Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal Vergaderjaar Biotechnologie en het octrooi- en kwekersrecht Nr. 2 NOTITIE 1. Samenvatting en conclusies De plantetv en dierenveredeling en de voortbrengselen hiervan vallen niet onder het octrooirecht. Voor de bescherming van de intellectuele eigendom m.b.t. plantenrassen is er een bijzonder recht, te weten het Kwekersrecht. Aan een zodanig bijzonder recht voor de intellectuele eigendomsbescherming m.b.t. dierenrassen bestond tot nog toe geen behoefte. De voortgang van de wetenschap van de biotechnologie, met name de zogenaamde genetische manipulatie, doet verwachten dat werkwijzen en stoffen zullen worden ontwikkeld waarmee men langs andere dan natuurlijke weg de genetische informatie van planten en dieren kan beïnvloeden. Deze werkwijzen en stoffen uit de biotechnologie zullen in beginsel octrooieerbaar zijn. Er dient rekening mee te worden gehouden, gelet op de heersende opvattingen op het gebied van het octrooirecht, dat de octrooien voor die methoden en stoffen ook de aldus voortgebrachte planten en dieren, hun nageslacht en de daaruit ontwikkelde afwijkende genotypen zullen kunnen bestrijken, ongeacht of zij al dan niet tot een ras behoren. Ik acht het evenwel gewenst dat onderzocht wordt of de uitsluitende rechten, voortvloeiende uit zulke octrooien, zich wel moeten uitstrekken tot de aldus ontwikkelde planten, waarvoor overigens al bescherming door middel van het kwekersrecht openstaat. Voor dieren spitst de vraag zich toe op bescherming door middel van octrooi dan wel een apart, nog te ontwerpen beschermingstelsel. Deze mening baseer ik op de verschillen in omvang, doelstelling en verleningseisen tussen het kwekersrecht en het octrooirecht, en op de grote betekenis van het kwekersrecht voor de land- en tuinbouw, met name door zijn stimulerende effect op de innovatie terzake van nieuwe plantenrassen, de snelle verbreiding hiervan in de praktijk en het evenwicht in de betrekkingen tussen ontwikkelaars en gebruikers. De uitkomst van een zodanige studie kan zijn dat, ter verwezenlijking van het beoogde rechtsregime, wetswijziging nodig zal zijn, met name van de Zaaizaad- en Plantgoedwet en de Rijksoctrooiwet, uiteraard rekening houdend met de internationale regelgeving en opvattingen in deze. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nrs

2 De studie zal nader overleg vergen in nationaal en internationaal verband. In de navolgende paragrafen wordt nader ingegaan op de octrooieerbaarheid van de nieuwe technieken en voortbrengselen, de gevolgen, en de gewenste juridische benadering hiervan, mede in het licht van de internationale opvattingen. Hieraan gaat vooraf een uiteenzetting over de betekenis van de biotechnologie voor de planten- en dierenveredeling, zoals die zich nu laat aanzien, en over het bestaande octrooirecht en kwekersrecht. 2. De betekenis van de biotechnologie voor de planten- en dierenveredeling De voortgang van de biotechnologische wetenschap doet verwachten dat werkwijzen en stoffen zullen worden ontwikkeld waarmee de genetische informatie van planten en dieren kan worden beïnvloed zonder gebruik te maken van wat we nu natuurlijke methoden en middelen noemen. Zo'n methode is die waarbij een gedeelte van het DNA-molecuul, de voornaamste drager van erfelijke informatie, kunstmatig wordt vervangen door een gedeelte van een ander DNA-molecuul. Een andere methode is die waarbij geïsoleerde of zelfs door de mens zelf ontwikkelde stukjes DNA worden ingepast in het genetisch patroon van een plant of dier. De vervolgens ge(re)genereerde planten of dieren zullen een gewijzigde erfelijke aanleg hebben die in innerlijke of uiterlijke kenmerken tot uiting kan