Handleiding BPV-examenbeoordeling en Proeven van Bekwaamheid voor de organisator Autospuiter (AS)

Transcriptie

1 Handleiding BPV-examenbeoordeling en Proeven van Bekwaamheid voor de organisator Dossier: HKS Crebo: Print datum: / 35

2 2 / 35

3 Inhoud Inleiding 5 Voor wie? 5 Wat u als school in uw organisatorfunctie altijd moet doen 5 Proeven van Bekwaamheid 6 Hij/zij 6 Begrippenlijst 7 Opbouw van opleiding en examinering 11 Uitgangspunt: kwalificatiedossier 11 Examinering: instrumentenmix 13 Geen beroepsgericht Nederlands, Engels of rekenen 13 Examenplan: met welk(e) exameninstrument(en) wordt welk deel van het kwalificatiedossier geëxamineerd? 13 Openheid en duidelijkheid 14 Informatie over de vaststelling van Stem-exameninstrumenten 14 Informatie over het gebruik van exameninstrumenten van Stem 15 De exameninstrumenten van Stem op de juiste manier inzetten 15 Deskundige, gekwalificeerde beoordelaars 15 Functieprofiel beoordelaar mbo-examens mobiliteitsbranche 16 Informatie over de BPV-examenbeoordeling Planning en organisatie 19 BPV-opdrachten 20 Regels rondom de BPV-examenbeoordeling 21 Informatie over de Proeven van Bekwaamheid 22 Planning en organisatie 22 Regels rondom Proeven van Bekwaamheid 23 Uitvoeringsadviezen 24 De beoordeling 26 Beoordelingsformulier 26 Beoordelen met o/v/g 26 Beoordeling toelichten in elk geval bij o en g 28 Ook vermelden op het notitieblad bij het beoordelingsformulier 28 Verantwoording van de gekozen beoordelingsschalen 28 Cijferbepaling 30 Uitgangspunten cijferbepaling 30 3 / 35

4 Cijferberekeningstool 31 De formules achter de cijferberekeningstool 31 Eindcijfer per kerntaak bepalen 34 4 / 35

5 1 Inleiding Voor wie? Deze handleiding is ten eerste bedoeld voor diegenen die ervoor moeten zorgen dat de BPVexamenbeoordeling en/of de afname van de Proeven van Bekwaamheid van leerlingen-autospuiter (AS) op de juiste manier kan plaatsvinden. In deze handleiding vindt u echter niet alleen praktische organisatorische informatie. U leest hier ook meer over de keuzes die Stem heeft gemaakt op het vlak van exameninhouden en examenvormen. Zo'n toelichting is handig als Stem een keuze heeft gemaakt uit meerdere voor de hand liggende mogelijkheden. Daar waar Stem afwijkt van de inhoud van het kwalificatiedossier (dit doet Stem uiteraard zo min mogelijk) of van de voor haar gebruikelijke vorm- of inhoudskeuze, is zo'n uitleg natuurlijk ronduit noodzakelijk. Deze zogeheten 'verantwoordingsinformatie' is van belang voor uw examencommissie en voor de Inspectie van het Onderwijs. Wat u als school in uw organisatorfunctie altijd moet doen 1. Deelnemer informeren Als school moet u ervoor zorgen dat de deelnemer ruim vóór het begin van zijn examinering de Handleiding BPV-examenbeoordeling en Proeven van Bekwaamheid voor de deelnemer krijgt. Ook eventuele andere informatie die de deelnemer nodig heeft voor zijn voorbereiding op de examinering, moet u hem tijdig verstrekken. U kunt overwegen om de handleiding (bijvoorbeeld klassikaal) met de deelnemer door te (laten) nemen. De deelnemer krijgt zo een beeld van wat hem te wachten staat met betrekking tot examinering. Ook kan hij de informatie die hij nodig heeft, later gemakkelijker (terug)vinden als hij de documenten al een keer gezien heeft. 2. Keuzes maken met betrekking tot Proeven van Bekwaamheid Besteedt u de afname van de Proeven van Bekwaamheid geheel of gedeeltelijk uit aan een extern examencentrum? Spreek dan duidelijk af wie van u beiden de deelnemer waarover informeert. En wees u ervan bewust dat u als school eindverantwoordelijke blijft, ook als u het verstrekken van informatie uitbesteedt. 3. Organisatie van de BPV-examenbeoordeling Als school bent u ervoor verantwoordelijk dat de leermeester uiterlijk aan het begin van de BPVperiode de voor hem bestemde handleiding krijgt. Vaak zal dit via de BPV-begeleider gaan. Hem moet u erop wijzen dat hij deze handleiding en die voor de deelnemer ook grondig moet bestuderen. Dit omdat hij eventuele vragen van de deelnemer en de leermeester daarover moet kunnen beantwoorden. 5 / 35

6 Proeven van Bekwaamheid Organisatie van praktijksimulaties Als u de afname van één of meer Proeven van Bekwaamheid in de vorm van praktijksimulaties organiseert, is het uw verantwoordelijkheid dat de beoordelaar(s) geïnstrueerd wordt (worden). Ruim voor de afnamedatum moeten zij de Handleiding Proeven van Bekwaamheid voor de beoordelaar krijgen. Daarnaast moeten op de dag van de Proeve-afname de Proeve-opdrachten (deelnemers- en beoordelaarsversie) en de Proeve-beoordelingsformulieren aanwezig zijn. Ook moet(en) de ruimte(n) waar de Proeve afgenomen wordt, op de juiste manier zijn ingericht en moeten de voor de Proeve benodigde hulpmiddelen beschikbaar en gebruiksklaar zijn. De organisatorische rol van de school bij Proeven in de BPV Sommige Proeven van Bekwaamheid kunnen of moeten in het BPV-bedrijf uitgevoerd worden. Bij die Proeven van Bekwaamheid treedt meestal in elk geval de leermeester als beoordelaar op. Daarnaast kunt u er als school voor kiezen om vanuit of namens uw instelling een tweede beoordelaar af te vaardigen. Ook bij Proeven in de BPV geldt, dat de beoordelaar(s) geïnstrueerd moet(en) worden en/of de handleiding moeten krijgen. Net als bij een praktijksimulatie moeten daarnaast ook de Proeve-opdrachten (beoordelaars- en deelnemersversie) en de Proeve-beoordelingsformulieren op de afnamedatum op de afnamelocatie aanwezig zijn. En ten slotte moet u zich er als organisator van verzekeren dat alle benodigde hulpmiddelen aanwezig, beschikbaar en gebruiksklaar zijn. Hij/zij In het Stem-instrumentarium is steeds sprake van de deelnemer, de beoordelaar en de organisator. Naar deze personen wordt verwezen in de hij -vorm. Maar in alle gevallen geldt, dat in plaats daarvan ook de vrouwelijke variant (bijvoorbeeld organisatrice ) en zij gelezen kan worden. Dat er niet steeds organisator/organisatrice en hij/zij staat, is omdat dit de teksten minder prettig leesbaar maakt. 6 / 35

