Gebruiksplicht in het merkenrecht

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar Gebruiksplicht in het merkenrecht Masterproef van de opleiding Master in de rechten Ingediend door Frederik Kempinck studentennr Promotor: Prof. Dr. Hendrik Vanhees Commissaris: Sarah De Geyter Faculteit Rechtsgeleerdheid RE51 Kabinet van de Decaan Universiteitstraat 4, BE-9000 Gent

2 2

3 1 Voorwoord Deze masterproef behandelt één aspect van het merkenrecht, met name de gebruiksplicht. Merkhouders zijn er ingevolge die regeling toe gehouden de merken die ze deponeerden te gebruiken in het economische verkeer, zo niet kunnen ze worden afgenomen 1. Gebruik is namelijk essentieel als rechtvaardiging voor het instandhouden van het merkmonopolie 2. Het merkenrecht heeft in Europa grotendeels via Europees wetgevend niveau vorm gekregen de afgelopen 20 jaar. Reeds in de jaren 70 begreep de Europese Commissie het belang van het invoegen in de merkenrechtelijke regeling van een gebruiksverplichting voor de merkhouder en stelde daarvoor een reeks maatregelen op 3. Sinds het in voege treden van de Europese wettelijke documenten die de merkenrechtelijke regelingen - waaronder ook de gebruiksplicht - instellen zoals ze vandaag gelden, is daaraan inhoudelijk niet meer gesleuteld 4. De bepalingen zijn echter niet blijven stilstaan, dit door de rechtspraak. Wat betreft de voorzieningen van de vervalregeling kan worden gesteld dat ze onproblematisch geformuleerd zijn, behalve wat betreft de invulling van bepaalde begrippen 5. Ook voor de gebruiksplicht geldt dus dat ze in de loop der jaren geëvolueerd is door verdere, interpretatieve invulling. Een actuele bespreking van de gebruiksplicht zoals ze geldt onder (de uitleg van) het vigerend recht kan daarom interessant zijn en is het voorwerp van deze masterproef. Voor het totstandkomen van deze masterproef dank ik mijn promotor voor de bruikbare tips en mijn moeder voor het diligent taaltechnische nazicht. De weblinks in voetnoten en bibliografie werden toegevoegd in de periode vanaf 1 december 2011 tot en met 30 april De rechtspraak en de wetgeving werden bijgehouden tot en met 30 april Merk op dat er van een positieve wettelijke plicht in hoofde van merkhouders tot merkgebruik aldus geen sprake is; enkel een sanctie voor het geval er geen gebruik plaatsvindt, is voorzien. Merk ook op dat het merk dan kan vervallen, maar dat niet automatisch gebeurt, tussenkomst door een derde is vereist. Zie F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Handboek merkenrecht (Benelux, Communautair, Internationaal), Brussel, Bruylant, 2010, 279 (hierna verkort F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Handboek merkenrecht); G. TRITTON, Intellectual property in Europe, Londen, Sweet & Maxwell, 2008, 393 en H. VANHEES, De verantwoordelijkheid voor het gebruik van zijn merk in M. ADAMS et al., Verantwoordelijkheid en recht, Mechelen, Kluwer, 2008, 312 (hierna verkort H. VANHEES, De verantwoordelijkheid voor het gebruik van zijn merk ). 2 T. COHEN JEHORAM, The relationship between national and Community trademark law: between dream and practice, s.l., Delex, 2011, Zie het deel betreffende User requirements (overw. 118 t.e.m. 130) in het Memorandum betreffende de creatie van een EEG-merk van de Europese Commissie van 6 juli 1976 (hierna verder EEG-merk Memorandum). 4 A. VON MÜHLENDAHL, The Max-Planck-Study: Study of the Overall Functioning of the European Trade Mark System Backgrounds, Findings, Proposals, IER 2011, afl. 6, 374. Het werd daarom enkele jaren terug tijd geacht om te beginnen met een revisieproces van de merkenregeling m.i.v. de gebruiksplicht, zie de Conclusies betreffende Financial Perspectives of the Office for Harmonisation in the Internal Market (Trade Marks and Designs) and the further development of the Community trade mark system, document 9427/07 van de Raad van 10 mei 2007, punt 10 en de Roadmap Revision of the Community Trade Mark Regulation and of the Directive approximating national trade mark laws van juni 2011 van de Europese Commissie (hierna verder Revisieroadmap). 5 G. TRITTON, Intellectual property in Europe, Londen, Sweet & Maxwell, 2008,

4 4

5 2 Inhoudstafel 1 Voorwoord Inhoudstafel Inleiding Situering binnen de rechten van intellectuele eigendom Het economische bestel en de rechten van intellectuele eigendom De uitzonderingsplaats van het merkenrecht binnen de industriële eigendomsrechten De merkenrechtelijke regeling Drie co-existerende inschrijvingssystemen: een nationaal, een Europees en een internationaal systeem Twee co-existerende merken: een nationaal en een Europees merk Bespreking van de gebruiksplicht in het merkenrecht Wettelijk kader Gemeenschappelijke bronnen Het Verdrag van Parijs tot bescherming van de industriële eigendom van 20 maart De Overeenkomst van Madrid betreffende de internationale inschrijving van merken van 14 april 1891 en het Protocol bij de Overeenkomst van Madrid betreffende de internationale inschrijving van merken van 27 juni De Overeenkomst van Nice betreffende de internationale classificatie van de waren en diensten waarop fabrieks- of handelsmerken betrekking hebben van 15 juni De Trade Related Aspects of Intellectuel Property Rights Agreement of de Overeenkomst inzake de handelsaspecten van de intellectuele eigendom van 15 april Het Beneluxmerk Het Beneluxverdrag tot invoering van een Eenvormige Beneluxwet op de merken van 19 maart De Eerste Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen betreffende de aanpassing van het merkenrecht der Lid-Staten van 21 december 1988, zoals gecodificeerd en vervangen door Richtlijn 2008/95/EG van 22 oktober Het Beneluxverdrag van 25 februari 2005 inzake de intellectuele eigendom (merken en tekeningen of modellen) De Richtlijn 2004/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele eigendomsrechten Het Gemeenschapsmerk De Verordening van 20 december 1993 inzake het Gemeenschapsmerk, zoals gecodificeerd en vervangen door de Verordening van 26 februari

