Stadsdienst Enschede

Transcriptie

1 Stadsdienst Enschede 1 Inleiding en samenvatting...2 Duurzaam veilig: 30 kilometer zones...2 Duurzaam veilig: 60 kilometer zones...2 Busbanen...2 Lusroutes...3 Busstation...3 Aansluitingen op de trein...3 Haltes...4 Bediening...4 Succesvolle stadslijnen Rijtijden en frequenties in Centrum, korte termijn verbeteringen...7 Stationsplein Nijverheidstraat via Piet Heinstraat...7 Beltstraat...7 Derde centrumhalte Centrum, lange termijn verbeteringen...8 Een directe route Station Piet Heinstraat Nijverheidstraat Haaksbergerstraat...8 Een reserveroute langs het spoor tussen station en Oldenzaalsestraat...8 Aankleding centrumhaltes Enschede West Routes en haltes oude norm Enschede West Routes en haltes nieuwe norm Enschede West Minder haltes? Enschede West Goedkopere routes? Enschede West Betere routes? Enschede West Aantrekkelijke routes? Enschede West Nieuwe routes en nieuwe haltes Enschede Oost Routes en haltes oude norm Enschede Oost Routes en haltes nieuwe norm Enschede Oost Minder haltes? Enschede Oost Goedkopere routes? Enschede Oost Betere routes? Enschede Oost Aantrekkelijke routes? Enschede Oost Nieuwe routes en nieuwe haltes Nieuwe opzet voor de Stadsdienst Enschede...25 Uitwerking Definities voor lijnen en frequenties...27 Uitwerking Lijnen en frequenties...27 Vergelijking met Bijlage Telling dienstregelingsuren Bijlage Schatting dienstregelingsuren en businzet nieuwe opzet...33 Definities Drienerlo Wesselerbrink Deppenbroek Helmerhoek Enschede Glanerbrug Oldenzaal...33 Lijn 4 Enschede Stroinkslanden Overdinkel...34 Lijn 5 en 6 Denekamp Enschede t Zwering...34 Lijn 7 Centrum Hogeland Enschede Zuid Havens Universiteit Drienerlo...34 Lijn 8 Enschede Boekelo...34 Lijn 9 Borculo Enschede Stokhorst...35 Lijn 11 Enschede Hengelo...35 Lijn 17 Drienerlo Havens Oost Enschede...35 Lijn 18 Marssteden Havens Zuid Bruggert Enschede...35 Lijn 19 Enschede Hengelo...35 Een discussiestuk van de website Opeens Had Ik Het september

2 1 Inleiding en samenvatting Bij het busvervoer in Enschede spelen volgens reizigers en chauffeurs in 2014 een aantal punten, die met een andere opzet van de stadsdienst verbeterd kunnen worden. Duurzaam veilig: 30 kilometer zones Deze zones leiden tot een langere reis- en rijtijd en uiteindelijk tot een slechtere verhouding tussen kosten en opbrengsten. Waar de bus vroeger met 40 tot 50 kilometer door een straat mocht rijden, is dit tegenwoordig meestal 30 kilometer per uur in woonwijken. Een groeiend aantal drempels of plateaus zorgen voor een hobbelige rit, een hoger brandstofverbruik en langere reistijden. Het is opvallend, dat de stadsbus steeds toegankelijker wordt voor mindervaliden door de inzet van lagevloerbussen en de aanleg van verhoogde haltes, terwijl tegelijkertijd het reiscomfort in de wijken afneemt tot het niveau zandpad. De gevolgen van de 30-kilometer-zones zijn inmiddels goed zichtbaar in de dienstregeling: In Stroinkslanden rijdt de bus altijd de lusroute om het tijdverlies te compenseren. Op de lijnen door Stadsveld en Wesselerbrink is een extra bus nodig. Op de overige lijnen staan de rijtijden zwaar onder druk. Op een aantal lijnen vervallen de aansluitingen op het busstation wegens de langere rijtijden. Per saldo is sprake van een duidelijke achteruitgang in de kwaliteit van het stadsvervoer sinds de introductie van zones met een beperkte maximumsnelheid. Duurzaam veilig: 60 kilometer zones Deze zones zijn vooral in de buitengebieden te vinden. De Haaksbergerstraat zal in de toekomst een lagere maximumsnelheid krijgen. Naar verwachting zullen alle streeklijnen naar/van Haaksbergen dan via de nieuwe N18 gaan rijden om de aansluitingen in Haaksbergen en Enschede te halen. Wanneer op de routes naar Hengelo, Oldenzaal of Losser de maximum snelheid wordt verlaagd, zullen op deze routes extra bussen moeten worden ingezet om de huidige frequenties te kunnen blijven aanbieden. Busbanen Een eigen baan voor de bus betekent lang niet altijd een snellere reis- en rijtijd. In de Helmerhoek wordt de busbaan gebruikt als fietspad, als plek om de hond uit te laten, als trapveldje en wat al niet meer. De kruisingen met de gewone straten zijn onoverzichtelijk, waardoor de bus hier langzaam rijdt, voor het gevoel bijna stapvoets. Op de Hengelosestraat is één baan voor beide richtingen beschikbaar. De gemeente heeft middels borden aangegeven in welke richting de busbaan gebruikt mag worden. Het oerwoud aan verkeersborden leidt de aandacht af, ook van de overige weggebruikers en de gekozen oplossing laat de bus hier en daar stilstaan tussen het overige verkeer. Tussen het ziekenhuis en de Buurserstraat zijn dagelijks spookrijders te vinden op de busbaan omdat deze naast de weg is aangelegd in plaats van in de as van de weg. De verkeerslichten bij het ziekenhuis veroorzaken in de praktijk extra vertraging voor de bussen, die over de Haaksbergerstraat rijden. Tussen station, Van Heekplein en ziekenhuis zorgt de busroute voor discomfort en extra rijtijd door de vele bochten. Daarnaast is het onhandig, dat de bus zijn tegenligger twee keer kruist. Op deze route rijden in de spits meer dan 60 bussen per uur, zodat de kruisende beweging vrijwel altijd extra tijd kost. Op de busbaan Noord zijn een aantal kruisingen met verkeerslichten beveiligd, waar opvallend vaak door rood wordt gereden. De oorzaak lijken de aparte fiets- en voetgangerslichten te zijn. Zowel fietsers als voetgangers drukken op de knop, maar wachten niet totdat het licht groen is om over te steken, waardoor automobilisten bij deze kruisingen regelmatig rood treffen zonder iemand te zien. Het leidt regelmatig tot noodstops voor of bijnabotsingen met de bussen. 2