7 Begrippenlijst In het mbo worden veel verschillende benamingen gebruikt voor zaken die eigenlijk ongeveer hetzelfde inhouden. Om verwarring te voorkomen, hanteert Stem zo consequent mogelijk steeds dezelfde namen. Hierna worden de belangrijkste begrippen genoemd en uitgelegd. Beoordelingscriterium Een beoordelingscriterium beschrijft: hoe de deelnemer een praktische handeling moet uitvoeren of hoe hij zich moet gedragen OF het resultaat dat een deelnemer met een handeling en/of met gedrag moet bereiken Stem maakt de beoordelingscriteria op basis van het kwalificatiedossier. BPV - BeroepsPraktijkVorming Vorming staat voor ontwikkeling of opleiding. Met beroepspraktijkvorming wordt dat deel van de opleiding aangeduid, dat plaatsvindt in de beroepspraktijk. Dat wil zeggen: in een bedrijf. Bij een BOL-leerling heeft de BPV de vorm van stages. Een BBL-leerling daarentegen werkt over het algemeen vier dagen per week en gaat daarnaast één dag naar school. Zijn baan in het BPV-bedrijf wordt ook wel een leerwerkbaan genoemd. BPV-bedrijf Het bedrijf waar de beroepspraktijkvorming plaatsvindt. Dus: het stage- of leerwerkbedrijf van de deelnemer. BPV-begeleider De BPV-begeleider is degene door wie de deelnemer vanuit school begeleid wordt op zijn stage- of leerwerkplek. Soms voert de BPV-begeleider ook (geheel of deels) samen met de leermeester de BPV-examenbeoordeling uit. 7 / 35

8 BPV-examenbeoordeling Dit is het deel van de examinering dat in het BPV-bedrijf van de deelnemer plaatsvindt. Tijdens de BPV-examenbeoordeling beoordeelt de leermeester: beroepsvaardigheden van de deelnemer (een groot deel van deze vaardigheden wordt ook beoordeeld in de Proeven van Bekwaamheid, tijdens vergelijkbare werkzaamheden; het verschil is, dat de deelnemer die werkzaamheden nu verspreid over een periode van een aantal weken in het BPV-bedrijf uitvoert) zaken waarover het beste iets gezegd kan worden door iemand die de deelnemer gedurende een langere periode aan het werk heeft gezien (bijvoorbeeld hoe de deelnemer met collega s omgaat, of hoe hij in stressvolle situaties werkt) dingen die alleen in de context van een echt bedrijf zichtbaar zijn (bijvoorbeeld het werken volgens bedrijfsprocedures) De BPV-examenbeoordeling is officieel onderdeel van de examinering ter afronding van de opleiding. Die examinering bestaat daarnaast uit Proeven van Bekwaamheid en in veel kwalificaties ook uit één of meer theorie-examens. Deelnemer / Leerling Een leerling is iemand die opgeleid wordt. Wordt een leerling beoordeeld met als doel om vast te stellen of hij één of meer einddoelen van de opleiding behaald heeft? Dan wordt hij deelnemer genoemd. Dit omdat hij op dat moment deelnemer aan een examen is. Examenlocatie Een examenlocatie is de plek waar een Proeve wordt afgenomen. Dit kan de school of een examencentrum zijn, maar ook het BPV-bedrijf van de deelnemer. Ook in dat laatste geval is het belangrijk, dat de deelnemer en de beoordelaar(s) tijdens de Proeve niet kunnen worden gestoord of afgeleid door klanten of collega s. 8 / 35

9 Kwalificatiedossier Voor elke mbo-opleiding is er een kwalificatiedossier. Daarin staat wat iemand die de opleiding (net) heeft afgerond, minimaal moet weten en kunnen. Scholen nemen het kwalificatiedossier als uitgangspunt voor hun onderwijsprogramma. En Stem ontwikkelt de Proeven van Bekwaamheid, de examenbeoordeling in de BPV en de beroepsgerichte taal- reken- en theorie-examens aan de hand van het kwalificatiedossier. Elk kwalificatiedossier is terug te vinden via de website van de Samenwerkingsorganisatie Beroep en Bedrijf (SBB), op de pagina Leermeester De leermeester is degene die binnen het BPV-bedrijf de leerling opleidt en meestal ook beoordeelt. In principe geldt voor de leermeester dat: hij op dezelfde afdeling werkt als de leerling hij minimaal de kennis en vaardigheden heeft op het niveau en in de richting waarvoor de deelnemer wordt opgeleid Organisator De organisator is degene die de examinering van de deelnemer coördineert, faciliteert en/of organiseert. In verreweg de meeste gevallen zal de coördinatie bij de school van de deelnemer liggen. Dit kan ook voor de daadwerkelijke organisatie van Proeven van Bekwaamheid gelden, maar dat hoeft niet. De school kan er bijvoorbeeld ook voor kiezen om deze geheel of gedeeltelijk uit te besteden aan een intern of extern examencentrum. Praktijksimulatie In een praktijksimulatie voert de deelnemer een opdracht uit die hij in zijn BPV-bedrijf ook zou kunnen krijgen. Er zijn dan redenen om de deelnemer toch niet of niet alleen in zijn BPV-bedrijf te laten beoordelen. Bijvoorbeeld omdat de examinering onafhankelijker en betrouwbaarder is als de deelnemer niet alleen in het BPV-bedrijf en alleen door de leermeester beoordeeld wordt. Want bij een praktijksimulatie zijn meestal andere, onafhankelijke deskundigen betrokken. 9 / 35

10 Proeve van Bekwaamheid Door een Proeve van Bekwaamheid met goed gevolg af te leggen, bewijst de deelnemer dat hij een bepaald deel van de werkzaamheden van zijn beroep kan uitvoeren. Er zijn twee soorten Proeven van Bekwaamheid. De ene soort is een praktijksimulatie. In de andere soort wordt de deelnemer in zijn BPV-bedrijf beoordeeld op de uitvoering en/of het resultaat van een (of meer) klus(sen). Als de beoordeling vooral gaat over de manier waarop de deelnemer werkzaamheden uitvoert, dan is er sprake van een 'procesbeoordeling'. Wordt er vooral gekeken naar het resultaat van de werkzaamheden (bijvoorbeeld een schriftelijk verslag), dan heet dit een 'productbeoordeling'. Stem Stem is de afkorting van Stichting Examens Mobiliteitsbranche. Stem is een samenwerkingsverband van ROC's die opleiden voor de mobiliteitsbranche, bedrijven uit diezelfde branche, de brancheorganisaties BOVAG en FOCWA, en de branchekenniscentra Innovam en VOC. Stem levert afsluitende examens voor de mbo-opleidingen in de mobiliteitsbranche. Deze voldoen niet alleen een de eisen van de Onderwijsinspectie, maar ook die aan de van de branche en de ROC's. Stercriterium (*-criterium) Een stercriterium is een beoordelingscriterium waarvoor de deelnemer minimaal een voldoende moet halen om de Proeve van Bekwaamheid of BPV-examenbeoordeling als geheel met goed gevolg te kunnen afsluiten. Een stercriterium is herkenbaar aan de asterisk ( * ) die vóór het beoordelingscriterium staat. 10 / 35