komen. Doordat zij het mogelijk maakt in te grijpen in de dragers van de genetische informatie zelve, brengt de biotechnologie een tot dusver ongekend fundamentele vorm van planten- en dierenveredeling binnen ons bereik. Zij opent als het ware een nieuwe dimensie voor de planten- en dierenveredeling. Men staat aan het begin van een weg die het mogelijk maakt eigenschappen in planten- en dierenrassen te ontwikkelen die anders niet of pas na zeer langdurige veredeling tot stand zouden zijn gekomen. Het behoeft geen betoog dat dit van groot belang is voor de plantaardige en dierlijke produktie. Het leidt geen twijfel dat met de toepassing van biotechnologie veel research en kosten zijn gemoeid. Dat geldt overigens evenzeer voor de conventionele veredeling met behulp van de hedendaagse verworvenheden. Aangezien de biotechnologie haar oorsprong vindt in de microbiologie, dus bij ondernemingen die zich gewoonlijk van octrooien bedienen om hun belangen te beschermen valt te verwachten dat in de aanvangsfase van de genetische manipulatie bij planten de bescherming via octrooi zal worden gevraagd. 3. Inhoud en betekenis van het kwekersrecht tegenover die van het octrooirecht 3.1. Aard en doelstelling Toen in de loop van deze eeuw de wetenschap van de plantenveredeling allengs research en investeringen ging vergen, heeft men hierop de beginselen van intellectuele eigendomsbescherming toegepast. In Nederland heeft dat vorm gekregen in het kwekersrecht, eerst vervat in het «Kwekersbesluit 1941», vervolgens in de Zaaizaad- en Plantgoedwet. Internationaal heeft men deze vorm van intellectuele eigendom geregeld in het Verdrag tot bescherming van kweekprodukten (Trb. 1962, 11 7), dat in 1961 tot stand kwam. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nrs

3 Zowel nationaal als internationaal kwam men tot de slotsom dat de bescherming moest worden gezocht in een absoluut recht waarin het voorwerp van bescherming het ontwikkelde plantenras was. Verder was men van mening dat die bescherming niet moest worden gezocht in het voor industriële uitvindingen ontworpen octrooirecht. Enerzijds zijn de verleningscriteria in het octrooirecht niet ingericht op plantaardige creaties, anderzijds achtte men de omvang van de bescherming door middel van octrooi niet voldoende afgestemd op de bijzondere aard van het voorwerp van bescherming: het plantenras. In het bijzonder wordt in dit verband gewezen op het natuurlijke reproduktievermogen van de meeste plantenrassen en hun verwantschap met nader ontwikkelde rassen. Op het gebied van de dierenveredeling deed zich de noodzaak van een wettelijk vastgelegde bescherming van rassen of lijnen niet voor, om de volgende redenen. De ontwikkelingen in de dierenveredeling lopen enkele decennia achter bij die in de plantenveredeling. Dit heeft o.m. te maken met een veel lagere voortplantingssnelheid en met een veel langere generatie-interval bij dieren dan bij planten. In de dierlijke sector, met uitzondering van de pluimveehouderij, is geen sprake van een grote concentratie van veredelingsbedrijven. In Nederland vormt de stamboekfokkerij, die duizenden verschillende fokkers telt, een wezenlijk onderdeel van de structuur van de veredelingsbedrijvigheid in de dierlijke sector. Wel was men nationaal en internationaal van opvatting, dat er ook met betrekking tot de intellectuele eigendom van dieren sprake is van een bijzondere situatie. Dit komt in een aantal octrooiregelingen tot uiting. Zo staat het Europees Verdrag over de eenmaking van enige beginselen van het octrooirecht (Straatsburg, 1963) toe plantem én dierenrassen van octrooiverlening uit te sluiten. In het Europees Octrooiverdrag en de Rijksoctrooiwet is dat inderdaad