VERSLAG WERKBEZOEK AAN SITTARD-GELEEN

Transcriptie

1 VERSLAG WERKBEZOEK AAN SITTARD-GELEEN TEAM VNG-PROGRAMMA REGIONALE ECONOMISCHE ONTWIKKELING EN ARBEIDSMARKT 26 januari 2015 Inleiding Het werkbezoek vond plaats op uitnodiging van wethouder Pieter Meekels en was georganiseerd door Denis Crompvoets, directiesecretaris van Sittard-Geleen. Een interessant werkbezoek aan een vooruitstrevende regio die veel aanknopingspunten biedt voor andere gebieden in Nederland! Wethouder Pieter Meekels was onze gastheer en naast Marianne Schrijver, programmamanager Regionale Economische ontwikkeling en Arbeidsmarkt, waren ook de andere leden van het programmateam aanwezig: Bert Schriever, Helen Schuurmans, Marja Hilders, Peter Koppe, Rogier van der Wal en Mavis Leter. Door de VNG waren ook Jan van Straalen (BZK) en Thierry van Vugt en Kristel Wattel, (EZ) uitgenodigd. Het programmateam en haar gasten werden gastvrij ontvangen met een heerlijke lunch. Tijdens de lunch startte het programma met een introductie van de gemeente. Doel van het werkbezoek: verkennen hoe de praktijk van ondernemers, onderzoeksinstellingen en overheden in Zuid-Limburg aanknopingspunten kan bieden voor economische ontwikkelingen op vele andere plekken in Nederland, vanuit de thema s: 1) Aanhaking MKB aan economische krachtbronnen in de regio en 2) benutting van agglomeratievoordeel. Introductie Sittard-Geleen in relatie tot partners en regio Leo Burdorf (algemeen secretaris Limburg Economic Development) gaf een inleidende presentatie over de Triple helix netwerkorganisatie LED. LED is een brede samenwerking (bedrijfsleven, onderwijs- en kennisinstellingen en overheden) op gezamenlijk initiatief van 15 van de 18 gemeenten in Zuid-Limburg met de ambitie om zich te ontwikkelen tot een van de top-technologische regio s in Europa op het gebied van chemie & materialen en life sciences & health. Een gemeentelijke bijdrage van 6 euro per inwoner per jaar is de motor om kansrijke projecten in de gelegenheid te stellen een goede businesscase te ontwikkelen. Daarvoor stelt het LED maximaal beschikbaar. Het is voor de gemeente(n) belangrijk dat het LED geld heeft om de samenwerkende partners te ondersteunen van een goed idee naar een goed plan te komen. Deze aanpak laat het bedrijfsleven in the lead en de geeft de gemeente(n) de rol van wat men in Zuid- Limburg noemt een onderkoepelende organisatie (stimuleren en faciliteren). Een succesvol concept, ook interessant voor andere gemeenten en regio s. Uiteindelijk doel is dat op termijn het Bruto Regionaal Product voor Limburg groeit met 8,5 miljard. De midtermreview laat zien dat men op de goede koers zit in de richting van 2 miljard meer BRP.