11 2 Opbouw van opleiding en examinering Uitgangspunt: kwalificatiedossier Stem ontwikkelt examens aan de hand van de kwalificatiedossiers. Hierna vindt u informatie over de manier waarop Stem dit aanpakt. Kwalificatiedossier: altijd 'basisdeel' en meestal ook 'profieldeel' In de meeste kwalificatiedossiers worden meerdere kwalificaties (beroepen) beschreven. Bijna elk kwalificatiedossier bestaat uit een basisdeel en een profieldeel. In het basisdeel wordt datgene beschreven wat voor alle kwalificaties in het dossier geldt. In de profieldelen staat alleen datgene wat voor één van de afzonderlijke kwalificaties van toepassing is. Overigens zijn er voor de mobiliteitsbranche ook enkele kwalificaties die alleen uit een basisdeel bestaan. Dit geldt bijvoorbeeld voor en Eerste Autospuiter (EAS). Voorbeeld is onderdeel van het kwalificatiedossier Autospuiten. In dat kwalificatiedossier staat (staan) naast ook de kwalificatie(s) Eerste Autospuiter (EAS). Voor alle genoemde kwalificaties geldt, dat het voorbewerken van ondergronden en het spuiten van aflakmaterialen een onderdeel is van hun dagelijks werk. Dit staat daarom in het basisdeel van het kwalificatiedossier Autospuiten. Kerntaken: vakkennis, vaardigheden en werkprocessen Zowel het basisdeel als het profieldeel van elke kwalificatie is onderverdeeld in kerntaken en werkprocessen. Kerntaken zijn de belangrijkste taken binnen het beroep. Voor zijn 'Bewerkt ondergronden voor' en 'Spuit aflakmaterialen' hier voorbeelden van. Bij elke kerntaak van een kwalificatie worden vakkennis en vaardigheden genoemd. Dit zijn kennis en vaardigheden die de beginnend beroepsbeoefenaar nodig heeft om zijn werkzaamheden te kunnen doen. Voor Autospuiter (AS) is 'Heeft basiskennis van diverse ondergronden waarop het laksysteem is aangebracht' een voorbeeld van noodzakelijke vakkennis voor de beginnend beroepsbeoefenaar, en 'Kan zicht hebben op de te besteden uren en te gebruiken materialen' een voorbeeld van een noodzakelijke vaardigheid. Iedere kerntaak is op zijn beurt opgesplitst in werkprocessen. Dit zijn de onderdelen waaruit de kerntaak is opgebouwd. Een voorbeeld hiervan zijn de werkprocessen 'Voorbereiden en bewaken van het voorbewerken van ondergronden en Inrichten van de werkplek voor het voorbewerken van ondergronden' van de kerntaak 'Bewerkt ondergronden voor' in de kwalificatie. 11 / 35

12 Werkproces: omschrijving, gedrag en resultaat Elk werkproces in het kwalificatiedossier omvat de onderdelen omschrijving, resultaat en gedrag. In de omschrijving wordt beknopt beschreven welke activiteiten de binnen het werkproces uitvoert. Bij resultaat wordt aangegeven waar die activiteiten toe zouden moeten leiden. En onder gedrag staat, op welke manier de deelnemer de activiteiten uit de omschrijving moet uitvoeren om het resultaat te kunnen bereiken. Zo moet de volgens de omschrijving van B1-K1-W1 ('Voorbereiden en bewaken van het voorbewerken van ondergronden') bijvoorbeeld in overleg prioriteiten stellen aan de werkzaamheden en werkopdrachten die gedurende de werkdag/week uitgevoerd moeten worden. Dit moet hij doen doordat hij, zoals beschreven onder 'gedrag', de voor de werkzaamheden benodigde tijd realistisch inschat. Zo bereikt hij dat hij de voortgang van de werkopdracht bewaakt. En dát is een deel van het resultaat van dit werkproces. Beoordelingscriteria en aanvullende beoordelingscriteria Om te kunnen bepalen of de deelnemer de kerntaken goed genoeg kan uitvoeren om gediplomeerd te worden, heeft Stem per werkproces beoordelingscriteria geformuleerd. Deze zijn direct afgeleid van het gedrag en het resultaat. De zaken die onder die kopjes genoemd worden, zijn namelijk in principe concreet en waarneembaar. Daarnaast zijn er bij sommige werkprocessen aanvullende beoordelingscriteria benoemd. Hier zijn verschillende redenen voor. Soms ontbreken er onder het kopje gedrag zaken die nodig zijn om het beschreven werkprocesresultaat te bereiken. In andere gevallen worden activiteiten die in de omschrijving of in de titel van het werkproces genoemd zijn, niet uitgewerkt in concreet waarneembare gedragingen. Dit wordt met enige regelmaat opgelost door vaardigheden die aan het begin van de kerntaak staan, bij één of meer werkprocessen van die kerntaak op te nemen als aanvullende beoordelingscriteria. Zowel hierbij als bij het formuleren van andere aanvullende beoordelingscriteria is gewerkt op basis van kennis van en ervaring met de beroepssituatie. Daarnaast zijn in sommige gevallen andere, externe documenten als bron gebruikt. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan het Referentiekader Taal - Nederlands ten behoeve van de beoordeling van gespreksvaardigheid. Voor alle aanvullende beoordelingscriteria geldt, dat in het examenplan vermeld wordt wat de herkomst ervan is. 12 / 35

13 Examinering: instrumentenmix Om het beroepsgerichte deel van zijn opleiding met een voldoende af te ronden, moet de deelnemer over bepaalde kennis en vaardigheden beschikken. Om te bepalen of de deelnemer die kennis en vaardigheden inderdaad heeft, stelt Stem een combinatie van verschillende soorten beoordelingsinstrumenten beschikbaar. Deze beoordelingsinstrumenten vormen samen de instrumentenmix. Zo wordt de kennis van de deelnemer in de meeste kwalificaties getest met één of meer theorie-examens. Daarnaast worden de beroepsvaardigheden deels met behulp van de BPVexamenbeoordeling en deels met behulp van Proeven van Bekwaamheid beoordeeld. Op deze manier komt het instrumentarium van Stem tegemoet aan de eis uit het waarderings-/toezichtkader van de Onderwijsinspectie, die luidt dat er sprake moet zijn van een evenwichtige en passende beoordeling van de in het kwalificatiedossier genoemde kennis, vaardigheden en houdingsaspecten. De indeling van het Stem-instrumentarium resulteert er bovendien in, dat een deel van de examinering plaatsvindt in de beroepspraktijk. Als u de instrumenten inzet zoals door Stem beschreven, borgt u daarnaast ook dat de beroepsvaardigheden van de deelnemer door meer dan één persoon en op meer dan één moment worden beoordeeld. Geen beroepsgericht Nederlands, Engels of rekenen Voor deze kwalificatie gelden geen eisen met betrekking tot beroepsgerichte Nederlandse of Engelse taalvaardigheid. Ook hoeft de deelnemer voor zijn toekomstige beroep geen specifieke rekenvaardigheden te beheersen. Stem ontwikkelt dan ook geen instrumenten voor de examinering daarvan. Examenplan: met welk(e) exameninstrument(en) wordt welk deel van het kwalificatiedossier geëxamineerd? In het examenplan kunt u zien op welke manier het Stem-instrumentarium het kwalificatiedossier afdekt. Ten eerste geeft het examenplan van ieder werkproces een overzicht op gedrags- en resultaatniveau. U leest er naar welke beoordelingscriteria gedrag en resultaat vertaald zijn, en met behulp van welk(e) exameninstrument(en) de prestaties van de deelnemer op deze criteria beoordeeld worden. Daarnaast is er per kerntaak een overzicht van de manier waarop de vakkennis en vaardigheden beoordeeld worden. Daarbij zijn er in principe twee mogelijkheden. De vakkennis en vaardigheden kunnen ten eerste impliciet of expliciet in één of meer Proeven van Bekwaamheid of in de BPVexamenbeoordeling aan bod komen. In dat geval wordt er in het examenplan vermeld met behulp van welke beoordelingscriteria dit gebeurt. Ten tweede kan met name vakkennis apart geëxamineerd worden in een (of meer) theorie-examen(s), en beroepsgerichte Engelse taalvaardigheid in een (of meer) apart(e) taalvaardigheidsexamen(s). Als dit het geval is, staat de naam van dat examen achter het betreffende vakkennisonderwerp of de betreffende vaardigheid. 13 / 35