gedaan. Planten- en dierenrassen en werkwijzen van wezenlijk biologische aard voor de voortbrenging van planten en dieren zijn expressis verbis van octrooiverlening uitgesloten. Wel octrooieerbaar zijn microbiologische werkwijzen en hun voortbrengselen. Aldus werd bereikt dat op de resultaten van de planten- en dierenveredeling uitsluitend een eventueel voor die resultaten speciaal ontwikkeld beschermingsstelsel van toepassing is. Het kwekersrecht wordt in Nederland verleend door de bij de Zaaizaaden Plantgoedwet ingestelde Raad voor het Kwekersrecht. Het houdt in dat een bijzondere vorm van exclusieve bevoegdheid tot exploitatie van een nieuw type planten aan de ontwikkelaar daarvan in de genoemde wet «kweker» geheten wordt toegekend. Het doel hiervan is de plantenveredeling te stimuleren, zulks tot nut van de land- en tuinbouw. Octrooiverlening geschiedt in Nederland door de Octrooiraad en ingevolge het Europees Octrooiverdrag door het Europees Octrooibureau. Octrooiverlening houdt in dat exclusieve rechten worden toegekend met betrekking tot inventieve werkwijzen of voortbrengselen. Het doel hiervan is de nijverheid te stimuleren. Onder het begrip «nijverheid» valt ook de landbouw Omvang en werking Het kwekersrecht wordt verleend voor een plantenras. Als «plantenras» kan men beschouwen «een groep van planten die in al hun innerlijke en uiterlijke kenmerken gelijk zijn of in hoge mate overeenstemmen». Aangezien die kenmerken voortspruiten uit het genetisch patroon, heeft het recht in wezen betrekking op één bepaald genotype, dat wil zeggen de totale genetische informatie die tot een bepaalde expressie in zekere kenmerken leidt. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nrs

4 In dit verband is niet relevant hoe het plantenras tot stand is gekomen. Rassen die met behulp van genetische manipulatie zijn ontwikkeld zijn evenzeer vatbaar voor kwekersrechtverlening als rassen die met conventionele kweekmethoden zijn gecreëerd. Of de werkwijzen dan wel de stoffen, die de grondslag zijn voor een of meer kenmerken van het ras, octrooieerbaar zijn of daadwerkelijk geoctrooieerd zijn, doet bij kwekersrechtverlening evenmin ter zake. Doordat het kwekersrecht betrekking heeft op één bepaald genotype en niet op de afzonderlijke genetische bestanddelen die te zamen dat genotype vormen bestrijkt het in beginsel geen andere rassen dan het betreffende plantenras. Zelfs andere rassen waarvan het genotype gedeeltelijk identiek is aan dat van het ras waarvoor het recht verleend is, vallen buiten dat recht. Zo omvat bijvoorbeeld het kwekersrecht voor een tarweras met ziekteresistenties a en b niet tevens het later ontwikkelde tarweras met ziekteresistenties a en c of a, b en c. Aangezien men in de plantenveredeling in hoge mate afhankelijk is van de reeds bereikte resultaten is doelbewust voor het grondbeginsel gekozen dat de bescherming zich niet moet uitstrekken over de nadere kweekresultaten die mede met gebruikmaking van het beschermde ras zijn ontwikkeld. Aangezien onder meer plantenrassen zijn uitgesloten van het octrooirecht, slaat een octrooi per definitie niet op een plantaardig genotype. Wel is het denkbaar dat één of enkele eigenschappen van planten het gevolg zijn van een geoctrooieerde werkwijze of stof. Voor de uitoefening van zo'n octrooi is het in de meeste gevallen niet van belang met welke andere raskenmerken de bedoelde eigenschappen gecombineerd zijn. Indien bijvoorbeeld een bepaalde ziekteresistentie onder het bereik van het octrooi zou vallen, zou dat recht alle planten met die resistentie omvatten, tot welk ras of welk gewas zij dan ook mogen behoren. Verder is het zo dat het kwekersrecht in principe uitsluitend van toepassing is in