemers hun klanten gratis wifi aan. De 392 witte adressen in de gemeente Velsen vertegenwoordigen iets meer dan 1% van alle onderzochte postcode- huisnummercombinaties. Ze zijn op een enkele uitzondering na gesitueerd in te ontwikkelen of voor recreatie bestemd buitengebied, geconcentreerd rond Velsen-Zuid en de kust. Of er een noodzaak is om daar te investeren in de aanleg van glasvezel, valt buiten de scope van de opdracht en is niet nader onderzocht. Mobiele datanetwerken worden verder doorontwikkeld als alternatief in lastig te bekabelen locaties in het buitengebied; vaste verbindingen verdienen vooralsnog de voorkeur. 10

11 Rol overheid In zwarte gebieden voldoet de infrastructuur ruimschoots aan de Europese NGA-norm voor De markt doet hier zijn werk, waardoor er voor het gemeentebestuur geen noodzaak is om in te grijpen. Vigerende wet- en regelgeving staan dat ook niet toe. In grijze gebieden kunnen eindgebruikers via één netwerkprovider beschikken over snel internet. Om de situatie te optimaliseren mag de gemeente marktpartijen stimuleren om over te gaan tot de aanleg of upgrades van NGA-netwerken. Een tweede instrument dat de gemeente kan inzetten, is het faciliteren van initiatiefgroepen op bedrijventerreinen of van bewoners die ijveren voor de aanleg van NGA, door bijvoorbeeld ondersteuning te bieden bij het organiseren van vraagbundelingsacties of het opstellen van een businesscase. Een derde instrument is reguleren, door flexibel op te treden bij vergunningaanvragen en de kosten voor leges en precariorechten. Om de witte adressen aan NGA te helpen, mag de gemeente nog een stap verder gaan dan in grijs gebied: op voorwaarde dat er geen marktpartijen zijn die er binnen drie jaar NGA aan gaan leggen, mag een overheid de uitrol van NGA (mede) financieren of garantstellingen bieden. De eindgebruikers zullen zelf ook moeten investeren in de aanleg, want hoewel NGA wordt gezien als een nutsvoorziening, is het geen recht waar burgers of bedrijven zich op kunnen beroepen. Mobiele datanetwerken kunnen een alternatief zijn voor vaste net-nga in moeilijk te bekabelen gebied. Hoge gebouwen, bomen, weersomstandigheden en beton en staal in een pand kunnen de ontvangst negatief beïnvloeden. Vaste netwerkverbindingen verdienen daarom de voorkeur. De gemeente kan providers van mobiele datanetwerken stimuleren om het bereik in witte gebieden te optimaliseren of een combinatie van vaste en mobiele infra aan te bieden. Of wifi voor de gemeente Velsen van toegevoegde waarde kan zijn, vraagt nader onderzoek naar de behoefte, de doelgroep en of het op de gewenste locaties een algemeen of zakelijk belang dient. Glasvezel helpt de gemeente graag om invulling te geven aan een beleidsplan voor de optimalisering van de digitale bereikbaarheid van Velsen. Blaricum, 30 november 2016 Bijlagen: NGA-rapportage Velsen (Excel) PowerPoint visualisatie grijze en witte gebieden 11

12 Terminologie ADSL2+ coax FttC FttH FttO glasvezel HFC NGA pair bonding tripleplay up- en down VDSL2 VVDSL wit gebied Asymmetric Digital Subscriber Line 2+: digitale techniek om tot 24Mb/s aan dataverkeer over koperlijnen te kunnen sturen. kabel met koperkern en geïsoleerde binnenmantel voor transport van rtv- en datadiensten. Fiber to the Curb: combinatie van glasvezel en koper, gebruikt voor tripleplaydiensten (zie VDSL2). Fiber to the Home: voor huishoudens bedoelde glasvezelaansluiting. Fiber to the Office: voor bedrijven bedoelde glasvezelaansluiting. transmissiemedium dat gebruikmaakt van lichtpulsen, waarbij de up- en downloadsnelheid gelijk zijn (symmetrisch). Hybride Fiber Coax: combi van glasvezel en coax, gebruikt door kabelaanbieders voor het aanbieden van tripleplaydiensten. Next Generation Access: netwerkverbinding met een doorvoercapaciteit van ten minste 100 Mb/s of meer. het samenvoegen van twee VDSL-connecties voor het verdubbelen van de maximale capaciteit tot 200 Mb/s. aanbod van internet, telefonie en digitale radio/televisie via één abonnement. de snelheid waarmee een gebruiker informatie naar zich toehaalt (de download) of verstuurt (de upload). Very high speed Digital Subscriber Line 2: opvolger van ADSL, de maximale capaciteit is 100 Mb/s (zie FttC). Vectoring VDSL: techniek om ruis op een DSL-verbinding te onderdrukken waardoor extra capaciteit vrijkomt (maximaal 100 Mb/s). een gebied waarvan is vastgesteld dat er alleen inbelverbindingen of ADSL < 30 Mb/s beschikbaar is en er geen particuliere investeerders zijn met concrete plannen om er binnen drie jaar een eigen NGA-infrastructuur uit te rollen. 12