14 Openheid en duidelijkheid De deelnemer heeft er recht op om te weten waar hij op beoordeeld gaat worden. Daarom mag hij bijna alle documenten die bij zijn examinering ingezet worden, inzien. Het gaat dan bijvoorbeeld om de Proeve-beoordelingsformulieren en de BPV-examenbeoordelingsformulieren. Deze mag u door de deelnemer laten bekijken. Ook mag u hem er een kopie van geven. Het enige waarvan de deelnemer niet van tevoren kennis van mag nemen, zijn de precieze invulling van schriftelijke examens en praktijksimulaties. Bij 'schriftelijke examens' kunt bijvoorbeeld denken aan beroepsgerichte theorieexamens en beroepsgerichte Engelse taalvaardigheidsexamens. Een voorbeeld van een praktijksimulatie waarvoor dit geldt, is een Proeve waarbij de deelnemer eerst zelf moet beredeneren en/of onderzoeken wat de oorzaak van een bepaald probleem met een voertuig is, voordat hij dat probleem kan oplossen. Als de deelnemer de oorzaak al van tevoren te weten komt, kan hij de opdracht natuurlijk een stuk gemakkelijker uitvoeren. Hij krijgt dan eigenlijk de helft van de Proeve cadeau. Bovendien bewijst hij op deze manier niet dat hij echt kan wat hij aan het eind van zijn opleiding moet kunnen.. Informatie over de vaststelling van Stem-exameninstrumenten Misschien vraagt u zich af hoe Stem te werk gaat bij het vaststellen van examens. En mogelijk vragen uw examencommissie of de Onderwijsinspectie er op enig moment naar. Hieronder staat daarom een korte beschrijving van het vaststellingsproces. Op de website van Stem ( vindt u meer gedetailleerde informatie over de constructie- en vaststellingsprocessen en -procedures van Stem. Ook staat daar een blanco exemplaar van het hierna genoemde MetaB. Nadat een exameninstrumentarium is ontwikkeld door een deskundige examenontwikkelaar, wordt het door een andere examenontwikkelaar gecontroleerd aan de hand van een zogeheten metabeoordelingsinstrument (MetaB). Dit MetaB heeft de vorm van een vragenlijst. De vragen die erop staan, zijn direct afgeleid van de eisen uit de 'Normenbundel exameninstrumenten' van de Onderwijsinspectie. Per vraag geeft de controlerend ontwikkelaar aan, op welke manier het exameninstrumentarium aan deze eisen voldoet. Hij vermeldt erbij, op welke pagina of pagina's van welke documenten van het instrumentarium dit is terug te vinden. Het exameninstrumentarium wordt vervolgens in zijn geheel voorgelegd aan de Vaststellingscommissie van Stem, samen met het ingevulde MetaB. Als de Vaststellingscommissie akkoord gaat met het instrumentarium, geeft zij een positief advies aan het bestuur van Stem. Dat stelt het instrumentarium dan definitief vast en ondertekent het MetaB. Dat wordt tegelijk met de exameninstrumenten zelf op Stemtoets geplaatst. U als gebruiker kunt het daarvandaan downloaden. 14 / 35

15 3 Informatie over het gebruik van exameninstrumenten van Stem De exameninstrumenten van Stem op de juiste manier inzetten Stem houdt bij de invulling van het exameninstrumentarium rekening met wet- en regelgeving en met de eisen van de Onderwijsinspectie. Bij de uitvoering van de examinering wilt u hier natuurlijk ook aan voldoen. Daartoe moet u er in elk geval voor zorgen dat: het beoordelingsinstrumentarium van Stem wordt ingezet op de daarin beschreven wijze de cijfers worden berekend met behulp van de cijferberekeningstool (of in elk geval met behulp van de achterliggende formules) de beoordelaars voldoen aan het geschetste functieprofiel Deskundige, gekwalificeerde beoordelaars Stem raadt u aan om deskundige, gekwalificeerde beoordelaars in te zetten. Maar wanneer is een beoordelaar deskundig en gekwalificeerd? Stem hanteert het functieprofiel examinator van de Nederlandse Vereniging voor Examens (NVE) als uitgangspunt. De NVE heeft, zeker ook op het punt van functieprofielen voor examenfunctionarissen, een breed draagvlak. Dit wordt onderstreept door het feit dat een organisatie als het Cito zijn assessorentrainingen aan de hand van het NVE-functieprofiel inricht. Het door de NVE opgestelde functieprofiel is zeer breed ingestoken. Dat is logisch, want het moet bruikbaar zijn voor alle denkbare examensituaties. U als gebruiker van het Stem-instrumentarium hoeft natuurlijk alleen rekening te houden met uw specifieke situatie: mbo-examens in de mobiliteitsbranche. Om de herkenbaarheid van het functieprofiel voor u te vergroten, heeft Stem het in haar eigen versie aangepast aan die context. Zo is algemene terminologie vervangen door de begrippen die Stem gebruikt. Ook zijn examenvormen die niet voorkomen in het Stem-instrumentarium, weggelaten. Stem gaat ervan uit dat het functieprofiel op deze manier voor u prettiger leesbaar en mede daardoor beter bruikbaar zal zijn. Binnen het Stem-instrumentarium is dit functieprofiel in elk geval van toepassing voor: beoordelaars van Proeven van Bekwaamheid degenen die het mondelinge theorie-examen afnemen bij deelnemers van de Entree-opleiding Assistent Mobiliteitsbranche (AMB) docenten Engels die beroepsgerichte Engelse gespreksvaardigheid beoordelen leermeesters en/of anderen die de BPV-examenbeoordeling uitvoeren De beroepsgerichte theorie-examens (met uitzondering van dat voor AMB) en de beroepsgerichte Engelse leesvaardigheidsexamens van Stem bestaan uit meerkeuzevragen die digitaal worden afgenomen. Deze examens worden geautomatiseerd nagekeken. Hierbij is dus niet of nauwelijks sprake van een beoordelaar in de hierna beschreven betekenis van het woord. 15 / 35