de fase dat vermeerdering van het beschermde ras plaatsvindt, dat wil zeggen in het stadium dat zaaizaad of plantgoed wordt voortgebracht en verhandeld. Het heeft geen betrekking op andere doeleinden van gebruik van het ras, zoals de voortbrenging van het uiteindelijke gewas of de verwerking daarvan, bijvoorbeeld voor voedselof voederdoeleinden. Het octrooi voor een stof geldt voor iedere vorm van vervaardiging of gebruik. Mede gelet op de in het octrooirecht gangbare optiek dat met iedere kerndeling de in die kern voorkomende stof (i.c. DNA) wordt «vervaardigd» zou men kunnen stellen dat, naast de vermeerdering, ook de teelt en verwerking van het uiteindelijke gewas onder het octrooi vallen. Hier zij overigens opgemerkt dat die optiek niet onbetwist is. Ook voor wat betreft de verplichtingen voor de rechthebbenden en de mogelijkheid tot ingrijpen bij niet-nakoming daarvan, bestaan er verschillen tussen het kwekersrecht en het octrooirecht. Die verschillen zijn de volgende. De houder van het kwekersrecht is verplicht zijn recht op een wijze te exploiteren die in het belang van de voorziening van de markt met teeltmateriaal (d.i. zaaizaad en plantgoed) tegen redelijke voorwaarden noodzakelijk is. Dat houdt in dat, wanneer hijzelf niet in staat is aan de vraag om teeltmateriaal te voldoen, hij de nodige licenties zal moeten verstrekken en wel tegen zodanige voorwaarden dat deze niet leiden tot onredelijke voorwaarden bij de voorziening van de markt. Normatief in het kwekersrecht is derhalve de behoefte aan teeltmateriaal van het betrokken ras bij de land- en tuinbouw en, in verband met de export, bij de handel. Indien de kwekersrechthouder niet aan zijn verplichtingen voldoet, verleent de Raad voor het Kwekersrecht, in sommige gevallen na interventie door de minister van Landbouw en Visserij, de nodige licenties. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nrs

5 De octrooihouder is verplicht om uiterlijk drie jaar na de verlening van het recht het betrokken voortbrengsel in voldoende mate te vervaardigen of te doen vervaardigen dan wel de betrokken werkwijze toe te passen of te doen toepassen. Als sanctie is voorzien in licentieverlening door de Octrooiraad. De exploitatieplicht waar het hier om gaat is vanzelfsprekend niet toegesneden op de verspreiding van teeltmateriaal, doch heeft betrekking op de geoctrooieerde werkwijze of stof, aanwezig in het genenpatroon. Verder lijkt het zo te zijn dat de voorwaarden waaronder de exploitatie plaatsvindt, in het octrooirecht in mindere mate een toetsingscriterium vormen voor de juiste uitoefening van het recht dan in het kwekersrecht. Daarnaast kan de minister van Economische Zaken een licentie van een octrooi verlenen, indien het algemeen belang dit naar zijn oordeel vordert. Bepalend is hier dus het algemeen belang en het oordeel van Economische Zaken. Hoewel het algemeen belang de belangen van de plantaardige produktie mede kan omvatten, lijkt het moeilijk te bestrijden dat hier sprake is van een norm die minder snel geweld zal zijn aangedaan dan de norm in het kwekersrecht, volgens welke een nadere inhoud aan het algemeen belang wordt gegeven. 