De waarde van zelfvertrouwen

Transcriptie

1 De waarde van zelfvertrouwen Zelfvertrouwen moet je leren. Voor veel moslimjongeren is dat niet eenvoudig omdat zij tussen twee culturen opgroeien. In hun schoolcultuur worden zij gestimuleerd om hun eigen gevoels- en gedachtewereld onder woorden te brengen. Maar in hun thuiscultuur groeien zij op in een bevelhuishouden, waar in ouders geen weerwoord dulden. Maimunah van der Heide analyseert wat hiervan de gevolgen zijn en zij laat zien hoe deze problemen door een opvoeding tot zelfstandigheid voorkomen kunnen worden. De waarde van zelfvertrouwen, Maimunah van der Heide Ik heb Europese bekeerlingen geregeld hun frustraties en onvrede horen uiten over hoe moslimkinderen in de islamitische gemeenschap worden opgevoed. Binnen die gemeenschap kom je allerlei cultuurverschillen tegen. Ook al ben je allemaal moslim, je wordt toch met je eigen roots geconfronteerd. Ik denk vaak terug aan de woorden van mijn overleden moeder: Het nestje waarin je geboren wordt, bepaald de rest van je levenslijn. Ik geloof dat zij hierin gelijk heeft gehad. Ik bekeerde op mijn achttiende tot de islam, maar de normen en waarden die ik van mijn ouders heb meegekregen spelen een enorme rol in mijn dagelijkse leven. Ze staan niet haaks op islaam, nee ze zijn juist gelijkwaardig aan wat ik zelf als islaam ervaar. Dit is een belangrijk gegeven, want men denkt vaak dat je je eigen achtergrond helemaal loslaat wanneer je moslim wordt. De meeste bekeerlingen hebben met volle liefde en overgave de islaam als levenswijze aangenomen, maar hebben erg veel moeite met de islamitische gemeenschap. Dit heeft te maken met hoe je bent opgegroeid. Mijn moeder was een van de vrouwen die peuterscholen hielp opzetten toen ik een ukkie was van een jaar of twee. De vrouwen leerden bewust met de kleine peuters om te gaan. Ik geloof dat de manier waarop mijn moeder mij heeft opgevoed ervoor gezorgd heeft dat ik een krachtige, onafhankelijke persoonlijkheid kon ontwikkelen. Al van jongs af aan had ik heel sterk mijn eigen mening en levenswijze en trok ik me weinig aan van wat anderen daar van vonden. Ik schaamde me niet voor mijn eigen levensvisie, ook al had dit tot gevolg dat ik door de groep werd uitgestoten. Ik heb nooit met de mode meegedaan, niet als kind, noch als puber of volwassene. Jongeren tussen twee culturen Toen ik de islamitische gemeenschap binnentrad kwam ik hiermee in conflict. Ik werd voor het eerst in mijn leven geconfronteerd met eer, de wij-cultuur en de totaal andere positie die het kind heeft in de islamitische cultuur. Wat betreft de relatie tussen kinderen en volwassenen kwam ik in 1