16 Waarborgen en bevorderen van deskundigheid Wie de juiste opleidings- en/of werkervaringsachtergrond heeft, een training volgt en onder begeleiding ervaring opdoet, legt daarmee een goede basis om als beoordelaar te kunnen fungeren. Vervolgens is het van groot belang dat de beoordelaar zijn kennis en vaardigheden up to date houdt. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt in eerste instantie bij de individuele beoordelaar zelf - zo blijkt ook uit het functieprofiel. Maar omdat de eindverantwoordelijkheid voor een kwalitatief goede beoordeling bij u als examenorganisator ligt, hebt u er alle belang bij om de vinger aan de pols te houden. Dit kunt u doen door het functioneren van de beoordelaars voortdurend te monitoren. Daarnaast kunt u bij- en nascholing aanbieden en/of faciliteren. Functieprofiel beoordelaar mbo-examens mobiliteitsbranche Doel van de functie Een beoordelaar beoordeelt de toepassing van vakkennis en vakvaardigheden van deelnemers. De beoordeling bestaat uit een eindresultaat met een onderbouwing aan de hand van de beoordelingscriteria en/of aan de hand van een antwoordmodel. De beoordeling kan betrekking hebben op observatie van de deelnemer, op schriftelijk werk van zijn hand, of op andere bewijzen van zijn toepassing van vakkennis en vakvaardigheden. Plaats van de functie in de organisatie De beoordelaar voert zijn werkzaamheden uit bij of in opdracht van de examenorganisator. De beoordelaar voert zijn werkzaamheden alleen, in overleg of samen met andere beoordelaars uit. De beoordelaar stemt de invulling van zijn werkzaamheden af op de procedure voor afname en beoordeling van de examenorganisator. Als dat conform de geldende procedures vereist is, geeft de beoordelaar de deelnemer feedback op zijn prestaties. Als dat conform de geldende procedures vereist is, geeft de beoordelaar de examencommissie informatie over en/of een toelichting op de beoordeling die hij heeft uitgevoerd. 16 / 35

17 Kennis en vaardigheden van de beoordelaar Kennis De beoordelaar heeft kennis van: de wet- en regelgeving over examinering in het mbo; het examenreglement en/of de examenprocedures van de examenorganisator en de activiteiten die hij in het kader daarvan moet uitvoeren; de kwalificatiedossiers en het vereiste eindniveau van de opleiding(en) waarvoor hij als beoordelaar optreedt; beoordelingsmethoden voor gedrag, vaardigheden en (toepassing van) vakkennis, waaronder ook interviewtechnieken; beoordelingsfouten die bij beoordelingen gemaakt kunnen worden en methodes om deze fouten te vermijden; specifieke aandachtspunten voor het beoordelen met behulp van de exameninstrumenten waarmee hij moet werken; de kwaliteitscriteria waaraan zijn beoordeling volgens wet- en regelgeving over examinering in het mbo en volgens eventuele aanvullende eisen van de examenorganisator moet voldoen. 17 / 35

18 Vaardigheden De beoordelaar kan: in het algemeen: op een correcte wijze mondeling en schriftelijk communiceren in het Nederlands (en/of als de examenorganisator en hij dat bij zijn aanstelling overeen zijn gekomen, in een andere taal); naar aanleiding van reflectie, feedback en scholing, de eigen werkwijze evalueren, verantwoorden en verbeteren; ter voorbereiding op en/of in aanloop naar een examen: met mede-beoordelaars overleggen over de afnameprocedure en beoordeling; aan deelnemers uitleggen wat van hen verwacht wordt; een afnamesituatie creëren waarin deelnemers zich fysiek en relationeel veilig voelen; tijdens een examen: de prestaties van deelnemers volgens de voorgeschreven procedures observeren, registreren en beoordelen; het verloop van het examen en eventuele bijzonderheden registreren en hiervan verslag doen; na afloop van een examen: deelnemers mondeling en/of schriftelijk feedback geven op hun prestaties; mondeling en/of schriftelijk verslag doen aan de examenorganisator van het verloop van het examen en eventuele bijzonderheden; alleen, in overleg of samen met mede-beoordelaars de afname en de beoordeling evalueren en de bevindingen mondeling of schriftelijk terugkoppelen aan de examenorganisator; de examenorganisator adviseren over en verbetersuggesties doen voor exameninstrument en examenprocedures. 18 / 35

19 4 Informatie over de BPV-examenbeoordeling Planning en organisatie Voorbereiding op de BPV-examenbeoordeling: tussentijdse beoordeling Stem stelt twee verschillende varianten van het BPV-beoordelingsformulier beschikbaar. De ene variant is het formulier 'tussentijdse beoordeling', de andere is het formulier 'BPVexamenbeoordeling'. De variant 'tussentijdse beoordeling' kunt u desgewenst inzetten bij de voorbereiding van de deelnemer op de BPV-examenbeoordeling. In dat geval kunt u met de leermeester afspreken dat hij in de periode tot de BPV-examenbeoordeling minimaal één keer controleert hoe de leerling er voorstaat. Hierbij gebruikt hij dan het formulier 'tussentijdse beoordeling'. Hij beoordeelt de prestaties van de deelnemer dan alsof hij al op het eindniveau van zijn opleiding moet functioneren. Zo bepaalt hij voor welke beoordelingscriteria de deelnemer op dat moment al een 'voldoende' of 'goed' zou halen, en voor welke een 'onvoldoende'. Hij bespreekt de tussentijdse beoordeling met de deelnemer. Daardoor weet de deelnemer waar hij nog aan moet werken. Zo vergroten de leermeester en de deelnemer de kans dat de deelnemer uiteindelijk voor de BPV-examenbeoordeling een voldoende haalt. BPV-examenbeoordeling tijdig (laten) inplannen Instrueer de BPV-begeleider dat hij de leermeester eraan herinnert om de examenbeoordeling ruim van tevoren in te plannen. Hierbij moet de leermeester rekening houden met de BPV-opdracht(en) die de deelnemer tijdens de examenperiode moet doen. De leermeester moet zijn planning ook met de deelnemer bespreken. Dan weet die op welk moment hij de werkzaamheden helemaal onder de knie moet hebben, en van welke tot welke datum hij hierop beoordeeld wordt. 19 / 35