2 Belangrijk is een goede aansluiting van het MKB, omdat de groei voor 2,5 miljard uit Campus gerelateerde MKB ontwikkelingen moet komen en voor 2,5 miljard uit overige MKB ontwikkelingen. De gemeenten/samenwerkende partijen in Limburg zijn overtuigd van de eigen kracht van de regio en nemen zelf het initiatief. Economische kracht van de regio Overheden hebben het vaak over governance, maar de economie trekt zich niets van bestuurlijke grenzen aan. Het gaat om de kracht van de regio. Die ligt in de regio in Chemie en Materialen en Lifesciences & Health. Crossovers zijn onder meer: innovaties in de zorg, zoals hartkleppen van kunststof. LED biedt een platform voor partijen met dezelfde inhoudelijke agenda. Het LED is geen gemeenschappelijke regeling. Voor de democratische legitimatie zou dat in theorie wenselijk zijn maar voor de betrokken gemeenteraden hoeft dat niet. De raden sturen en nemen kennis van de voortgang via de verantwoording van de stichting LED. Ze zetten daarmee de inhoudelijke doelen voorop. Er lopen zo'n 50 initiatieven van LED. Er zijn veel informele investeerders. De opleiding van benodigde werknemers vindt gedeeltelijk plaats op de werkvloer. Er wordt bezien hoe een uitrol van het curriculum kan plaatsvinden ook richting basisonderwijs. Het STEM-project Is een landelijk proefproject waarbij de PABO en het basisonderwijs samen optrekken. Het MKB heeft informele investeerders nodig, voor het versterken van de vermogenspositie en versterking van ondernemerschap. Financiering door gemeente Sittard-Geleen De netto-groei van de OZB als gevolg van extra investeringen op de bedrijventerreinen wordt door de gemeente Sittard-Geleen gedeeltelijk teruggeploegd. Daar zijn voor het bedrijfsleven en de kennisinstellingen voorwaarden aan verbonden. Tot nu toe doet alleen de gemeente Sittard-Geleen dit; het gaat om bedrijven op haar grondgebied. Bedrijven zien de gemeente als een betrouwbare onafhankelijke partner. Bezoek Brightlands Chemelot Campus Op de Chemelot Campus gaf Edwin Bakker een presentatie over de campus, een unieke locatie gekoppeld aan het industrial park waar innovatieve bedrijven, onderwijsinstellingen en kennisinstellingen samenkomen. Partners zijn provincie, DSM, Maastricht UMC. De campus brengt partijen bij elkaar. De provincie zit er voor 200 miljoen in. Hier wordt baanbrekend werk verricht op de clusters chemie, biobased materialen en enabling technologies op het gebied van meten (bv. op nanoschaal) en procestechnologie (onder andere testopstellingen voor scheidingstechnologie). Het succes is gebaseerd op vier pijlers: de bedrijven, kennisprogramma's, R en D faciliteiten en het innovatieve ecosysteem: onder andere ontmoetingsplekken. Economische groei is het doel, hoe om te gaan met maatschappelijke uitdagingen is daarbij een belangrijk uitgangspunt. DSM heeft een langetermijnstrategie, topman DSM heeft drijvende kracht. Dat wordt van groot belang geacht voor het slagen van deze campus.

3 Bezoek aan Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL)en aan Technoforce In een innovatieve leer-, werk- en onderzoeksomgeving werken onderwijs en bedrijfsleven samen aan de ontwikkeling van kennis en nieuwe producten. Men biedt faciliteiten om studenten voor bedrijven praktisch onderzoek te laten doen. Ook Technoforce werd kort bezocht, bedrijf dat een testfaciliteit exploiteert voor fysieke scheiding op industriële schaal (van afvalwater tot biobased materials). Ook dit bedrijf profiteert van de locatie en de nabije Campus. Bezoek Rabobank Ter afsluiting gaf Harry Lempens (directeur zakelijke markt Rabobank) op het nieuwe regiokantoor van de Rabobank een presentatie over MKB-innovaties, waarbij ook een aantal MKB-ondernemers aanwezig was. Waaronder Huub Meessen van Quality Circular Polymers. QCP bouwt op de Chemelot-locatie een fabriek voor het innovatief recyclen van polymeren (kunststoffen) voor kwaliteitstoepassingen. Het gaat om een totale investering van 75 miljoen, waarvan 35 miljoen in de eerste fase. QCP is een nieuw bedrijf op het gebied van hoogwaardige kunststof recycling en circulaire economie. En een ruimte-extensief proces: het bedrijf beslaat vier voetbalvelden. Een afvalbedrijf doet een grove voorselectie. QPC heeft veel regionale investeerders. De vergunningen voor geluids- en geurruimte waren lastig. Evenals de discussie over 'wie betaalt infrastructuur voor elektriciteit tot aan de voordeur. Levert 100 directe banen en banen in regio op. De initiatiefnemer vindt het in het kader van regeldruk een uitdaging om in Nederland een bedrijf te starten. De Rabo-bank is betrokken bij 26% van de 2000 ha bedrijventerrein op de campus. De regio is een logistieke hotspot: goede infrastructuur, multimodaal ontsloten, ook buisleidingen en warehousing. Lempens verwacht dat de Rotterdamse haven de vraag niet meer aan kan op een relatief korte termijn. Een deel daarvan zal in deze regio in de haven worden afgewerkt. De Nedcarfabrieke heeft, na de overname door VDL in combinatie met BMW nu de wind in de zeilen. Ze gaan groeien naar 4600 arbeidsplaatsen, een uitlaatbouwer gaat zich vestigen in de regio (zie aantrekken toeleverende bedrijven). De Brainport regio bestaat onder meer uit de High Tech Campus Eindhoven en Chemelot Industrial Park. Chemelot is innovatief op het gebied life science, biotech, biomed en performance materials Er is een serviceboulevard in de vorm van de Chemelot Campus, met 2500 kenniswerkers en 1000 studenten. Lempens benadrukt dat de partners de regio, de subregio en lokaal, verbinden op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Het is belangrijk om kansen te versterken en het MKB te betrekken. Kansrijke ontwikkelingen liggen in de crossovers tussen chemie, automotive en logistiek. Men weet elkaar nog niet optimaal te vinden. Aandacht is nodig voor de snijvlakken en de verbinding naar het MKB: verbinden van Campus en MKB nieuwe vormen van samenwerken meer kans bieden bij aanbestedingen! inkoopbeleid grote partijen, meer landen in de regio