6 4.2 De regel en de opportuniteit van de gebruiksplicht in het merkenrecht De regel Doel van het verval voor ongebruikte merken Redenen om een merk te registreren, maar niet te gebruiken De vijf cumulatieve voorwaarden voor het verval van ongebruikte merken Geen gebruik gedurende een periode van vijf jaar Regel en termijnberekening Onaantastbaarheid van de vijfjarige periode Conclusie betreffende de vijfjarige periode Geen normaal gebruik van het merk Gebruik van het merk voor de waren of diensten waarvoor het merk werd ingeschreven Normaal gebruik van het merk Gebruik anders dan een symbolisch gebruik Gebruik ter onderscheiding van waren of diensten Extern gebruik op de betrokken markt om een afzet te vinden of te behouden als commerciële bestaansreden van het merk De commerciële bestaansreden van merken Extern gebruik op de betrokken markt Gebruik om een afzet te behalen of te behouden Gebruik rekening houdende met alle feiten en omstandigheden Gebruik voor niet langer op de markt verkrijgbare waren De wettelijk gedesigneerde vormen van normaal gebruik Gebruik van het merk in op onderdelen afwijkende vorm Gebruik van het merk uitsluitend als exportmerk Gebruik van het merk door een derde met toestemming van de merkhouder Conclusie betreffende het gebruik Geen gebruik in het betrokken grondgebied Gebruik van het Beneluxmerk in het Beneluxgebied Gebruik van het Gemeenschapsmerk in de Gemeenschap De Onel/Omel -leer Een verregaande territoriale gebruiksvereiste voor het Gemeenschapsmerk Niet-bindende kracht van de Joint Statements Tegenstrijdigheid van de gedateerde Joint Statements met de Gemeenschapsmerkverordening

7 Handelsbelemmeringen Zinloos bestaan van een omzettingsmechanisme De lage vereisten gesteld aan het normaal gebruik Argumenten uit de hogere rechtspraak Conclusie betreffende de territoriale gebruiksvereiste voor het Gemeenschapsmerk Zonder dat daarvoor een geldige reden voorhanden is Algemeen Met het merk verband houdende hindernissen Hindernissen die zich voordoen buiten de wil van de merkhouder Hindernissen die het merkgebruik onmogelijk of onredelijk maken Conclusie betreffende de geldige reden In rechte inroepen van het merkverval Geen verval van rechtswege Partijen bij het geding De merkhouder Belang in hoofde van de partij die de vordering tot vervallenverklaring instelt Omtrent de bewijslast Omtrent het bewijs Algemeen Bewijs van deels gebruik Onvolledig bewijs Onvolledig gebruiksbewijs Ongealloceerd gebruiksbewijs Gevolgen van een toegewezen vordering tot vervallenverklaring Verval van het merk Gedeeltelijk verval van het merk Voor het volledige gebied De doorhaling Conclusie betreffende het in rechte inroepen van het verval Herstel van de merkrechten Heilung Kennisneming van het gebrek Co-existentie Hernieuwd depot

8 4.4.3 Omzetting in een aanvraag om een nationaal merk Conclusie betreffende de herstelmogelijkheden Besluit Bibliografie Wetgevende en andere akten Rechtspraak Rechtsleer Artikelen Boeken