3 Oplossingen zijn mogelijk. Op de Hengelosestraat kan de rijrichting aan de chauffeurs worden overgelaten. Zij zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van hun bus en daartoe ook opgeleid. Op de busbaan richting Lonneker kan een eenvoudige beveiliging met minder lichten worden toegepast. Alleen rood licht als er een bus aankomt, net zoals bij een spoorwegovergang, en het weglaten van een groen licht helpt het aantal incidenten terug te dringen. Op de route naar Enschede Zuid is het wachten op het eerstvolgende groot onderhoud aan de weg, zodat de busbaan in midden van de weg komt te liggen. Een betere routering in het centrum heeft positieve effecten voor alle lijnen. In de Helmerhoek is het probleem de mentaliteit van de bewoners. Beveiliging van de kruisingen met knipperlichten en geluid kan helpen om het gedrag te beïnvloeden. Mocht daar geen verbetering in optreden, dan zal de bus alleen nog langs de wijk rijden in plaats van door de wijk. Lusroutes Voor de opdrachtgever, gemeente en vervoerder lijken lusroutes in één richting door de wijken het Ei van Columbus te zijn. De bus komt overal en vaak spaart zo n rondje extra materieel uit. Passagiers denken hier anders over. Wie aan zo n lusroute woont, zal alleen als het echt niet anders kan, de bus gebruiken. Niemand wil een toeristische rondrit door de eigen wijk, zeker niet als de omweg per strekkende kilometer ook nog betaald dient te worden (ov-chipkaart). Niemand wil heen tien en terug twintig minuten onderweg zijn. Wanneer in één richting zelfs een stevige wandeling sneller is dan de bus, is de bus die potentiële passagier kwijt als klant. In Enschede is dit gedrag terug te vinden in de reizigersaantallen op de lijnen door Stadsveld en Bruggert. Dit waren vroeger aparte lijnen, die redelijk tot goed gebruikt werden. Sinds de samenvoeging tot ringlijn is het aantal reizigers echter afgenomen. De scherpste daling is te vinden in het jaar, waarin tijdens de daluren de route voor het eerst slechts in één richting werd gereden. De oplossing is te vinden in routes, die in beide richtingen worden gereden. In Enschede is hiervoor de aanleg van een keerlus nodig in of op de Marssteden, Twekkelerveld, Deppenbroek, Stokhorst, Glanerbrug, Wesselerbrink, Stadsveld en Boekelo. Busstation Een centraal busstation is goedkoop voor de vervoerder. Het spaart een pauzeruimte met koffieautomaat en toilet per lijn uit. Als centraal overstappunt heeft een busstation zowel voor- als nadelen. Het voordeel van een makkelijke overstap kan snel een nadeel worden, wanneer de bussen te lang stilstaan in de beleving van de passagier. Hierdoor gaan reizigers de bus mijden. Een rit naar het busstation in Enschede duurt nooit lang. Alleen vanuit Glanerbrug, Boekelo of de eindhaltes in Helmerhoek en Wesselerbrink is de reistijd meer dan kwartier. Zelfs vanuit deze wijken zorgt vijf minuten stilstaan op het busstation voor een fors langere reistijd, voor wie verder reist. Wanneer een lijn elk kwartier of elke tien minuten rijdt, hoeft op het busstation geen directe aansluiting op alle andere lijnen te worden aangeboden. Zo n buslijn is aantrekkelijker, wanneer er alleen wordt gestopt voor uit- en instappers en de bus daarna direct verder rijdt, zodat alleen overstappers te maken krijgen met een wachttijd. Hier is al veel onderzoek naar gedaan. De meeste adviesbureaus rekenen met tien tot twintig procent meer reizigers wanneer de bussen op het centrale busstation niet op elkaar wachten bij hogere frequenties. Bij lage frequenties is het juist een voordeel wanneer bussen wel op elkaar aansluiten. Aansluitingen op de trein Sinds de opening van de Hanzelijn zijn de tijden van de treinen in Twente deels gewijzigd. De intercity naar/van Amersfoort biedt minder reismogelijkheden dan enkele jaren geleden, de stoptrein naar/van Zwolle juist meer. Op welke trein kan de stadsdienst beter aansluiten? 3