4 De privaat-publieke samenwerking wordt t.a.v. Chemelot gezocht in samenwerking met de Brightlands chemelot campus, Chemelot ventures LIOF, provincie Limburg, DSM, Sabic, Chemelot Industrial Park, LED (15 gemeenten), Slimhuis/ Bedrijvenparken Sittard-Geleen. Van de overheid wordt ondernemend gedrag verwacht, kennisinstellingen staan met hun neus vooraan en vragen wat het MKB nodig heeft. Key partners zijn gelijkwaardig. Wat is het Slimhuis? Heeft zich ontwikkeld van dienstverlening naar samenwerken. Begonnen met dienstverlening aan ondernemers. Nu wordt het programma doorontwikkeld langs lijnen die het MKB in de drivers seat zetten en innovatie. In het Slimhuis participeren bedrijven, gemeenten en het onderwijs. Binnen het Slimhuis spreekt men elkaars taal, hebben we elkaars taal leren spreken. Er is ook zwaar gebotst maar iedereen was ervan overtuigd dat het gesprek moest worden voortgezet. Een van de aanwezige ondernemers zegt: Durf het aan om vanuit visie, gemeenten hun eigen DNA er in te laten stoppen. En geef dat gezamenlijk focus. Slimhuis oplijnen naar regio kan alleen als we grote en kleine gemeenten hun eigen DNA laten inbrengen. Grote kern kan kleine kwartiermakers vinden in grote en kleine gemeenten. Laat de VNG dat idee verspreiden. Hierna gingen we in discussie met een aanwezige aantal ondernemers en onze gastheren over wat we tijdens het bezoek hebben geleerd. Na afloop praten we na onder het genot van soep, broodjes en een drankje. Wat hebben we geleerd? Terugkijkend op de hele dag heeft de regio ons verrast. Het is een vooruitstrevende regio, waar intensief wordt samengewerkt, gedacht wordt vanuit de ondernemer en business cases, veel bedrijvigheid is, aandacht voor mensen en veel creativiteit en focus. Naast de Chemelot campus is er ook de Automotive (met o.a. Nedcar) en Logistiek (waaronder Haven Holtum, de grootste inlandterminal van het land). Focus ligt op chemie & materialen en life sciences & health en de cross-overs (bijvoorbeeld hartklepjes). De intensieve samenwerking en de triple helix-aanpak biedt veel kansen voor de regio om zich te onderscheiden. Het doel van de regio is om nieuwe banen en 8,5 miljard extra bruto regionaal product genereren tot en met het jaar Niet alleen HBO- en WO-banen, maar er is in de toekomst ook veel vraag naar MBO-ers. Voor de toekomst liggen er met name grensoverschrijdend nog kansen. Kortom: vanuit regionaal economisch perspectief een interessante regio!