2 aanraking met onrechtvaardige situaties. In mijn werk met moslimjongeren ontdekte ik dat hun innerlijk lijden uit hun kindertijd stamt. Vooral moslimjongeren die tussen twee culturen opgroeien zijn hiervan de dupe. Op school wordt hen geleerd om hun eigen gevoels-en gedachtewereld onder woorden te brengen. Ook in relaties met andere mensen buitenshuis worden zij gestimuleerd om hun innerlijk te leren kennen en ontwikkelen. Maar thuis groeit men op in een bevel-huishouden waarin ouders geen weerwoord dulden. Een van de Marokkaanse meiden schreef: Ik ben opgegroeid in een bevel-huishouden. Er viel niets te bespreken met onze ouders. Ik moest doen wat mij opgedragen werd. Wanneer ik vroeg waarom we dingen deden zoals we ze deden, werd mij verteld dat ik mijn mond moest houden. Zodoende groeide ik op zonder echt met mijn ouders te communiceren. Ik heb altijd met dit probleem gezeten, maar het op een gegeven moment maar geaccepteerd. Ik kreeg thuis geen liefde, begrip of vrijheid. Ik begon in mijn puberteit met mensen om te gaan waarvan ik dacht dat ze me deze waarden wel konden bieden. Waarden die ik als puber hoog in het vaandel hield. Voor mij was het net alsof ik in een tweestrijd leefde; op school werd mij geleerd dat ik mijzelf moest ontplooien en mondig en zelfstandig moest worden en dat verdween allemaal naar de achtergrond wanneer ik thuis kwam. Ik moest gehoorzaamheid tonen en verder werd er over niets onderhandeld. Mijn leven liep via twee deuren; een deur voor mijn ouders en een deur voor de buitenwereld (Stichting Vangnet) Innerlijke zekerheid Kinderen met eigenwaarde ontwikkelen zich beter, hebben meer zelfvertrouwen en zijn daardoor gelukkiger. Als een kind wordt gewaardeerd, leert het ik ben niet wat ik doe. Deze eigenwaarde moet tijdens het leven worden opgebouwd en is niet afhankelijk van cijfers, bezittingen of de mening van anderen. Een kind dat zichzelf accepteert zal anderen accepteren. Het zal van zijn tegenslagen leren en wordt er niet door ontmoedigd. Voor ieder mens is het zelfbeeld heel belangrijk. Het is van grote invloed op het zelfvertrouwen. Kinderen worden niet geboren met gedachten over zichzelf. Ze leren over zichzelf te denken door wat er tegen hen gezegd wordt en hoe ze behandeld worden. Bij een positieve relatie krijgt het kind het gevoel gewaardeerd en geaccepteerd te worden. En wanneer je gewaardeerd wordt, ben je dus de moeite waard en kan je een positief zelfbeeld ontwikkelen. Elke geslaagde actie laat het zelfvertrouwen groeien. Als we met onze kinderen voor innerlijke zekerheid gaan, zullen ze het gevoel hebben alles aan te kunnen. De manier waarop je over jezelf denkt beïnvloedt je gedrag weer. Een kind dat veel liefde en aandacht krijgt, voelt zich verbonden met zijn ouders. Voor de vorming van het zelfbeeld bij kinderen zijn de ouders van zeer groot belang. De eerste en meeste diepgrijpende ervaringen die kinderen hebben zijn met de eigen ouders. Daarom dienen ouders zich te realiseren dat zij rolmodellen zijn voor hun eigen kinderen. Volgens imaam Ahmad ibn Muhammad Al-Maqdasiyy zeiden sommige metgezellen van de Profeet: Niemand zou het goede moeten bevelen, tenzij hij dit met vriendelijkheid doet. En niemand zou het slechte moeten verbieden, tenzij hij dit met vriendelijkheid doet. Niemand zou het goede moeten bevelen, tenzij hij dit met zachtheid doet. En niemand zou het 2

3 kwade moeten verbieden, tenzij hij dit met zachtheid doet. Niemand zou het goede moeten bevelen tenzij hij dit met kennis doet. En niemand zou het kwade moeten bevelen, tenzij hij dat met kennis doet. (Mukhtasir Minhadj ul Qaasidien, p. 138) Wat opvoeding is Opvoeding is niets anders dan kinderen leren wat het goede en het slechte is en hoe daarmee om te gaan. Omdat de relatie met de ouders heel intensief is en heel belangrijk voor het kind, hecht het kind veel waarde aan de opmerkingen van de ouders, vooral wanneer deze vaak herhaald worden. Hoe vaker een opmerking wordt herhaald, hoe sterker het kind gaat geloven in de waarheid van de opmerking en hoe sterker het zelfbeeld, dat het kind gevormd heeft, bevestigd wordt. Dit zelfbeeld bepaalt hoe het kind zich gedraagt en voelt. Een kind dat het gevoel heeft niet de moeite waard te zijn, kan neerslachtig worden, zich terugtrekken en geen hulp meer accepteren. Het kind moet eerst weer positiever over zichzelf leren denken, voordat het zich weer positiever kan gaan gedragen. Kinderen kunnen heel gevoelig zijn voor de opmerkingen van hun ouders. Soms kan een opmerking die door de ouders absoluut niet kwaad bedoeld is wel zo opgevat worden door het kind. Een voorbeeld uit de praktijk. Ik kreeg een meisje (8 jaar) in behandeling die een moeilijke, stugge relatie met haar moeder had. Moeder gaf aan niet te begrijpen waarom haar dochter zo afstandelijk en dwars was. Als snel bleek in het gesprek met het meisje, dat zij het gevoel had dat haar moeder haar niet leuk en raar vond. Het meisje vertelde mij dat haar moeder regelmatig tegen haar zei dat ze gek was en ze was hier erg onzeker van geworden. Navraag bij de moeder leerde mij dat moeder vaak gekkie zei tegen haar dochter, een soort troetelnaampje. Zowel de moeder als ik was enigszins verbaasd dat dit meisje dit zo verkeerd geïnterpreteerd had. Maar in een gesprek met moeder en dochter bleek dit toch een van de oorzaken te zijn van de moeilijke relatie tussen hen. Moeder beloofde deze troetelnaam niet meer te gebruiken en zei tegen haar dochter: Meisje, je weet toch dat ik van je houd. Hierop brak het meisje in huilen uit. In het gesprek dat hierop volgde bleek dat moeder dit eigenlijk nooit zei. Ze had het gevoel dat haar dochter wel wist dat ze van haar hield, dat dit iets vanzelfsprekends was wat niet gezegd hoefde te worden. En zo had ik in mijn kamer een moeder en een dochter die het beste met elkaar voorhadden, maar elkaar verkeerd begrepen, waardoor een zeer moeilijke relatie ontstaan was. En al was het probleem niet onmiddellijk opgelost nu dit boven tafel was, het was wel een grote stap in de goede richting. (Tamar de Vos-van der Hoeven, Het zelfbeeld van kinderen. ) Of een kind positief over zichzelf denkt wordt voor een groot deel bepaald door honderd-en-een kleine ervaringen in het dagelijks leven. Die ene ruzie waarin het kind enorm op zijn kop krijgt en dingen gezegd worden waar iedereen later spijt van heeft, zal het zelfbeeld niet direct schaden, vooral niet wanneer het kind in het dagelijks leven wel gewaardeerd wordt. Maar een kind dat niet enorm op zijn kop krijgt, maar wel iedere dag op kleine negatieve opmerkingen getrakteerd wordt, kan wel een negatief zelfbeeld ontwikkelen. 3