4 Haltes Van oudsher was een bushalte nooit ver weg in Enschede. De TET hanteerde voor stadslijnen een afstand van 300 meter tussen voordeur en bushalte. Deze norm stamt nog uit de tijd, waarin het bezit van een auto niet vanzelf sprak en het heel normaal was om met een gezin op 60 vierkante meter te wonen. Bij de HOV-lijnen is deze afstand verhoogd naar 500 tot 750 meter. Waar een wijk als Velve-Lindenhof vroeger vier bushaltes had, is het er tegenwoordig slechts één. Het resultaat is een stadsdienst, die in de ene wijk overal en nergens een halte heeft en in de volgende wijk is het zoeken met een lamp naar de dichtstbijzijnde halte. Deze praktijk voldoet niet aan de basisverwachting van de passagier: met de bus ongeveer aankomen waar je moet zijn. Een oplossing is te vinden in het hanteren van de landelijk geaccepteerde norm van 400 meter loopafstand tot een halte. Dit staat gelijk aan vier minuten lopen. In de meeste wijken zullen hierdoor haltes verdwijnen, terwijl bijvoorbeeld op de HOV-lijn naar Glanerbrug er haltes bij mogen komen. Politici zullen direct uitrukken met het argument vierhonderd meter is te ver voor wie slecht ter been is. Dit is onzin. Wie slecht ter been is, zal de bus niet gebruiken, omdat de routes zijn volgestopt met drempels en elke hobbel een aanslag betekent op het kraakbeen in de wervelkolom. Honderd meter verder lopen betekent iets meer bewegen en wie voldoende beweegt, blijft gezond en leeft langer. Bediening In 2014 zijn Boekelo, Hogeland en Stokhorst de zwakke schakels in de bediening. De oorzaken zijn verschillend. De route naar Boekelo voert door relatief onbewoond gebied, terwijl Hogeland eigenlijk te dichtbij het centrum ligt. Op de lijn naar Stokhorst spelen meerdere factoren een rol, zodat geen eenduidige oorzaak valt aan te wijzen voor de beperkte bediening met een uurdienst s avonds en op zondag. Op alle lijnen begint de zondag relatief laat. Pas na tien uur s morgens zijn de eerste ritten. Ter vergelijking: in Apeldoorn, Deventer en Zwolle rijden de stadsdiensten op zondag vanaf acht of negen uur, maar zijn de eerste ritten op werkdagen in het algemeen later dan in Enschede. Het verbeteren van de bediening is deels afhankelijk van het beschikbare aantal dienstregelingsuren. Deze uren hangen af van de subsidie, waarvan de hoogte elk jaar opnieuw wordt vastgesteld. Het lijkt mogelijk om de dienstregeling nog beter af te stemmen op de vraag, wanneer er op een goede manier wordt geschoven met routes en lijnen. Succesvolle stadslijnen Elders in Nederland hebben succesvolle buslijnen de volgende overeenkomsten: In beide richtingen wordt dezelfde route gereden Er is een duidelijk begin- en eindpunt Er zijn geen toeristische attracties in de route zoals het omrijden langs een school of bejaardencentrum De hele rit wordt doorgereden zonder wachtminuten onderweg Goede verhouding tussen kosten en opbrengsten Hoge tevredenheid onder chauffeurs en reizigers Bovenstaande punten zijn allemaal van invloed op de kwaliteit van de stadsdienst, ergo het aantal reizigers, de kosten en vooral de opbrengsten. In de rest van het document is alles uitgewerkt. Er is gezocht naar een evenwichtige opzet van de stadsdienst met goede afstanden tot een halte, heldere routes en eenduidige lijnvoering. De verschillende stappen in dit proces zijn samengevat in kaarten. De cartografie is afkomstig van Open Street Maps. Het resultaat is een nieuwe opzet voor het busvervoer in en rond Enschede. 4