20 BPV-opdrachten De leermeester beoordeelt de deelnemer in het BPV-bedrijf tijdens de uitvoering van BPVopdrachten. Deze opdrachten kunnen allemaal los van elkaar worden uitgevoerd. Bij sommige opdrachten is het wel logisch om ze te combineren. Dat staat er dan bij vermeld. De leermeester bepaalt per geval in overleg met de deelnemer of hij wel of niet voor zo n gecombineerde uitvoering kiest. Het is belangrijk dat de leermeester vóór het begin van de BPV-periode controleert of de werkzaamheden uit alle opdrachten vaak genoeg vóórkomen in zijn bedrijf. Want hij moet de deelnemer niet alleen examineren met de opdrachten. Hij hem eerst leren hoe hij ze moet uitvoeren, en de deelnemer moet er daarna ook voldoende ervaring mee kunnen opdoen. Als dit voor één of meer BPV-opdrachten niet mogelijk is, moet de leermeester dit aan de BPV-begeleider van de deelnemer melden. Die kan dan bepalen wat er moet gebeuren. U als school moet bepalen en vastleggen of, en zo ja in hoeverre, de BPV-begeleider hierbij zelf beslissingsbevoegd is, en in welke gevallen hij contact moet opnemen met een specifieke afdeling of medewerker in uw organisatie. Daarnaast moet u er natuurlijk ook voor zorgen dat de BPV-begeleider hiervan op de hoogte is. Tijdens de examenbeoordeling beoordeelt de leermeester of de deelnemer de BPV-opdrachten zo handig en snel uitvoert als verwacht mag worden van iemand die zijn opleiding binnenkort afrondt. Dit doet hij met behulp van het BPV-examenbeoordelingsformulier. U moet ervoor zorgen dat zowel leermeester als deelnemer de BPV-opdrachten en het BPV-examenbeoordelingsformulier tijdig krijgen. Dit kan bijvoorbeeld via de BPV-begeleider van de deelnemer. Instrueer de BPV-begeleider om de deelnemer te wijzen op het belang van het bestuderen van de BPV-opdrachten en het BPVexamenbeoordelingsformulier. Op die manier kan hij zich een duidelijk beeld vormen van wat hij moet doen en waarop hij daarbij beoordeeld wordt. Hulpmiddelen De deelnemer mag tijdens de BPV-examenperiode dezelfde (hulp-)middelen gebruiken als anders. Dat wil zeggen: alle (hulp)middelen die nodig zijn om het werk correct en volgens de voorschriften uit te voeren. 20 / 35

21 Regels rondom de BPV-examenbeoordeling Aanwijzingen geven en vragen beantwoorden tijdens de BPV-examenbeoordeling In het deel van de BPV-periode vóór de examenbeoordeling is de leerling in opleiding. De leermeester mag hem dan onbeperkt aanwijzingen en instructies geven. Ook mag de leerling vragen stellen als hij niet weet wat hij moet doen of hoe hij het moet doen. Tijdens de examenperiode moet de deelnemer laten zien dat hij het zelf kan. Dan moet hij geen uitgebreide instructies meer nodig hebben, of veel moeten vragen. Dat betekent niet, dat de deelnemer tijdens de examenperiode helemaal niets aan de leermeester mag vragen. Ook kan het soms toch nodig zijn dat de leermeester een aanwijzing geeft. Want als de deelnemer bijvoorbeeld echt niet weet wat hij moet doen, of hoe, kan hij natuurlijk beter zijn leermeester om hulp vragen dan zomaar aan de slag gaan. En als de leermeester ziet dat de deelnemer iets helemaal verkeerd wil gaan aanpakken, kan hij maar beter ingrijpen om dat te voorkómen. Als zoiets zich voordoet, is het aan de leermeester om in te schatten of de deelnemer de opdracht wel helemaal zelfstandig had moeten kunnen uitvoeren, of dat er inderdaad iets bijzonders mee aan de hand was. Had de deelnemer vaak hulp nodig bij opdrachten die hij zelf zou moeten kunnen doen, of moest de leermeester vaak ingrijpen? Dan is de kans kleiner dat de deelnemer aan het eind van de examenperiode een voldoende krijgt, dan wanneer hij zijn taken over het algemeen zelfstandig en op een goede manier uitvoerde. Deelnemers die een opleiding op niveau 1 (assistent) volgen, vormen een uitzondering op deze regels. Zij moeten juist laten zien dat zij instructies kunnen opvolgen. En het stellen van vragen kan voor hen een manier zijn om aan te tonen dat zij het zelf signaleren als ze iets niet weten of kunnen. Voortijdige beëindiging van de BPV-examenbeoordeling Het kan zo zijn dat de leermeester een al ingeplande BPV-examenbeoordeling niet kan uitvoeren of afronden. Bijvoorbeeld als de deelnemer of de leermeester zelf langere tijd ziek worden tijdens de beoordelingsperiode. Of als de klussen waarbij de leermeester de deelnemer moet beoordelen, niet vaak genoeg vóórkomen tijdens de beoordelingsperiode. U als school bent eindverantwoordelijk voor de oplossing die in zo n geval wordt gekozen. U moet bepalen en vastleggen (bijvoorbeeld in uw examenreglement) welke zaken er moeten worden meegewogen bij het kiezen van een oplossing. Daarbij moet ook duidelijk zijn wie bevoegd is om welke besluiten te nemen. De BPV-begeleider van de deelnemer moet hiervan op de hoogte zijn, zodat hij de juiste acties in gang kan (laten) zetten. Ook kan hij de deelnemer en de leermeester vertellen wat de verdere procedure zal zijn. Hoe, wanneer en van wie krijgt de deelnemer het eindresultaat van de examenbeoordeling in de BPV te horen? U als school bent eindverantwoordelijk voor de vaststelling van het eindresultaat van de BPVexamenbeoordeling, en voor het meedelen van dat eindresultaat aan de deelnemer. U bepaalt hoe, wanneer en door wie dit gedaan wordt. Ook moet u de deelnemer, de leermeester en de BPVbegeleider hier tijdig over informeren. 21 / 35

22 5 Informatie over de Proeven van Bekwaamheid Planning en organisatie Hoe lang mag de deelnemer over een Proeve doen? De deelnemer moet weten hoeveel tijd hij voor het uitvoeren van de Proeve heeft. U moet ervoor zorgen dat dit vóór het begin van de Proeve aan de deelnemer gemeld wordt. U kunt dit bijvoorbeeld in de uitnodiging voor de Proeve zetten. Daarnaast kunt u de beoordelaar vragen om vlak voor het begin van de Proeve aan de deelnemer te vertellen hoelang hij over de opdracht(en) mag doen. En ten slotte staat de beschikbare tijd ook meestal ook op de Proeve-opdracht. Hulpmiddelen tijdens de Proeve van Bekwaamheid Het is uw verantwoordelijkheid als organisator dat de deelnemer tijdens de Proeve alle hulpmiddelen heeft die nodig zijn om de opdracht goed te kunnen uitvoeren. Voorbeelden van hulpmiddelen zijn apparatuur, gereedschap en schrijfgerei. Bent u de school van de deelnemer en legt de deelnemer een Proeve af in zijn BPV-bedrijf of op een andere externe examenlocatie? Dan is het verstandig om na te vragen of ter plaatse te controleren of alle hulpmiddelen beschikbaar zijn. 22 / 35