4 Ook de manier waarop iets gezegd wordt is van groot belang. Gebaren en gezichtsuitdrukkingen zijn zeer belangrijk. Wanneer deze overeenstemmen met wat er gezegd wordt, zal het gezegde sneller geloofd worden. Als iemand zegt dat het niet erg is wat je gedaan hebt, maar hier verdrietig of boos bij kijkt, kan dit voor grote verwarring en onzekerheid zorgen. Wat moet er dan geloofd worden: wat er inhoudelijk gezegd wordt of wat de gezichtsuitdrukking zegt? Voor kinderen is de gezichtsuitdrukking vaak belangrijker dan wat er gezegd wordt. Kinderen zijn zeer gevoelig voor gebaren, gezichtsuitdrukkingen en de toon waarop iets gezegd wordt. Waarschijnlijk komt dit doordat het kind als baby deze informatie wel al kon begrijpen en nog niet wat er gezegd werd. Je kind leert hoe te functioneren in het leven door te kijken naar wat je doet. Daarom dienen wij de woorden van imam Ibn Battaal goed te overwegen: Zacht en vriendelijk zijn behoren tot de nobele manieren van de gelovigen en het houdt in dat je de vleugels van rahmah voor de mensen neerslaat. Zacht zijn in spreektaal en niet hard tegen hen zijn. Hierdoor voelt het kind zich veilig in de wereld. Het verlangen naar liefde en de vervulling ervan is voor kinderen van levensbelang. Jongens mogen huilen Ik heb erg veel moeite met de instelling van veel islamitische ouders dat een jongen niet mag huilen en ook niet getroost mag worden. Het is al lang bekend dat mannen die met zachte hand zijn gekoesterd later vaak meer succes in hun werk en relaties hebben. Door liefdevolle woorden en lichamelijk contact wordt het gevoel van eigenwaarde opgebouwd, waardoor zich innerlijke kracht in plaats van bluf of uiterlijk vertoon ontwikkelt. In een hadieth overgeleverd door Aa ishah staat dat een bedoeïen bij de Profeet kwam en zei: Kussen jullie jullie kinderen? Wij kussen hen niet! De Profeet zei: Wat kan ik doen als Allaah de rahmah uit jullie harten heeft gehaald? (Sahieh Al-Bukhaarie) Dat is een duidelijke overlevering. Ieder mens wil gewaardeerd worden om wie hij is. Dit betekent dat ook kinderen het gevoel willen hebben dat ze uniek zijn. Een kind dat het gevoel heeft door zijn ouders lief gevonden te worden, zal sneller geneigd zijn iets te doen voor zijn ouders dan een kind dat het gevoel heeft dat zijn ouders hem maar vervelend vinden. Het kind dat helpt, zal door de ouders gewaardeerd worden en zich goed over zichzelf voelen. Het kind dat niet heeft geholpen omdat hij denkt: het maakt toch niet uit, mama is toch altijd boos op me zal deze boosheid op zijn hals halen en gesterkt worden in zijn negatieve zelfbeeld. Zo belanden ouder en kind in een vicieuze cirkel en kan ongemerkt een zeer ongewenste situatie ontstaan, die niet zo eenvoudig te doorbreken is. Geef ze de ruimte... We dienen ervoor te zorgen dat we onze kinderen vaker prijzen dan terechtwijzen. We dienen onze kinderen te complimenteren om wat ze doen, niet om het eindresultaat. Kinderen moeten kunnen lachen, spelen, gek doen; ze hoeven niet naar perfectie te streven. Het gaat erom dat ze kind 4