5 2 Rijtijden en frequenties in 2014 De stadsdienst in Enschede heeft een gevarieerde dienstregeling. In de zomer- en kerstvakantie rijden de meeste lijnen elk half uur met een kwartierdienst in de spits, op zaterdag overdag en op koopzondagen s middags. Buiten de vakanties is de minimumfrequentie elk half uur, op maandag-zaterdag overdag en s middags op koopzondagen elk kwartier. Elke tien minuten geldt in de spits en op zaterdag overdag. Uitzonderingen hierop zijn de lijnen naar Stokhorst, Hogeland en Boekelo. Stokhorst heeft een uurdienst, op maandag tot en met zaterdag overdag een halfuursdienst. Naar Boekelo rijdt op werkdagen overdag elk half uur een bus en op zaterdag overdag elk uur. Hogeland heeft op maandag-zaterdag overdag elk half uur en s avonds elk uur. Buiten de zomer- en kerstvakantie rijdt in de spits elke twintig minuten een bus door Hogeland. Op zondag zijn Boekelo en Hogeland uitsluitend met eigen vervoer bereikbaar. De lijn naar Hengelo heeft grotendeels dezelfde opzet als de stadsdienst Enschede, alleen s avonds laat en op zondag gaat de frequentie terug naar een uurdienst. Naar Losser en Overdinkel rijdt tenminste elk uur een bus, op maandag tot en met zaterdag overdag elk half uur en buiten de schoolvakanties in de spits elk kwartier. De lijn naar Denekamp en Borculo rijdt s avonds laat en op zondag elk uur, anders elk half uur en heeft speciale spitsritten naar de Universiteit Twente. De lijn naar Oldenzaal de Thij rijdt alleen op maandag tot en met zaterdag overdag elk half uur, maar tijdens schoolvakanties alleen op werkdagen tijdens de spits en op zaterdag overdag. Voor een beter begrip de rijtijden in 2014 volgens de gepubliceerde dienstregeling. Alle lijnen hebben op het einde van een rit of rond overstappunten een marge in de tijden om kleine vertragingen op te vangen. Het getal achter een haltenaam geeft de rijtijd in minuten vanaf het beginpunt weer. Lijn 1 Universiteit Heen: Station 0 Volkspark 1 Winkelcentrum Twekkelerveld 6 Station Drienerlo 10 UT/Hoofdingang 13 UT/De Zul 16 UT/De Hems 18 UT/Langenkampweg 22 Terug: UT/Langenkampweg 0 UT/De Hems 1 UT/De Zul 3 UT/Hoofdingang 4 Station Drienerlo 7 Winkelcentrum Twekkelerveld 12 Volkspark 20 Station 23 Lijn 1 Wesselerbrink Heen: De Posten 0 Winkelcentrum Het Bijvank 4 Winkelcentrum Boswinkel 11 Haaksbergerstraat/MST 19 Van Heekplein 21 Station 25 Terug: Station 0 Van Heekplein 2 Haaksbergerstraat/MST 3 Winkelcentrum Boswinkel 9 Winkelcentrum Het Bijvank 17 De Posten 23 Lijn 2 Deppenbroek Station 0 Roombeek 3 Stroinksbleekweg 5 Winkelcentrum Deppenbroek 8 Slagman 12 Fazantplein 15 Roombeek 19 Station 27 Lijn 2 Helmerhoek Heen: Disselhoek 0 Winkelcentrum Helmerhoek 1 Winkelcentrum Zuid 8 P&R Zuiderval 12 Haaksbergerstraat/MST 18 Van Heekplein 20 Station 24 Terug: Station 0 Van Heekplein 2 Haaksbergerstraat/MST 3 P&R Zuiderval 7 Winkelcentrum Zuid 10 Winkelcentrum Helmerhoek 19 Disselhoek 23 Lijn 3 Glanerbrug Station 0 Van Heekplein 1 Lindenhof 7 Dolphia 9 Ekersdijk 11 Oikos 14 Schoolstraat 17 Dolphia 20 Lindenhof 23 Van Heekplein 32 Station 36 Lijn 4 Stroinkslanden Station 0 Van Heekplein 1 Aquadrome 4 Winkelcentrum Stroinkslanden 8 Aquadrome 21 Van Heekplein 25 Station 28 Lijn 4 Stadsveld-Bruggert Station 0 Van Heekplein 2 Haaksbergerstraat/MST 4 Spinnerplein 7 Winkelcentrum Stadsveld 10 Fré Cohenlaan 13 Pathmossingel 23 Ariënsplein/MST 28 Station 32 Lijn 5 Bruggert-Stadsveld Station 0 Ariënsplein/MST 1 Pathmossingel 4 Bonhoeffer Bruggert 10 Fré Cohenlaan 15 Winkelcentrum 5