23 Regels rondom Proeven van Bekwaamheid Aanwijzingen geven en vragen beantwoorden tijdens de Proeve van Bekwaamheid Aan het begin van de Proeve moet de deelnemer de informatie krijgen die hij nodig heeft om de opdracht goed te kunnen uitvoeren. U moet ervoor zorgen dat duidelijk is wie hem die informatie moet geven. Dit kan bijvoorbeeld de beoordelaar zijn, maar u kunt ook iemand anders aanwijzen. In de Proeve-opdracht zal meestal vooral staan wat de deelnemer moet doen. Over het hoe wordt alleen iets vermeld als dat anders is dan normaal. Want als de deelnemer de opdracht op de voor zijn functie gebruikelijke manier moet uitvoeren, dan gaat het er juist om dat hij laat zien dat hij die gebruikelijke manier kent. Wijs de beoordelaar erop dat hij in zijn handleiding kan nalezen wat hij moet doen als de deelnemer tijdens het afleggen van de Proeve toch vragen heeft over hoe hij iets moet doen. Het kan vóórkomen dat een deelnemer de opdracht niet begrijpt. Dat hij dus niet weet wat hij moet doen. Aan het hoe komt hij dan niet eens toe. Als organisator moet u de beoordelaar van tevoren melden wat hij in zo n geval moet doen. Daarnaast kunt u dit ook in het examenreglement vermelden. Daar kan de deelnemer het dan óók nalezen als hij dat wil. Deelnemers die een opleiding op niveau 1 (assistent) volgen, vormen een uitzondering op al deze regels. Zij moeten juist laten zien dat zij instructies kunnen opvolgen en dus aanwijzingen krijgen. En het stellen van vragen kan voor hen een manier zijn om aan te tonen dat zij het zelf signaleren als ze iets niet weten of kunnen. Help de beoordelaar hieraan herinneren, zodat u zeker weet dat de deelnemer eerlijk beoordeeld wordt. En wijs de beoordelaar erop dat in zijn versie van de Proeve-opdracht staat welke aanwijzingen hij de deelnemer in elk geval moet geven. Voortijdige beëindiging van de Proeve van Bekwaamheid U moet een procedure opstellen waarin staat: in welke gevallen een Proeve afgebroken mag of moet worden; wie hiertoe mag of moet beslissen; welke consequenties de voortijdige beëindiging heeft voor de deelnemer. Het is belangrijk dat u de Proeve-beoordelaars over deze procedure informeert. Zij moeten weten of zij zelf iets moeten of kunnen doen, en zo ja, wat. Daarnaast is het verstandig om ervoor te zorgen dat de procedure voortijdige beëindiging Proeve van Bekwaamheid op de examenlocatie beschikbaar is. Dan kan de beoordelaar deze raadplegen als dat nodig is. Behalve de beoordelaar kan het ook zinvol zijn om de deelnemer van tevoren te informeren over de gang van zaken rondom voortijdige beëindiging van een Proeve. 23 / 35

24 Hoe, wanneer en van wie krijgt de deelnemer het eindresultaat van de Proeve van Bekwaamheid te horen? De school van de deelnemer is eindverantwoordelijk voor de vaststelling van het eindresultaat van de Proeve van Bekwaamheid, en voor het meedelen van dat eindresultaat aan de deelnemer. De school bepaalt hoe, wanneer en door wie dit gedaan wordt. Leest u deze handleiding als medewerker van een school, en organiseert u de Proeve zelf? Informeer dan zowel de beoordelaar als de deelnemer hoe u de bekendmaking van het eindresultaat regelt. Laat u de Proeve door een extern examencentrum uitvoeren? Maak dan duidelijke afspraken met deze dienstverlener en stel uw deelnemer hier ook van op de hoogte. Leest u deze handleiding als medewerker van een examencentrum dat niet aan een school verbonden is? Zorg dan dat u duidelijke afspraken maakt met uw opdrachtgever (de school) over de vraag of uw beoordelaar wel of niet iets tegen de deelnemer moet of mag zeggen over het eindresultaat van de Proeve. Uitvoeringsadviezen Voor alle examenonderdelen Als organisator van de examinering moet u een aantal zaken rondom de inzet van Stemexameninstrumenten besluiten, vastleggen en tijdig aan de betrokkenen melden. Het gaat daarbij in elk geval om de hierna genoemde onderwerpen. Wat mag of moet de beoordelaar doen als de deelnemer de examenopdracht (het 'wat') niet begrijpt? In welke gevallen mag of moet een examen voortijdig beëindigd worden? Wie mag of moet hiertoe besluiten? Wie zorgt er vervolgens dat er een nieuw examenmoment wordt gepland en aan de deelnemer gemeld wordt? Als u bij een examenonderdeel meerdere beoordelaars inzet: welke werkwijze moeten zij toepassen om tot één gezamenlijk eindresultaat te komen? Hoe, wanneer en van wie krijgt de deelnemer de einduitslag van een examen te horen? Per individueel examenonderdeel (BPV-examenbeoordeling en Proeve van Bekwaamheid) Wie beoordeelt de deelnemer? Zijn er één of meer beoordelaars bij de beoordeling betrokken? School als organisator Hoe wordt het kerntaakcijfer bepaald: welke cijfers tellen mee en hoe is de weging van elk van de cijfers? 24 / 35

25 Voorbeelddocumenten: uitvoeringsadviezen Bovengenoemde zaken mag u als organisator ('uitvoerder' van de examens) naar eigen goeddunken invullen. Om die reden heeft Stem er geen informatie over opgenomen in de handleidingen voor beoordelaar, deelnemer en leermeester. Wel heeft Stem nagedacht over de in haar ogen best mogelijke manier om deze zaken aan te pakken. Hierbij is uiteraard rekening gehouden met zowel toetstechnische en wettelijke eisen als met de praktische uitvoerbaarheid. Deze ideeën zijn uitgewerkt in de vorm van 'uitvoeringsadviezen' voor alle betrokkenen - dus: voor beoordelaar, deelnemer en leermeester, en voor u als organisator. Deze uitvoeringsadviezen staan op Stemtoets. Als u ervoor kiest om de door Stem beschreven aanpak in zijn geheel over te nemen, kunt u de uitvoeringsadviezen ongewijzigd aan de betrokkenen uitreiken. In dat geval hoeft u ze ook niet apart te laten vaststellen. De vaststellingscommissie van Stem heeft dit immers al gedaan. Wilt u voor een deel van de onderwerpen de uitvoeringsadviezen overnemen, en voor een ander deel een eigen werkwijze formuleren? Vergeet dan niet om het door u zelf geformuleerde deel apart te laten vaststellen! 25 / 35

26 6 De beoordeling Beoordelingsformulier De beoordelaar beoordeelt de prestaties van de deelnemer aan de hand van een beoordelingsformulier met beoordelingscriteria. Beoordelen met o/v/g De beoordelaar bepaalt of de deelnemer onvoldoende (o), voldoende (v) of goed (g) aan ieder beoordelingscriterium op het beoordelingsformulier voldoet. Dit noteert hij in de kolom o/v/g. De beoordelaar bepaalt zijn keuze voor o, v of g aan de hand van de portretten die verderop staan. Hij moet hierbij steeds in zijn achterhoofd houden dat de deelnemer een beginnend beroepsbeoefenaar is. Hij moet de dingen die in het kwalificatiedossier staan, wel kunnen, maar nog niet zo snel en handig als iemand die al jaren in het vak zit. 26 / 35