5 mogen zijn, zonder de constante druk om te streven naar beter, best. Anders zullen deze kinderen altijd met anderen bezig zijn om hun eigenwaarde te bepalen. Juist kinderen kunnen ons leren om heerlijk zorgeloos te genieten. Kinderen die opgroeien in een positieve omgeving, leren hun zegeningen tellen. Volgens Aa ishah zei de Profeet: Vriendelijkheid wordt niet in iets gevonden of het voegt er schoonheid aan toe. En het wordt niet uit iets weg gehouden of het maakt het gebrekkig. (Sahieh Muslim, deel 4, p. 1370) Een positieve benadering maakt een verschil van dag en nacht. Een kind dat nooit iets mag, krijgt de boodschap dat hij het niet kan. Wanneer kinderen de ruimte krijgen om hun eigen mogelijkheden te ontdekken, vallen ze minder en raken minder snel gewond dan wanneer ze niets mogen en aldoor in de gaten worden gehouden. Je eigen leven is datgene wat je kind absorbeert. Je kind zal jouw compassie of jouw veroordelen, jouw liefde voor anderen of jouw kilheid tot zich nemen. Onze grootste rijkdom ligt niet in wat we bezitten, maar in wat we durven los te laten. Het gaat er bij opvoeden om de balans te vinden tussen liefdevol vasthouden en vol vertrouwen los te laten. Loslaten geeft een kind de zekerheid dat het iets kan en dat je als ouder vertrouwen hebt. Kahlil Gibran schreef een prachtig gedicht over de ouder-kind relatie: Je kinderen zijn je kinderen niet. Zij zijn de zonen en dochters van s levens hunkering naar zichzelf. Zij komen door je, maar zijn niet van je, en hoewel ze bij je zijn, behoren ze je niet toe. Je mag hen je liefde geven, maar niet je gedachten, want zij hebben hun eigen gedachten. Je mag hun lichamen huisvesten, maar niet hun zielen, want hun zielen toeven in het huis van morgen, dat je niet bezoeken kunt, zelfs niet in je dromen. Je mag proberen gelijk hun te worden, maar tracht niet hen aan jou gelijk te maken. Want het leven gaat niet terug, noch blijft het dralen bij gisteren. Jullie zijn de bogen, waarmee je kinderen als levende pijlen worden weggeschoten. De boogschutter ziet het doel op de weg van het oneindige, en hij buigt je met zijn kracht opdat zijn pijlen snel en ver zullen gaan. Laat het gebogen worden door de hand van de boogschutter een vreugde voor je zijn: want zoals hij de vliegende pijl liefheeft, zo mint hij ook de boog die standvastig is. Maimunah van der Heide [1968] bekeerde zich in 1986 tot de islam. Zij is oprichtster van de 5

6 stichting Vangnet, een plek voor moslimmeiden waar ze hun verhaal kwijt kunnen en advies en steun kunnen krijgen. De afgelopen jaren heeft zij zich ingespannen om de negatieve beeldvorming over (praktiserende) moslims te helpen veranderen en zich opgesteld als een bruggenbouwer tussen moslims en niet-moslims. Dienstbaarheid, helpen van anderen, bestrijden van onrecht, het creëren van verbondenheid en het doorbreken van eenzaamheid staan hoog in haar vaandel. In haar lessen over de islam benadrukt zij het belang van islamitische beschavings- en omgangsvormen. In Maimunah in Beeld, vind je video s waarin zij ons inspireert om onrecht en eenzaamheid op een bezielde, maar ook praktische manier te bestrijden. 6