5 Succesfactoren: Neerzetten van een agenda: door een koers te bepalen gaat iedereen mee, inhoud gaat boven governance. Het bevorderen van samenwerking: zet bedrijven samen aan tafel; aanjaagrol van de gemeente is nodig. Het bevorderen van ketendichtheid: koppel bedrijven die meerwaarde leveren op het gebied van Toeleveren en Uitbesteden. Men probeert dus toeleveranciers naar de regio te krijgen. Gemeenten hebben een kleine rol, maar wel een heel belangrijke: een onafhankelijke partij, die verbindingen maakt of ondersteunt (de gemeente als onderkoepelende organisatie. Grotere gemeenten zijn de aanjagers van de triple helix-samenwerking, maar de overige gemeenten in de regio nemen ook deel omdat ze het belang ervan herkennen; men is niet gericht op deelname van alle gemeenten, het inhoudelijk belang is leidend. Een grote speler in de regio is nodig om de samenwerking vlot te trekken. Alle gemeenten leveren een gelijke financiële bijdrage per inwoner. Geld wordt aan de voorkant ingezet om uitvoering van een idee naar een concreet plan te versnellen. De regio denkt niet in termen van krimp maar pakt de kansen en doet dat zelf. Wacht niet op landelijke politiek. Iedereen kent elkaar goed in de regio; heeft veel te maken met mensen en hun historie in de regio. Het bedrijfsleven ziet de rol van de overheid als een onafhankelijke en betrouwbare partner die belangen bij elkaar kan brengen en de samenwerking kan aanjagen; men heeft elkaars taal leren spreken en elkaars rol leren respecteren. Eider handelt vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid; men is duidelijk over wie in een bepaald geval het ownership heeft. Techniekpact: gaat om kiezen, leren en werk, niet sociale zekerheid-gericht. Veel banen op MBO niveau. Ondernemers moeten ook gestimuleerd worden door de gemeente, ook voor de dagdagelijkse moeilijkheden. De deuren zijn open en het juiste loket is belangrijk. Publieke en privaat moeten er even hard aan trekken. We hebben elkaar hard nodig, benoem dat loepzuiver. Ook waar de funding vandaan komt. Benoem elkaars waarden. Maak zichtbaar wat de meerwaarde is: de gemeente besteedt zoveel euro, de ondernemer zoveel uren. Gemeente moet investeren in een basisinfrastructuur voor bedrijven, zegt de wethouder van Sittard-Geleen (en daarmee bedoelen we geen asfalt). De gemeente investeert in Slimhuis, centrum- en park-management. De gedachte was ooit dat het Slimhuis financieel zelfstandig zou zijn, in deze tijden lukt dat niet. Er zijn natuurlijk altijd free riders, die wel profiteren en niet meebetalen. De gemeente heeft bij ontslagen Nedcar gezorgd voor klussen voor de ontslagen werknemers, ze heeft in kaart gebracht uit welke gemeenten de ontslagen werknemers afkomstig waren en uiteindelijk hebben die allemaal meebetaald aan een plan (meer info?). Van de 450 nieuwe banen tot nu toe, zijn er 360 ingevuld uit de bestanden van gemeenten. Bij de vestiging van een nieuw logistiek bedrijf in een andere gemeente, vragen we ons af: hoe komen we daar binnen. We leggen dan via die andere gemeente contacten, dat gaat goed. Wethouder: het is goed om je kwetsbaar op te stellen. En ook om de OZB terug te ploegen.

6 Bedreigingen: Het herstel van de woningmarkt verloopt traag. Vestigingsklimaat: men zou de Euregio als uitgangspunt willen nemen, maar er zijn belemmerende factoren. De samenwerking levert rendement op. Het is nodig om dit concreet te kunnen aantonen. Op strategisch niveau, op tactisch niveau (benchmarken) en op operationeel/lokaal niveau. De toegang tot kapitaal speelt breder dan gemeentegrenzen en de discussie over agglomeratievoordelen. We laten kansen liggen voor arbeidsplaatsen op vmbo- en mbo-niveau. Het openbaar vervoer is niet op orde met Duitsland en België, de arbeidsmobiliteit is moeilijk, voor boodschappen ga je makkelijk de grens over, voor zaken niet. In Nederland wonen en in Duitsland werken geeft veel problemen. Voor zaken is het vaak praktischer om een GMBH op te richten. -