9 3 Inleiding Deze verhandeling zal een overzicht geven van de juridische regeling van de gebruiksplicht om daarbij tot een zo actueel mogelijke bespreking van de gebruiksplicht te komen. De rechtspraak werd daarom bijgehouden tot bijna op de indiendatum van de masterproef. Ook werd daarom de voorkeur gegeven aan het gebruik van recente rechtsgeleerde werken. De regeling zal ook zo volledig mogelijk besproken worden, daarom wordt er ook aandacht besteed aan merkenbeleid en de vraag welke andere doeleinden voor een merk dan gebruik kunnen voorkomen bij merkhouders. Gedurende de bespreking van de gebruiksplicht komt ook de evolutie van de gebruiksplichtregeling op Beneluxvlak boven. De masterproef vangt aan met een inleiding betreffende het intellectuele eigendomsrecht als rechtstak waartoe het merkenrecht behoort om de plaats van het merkenrecht daarin duidelijk te maken. Voorts wordt de gebruiksplicht in zijn volledigheid behandeld. Achtereenvolgens worden de bronnen, de opportuniteit van de regeling, de precieze inhoud van de regeling en enkele mogelijkheden van herstel besproken. De bespreking eindigt met een beknopt besluit waar enkele beschouwingen met betrekking tot de besproken gebruiksplicht worden aangehaald. Voorafgaand aan de bespreking van de gebruiksplicht in het merkenrecht, duid ik eerst op beknopte wijze de conceptuele plaats van die gebruiksplicht binnen het merkenrecht aan en ook van dat merkenrecht binnen de rechten van intellectuele eigendom. De inleiding wordt afgesloten met een duiding van de beschikbare merkenrechtelijke systemen en inschrijvingssystemen voor de Belgische aspirant-merkhouder. 3.1 Situering binnen de rechten van intellectuele eigendom Het economische bestel en de rechten van intellectuele eigendom Om een toestand van maximale concurrentie op de markt in stand te houden en een stagnering van vooruitgang te voorkomen, bestaat in ons economisch bestel de vrijheid van mededinging. Iedereen moet ongehinderd kunnen deelnemen aan het economisch verkeer. Aan die vrijheid van mededinging hangt onlosmakelijk een vrijheid van kopie vast. Iedereen mag van een ander alles overnemen. We beseffen dat deze vrijheden noodzakelijk zijn voor een vrij marktsysteem, maar anderzijds is meteen duidelijk dat een systeem waarbij men alles wat geconcipieerd wordt zomaar kan overnemen, ook niet wenselijk is. Wie zou immers nog zware investeringen aangaan voor de ontwikkeling van nieuwe producten indien een ander, eenmaal alle voorbereidend onderzoek en werk afgerond is, simpelweg je werk kan kopiëren, zonder daarvoor de R&D-kosten 6 te moeten dragen. Om dergelijke investeringen te beschermen en zo een optimale concurrentie te garanderen heeft men beseft dat er uitzonderingen nodig zijn op de vrijheid van kopie en dus op de vrijheid van mededinging. Deze uitzonderingen zijn dus allen artificieel ingestelde creaties, via wetgevende akten gecreëerd en vormen de intellectuele eigendomsrechten. Intellectuele eigendomsrechten maken qua hoedanigheid deel uit van de subjectieve patrimoniale rechten door de bescherming van immateriële zaken die ze voorzien. De bescherming van deze rechten is overigens van groot belang voor bedrijven wegens de grote waardevolheid ervan. Binnen het intellectuele eigendomsrecht onderscheiden we nog twee categorieën van 6 Research- and developmentkosten. 9

10 rechten, het auteursrecht sensu lato 7 enerzijds en de industriële eigendomsrechten 8 anderzijds. Deze indeling is gebaseerd op de gedachte dat de eerste categorie een sociaalculturele taak heeft en de tweede een puur economische 9. De juridische regeling van merken valt onder de categorie van de industriële rechten De uitzonderingsplaats van het merkenrecht binnen de industriële eigendomsrechten Voor het merkenrecht hoeft de belangenafweging tussen particulier belang en vooruitgang of het belang van de samenleving, zoals hierboven uiteengezet, echter niet gemaakt te worden 10. Merken betekenen immers niets op dat laatste vlak, ze dienen enkel ter aanduiding van de waren of diensten van een onderneming. De bedenker van het merk wil dus via dat merk bekendheid verkrijgen voor wat hij doet. Merkinschrijvingen kunnen daarom - zolang ze maar blijven voldoen aan de vereiste voorwaarden - steeds verlengd worden en altijd blijven bestaan. Al dragen merken bij tot een dynamische competitie 11, er dient toch een andere belangenafweging gemaakt te worden in het merkenrecht, namelijk die tussen de merkhouder en de andere marktdeelnemers 12. Het gaat om een spanning tussen het belang van de merkhouder om het aan hem verleende merkrecht over een langere tijd te kunnen blijven uitoefenen en dat van de derde dit merk te kunnen verwerven of een overeenstemmend teken te kunnen gebruiken 13. Het is met betrekking tot dat evenwicht dat de gebruiksplicht in het merkenrecht de kop opsteekt. 7 Omvat het auteursrecht sensu stricto, de naburige rechten, de bescherming van computerprogramma s en de bescherming van databanken zie H. VANHEES, Cursus recht van de intellectuele eigendom, s.l., , hoofdstuk 1. 8 Omvat - naast het merkenrecht - het octrooirecht, het tekeningen- en modellenrecht, het recht betreffende de bescherming van topografieën van halfgeleiders (chips), het kwekersrecht, het recht op een handelsnaam en het recht betreffende de bescherming van benamingen van oorsprong zie H. VANHEES, Cursus recht van de intellectuele eigendom, s.l., , hoofdstuk 1. 9 Al moet meteen opgemerkt worden dat het auteursrecht in de praktijk zodanig ruim opgevat wordt dat dit initiële indelingsuitgangspunt niet meer volledig opgaat zie H. VANHEES, Cursus recht van de intellectuele eigendom, s.l., , hoofdstuk P.G.F.A. GEERTS, Bescherming van de intellectuele eigendom, Deventer, Kluwer, 2009, Under the conditions of today s mass markets, trademarks are an indispensable ingredient of a competitive environment, zie A. KUR, Strategic Branding: Does Trademark Law Provide for Sufficient Self Help and Self Healing Forces? in Intellectual Property, Market Power and the Public Interest, Brussel, P.I.E. Peter Lang, 2008, , waar deze stelling wordt gestaafd met de argumenten dat de herkomst van goederen door merken traceerbaar is voor consumenten, dat de ondernemingen de vruchten van hun kwaliteitsinvesteringen plukken en dat er geen restricties op het productieniveau worden ingesteld en daardoor een competitieve productdiversificatie wordt gestimuleerd. 12 Naast het feit dat intellectuele eigendomsrechten bedoeld zijn om bij te dragen tot de bevordering van technologische vernieuwing en tot de overdracht en verspreiding van technologie, geldt krachtens de TRIPS- Overeenkomst dat het IE-recht dient bij te dragen tot het waarborgen van een evenwicht tussen de belangen van de rechthebbenden en die van derden, zie N. OOSTERMAN, Usus vel non usus: is de sanctie van verval van het merkrecht nog effectief?, IER 2007, afl. 3, N. OOSTERMAN, Usus vel non usus: is de sanctie van verval van het merkrecht nog effectief?, IER 2007, afl. 3,