4. De octrooieerbaarheid van biotechnologische werkwijzen, stoffen en voortbrengselen hiervan In het studierapport «Kwekersrecht en octrooirecht in relatie tot genetische manipulatie bij planten», van de Nationale Raad voor Landbouwkundig Onderzoek (NRLO) (14 d) is de problematiek behandeld van octrooien op werkwijzen en stoffen uit de biotechnologie voor wat betreft planten. De conclusie van het rapport in zijn algemeenheid is dat zodanige octrooien, met name bepaalde stofoctrooien ook de aanwending van planten kunnen omvatten, zij het dat bij sommige punten vraagtekens zijn blijven staan. Hetzelfde lijkt mutatis mutandis voor wat betreft dieren op te gaan. Op het eerste gezicht lijkt een octrooi voor een werkwijze om planten en dieren of delen daarvan voort te brengen, het gebruikvan die planten of dieren niet te omvatten. Immers, nadat de rechtstreekse voortbrengselen rechtmatig in het verkeer zijn gebracht, zijn het gebruik en de verhandeling daarvan niet in strijd met het octrooi. Voorts valt de vervaardiging van de betreffende planten, dieren of delen daarvan met behulp van een andere dan de geoctrooieerde werkwijze, bijvoorbeeld natuurlijke reproduktie, niet onder het bereik van het betrokken werkwijze-octrooi. Maar men moet bedenken dat de omvang van een dergelijk octrooi in hoge mate wordt bepaald door de omschrijving ervan in het octrooi, zodat bepaalde aanwendingen van zodanige planten of dieren niettemin onder het octrooi kunnen vallen. Nog directer zal de werking zijn van een zogeheten stofoctrooi, verleend voor een voortbrengsel dat in de erfelijxe aanleg van pianten of dieren wordt ingebouwd. Weliswaar geldt ook voor deze geoctrooieerde voortbrengselen, dat het gebruik en de verhandeling ervan nadat ze rechtmatig in het verkeer zijn gebracht, niet in strijd zijn met het octrooi, doch de vervaardiging van deze voortbrengselen blijft voorbehouden aan de octrooihouder. Indien men aanneemt, dat met iedere kerndeling het daarin gelegen geoctrooieerde voortbrengsel wordt «vervaardigd», strekt het octrooi zich uit tot buiten de vermeerdering. Het omvat dan de bedrijfsmatige teelt en verwerking van alle planten en dieren, cellen en weefsels, waarin de geoctrooieerde stof voorkomt. Nationaal noch internationaal bestaat echter eenstemmigheid over de opvatting dat iedere vermenigvuldiging van de delen van het organisme, waarin de geoctrooieerde stof ligt opgeslagen, een vervaardiging in de zin van het octrooirecht inhoudt. In deze notitie houd ik er vooralsnog Tweede Kamer, vergaderjaar , , nrs

6 rekening mee dat de nationale rechter haar als de juiste opvatting zal beoordelen. Een en ander betekent dan dat een octrooi, hoewel het niet voor een planten- en dierenras als zodanig kan worden verleend, toch betrekking kan hebben op planten en dieren, ongeacht of zij al dan niet tot een ras behoren. 5. Gevolgen van de octrooieerbaarheid van biotechnologische werkwijzen, stoffen en voortbrengselen hiervan Indien octrooien mede de aanwending van planten zouden omvatten, zou dit de volgende effecten kunnen hebben op de plantaardige produktie. a. Doordat in het octrooirecht geen onderscheid wordt gemaakt tussen vermeerdering en andere aanwendingen, zal er dan tevens sprake zijn van een exclusief recht op de teelt en verwerking. Een dergelijk monopolie komt door middel van het kwekersrecht niet tot stand. b. Niet de entiteit waarvan de plantaardige produktiesector gebruik maakt (te weten: het plantenras), maar alleen een onderdeel daarvan (bijvoorbeeld: een genetisch vastgelegde eigenschap) kan voorwerp van het octrooi zijn. Hierdoor bestaat het gevaar dat aan de behoefte van de markt aan teeltmateriaal van een bepaald ras tegen redelijke voorwaarden tekort wordt gedaan zonder dat dit een schending van de verplichtingen uit het octrooirecht inhoudt. Dit zou zich bijvoorbeeld kunnen voordoen indien octrooi wordt verleend voor een stof die, na te zijn ingebouwd in het genetisch patroon van een plant, een bijzondere eigenschap van die plant tot gevolg heeft. De octrooihouder bevordert vervolgens dat één plantenras met die bijzondere eigenschap in voldoende mate kan worden vermeerderd, geteeld en verwerkt. Het is echter niet ondenkbeeldig dat hij, ter bescherming van dat specifieke ras, nieuwe