6 Stadsveld 18 Spinnerplein 22 Haaksbergerstraat/MST 26 Van Heekplein 28 Station 32 Lijn 5 Hogeland Station 0 Van Heekplein 2 Aquadrome 5 Hendrik Smeltweg 7 Olympialaan 12 Aquadrome 16 Van Heekplein 20 Station 24 Lijn 6 Stokhorst Station 0 Van Heekplein 2 Asterstraat 7 Floraparkstraat 10 Winkelcentrum Stokhorst 11 Winkelcentrum t Ribbelt 13 Asterstraat 17 Van Heekplein 24 Station 28 Lijn 6 Boekelo Station 0 Volkspark 1 Transportcentrum 7 Marssteden 11 Boekelo Centrum 18 Ganzebosweg 25 Boekelo Centrum 26 Marssteden 32 Transportcentrum 37 Volkspark 47 Station 49 Lijn 8 Enschede Zuid Hengelo Heen: Station Enschede 0 Van Heekplein 2 MST Haaksbergerstraat 3 TC Tubantia 6 P&R Zuiderval 8 Winkelcentrum Zuid 11 Winkelcentrum Helmerhoek 15 Transportcentrum 33 UT/Hoofdingang 38 Grundellaan 44 Station Hengelo 46 Terug: Station Hengelo 0 Grundellaan 1 UT/Hoofdingang 8 Transportcentrum 11 Winkelcentrum Helmerhoek 23 Winkelcentrum Zuid 27 P&R Zuiderval 35 MST Haaksbergerstraat 39 Van Heekplein 41 Station Enschede 44 Lijn 9 Hengelo Enschede Heen: Station Hengelo 0 Grundellaan 1 Oude Grensweg 2 Kennispark/UT 6 Westerbegraafplaats/UT 7 Meubelboulevard 14 Station Enschede 18 Terug: Station Enschede 0 Meubelboulevard 1 Westerbegraafplaats/UT 5 Kennispark/UT 6 Oude Grensweg 12 Grundellaan 15 Station Hengelo 18 Lijn 15 en 16 Hengelo Universiteit Station Hengelo 0 Universiteit: Drienerbeeklaan 6 Hoofdingang 7 Hallenweg 8 De Zul 9 Bastille 10 Calslaan 11 Drienerbeeklaan 12 De Broeierd 13 Station Hengelo 26 Station Hengelo 0 Universiteit: Drienerbeeklaan 8 De Hems 9 Langenkampweg 13 Reelaan 14 Calslaan 15 De Broeierd 16 Hengelo Station 26 Lijn 60 Oldenzaal De Thij Van Heekplein 0 Station Enschede 4/6 Roombeek 8 Lonneker, Scholten Reimerstraat 15 Hanzepoort 18 Winkelcentrum Zuid Berghuizen 25 Station Oldenzaal 30/32 Ziekenhuis en Molkenboer 33 Vondellaan 39 Fr van Eedenstraat 42 Molkenboer en Ziekenhuis 47 Station Oldenzaal 49/51 Winkelcentrum Zuid Berghuizen 52 Hanzepoort 56 Lonneker, Scholten Reimerstraat 62 Roombeek 70 Station Enschede 75/77 Van Heekplein 79 Lijn 61 Overdinkel Heen: Van Heekplein 0 Station Enschede 4/6 Roombeek 8 Lonneker, Driesprong 13 Losser, RK Kerk 20 Café Schorfhaar 22 Overdinkel, Schoolstraat 31 Terug: Overdinkel, Schoolstraat 0 Losser, Café Schorfhaar 5 RK Kerk 7 Lonneker, Driesprong 13 Roombeek 21 Station Enschede 27/29 Van Heekplein 31 Lijn 62 Borculo Heen: Borculo, Busstation 0 Neede, Transformator 6 Neede, Busstation 10 Rietmolen 15 Haaksbergen, Busstation 25 Usselo, Crematorium 37 Usselo, Kerk 38 MST Haaksbergerstraat 48 Van Heekplein 49 Station Enschede 51 Terug: Station Enschede 0 Van Heekplein 1 MST Haaksbergerstraat 2 Usselo, Kerk 11 Usselo, Crematorium 12 Haaksbergen, Busstation 25 Rietmolen 33 Neede 40 Neede, Transformator 44 Borculo, Busstation 52 Lijn 62 Denekamp Heen: Station Enschede 0 Roombeek 2 Lonneker, Scholten Reimerstraat 8 Hanzepoort 12 Winkelcentrum Zuid Berghuizen 19 Station Oldenzaal 24/26 Beuningen 34 Denekamp, Veldkampsweg 43 Onder de Linden 47 Terug: Denekamp, Onder de Linden 0 Veldkampsweg 1 Beuningen 6 Station Oldenzaal 21/23 Winkelcentrum Zuid Berghuizen 25 Hanzepoort 30 Lonneker, Scholten Reimerstraat 34 Roombeek 43 Station Enschede 48 6