11 3.2 De merkenrechtelijke regeling Drie co-existerende inschrijvingssystemen: een nationaal, een Europees en een internationaal systeem Voor de intellectuele eigendomsrechten geldt als belangrijke kenmerken dat ze territoriaal gebonden zijn, dat ze relatief recent geregeld zijn en dat dit een sterk internationaal vormgegeven rechtstak is. Dat is ingevolge een geglobaliseerde economie en het soevereiniteitsbeginsel van staten ook logisch: in eigen land is er uiteraard een beschermingssysteem op poten gezet, maar hoe laat men creaties van onderdanen ook buiten het eigen land bescherming genieten? Omdat men zijn schepping overal bescherming en erkenning wil laten genieten, was en is overleg tussen staten noodzakelijk om het kader daarvoor uit te werken. Zo zijn er reeds op verschillende beleidsniveaus beschermingsinitiatieven genomen. Men kan in België voor merken gebruik maken van het internationaal inschrijvingssysteem 14, van het Communautair merksysteem of van het nationaal merksysteem, wat voor België, Nederland en Luxemburg - dubbel 15 - geharmoniseerd is en dus een Beneluxsysteem is Twee co-existerende merken: een nationaal en een Europees merk Voor België bestaat er dus een nationaal merk wat een Beneluxmerk geworden is - en een Europees merk. Deze twee merken bestaan naast elkaar en kunnen tegelijk verkregen worden in hoofde van één merkhouder. Beide merken bevatten de gebruiksplicht voor de merkhouder en in de hiernavolgende bespreking volgt dan ook de bespreking van deze plicht voor beide merksystemen. Die gebruiksplichtregeling in beide systemen loopt op veel vlakken synchroon, maar is toch niet volledig identiek, waar zich discrepanties voordoen worden dan ook de nodige opmerkingen gemaakt. 14 Let wel, een internationaal merk bestaat niet, het gaat enkel om een internationale deponeringsmogelijkheid die feitelijk gewoon een centralisering is van alle individuele aanvragen in een enkele aanvraag (zie infra deel betreffende de Overeenkomst van Madrid), zie E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, 18 en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, Zowel op Beneluxvlak, als later op Europees vlak ingevolge een Europese harmonisatiewens (zie infra deel betreffende de wettelijke bronnen van het Beneluxmerk). 11

12 12

13 4 Bespreking van de gebruiksplicht in het merkenrecht De bespreking van de gebruiksplicht in het merkenrecht wordt aangevat met een beknopt overzicht van de wettelijke grondslagen voor de regeling. Dan worden de precieze bepalingen die de gebruiksplicht instellen en de ratio van die bepalingen behandeld om vervolgens de verschillende elementen van de gebruiksplichtbepaling te ontleden en te bespreken. Op het einde van de bespreking van de gebruiksplicht volgt een korte behandeling van de relevante merkherstelmogelijkheden. 4.1 Wettelijk kader De plethora aan wetgevende akten die het merkenrecht voor ons beheerst, is divers qua aard en kan zonder duiding een onoverzichtelijke indruk creëren 16. Dat is logisch gelet op de eerder gemaakte opmerking dat er op diverse beleidsniveaus beschermingsinitiatieven genomen zijn. Het is dan ook noodzakelijk om aan de bespreking van de gebruiksplicht in het merkenrecht vooraf enkele woorden van uitleg te verschaffen met betrekking tot de documenten die die plicht regelen of er een invloed op uitoefenen. Ook inzicht in de institutionele aspecten van de merkenrechtelijke regeling zal hierdoor worden verschaft, wat ook vereist is om de bespreking van de gebruiksplicht in het merkenrecht te kunnen volgen Gemeenschappelijke bronnen Zoals reeds eerder vermeld, is het intellectueel eigendomsrecht in grote mate op internationaal vlak geregeld vanwege het territoriale karakter 17. Er zijn dus enkele verdragen die door een zeer groot aantal landen zijn aangenomen, die zowel gelden voor het Beneluxmerk als voor het Europees merk. Vooraf kan algemeen de opmerking worden gemaakt dat er enkele reeds lang geleden tot stand gekomen verdragen van belang zijn, deze hebben uiteraard de nodige wijzigingen in de tijd ondergaan en voor België gelden dan ook recentere versies van deze verdragen Het Verdrag van Parijs tot bescherming van de industriële eigendom van 20 maart Het Unieverdrag van Parijs is het eerste internationale verdrag betreffende intellectuele eigendomsrechten, maar het is nog steeds van belang. Er zijn ondertussen meer dan 170 landen bij aangesloten. Het verdrag beoogt merkhouders van een bepaalde staat 20 een even 16 Zie in die zin ook E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, Voor een overzicht van alle wijzigingen aan alle hierna vermelde verdragen en de werking ervan voor België verwijs ik naar F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Handboek merkenrecht, supra noot 1, Hierna verder Unieverdrag van Parijs. 20 Het kan gaan om (rechts)personen die de nationaliteit van een lidstaat bezitten, die woonplaats hebben binnen het territorium van een lidstaat of die een daadwerkelijke en wezenlijke handels- of nijverheidsinrichting bezitten in een lidstaat, zie F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009,