27 In de volgende gevallen geeft de beoordelaar een ONVOLDOENDE voor een beoordelingscriterium: De deelnemer voert zijn werkzaamheden niet uit zoals dat volgens de opdracht en/of het beoordelingscriterium moet. De deelnemer maakt één of meer grote fouten bij de uitvoering van zijn werkzaamheden en herstelt deze niet binnen de tijd waarin hij de opdracht af moet hebben. De deelnemer heeft meer hulp en ondersteuning nodig dan aan het eind van zijn opleiding zou moeten. De deelnemer voert zijn werkzaamheden in een onlogische volgorde uit. In de volgende gevallen geeft de beoordelaar een VOLDOENDE voor een beoordelingscriterium: De deelnemer voert zijn werkzaamheden uit zoals dat volgens de opdracht en/of het beoordelingscriterium moet. De deelnemer maakt één of enkele fouten bij de uitvoering van zijn werkzaamheden, maar herstelt deze binnen de tijd waarin hij de opdracht af moet hebben. De deelnemer voert de werkzaamheden zo zelfstandig uit als aan het eind van zijn opleiding verwacht mag worden. De deelnemer voert zijn werkzaamheden in een logische volgorde uit. In de volgende gevallen geeft de beoordelaar een GOED voor een beoordelingscriterium: De deelnemer maakt geen fouten bij de uitvoering van zijn werkzaamheden. De deelnemer werkt zelfstandiger en vlotter dan aan het eind van zijn opleiding verwacht zou mogen worden. Hij heeft weinig tijd nodig om te bedenken op welke manier en in welke volgorde hij zijn werkzaamheden moet uitvoeren. De deelnemer voert zijn werkzaamheden in een logische volgorde uit en kan de volgorde op eigen initiatief aanpassen als de werksituatie daar om vraagt. De deelnemer laat zien dat het werk als vanzelfsprekend voor hem is. BPV: examenbeoordeling is gemiddelde indruk In aanvulling op deze portretten geldt voor de examenbeoordeling in de BPV, dat het daarbij niet gaat om plusjes en minnetjes per keer dat de deelnemer iets goed of fout doet. Waar het wel om gaat, is de gemiddelde indruk die de leermeester van de prestaties van de deelnemer heeft. Als hij de deelnemer regelmatig tijdens zijn werk observeert, krijgt hij bij elk beoordelingscriterium op het beoordelingsformulier een beeld of de deelnemer dit over het algemeen onvoldoende, voldoende of goed doet. 27 / 35

28 Beoordeling toelichten in elk geval bij o en g Als de beoordelaar een o of een g voor een beoordelingscriterium geeft, moet hij altijd kort opschrijven wat de reden hiervoor is. Dit is een eis van de Onderwijsinspectie. Maar het is ook belangrijke informatie als een deelnemer zakt of als hij een klacht wil indienen over de beoordeling. De beoordelaar kan en mag ook een toelichting geven bij een v. Bijvoorbeeld als de deelnemer wel een foutje maakte, maar toch een v krijgt. Bij het beoordelingsformulier zit een notitieblad voor de opmerkingen die de beoordelaar maakt bij o, g en eventueel v. Het is het duidelijkst als hij vóór elke opmerking het nummer van het bijbehorende beoordelingscriterium zet. Ook vermelden op het notitieblad bij het beoordelingsformulier Als de beoordelaar de deelnemer vraagt waarom hij iets op een bepaalde manier (heeft) aan(ge)pakt, moet hij zowel zijn vraag noteren als het antwoord dat de deelnemer daarop geeft. Daarnaast moet de beoordelaar het ook opschrijven als de deelnemer opmerkingen heeft. Bijvoorbeeld over de omvang of moeilijkheidsgraad van de werkzaamheden die hij moe(s)t uitvoeren, of over de beschikbaarheid en/of geschiktheid van hulpmiddelen, en/of over defecten daaraan. Al deze informatie kan later van belang zijn. Bijvoorbeeld als de deelnemer bezwaar maakt tegen de beoordeling. Verantwoording van de gekozen beoordelingsschalen Waarom de beoordelingsschaal 'o/v/g'? Tot de komst van de HKS kreeg de deelnemer per beoordelingscriterium van de BPVexamenbeoordeling en van de Proeve van Bekwaamheid een 'onvoldoende' of een 'voldoende'. Scholen gaven echter aan dat zij graag de mogelijkheid wilden hebben om ook op dit detailniveau al een onderscheid te maken tussen gemiddelde en excellente leerlingen. Toetstechnisch is bovendien veel te zeggen voor het gebruik van zo'n positief onevenwichtige schaal - dus: een schaal waarbij meer oordelen bóven de cesuur mogelijk zijn dan eronder (Bron: H. Kuhlmeier en M. van Kempen, Formuleringsaspecten van beoordelingsschalen, Tijdschrift voor Examens, maart 2010). 28 / 35

29 Waarom cijfers voor Proeven van Bekwaamheid en BPV-examenbeoordeling? Tot de komst van de HKS werkte Stem met 'onvoldoende', 'voldoende' en 'goed' als eindoordeel voor Proeven van Bekwaamheid en de BPV-examenbeoordeling. Bij beroepsgerichte theorie- en taalexamens van Stem werd al wel met cijfers gewerkt. Dit naar analogie van de examens in de generieke vakken. Scholen hebben toen aangegeven dat zij over de hele linie met cijfers wilden gaan werken, dus ook bij de Proeven van Bekwaamheid en de BPV-examenbeoordeling. De reden hiervoor is, dat het de uiteindelijke cijferlijst bij het diploma eenduidiger maakt. Dat is belangrijk voor leerlingen die na afronding van hun mbo-opleiding op niveau 4 naar het hbo willen, en soms ook voor leerlingen die binnen het mbo naar een hoger niveau willen doorstromen. 29 / 35

30 7 Cijferbepaling Uitgangspunten cijferbepaling Uitgangspunt 1: voldoende voor 75% beoordelingscriteria inclusief alle *-criteria Om een Proeve of BPV-beoordeling met een voldoende cijfer te kunnen afronden, moet de deelnemer minimaal voldoende scoren op ten minste 75% van de beoordelingscriteria, waaronder in elk geval alle stercriteria. Elders in deze handleiding vindt u de rekenkundige formules waarin dit uitgangspunt resulteert. Uitgangspunt 2: minimaal 1 stercriterium per werkproces Als alleen de eis van 75% minimaal voldoende zou gelden, zou het in theorie mogelijk zijn dat een deelnemer één of enkele werkprocessen onvoldoende beheerst en toch de Proeve of BPVbeoordeling met een voldoende beoordeling afrondt. De onvoldoendes die hij bij dat (of die) werkproces(sen) haalt, zou hij in dat geval namelijk kunnen compenseren met voldoendes en goeds bij andere werkprocessen. Dit is onwenselijk, en het strookt ook niet met de eisen van de Onderwijsinspectie. Daarom hoort bij elk werkproces dat in een Proeve of BPV-beoordeling wordt beoordeeld, minimaal één stercriterium. Een stercriterium heeft betrekking op de kern van het betreffende werkproces. Dit kan het werkprocesresultaat zijn, maar ook een handeling of gedraging die noodzakelijk is om het gewenste resultaat te kunnen bereiken. Voor dat stercriterium móét de deelnemer minimaal een voldoende halen, om uiteindelijk op een cijfer van 5,5 of hoger te kunnen uitkomen. De stercriteria zorgen dus dat een deelnemer een Proeve of BPV-beoordeling alleen met een voldoende cijfer kan afsluiten als hij alle werkprocessen die daarin beoordeeld worden, ten minste voldoende beheerst. 30 / 35