7 3 Centrum, korte termijn verbeteringen In het centrum kunnen het reiscomfort en de snelheid verbeterd worden. Stationsplein Nijverheidstraat via Piet Heinstraat De uitgang van het busstation op de MH Tromplaan was oorspronkelijk alleen bedoeld voor de lijn naar Bruggert, maar is al langere tijd de verplichte route voor alle bussen zodat treinreizigers slapend het station kunnen uitlopen. In de praktijk vraagt deze onlogische route 1 minuut extra rij- en reistijd. De kosten van een veilige looproute tussen trein- en busstation bedragen in de meest goedkope uitvoering slechts enkele duizenden euro s. Bijvoorbeeld een hek onderaan de trap van het treinstation, zodat voetgangers gedwongen zijn om zich heen te kijken, voordat ze oversteken en via gemarkeerde looproute op het busstation terechtkomen. Ook praktisch in verband met de studenten van de Hogeschool, die nu dwars over het busstation wandelen. De kosten van een dienstregelingsuur worden geschat op 96 per uur (bron: kpvv) en omgerekend naar 1 minuut is dit 1,60. Per uur rijden hier tussen de 20 en 66 bussen langs. Op jaarbasis is het prijskaartje van de verplichte omrijroute voor de vervoerders 0,6 miljoen zonder dat hier extra inkomsten tegenover staan. Met een kleine investering is het goed mogelijk om sneller, comfortabeler en goedkoper via de Piet Heinstraat naar en van het busstation te rijden. Hierdoor ontstaat ruimte om de wijken beter bedienen, de dienstregeling efficiënter uit te voeren of de kosten voor de vervoerders te verlagen, maar vooral de snelheid voor de reizigers te verhogen en zo de bus aantrekkelijker te maken. Beltstraat Tussen Station en Van Heekplein kruisen de bussen hun tegenliggers twee keer. Dit zorgt voor vertraging en kan worden voorkomen, wanneer de bussen naar het station via Beltstraat en Zuidmolenstraat rijden. Een andere bron van vertraging is de fietsoversteek Beltstaat-Van Loenshof. Aangezien fietsers steeds hogere snelheden halen, is deze oversteek tegenwoordig eerder gevaarlijk dan veilig. Het omdraaien van de voorrang is de meest veilige oplossing voor alle verkeersdeelnemers. Derde centrumhalte Het noordoosten van de binnenstad heeft geen halte meer op een makkelijk te bereiken plek, sinds de opening van de busbaan richting Lonneker. De meest geschikte plek is de kruising De Heurne / Hoge Bothofstraat / Oldenzaalsestraat. 7

8 4 Centrum, lange termijn verbeteringen Een directe route Station Piet Heinstraat Nijverheidstraat Haaksbergerstraat. Deze route maakt het mogelijk het Van Heekplein naar behoefte te bedienen en verkleint het ruimtebeslag van de bus omdat Koningstraat en Beltstraat niet meer nodig zijn. Een reserveroute langs het spoor tussen station en Oldenzaalsestraat. Deze route zal vooral door hulpdiensten gebruikt worden, maar maakt het ook mogelijk bij festiviteiten, werkzaamheden of incidenten zoals aanrijdingen om te rijden zonder grote vertragingen, rituitval of het inkorten van lijnen omdat de rijtijd teveel toeneemt. Aankleding centrumhaltes Centrumhaltes worden veel gebruikt en kunnen een visitekaartje voor de stad zijn. Voor het huidige busstation geldt dezelfde regel als voor andere mooie dingen: design is leuk om te zien, maar onhandig in het gebruik. Het busstation in Hengelo is een voorbeeld van een simpel en goed ontwerp, al is de overkapping klein uitgevallen. Een busstation met een dak boven de haltes, duidelijke looproutes en functionele borden verhoogt het klantoordeel van de reizigers over de voorzieningen onderweg. Op alle drie punten scoort het huidige busstation slecht. Reden te meer om te bekijken welke verbeteringen mogelijk zijn. Bij de haltes op de Boulevard 1945 zijn grotere abri s nodig om alle wachtende reizigers bescherming tegen zon en regen te bieden. 8