14 goede bescherming te bieden in andere staten als zij in eigen staat genieten. Het verdrag regelt onder andere ook een voorrangsrecht. Dat recht houdt in dat, als een merkhouder een merkdepot verricht in een aangesloten land, hij 6 maanden de voorrang heeft om dat merk ook in andere aangesloten landen te gaan deponeren met voorkeur boven eventuele op hetzelfde merk aanspraak makende derden De Overeenkomst van Madrid betreffende de internationale inschrijving van merken van 14 april 1891 en het Protocol bij de Overeenkomst van Madrid betreffende de internationale inschrijving van merken van 27 juni Het Unieverdrag van Parijs raakte niet aan de verschillende merkinschrijvingsprocedures die in elk land golden; het installeren van een basismerkbescherming in andere landen was dus gebeurd, maar deze merken verkrijgen op zich bleef een kwestie van het inschrijven van het merk per land. Het verdrag van 1891 werd opgesteld om één enkele internationale inschrijving mogelijk te maken. Het gaat meer bepaald om een gecentraliseerde inschrijvingsaanvraag waarbij men meedeelt in welke landen men een inschrijving wil bekomen, waarna die aanvraag uiteenvalt in de desbetreffende nationale inschrijvingsverzoeken 23. De bevoegde administratie is het Internationaal Bureau van de World Intellectuel Property Organization (Genève) 24. Sinds de eenmaking van het merkenrecht in de Benelux 25 wordt de Benelux voor de toepassing van de Overeenkomst van Madrid als één land beschouwd 26. Met de toevoeging van het protocol werd het ook voor intergouvernementele organisaties mogelijk gemaakt om het verdrag te ondertekenen. Zo is het mogelijk geworden dat men het Gemeenschapsmerk kan betrekken in de internationale merkinschrijvingsaanvraag en men niet, indien men een merk voor heel Europa wil inschrijven, elk land individueel moet aanstippen E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, Hierna verder Overeenkomst van Madrid. 23 E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, Hierna verder WIPO en WIPO-Bureau. 25 Zie infra deel betreffende de instelling van het Beneluxmerk. 26 Het is sinds 1957 mogelijk een gemeenschappelijk registratiebureau voor verschillende landen op te richten onder de Overeenkomst van Madrid, X., In Varietate Concordia? National and European Trademarks living apart together, uitgegeven ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, s.l., 2011, 13. Zie ook E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, 18 en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009,

15 De Overeenkomst van Nice betreffende de internationale classificatie van de waren en diensten waarop fabrieks- of handelsmerken betrekking hebben van 15 juni Dit internationaal verdrag bevat een waren- en dienstenclassificatie die gehanteerd wordt bij de inschrijving van merken. Zowel inschrijvingen voor het Beneluxmerk als inschrijvingen voor het Gemeenschapsmerk gebeuren volgens deze classificatie De Trade Related Aspects of Intellectuel Property Rights Agreement of de Overeenkomst inzake de handelsaspecten van de intellectuele eigendom van 15 april Dit in het kader van de Wereldhandelsorganisatie tot stand gekomen verdrag bouwt op merkenrechtelijk vlak verder op de beginselen van het Unieverdrag van Parijs en vergroot derhalve de minimumbeschermingsomvang. Voor Europa betekende dat niet veel, omdat de Merkharmonisatierichtlijn 31 gehanteerd werd bij het opstellen ervan. Op internationaal vlak heeft dit verdrag wel zeker zijn waarde op merkenrechtelijk vlak Hierna verder Overeenkomst van Nice. 29 Artikel 2.5, lid 5 BVIE, artikel 28 Gemeenschapsmerkverordening (zie infra deel betreffende de instelling van het Gemeenschapsmerk) en artikel 1, regel 2 van de Verordening 2868/95 van de Commissie van 13 december 1995 tot uitvoering van Verordening 40/94 van de Raad inzake het Gemeenschapsmerk (hierna verder Uitvoeringsverordening). 30 Hierna verder TRIPs. 31 Zie infra deel betreffende de Merkharmonisatierichtlijn. 32 F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009,

16 4.1.2 Het Beneluxmerk Ingevolge een dubbele harmonisering die het Belgische merkenrecht onderging, is er voor België reeds lang geen nationaal merk sensu stricto meer. Het Beneluxmerk geldt als nationaal merk voor de drie Beneluxlanden. Die merkenregeling werd dan, net zoals de nationale merkenrechten van de andere Europese lidstaten, aangepast aan de harmoniseringsbepalingen ingevolge een Europese Richtlijn Het Beneluxverdrag tot invoering van een Eenvormige Beneluxwet op de merken van 19 maart 1962 België zag zijn nationale merkenrechtelijke regeling al voor de Europese harmoniseringswens opgaan in een uniforme regeling in afspraak met Nederland en Luxemburg. De Belgische nationale merkenregeling werd reeds in 1962 gelijkgeschakeld in Beneluxverband 33 om een marktintegratie te bewerkstellingen met een vrije goederencirculatie 34. De Eenvormige Beneluxwet op de merken 35 die in de drie landen ingevoerd werd ingevolge dit verdrag bevatte reeds een gebruiksverplichting in artikel Het verdrag bevatte op institutioneel vlak de bevoegdheid voor het Benelux-Gerechtshof om tot interpretatie van het verdrag over te gaan via de techniek van prejudiciële vraagstelling 37. Ook werd de oprichting van het Benelux Merkenbureau (Den Haag) voorzien. Deze laatste instantie was het gemeenschappelijke merkenregistratiebureau voor de drie landen De Eerste Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen betreffende de aanpassing van het merkenrecht der Lid-Staten van 21 december 1988, zoals gecodificeerd en vervangen door Richtlijn 2008/95/EG van 22 oktober België kende dan ongeveer twintig jaar later een tweede eenmakingsproces: vanuit Europese hoek werd een harmonisering doorgevoerd om de handelsgrenzen binnen de 33 Dit geldt enkel voor de burgerrechtelijke regeling, niet de strafrechtelijke, deze is nog steeds een nationale aangelegenheid. Voor België gaat het om de Wet van 15 mei 2007 betreffende de bestraffing van namaak en piraterij van intellectuele rechten. Zie E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, 16; F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, 94 en J.-F. LECLERCQ, Merk (Benelux) toch hoe sterk Rede uitgesproken door J.-F. Leclercq op de plechtige openingszitting van het Hof van Cassatie op 1 september 2008, s.l.n.d., 2008, E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, Hierna verder BMW. 36 Deze gebruiksplicht en de interpretatie ervan sloten reeds goed aan bij de visie van het Hof van Justitie op het moment dat deze laatste tot de interpretatie ervan overging in het kader van de Europese regelgeving terzake, zie infra delen en betreffende de Merkharmonisatierichtlijn en de Gemeenschapsmerkverordening.. 37 Dergelijke maatregel is nodig wil men zijn eengemaakt recht niet zien uiteenvallen door uiteenlopende gerechtelijke interpretaties en beschikkingen. 38 E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, 12 en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, Hierna verder Merkharmonisatierichtlijn. 16

