Allen immers zijn ge zonen-en-dochters van God door het geloof in Christus Jezus. (Galaten 3: 26) Gemeente,

Transcriptie

1 1 Galaten 3: 1-5, 6-145, 23-29; Genesis 12: 1-3, door het geloof in Christus Jezus, een volwassen geloof, 12 juni 2016, derde zondag na Trinititatis, Oostkerk Gemeente, Allen immers zijn ge zonen-en-dochters van God door het geloof in Christus Jezus. (Galaten 3: 26) I. De brief van Paulus aan de Galaten heb ik lange tijd een van de meest onverteerbare stukken van de bijbel gevonden. Ik heb het nooit eerder aangedurfd om er preken over te maken. Maar ik denk dat ik nu zover ben dat ik het kan..ik stuitte altijd op een moeilijkheid.. Paulus relativeert in de deze brief sterk de Joodse wijze van leven. Het gaat in deze brief over de besnijdenis voor mannen, kosjer eten. Werken der wet, noemt Paulus het. En daardoor wordt niemand door gerechtvaardigd voor God. Maar er is natuurlijk ook een christelijke leefwijze, ook al hebben veel minder rituelen dan de Joden. Het onderhouden van de zondag. Het samenkomen rondom de heilige Schrift in een kerkdienst. Het bezig zijn met de dingen van het geloof in de rest van de week. Ik denk aan een verenigingsleven een aan organisatievormen een vakbond, een omroep die christelijk geïnspireerd waren. Wat is daar veel van weggevallen! Ik weet nog dat de burgemeester van Kortgene toen ik begon als predikant een toespraak hield waarin ze repte over de plaats die de kerk nog innam in de maatschappij. Waarbij mij vooral het woordje nog opviel. Nu, dat is dan wel uitgekomen.! Hoeveel vormen van christelijk leven hebben sinds die tijd niet zien verdampen! En ik dacht: Moet ik daar nog een schepje bovenop doen met de Galatenbrief van Paulus? Als Paulus het heeft over werken der wet, relativeert hij de Joodse leefwijze en in het verlengde daarvan ook de christelijke leefvormen. Als je plichtsgetrouw van nature bent, geef je daaraan niet zomaar gewonnen. Ik in ieder geval niet! Wat heeft me geholpen? In ieder geval dat ik brief aan de Galaten meer in zijn context ben gaan zien. Ik ben Paulus daardoor gaan zien als een volwassen gelovige die doet wat in een bepaalde situatie verantwoord vindt. En die zich daarbij laat leiden door het diepste wat in hem zien: vertrouwen op God. Dat spreekt me aan: Stel je voor dat je in een samenleving waarin de invloed van de kerk zo afgenomen is een weg met God kunt gaan

2 2 II. De brief aan de Galaten is de meest emotionele en felle brief van de apostel Paulus. Dat valt al af te leiden bij de beginwoorden van ons hoofdstuk O onverstandige Galaten wie heeft u zo betoverd? Betoverd zijn ze, die Galaten! Wat is er aan de hand? Op zijn zendingsreizen was Paulus terecht gekomen bij de stammen van de Galaten. Daar zit het woord Galliërs is, in het Grieks Galatai. Kelten noemden ze zichzelf. Van oorsprong waren ze dus Europeanen! Door een volkverhuizing waren in Midden-Turkije terecht gekomen. Maar dan ontstaat er een vraagstuk. Moesten die Kelten met dat ze gingen geloven de ene God en in Christus ook de Joodse leefwijze aannemen? Moesten ze de Joodse spijswetten gaan houden en de sjabbat? Moesten de mannen worden besneden? Of moest juist niet? Hadden ze als Europeanen een eigen plek in Gods heilsplan? Paulus gaat voor dat laatste. Aanvankelijk had Paulus goedkeuring vanuit de kerk van Jeruzalem. Maar er komt oppositie. Er komen christenen vanuit de Joden naar Galatië en die zeggen: Jullie moeten ook de Joodse leefwijze aan nemen. Waar blijven we als straks het ene gedeelte van de christenen de Joodse leefwijze volgt en een andere niet. Straks kijken onze volksgenoten ons met de nek aan en worden we nog uit de synagoge gezet. De christenen uit Galatië waren daar wel ontvankelijk voor. Vanuit hun achtergrond in het heidendom hadden rituelen voor hen magische kracht. En ze dachten: Als ook wij ons aan rituelen als de besnijdenis en het kosjer eten gaan houden dan brengt ons dat vast nog dichter bij de God van Israël. Paulus is het daar dus heftig mee oneens: O onverstandige Galaten wie heeft u zo betoverd? Jullie zijn onder de bekoring van uiterlijkheden. Je laat je door anderen iets opleggen. Waarom vertrouw je er niet op dat de Here God met jullie als Kelten een eigen weg gaat! Dat zou nog eens geloof zijn! III. Het bewijs voor zijn zienswijze voor Paulus is aartsvader Abraham. Hij was de stamvader van Israël. Maar zou hij niet tot een zegen worden voor alle volkeren? Voor Kelten, Galliërs, Europeanen! Had God hem dat niet beloofd:

3 3 In jou zullen alle volken worden gezegend. (Galaten 3: 8, Genesis 18: 8) De weg loopt over Israël, maar via Israël strekt de zegen van God zich uit naar alle volken. En daarom verzet Paulus zich tegen de eis dat Kelten eigenlijk Joods moeten worden. Alle volken looft den Here. En dat mogen ze doen in hun eigenheid. En was Abraham ook niet bij uitstek het voorbeeld van leven in geloof. Hij hoorde de Stem. Zonder dat hij nog al te veel in handen had. Het beloofde land was nog niet zijn eigendom. Het beloofde nageslacht was er nog niet. Laat staan dat er hij een uitgebreid ritueel tot zijn beschikking had. Maar hij hoorde de Stem.. En dat kan nog. Mijn leermeester Hein Blommestijn heeft het dan over in God vallen. Op een bepaald moment kun je in zomaar in God vallen.. Geboren uit de hoge, zegt het lied. Er is meer dan het gewone, meer dan het alledaagse. Er is een belofte voor jou en voor anderen. Je mag uitgaan van de genegenheid van God voor jou als mens. Geloof noemt Paulus dat. Dat is nog iets diepers dan het volgen van een bepaalde leefwijze waar je je identiteit aan ontleent. Het is dat je kind van God mag zijn op de plek waar jij leeft. IV. Maar dan ligt er nog wel een vraag: Paulus, hoe denk je dan over de Wet van Mozes? Na Abraham is toch via Mozes de Wet aan Israël geschonken? Vandaag viert het volk Israël het Pinksterfeest en dan staat de gave van Tora centraal. Het leven in het beloofde moet tenslotte ook ingevuld worden. Dan heb je regels nodig en normen en waarden. En de vraag die er voor Paulus ligt is: Hoe zie je dan de gave van Wet? Paulus denkt bij de Wet dan vooral aan de rituele wetten die juist het eigene en ook de afzondering van Israël markeren. Daar zou ik het niet in gaan zoeken als ik jullie was, zegt hij tegen de Galaten... Realiseer om te beginnen dat Jezus gekruisigd is. Ritueel gezien was hij een gevloekte, een uitgestotene uit de gemeenschap. Daarmee nam hij jullie positie in, want ook jullie stonden ritueel gezien buiten het volk van God. En realiseer je dan dat Christus jullie positie in wilde nemen, mensen die er buiten vielen. Daarmee voor jullie de toegang tot God te openen: Christus heeft ons vrijgekocht uit de vloek der Wet door voor ons een vloek te worden. (3: 13) Die wonderlijke plaatsverwisseling, daar zit nu de ruimte in voor jullie Kelten in, en trouwens ook voor ons Joden, want we leven allemaal van de genade.