plantenrassen met onder meer die bijzondere eigenschap zal trachten te weren. Hij heeft de mogelijkheid zijn octrooi daartoe aan te wenden zonder zijn exploitatieplicht te verzaken, hij brengt de beschermde stof immers in voldoende mate voort. Want hij is niet verplicht ten behoeve van andere, concurrerende rassen, waarin de geoctrooide stof is gecombineerd met weer andere genetische informatie, de nodige licenties te verlenen. Het is niet irreëel te veronderstellen dat de octrooihouder, ter bescherming van de positie van zijn eigen ras, in menig geval concurrerende rassen inderdaad aldus zal trachten te weren. Hiermee neemt de beschikbaarheid van plantenrassen voor de praktijk af. Indien al licenties worden gegeven voor zodanige andere rassen kunnen de voorwaarden waaronder zij verkrijgbaar zijn niet worden getoetst aan de in dat specifieke verband geldende redelijkheid zoals neergelegd in het kwekersrecht. Dit geldt des te sterker naarmate het hierna onder c geschetste effect van concentratie van bedrijven in de veredelingssector voortschrijdt en de afhankelijkheid van de plantenveredeling van geoctrooieerde eigenschappen toeneemt. Ook zij opgemerkt dat de verplichting voor de octrooihouder om de licentie te verlenen die nodig is voor de toepassing van een later verleend octrooi, voor de plantenveredeling weinig soelaas biedt. Immers, een nieuw plantenras, waarin tevens het geoctrooieerde voortbrengsel voorkomt, is als zodanig niet octrooieerbaar. c. Doordat men door middel van octrooien individuele plantaardige eigenschappen kan beschermen krijgt men in de plantenveredeling met nieuwe monopolies te maken. Het bestaan van absolute rechten met betrekking tot individuele eigenschappen verhoogt de afhankelijkheid in die sector. Het gevolg hiervan zou dan weer zijn een verhoogde bedrijfsconcentratie, een afname van het rassenassortiment en een vermindering van de genetische diversiteit. Tweede Kamer, vergaderjaar , 19744, nrs

7 Effecten als in het voorgaande geschetst zijn van aanmerkelijke invloed op de plantaardige produktie en de vooraanstaande plaats die Nederland inneemt op het gebied van de plantenveredeling en de afzet van zaaizaad en plantgoed. Van octrooibescherming m.b.t. dieren zou men, mutatis mutandis, soortgelijke effecten kunnen verwachten. Overigens zullen resultaten van genetische manipulatie m.b.t. dieren die tot octrooien zouden kunnen leiden waarschijnlijk nog wel enige tijd op zich laten wachten. 6. Internationale opvattingen De problematiek die in deze notitie aan de orde is, beperkt zich geenszins tot Nederland. Zij is sinds enige tijd onderwerp van bespreking in de internationale organisaties op het gebied van de bescherming van intellectuele eigendom, te weten in de Wereldorganisatie voor Intellectuele Eigendom (WIPO) en de Unie tot bescherming van kweekprodukten (UPOV). Hieruit komt naar voren dat men het zeer wensenlijk acht tot een internationale oplossing te geraken. De uitkomst van het overleg in genoemde organisaties, waaraan Nederland actief deelneemt, zal uiteraard een belangrijke invloed hebben op de nationale standpuntbepaling. In de UPOV leeft vooralsnog de mening dat met betrekking tot planten uitsluitend de specifiek voor de plantenveredeling ontworpen bescherming, zoals vastgelegd in het Verdrag tot bescherming van kweekprodukten, toegestaan dient te worden. Niettemin erkent men ook daar de noodzaak om de huidige beschermingsomvang te toetsen en, zonodig, aan te passen aan de technische ontwikkelingen. In de WIPO is men overwegend van mening dat het octrooirecht zodanig moet zijn ingericht dat het toepasbaar is op de biotechnologie in al haar facetten. Een uiterste in dat opzicht is de mening dat de