17 unie 40 weg te werken teneinde de vrije interne markt te bewerkstelligen, waarmee de lidstaten dus ook rekening moesten houden in hun nationaal merkenrecht. Deze Europese merkenrechtharmonisatie vormde, samen met het - latere - instellen van een Gemeenschapsmerk, de uitvoering van een actieplan opgesteld in de jaren 70, dat de Commissie nodig achtte om de objectieven van het EEG-Verdrag te verwezenlijken 41. Voor de Benelux-merkenwetgeving waren de wijzigingen niet substantieel, omdat het BMW deels model stond voor de inhoud van de richtlijn en dus reeds gedeeltelijk geconformeerd was 42. Er dient nog opgemerkt te worden dat de Merkharmonisatierichtlijn niet alles harmoniseerde, er werd voor bepaalde materies ruimte gelaten aan de lidstaten voor nationale verschillen 43. Aangezien het Europees Hof van Justitie bevoegd is om Verordeningen en Richtlijnen te interpreteren, is de Merkharmonisatierichtlijn ook de grondslag voor de bevoegdheid van het Europees Hof van Justitie om de nationale merkenbepalingen van de lidstaten die conform de Richtlijn (horen te) zijn, te gaan beïnvloeden 44. De uitspraken door het Hof van Justitie en het Gerecht van Eerste Aanleg in Gemeenschapsmerkkwesties zijn dus ook van belang voor nationale merken, daar waar de materieelrechtelijke kwesties in de Merkharmonisatierichtlijn precies zo geformuleerd zijn als in de Gemeenschapsmerkverordening 45. Deze rechtspraak is met betrekking tot het onderwerp van deze verhandeling van bijzonder belang wegens interpretatieproblemen die met betrekking tot de gebruiksplichtregel rezen en zal daarom uitgebreid aan bod komen. 40 Het zou immers mogelijk geweest zijn door nationale verschillen dat merkhouders territoriale handelsbelemmeringen opwierpen met als gevolg het belemmeren van het vrij verkeer van goederen en diensten en een vervalsing van de mededingingsvoorwaarden van de vrije markt, zie F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, 95 en F. GOTZEN en M.- C. JANSSENS, Handboek merkenrecht, supra noot 1, Zie het EEG-merk Memorandum en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Handboek merkenrecht, supra noot 1, 29. Voor een interessante bespreking omtrent de mate waarin het Benelux-merkenrecht het Europese merkenrecht heeft beïnvloed, verwijs ik naar C. GIELEN, Heeft het Benelux-recht het Europese merkenrecht beïnvloed? in X., In Varietate Concordia? National and European Trademarks living apart together, uitgegeven ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, s.l., 2011, en waarin gesteld wordt dat de beïnvloeding inderdaad substantieel was en dat dat ook logisch was gezien de moderniteit van dat recht en het feit dat het ging om het enige regionale systeem ter verwezenlijking van een economische (Benelux-) unie dat als voorbeeld bij uitstek kon dienen. Ter volledigheid merk ik op dat er zich wel een overgangsrechtelijke complicatie stelde omdat het Beneluxmerkenrecht afweek wat betrof de gebruikstermijn na inschrijving en het ontbreken van een herstelmogelijkheid. Deze problematiek acht ik niet langer voldoende relevant om op te nemen in een actuele bespreking van de gebruiksplicht, daarom verwijs ik enkel voor een verdere uiteenzetting betreffende het onderwerp naar T. COHEN JEHORAM, Industriële eigendom. Deel 2: Merkenrecht, supra noot 42, (hierna verkort T. COHEN JEHORAM, Industriële eigendom. Deel 2: Merkenrecht). 43 Bijvoorbeeld op het gebied van procesrechtelijke regels werd er lidstaatautonomie gelaten. T. COHEN JEHORAM, Het Benelux merkenrecht in Europees perspectief, Universiteit Utrecht, 2009, 45 en 488 en 44 Tot een volledige uniformisering wou de richtlijn niet komen, wat dus resulteerde in een onvolledige gelijkstelling van de nationale regelingen, die echter toch meer op elkaar afgestemd zijn dan de richtlijn beoogde, door de interpreterende rechtspraak van het Hof van Justitie, zie F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Handboek merkenrecht, supra noot 1, T. COHEN JEHORAM, Het Benelux merkenrecht in Europees perspectief, Universiteit Utrecht, 2009, 46 en 17