4 4 V. Maar de plichtsgetrouwen laten zich nog niet uit het veld slaan: Wat is betekent de Wet dan nog? Die was er toch niet voor niets? Nogmaals: de apostel denkt vooral aan de Joodse leefwijze en de rituele bepalingen die daarbij horen. Dus vragen als: Mogen koeien in het slachthuis ritueel gedood worden? Draag je als moslimvrouw een hoofddoek? Houden christenen de zondag als de joodse sjabbat of gaan we de kant uit van een vierentwintiguurseconomie. Is massale kerkgang vroeger en nu toch niet heerlijk! Herkenbaarheid doet toch goed! En dan gebruikt de apostel het beeld van de opvoeder, de pedagogos, staat er letterlijk. Maar je moet niet aan ons huidige woord pedagoog denken. In de oudheid hadden rijkere families een pedagogos in dienst, vaak een slaaf en die begeleidde de kinderen school. Die slaaf behartigde de belangen van het kind tot aan de volwassenheid. Vaak was die beschermer niet al te zachtzinnig, nogal snel met de pedagogische tik. Een tuchtmeester vertaalt de Statenvertaling en die kant zit er zeker aan. Als Paulus denkt aan de Joodse leefwijze dan vergelijkt de Wet met een pedagogos uit de oudheid. De Wet is voor ons een opvoeder, of ook tuchtmeester tot Christus geweest. (3: 24) Het komt er op neer dat de Wet het Joodse volk begeleid heeft tot de komst van Christus. Dat heeft beschermend gewerkt, ongetwijfeld. Maar nu staan we niet meer onder de opvoeder, want de Messias is gekomen, en dat betekent een nieuwe fase in Gods heilsplan: De Wet is voor ons een opvoeder tot Christus geweest, opdat wij uit geloof worden gerechtvaardigd. (3: 24) De Wet heeft het Joodse volk dus tot aan, tot bij Christus gebracht. En door de komst van Christus mogen ook de volkeren erbij horen: Allen zijt ge zonen en dochters van God door het geloof in Christus Jezus. (3: 24) VI. Gemeente, waar zit nu in dat alles voor ons de kern? Voor mij zit in het in die woorden: door het geloof. Dat staat tegenover de werken en dan opgevat als de rituelen. Rituelen kunnen prachtig zijn. Er kan ongetwijfeld iets beschermende kracht van uitgaan. Maar onze identiteit als gelovige ligt er niet in. Al kunnen ze je als net als een opvoeder uit de oudheid wel tot God en tot Christus brengen.

5 5 Door het geloof. Ik vat dat ook op als een volwassen geloof. Je gaat op een volwassen manier om met wat je meegekregen hebt. Dat doet Paulus ook. Hij gooit voor zichzelf zeker zijn Joodse erfenis niet weg. Maar schept wel ruimte voor de volkeren. Om zo n volwassen geloof gaat het ook voor ons. Je kunt dan rekening met omstandigheden. Je zegt dan niet direct: Zo ben ik het niet gewend, dus daar wil ik niet aan. Tijden veranderen. Mensen veranderen. En daar moet je op een verstandige manier in meegaan. Ik krijg daarbij een hele bijbel als bagage mee als een rugzak voor onderweg en hopelijk ook goede gewoonten. En daar haal ik uit wat ik al naar gelang van de omstandigheden nodig heb. Allen immers zijt ge zonen-en-dochters van God door het geloof in Christus Jezus. (3: 26) Door zijn goedheid en genade tot je te laten komen..wij denken zo gauw dat we heel veel moeten. Wij moeten toch wel pal staan voor het geloof! Maar het begint er toch mee dat we Gods genade en goedheid door ons heen laten gaan en daar uit leven. Dan kun met de leefwijze omgaan al naar gelang wat nodig is. En is er ook ruimte voor anderen. De afgelopen week las ik over ds. Arjan Plaisier, acht jaar lang scriba van onze synode, het gezicht van onze kerk. Hij was een goed bestuurder, die de synode altijd op één lijn wist te krijgen. Hij gaf deze week nog een laatste interview. Maar daarin wilde hij het niet meer hebben over zijn visie op de kerk. Daar had hij de afgelopen acht jaar genoeg gelegenheid voor gehad. Hij vertelde wat zijn geloof op de been had gehouden in die jaren. Hij vertelde daarin wat dichters voor hem betekenden en wat muziek voor het was. Iedere dag begin ik de dag met een cantate van Bach, vertelt hij. Want het geloof in God en in Christus moet iedere keer weer wakker geroepen worden. Het geloof is uit het gehoor, zegt hij de apostel na. Je hebt geloof niet in een kastje. Ik moet iedere keer ook weer wakker laten roepen. En daar helpen componisten en dichters me bij. Door het geloof, daar ging het ook hem om. Vandaar uit had hij het die acht jaar vol kunnen houden. Dat wij op onze manier zullen leven door het geloof. AMEN

6 6 Welkom, mededelingen *Stilte, Bemoediging, Drempelgebed *Lied 100 Smeekgebed Lied 705 Gebed van de zondag Moment voor de kinderen Schriftlezing Genesis 12: 1-3 Lied 803: 1, 2 Galaten 3: 1-5, 6-14, Lied 803: 6 Preek Orgelspel Lied 675: 1 *Geloofsbelijdenis van Nicea Gebeden Lied 369b (onze Vader) Collecte *Lied 145: 1, 6 *Zegen