9 5 Enschede West Routes en haltes oude norm Een overzicht van het busnet in De cirkel rond elke halte geeft een afstand van 300 meter aan. Gebieden met een halte op meer dan 300 meter afstand: Walhof Kottendijk, Park de Kotten, rond de kruising Walhofstraat/Roomweg Tubantia Goolkatenweg Pathhmos/Bruggert Poolmansweg en Zweringweg Boswinkel Europalaan Wesselerbrink de randen van de wijk: Mariëndaal, Stokkumbrink, Beltrumbrink, Buursebrink en rond de kruising Vlierstraat/Het Lang. 9

10 6 Enschede West Routes en haltes nieuwe norm Een overzicht van het busnet in De blauwe cirkel geeft een afstand van 400 meter rond een halte aan. De oranje cirkels markeren een gebied van 500 meter rond een halte. Deze afstand geldt voor streeklijnen en het zogenoemde HOV-vervoer. Gebieden zonder een halte op loopafstand: Walhof Kottendijk, Park de Kotten Pathhmos/Bruggert Poolmansweg Boswinkel Europalaan Wesselerbrink de randen van de wijk: Mariëndaal, Stokkumbrink en rond de kruising Vlierstraat/Het Lang. 10

11 7 Enschede West Minder haltes? Het verminderen van het aantal haltes in de wijken heeft voor- en nadelen: Opdrachtgever, gemeente en vervoerder besparen op de jaarlijkse kosten van een halte. De bus stopt minder vaak, waardoor het brandstofverbruik afneemt. Het is goedkoper om voor 1 keer voor 2 reizigers te stoppen dan 2 keer voor 1 passagier. Wie niet hoeft in- en uit te stappen, is voor het idee sneller onderweg. Haltes zijn iets minder dichtbij, waardoor de werkelijke loopafstanden toenemen. Op routes in één richting is er minder keuze waar in- of uit te stappen. Op de kaart de routes in 2014 met zo min mogelijk haltes. De blauwe cirkel geeft een afstand van 400 meter rond een halte aan. De oranje cirkels markeren een gebied van 500 meter rond een halte. Deze afstand geldt voor streeklijnen en het zogenoemde HOV-vervoer. Gebieden zonder een halte op loopafstand: Walhof Kottendijk, Park de Kotten Pathhmos/Bruggert Poolmansweg Boswinkel Europalaan Wesselerbrink de randen van de wijk: Mariëndaal, Stokkumbrink 11

12 8 Enschede West Goedkopere routes? Doel: minder kosten met behoud van reizigers. Universiteit: route is strakgetrokken en daarmee sneller, bovendien duidelijker voor de reizigers omdat altijd dezelfde route wordt gereden. Station Drienerlo wordt hiervoor overgeslagen. Boekelo: de toeristische rondrit door de Havens vervalt. Hier zijn buiten de spits te weinig in- en uitstapppers om de vele extra kilometers te rechtvaardigen. Havens: Ook de spitslijn Enschede Zuid Universiteit vervalt omdat deze reis via het centrum al mogelijk is en de lijn zelf weinig bereik in de Havens heeft. t Zwering: door tussen Elferinksweg en Rembrandtlaan via de BW ter Kuilestraat te rijden, krijgt deze ringlijn in beide richtingen dezelfde route en wordt iets sneller. Dit heeft een positief effect op de reizigerscijfers. Wesselerbrink: Een kleine verlenging van de route om het noordoosten van de wijk een halte op loopafstand te bezorgen. Deze verlenging vraagt alleen extra kilometers, die ruimschoots worden gecompenseerd door de verwachte reizigersgroei met de extra halte. 12

13 9 Enschede West Betere routes? Doel: Reizigersgroei bij gelijkblijvende kosten Universiteit: Bediening naar behoefte met aparte lijnen vanaf de stations Enschede en Hengelo. Hiervoor wordt de lijn door Twekkelerveld ingekort tot station Drienerlo. Havens: Bediening met een aparte spitslijn van station Drienerlo via de Havens naar station Enschede. t Zwering: Tussen Zwedeweg en station Enschede een nieuwe route. Alle bussen rijden altijd Station Centrum Ziekenhuis en daarna afwisselend linksom of rechtsom door Stadsveld en Bruggert. Deze wijziging maakt de lijn aantrekkelijker voor reizigers. Hiervoor is het opwaarderen van het fietspad over het voormalige Zuiderspoor tot busbaan met fietspad noodzakelijk. Aangezien de bussen anno 2014 vooral stil en weinig vervuilend zijn, lijkt de nieuwe route binnen de Singels zonder veel protesten tegen relatief lage kosten te realiseren. Boswinkel: via de Broekheurnerweg naar de binnenstad. Deze route is voor de reizigers de meest logische. Wesselerbrink: de buslijn wordt ingekort tot aan het begin van het Leunenberg. Dit is een forse kostenbesparing. Door de kortere route zijn er minder reizigers op deze lijn en kan de frequentie in de spits omlaag naar een kwartierdienst. De Posten krijgt een buslijn vanuit Stroinkslanden. Risico: teveel reizigers voor de andere buslijn door Wesselerbrink, waardoor versterkingsritten nodig zijn en de besparing kleiner uitvalt dan verwacht. 13