18 Het Beneluxverdrag van 25 februari 2005 inzake de intellectuele eigendom (merken en tekeningen of modellen) 46 De Benelux-merkenwetgeving werd recentelijk aan een update onderworpen, dit hield echter geen grote inhoudelijke wijzigingen in 47. Op het vlak van tekeningen en modellen was er namelijk ook reeds een Beneluxregeling 48 en deze twee materies bundelde men samen in één nieuw verdrag 49. Het BMW en het BTMW hielden daarmee op te bestaan, maar door het grotendeels ongewijzigd blijven van de inhoud bleef de rechtsleer en rechtspraak terzake wel van waarde 50. De bevoegdheid van het Benelux-Gerechtshof werd wel opnieuw bepaald en het Benelux Merkenbureau werd met het Benelux Bureau voor Tekeningen en Modellen samengevoegd tot het nieuwe Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom 51, dat aldus een ruimer bevoegdheidspakket kreeg, alsook vernieuwde procedures De Richtlijn 2004/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele eigendomsrechten 53 Met de Handhavingsrichtlijn wou de Europese Commissie enerzijds de eenvormige invoering van de TRIPs-bepalingen in de lidstaten garanderen en anderzijds de verschillen in handhavingsreglementeringen tussen de verschillende lidstaten doen afnemen teneinde het beschermingsniveau te verhogen. Het BVIE moest naar aanleiding van deze richtlijn zijn eerste wijziging ondergaan, wat gebeurde bij een beschikking van het Comité van Ministers van de Benelux van 1 december Hierna verder BVIE. 47 E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, 15 en J.-F. LECLERCQ, Merk (Benelux) toch hoe sterk Rede uitgesproken door J.-F. Leclercq op de plechtige openingszitting van het Hof van Cassatie op 1 september 2008, s.l.n.d., 2008, 13 en Het Benelux-Verdrag inzake tekeningen of modellen van 25 oktober 1966 (hierna verder BTMW). 49 E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, Voor zover het Benelux-merkenrecht en de interpretatie daarvan niet vervangen werden door Europese begrippen en interpretatie ingevolge de Merkharmonisatierichtlijn uiteraard. Zie F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, 94 en J.-F. LECLERCQ, Merk (Benelux) toch hoe sterk Rede uitgesproken door J.-F. Leclercq op de plechtige openingszitting van het Hof van Cassatie op 1 september 2008, s.l.n.d., 2008, Hierna verder BBIE. Dat BBIE werd ondergebracht in de structuur van de ook in het BVIE geregelde Benelux-Organisatie voor de Intellectuele Eigendom (merken en tekeningen of modellen), zie E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, Hierna verder Handhavingsrichtlijn. 54 Een bevoegdheid verleend door artikel 1.7 BVIE, zie ook E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, 17 en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Handboek merkenrecht, supra noot 1,

19 4.1.3 Het Gemeenschapsmerk Voor het Gemeenschapsmerk zijn twee verordeningen van belang, de ene installeert het Gemeenschapsmerk en de andere regelt de nodige uitvoeringsbepalingen 55. De verordening die het Gemeenschapsmerk regelt, heeft nog geen inhoudelijke update gekregen, enkel aan de artikelvolgorde werd gesleuteld. Ontwikkelingen op het vlak van het Gemeenschapsmerk zijn dus tot nu toe allemaal praetoriaans ingevolge de rechtspraak van het Hof van Justitie. Ik breng in herinnering dat ik er hoger op wees dat de Europese wetgever wel duidelijke plannen tot een eerste inhoudelijke wijziging heeft voor de nabije toekomst. Ook de regeling van de gebruiksplicht zal daarbij hoogstwaarschijnlijk enige nuancering krijgen De Verordening van 20 december 1993 inzake het Gemeenschapsmerk, zoals gecodificeerd en vervangen door de Verordening van 26 februari Naast het harmoniseren van de lidstatelijke merken is er de mogelijkheid ingevoerd een merk te verkrijgen op Europees niveau. Een eenvormig beschermingssysteem voor de volledige Europese Unie werd dus op poten gezet: via één procedure verkrijgt men in alle lidstaten dezelfde bescherming 57. In de verordening werd het Bureau voor Harmonisatie binnen de Interne Markt (Merken, Tekeningen en Modellen) (Alicante) 58 aangeduid als registratiebureau voor het Gemeenschapsmerk. Ik breng in herinnering dat eerder gesteld werd dat het Hof van Justitie bevoegd is voor de interpretatie van de Europese Verordeningen en Richtlijnen en dat de interpretatieve rechtspraak van dat Hof dus van groot belang is. Het Communautair merksysteem doet geen afbreuk aan de nationale merkensystemen, de twee bestaan dus naast elkaar - waardoor men voor Europa kan spreken van een dualistisch systeem 59 - en de keuze ervoor ligt bij de aspirant-merkhouder 60. Beide sluiten elkaar ook niet uit, men kan zijn merk zowel nationaal als op Europees niveau deponeren, er is dus coexistentie. Beide merken kunnen ofwel aangevraagd worden via een inschrijving bij de respectieve bureaus te Den Haag en Alicante volgens de daarvoor geldende regels ofwel via de internationale inschrijving bij het WIPO-Bureau in Genève 61. Van groot belang bij die keuze is natuurlijk het gebied waar men van plan is zijn goederen of diensten af te zetten of aan te bieden, maar er zijn nog enkele verschillen tussen de twee systemen die een invloed 55 De Uitvoeringsverordening vermeld ik hier slechts, daar deze verordening ter uitvoering enkel technische bepalingen bevat. Weze opgemerkt dat ook het BVIE een uitvoeringsregeling heeft, die infra nog ter sprake komt (zie deel betreffende de regel en de termijnberekening van de vijfjarige periode). 56 Hierna verder Gemeenschapsmerkverordening. 57 E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, 19 en F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht, Brugge, Vanden Broele, 2009, Hierna verder BHIM. 59 T. COHEN JEHORAM, The relationship between national and Community trademark law: between dream and practice, s.l., Delex, 2011, In overweging 6 van de Gemeenschapsmerkverordening is opgenomen dat het blijven bestaan van nationale merken economisch noodzakelijk is. Zie ook E. CORNU, Les marques: Marque Benelux, marque internationale, marque communautaire. Livre 99 in X., Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Deventer, Kluwer, 2007, F. GOTZEN en M.-C. JANSSENS, Handboek merkenrecht, supra noot 1,