in veel landen geldende uitsluiting van planten- en dierenrassen in het octrooirecht ongedaan moet worden gemaakt en dat de octrooivereisten zodanig moeten worden dat octrooiverlening voor planten- en dierenrassen mogelijk gaat worden. Voorts meent men dan dat, indien de uitvinding zijn vorm vindt in planten, de ontwikkelaar de keuze tussen octrooi of kwekersrecht moet worden gelaten of zelfs beide titels van bescherming ten dienste moeten kunnen staan. Anderzijds ontstaat in WIPO-verband ook enig begrip voor de afhankelijkheid die voor de land- en tuinbouw in het algemeen en voor de sector van de plantenveredeling in het bijzonder zou kunnen voortvloeien uit octrooien met betrekking tot planten. 7. Eerste standpuntbepaling In brede kring wordt erkend dat het kwekersrecht een stimulans is voor de totstandkoming van telkens nieuwe plantenrassen. De inrichting van het kwekersrecht heeft het mede mogelijk gemaakt dat ook de kleine en middelgrote kweekbedrijven onafhankelijk bijdragen aan dat innovatieproces. Voorts blijkt het, gezien het ontbreken van ernstige conflicten naar aanleiding van de uitoefening van het recht, te zorgen voor een juiste balans tussen de belangen van de kweker en die van de gebruiker van de ontwikkelde rassen. Ik ben van mening dat in beginsel deze waarden moeten worden gewaarborgd, ook nu, bij de komst van nieuwe veredelingstechnieken in de vorm van de zogeheten genetische manipulatie. Gelet op de in paragraaf 5 geschetste mogelijke effecten van octrooibescherming op dit terrein, acht ik een nadere studie nodig omtrent de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nrs

8 vraag of, naast of in plaats van de bescherming door middel van het kwekersrecht, de uitsluitende rechten uit octrooi de aanwending van planten die een produkt zijn van deze moderne vorm van plantenveredeling moeten kunnen bestrijken. Voor zover genetische manipulatie resulteert in planten met bijzondere eigenschappen biedt het bestaande kwekersrecht de nodige faciliteiten om de belangen van de ontwikkelaar te beschermen. Maar de nieuwe technieken nopen wel tot een kritisch onderzoek van de vraag of het kwekersrecht in zijn huidige vorm de belangen van de ontwikkelaars van nieuwe plantenrassen in totaliteit nog voldoende recht doet. Met name de vermeerdering binnen eigen bedrijf en de exploitatie van rassen met eigenschappen van het beschermde ras, handelingen die buiten de huidige omvang van het kwekersrecht vallen, zijn aspecten die in dat licht studie behoeven. Om bovengenoemde redenen en rekening houdend met de paragraaf 4 geschetste mogelijke omvang van het octrooirecht als gevolg van genetische manipulatie, is het geboden dat onderzocht wordt of het octrooi- en kwekersrecht moeten worden aangepast, hetgeen dan met zich meebrengt een wijziging van wetgeving, met name van de Zaaizaaden Plantgoedwet en de Rijksoctrooiwet. Ik zal dan ook de nodige stappen daartoe nemen. Voorts dient de studie de intellectuele eigendomsbescherming m.b.t. dieren, indien daaraan in de toekomst behoefte ontstaat, te behandelen. In dat geval gaat het om de vraag of, gelet op de in paragraaf 5 geschetste effecten, de inrichting van een bijzondere vorm van intellectuele eigendom die in hoge mate is afgestemd op de specifieke eisen en behoeften van de sector van de dierlijke produktie, de voorkeur verdient boven bescherming op grond van het octrooirecht. Voor een regeringsstandpunt zal een dergelijke studie uiteraard nader overleg met medebetrokken departementen vergen. Daarbij dienen wij vanzelfsprekend ook de tendensen die uit het internationale overleg terzake naar voren komen, niet uit het oog te verliezen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nrs