20 kunnen hebben. Men zal dus steeds een reeks overwegingen moeten maken bij de keuze voor een merkbeschermingssysteem 62. Het welslagen van het dualistische systeem vereist dat er een evenwicht heerst tussen de nationale merken en het Gemeenschapsmerk 63. Ontwikkelingen hebben er echter toe geleid dat de relatie tussen de twee merktypes momenteel verstoord is 64. De gebruiksplicht wordt daarbij aangehaald als deel van het probleem 65. In het licht van dat verstoord evenwicht heeft de Europese Commissie besloten dat het merkenrecht toe is aan een wetgevende update 66. De Europese Commissie deelde in 2009 mee een Study on the overall functioning of the Trade Mark System in Europe te willen bekomen waarbij en waarin er een reeks taken en vragen dienden uitgevoerd en beantwoord te worden 67. Ook met betrekking tot de gebruiksplicht in het merkenrecht werden vragen gesteld door de Commissie. Die studie zal 62 Het verschil in procedures bijvoorbeeld. Ook kunnen taalverschillen hun invloed hebben, wat in de ene taal beschrijvend kan zijn, kan dat namelijk helemaal niet zijn in een andere taal enz. zie T. COHEN JEHORAM, The relationship between national and Community trademark law: between dream and practice, s.l., Delex, 2011, 7-8. Zie voor een volledige bespreking van de verschillen tussen de twee merksystemen J.-F. LECLERCQ, Merk (Benelux) toch hoe sterk Rede uitgesproken door J.-F. Leclercq op de plechtige openingszitting van het Hof van Cassatie op 1 september 2008, s.l.n.d., 2008, 6-9, waarin de studie daarover door D. Kaesmacher overgenomen en besproken wordt. Wat betreft de bespreking van de prijsverschillen moet opgemerkt worden dat de prijzen van het BHIM op 1 mei 2009 gevoelig werden verlaagd (de registratieprijs werd teruggebracht tot 0 euro) als antwoord op het surplus dat dat bureau genereerde en dat de opmerkingen daarover in de studie dus niet meer volledig opgaan, zie A. VON MÜHLENDAHL, The Max-Planck-Study: Study of the Overall Functioning of the European Trade Mark System Backgrounds, Findings, Proposals, IER 2011, afl. 6, en 386. Zie ook volgende recentere besprekingen omtrent de depotkeuze in de merkstrategie: M. BOUMA, Strategische keuzes inzake merkbescherming: visie van de merkengemachtigde in X., In Varietate Concordia? National and European Trademarks living apart together, uitgegeven ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, s.l., 2011, en P. MARICHAL, Tous les chemins mènent à Rome que ce soit via La Haye, Genève ou Alicante in X., In Varietate Concordia? National and European Trademarks living apart together, uitgegeven ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, s.l., 2011, R. KNAAK en P. VENOHR, Coexistance in Future European Trade Mark Law in X., In Varietate Concordia? National and European Trademarks living apart together, uitgegeven ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, s.l., 2011, Het succes van het Gemeenschapsmerk is groot, als gevolg gebeurden er vele aanvragen en vertoonde het budget van het BHIM een groot surplus. De inkomsten moeten echter in balans zijn met de uitgaven volgens de regels, wat niet langer het geval was, waardoor men de prijzen moest verlagen en er een evenwichtsstoornis tussen de nationale merkbescherming en de Communautaire merkbescherming ontstond, zie A. VON MÜHLENDAHL, The Max-Planck-Study: Study of the Overall Functioning of the European Trade Mark System Backgrounds, Findings, Proposals, IER 2011, afl. 6, en R. KNAAK en P. VENOHR, Coexistance in Future European Trade Mark Law in X., In Varietate Concordia? National and European Trademarks living apart together, uitgegeven ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, s.l., 2011, If additional conditions are required for the use of a Community trade mark than for the use of national trade marks, the balance of the two systems can be influenced, zie R. KNAAK en P. VENOHR, Coexistance in Future European Trade Mark Law in X., In Varietate Concordia? National and European Trademarks living apart together, uitgegeven ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, s.l., 2011, 172. Zie ook infra deel betreffende de evenwichtsstoornis en de territoriale gebruiksvereiste van de gebruiksplicht. 66 Zie de Revisieroadmap. 67 De Commissie ging hiertoe over op vraag van de Raad, zie de Conclusies betreffende Financial Perspectives of the Office for Harmonisation in the Internal Market (Trade Marks and Designs) and the further development of the Community trade mark system, document 9427/07 van de Raad van 10 mei 2007, punt