14 10 Enschede West Aantrekkelijke routes? Bij het kiezen van goede routes door de wijken is gekeken naar de rest van Nederland. Succesvolle buslijnen hebben de volgende overeenkomsten: In beide richtingen wordt dezelfde route gereden Er is een duidelijk begin- en eindpunt Er zijn geen toeristische attracties in de route zoals het omrijden langs een school of bejaardencentrum De hele rit wordt doorgereden zonder wachtminuten onderweg Goede verhouding tussen kosten en opbrengsten Hoge tevredenheid onder chauffeurs en reizigers Deze kenmerken leiden in Enschede tot de volgende wijzigingen: Universiteit: bediening naar behoefte met een lijn tussen de stations Hengelo en Enschede via het Universiteitsterrein. Twekkelerveld: de lijn wordt ingekort tot station Drienerlo omdat de Universiteit een eigen buslijn krijgt. Om meer reizigers te trekken, rijdt de bus niet meer over de Parkweg, maar via de wijk Tubantia. Hiervoor is een aanpassing in het wegennet nodig. Tussen Rigtersbleek Zandvoort en Goolkatenweg ligt nu 50 meter fietspad in plaats van 14

15 normale straat. Ook bij de Auke Vleerstraat is een eindpunt nodig, omdat bij thuiswedstrijden van FC Twente station Drienerlo onbereikbaar is en de lijn wordt ingekort. Haaksbergen: in 2018 is de nieuwe N18 klaar. Vanaf dan rijden de streekbussen naar/van Haaksbergen via deze weg en de Westerval direct naar/van station Enschede. Deze nieuwe route is nodig om de reistijden voor de reizigers aanvaardbaar te houden omdat op de bestaande route naar Haaksbergen de maximumsnelheid wordt verlaagd. t Zwering: de ringlijn krijgt in Pathmos en Stadsveld een nieuwe route. Een directe route Ferdinand Bolstraat Haaksbergerstraat is niet alleen sneller dan de route door duurzaam veilig Stadsveld, maar vergroot het bereik van de lijn met Ruwenbos en Europalaan en maakt de rit voor reizigers comfortabeler. Om overal een bushalte op loopafstand te houden, is een routewijziging in Pathmos nodig. De Usselerweg, Zweringweg en BW ter Kuilestraat zijn momenteel te smal. Bussen kunnen elkaar hier niet of alleen met de grootste moeite passeren. De ruimte is aanwezig om de straat zeven meter breed te maken. Overigens dient de hele route door Bruggert en Pathmos vrij te zijn van obstakels om de lijn aantrekkelijker te maken. Ook met de nieuwe route blijven de rijtijden op deze route een probleem. Wenselijk ook voor hulpdiensten is het terugbrengen van de BW ter Kuilestraat en Rembrandtlaan naar een toegangsstraat tot de wijk oftewel deze straten uit de 30-km-zone te halen. Boekelo: via Usselo en de Haaksbergerstraat naar/van het centrum en station. Deze route heeft meer potentieel dan de route door de Havens omdat de lijn door de bewoonde wereld voert. Havens: uitsluitend spitslijnen omdat de bestaande lijn hier alleen tijdens de spitsuren in- of uitstappers heeft. De drie routes (Marssteden station Enschede via Havens Zuid, station Drienerlo station Enschede via Havens Oost en station Drienerlo/Universiteit Enschede Zuid via Havens West) zijn het compromis tussen korte reistijden en maximale bereikbaarheid. Helmerhoek en Wesselerbrink: Een ringlijn in beide richtingen maakt een betere bediening van de Helmerhoek mogelijk. Alleen ten noorden van de Oude Dijk komt een bushalte op meer dan vier minuten loopafstand. De haltes in de Helmerhoek worden verplaatst naar de kruisingen met de zijstraten, waar de buschauffeurs al langzaam rijden, omdat deze kruisingen onoverzichtelijk zijn. Om de reistijd naar de Helmerhoek snel genoeg te houden, voert de route door zo min mogelijk 30-km-zones. Wanneer De Kiepe en Het Bijvank geen 30-km-zone meer zijn, wordt de route twee minuten sneller. Vanuit Boswinkel is de Broekheurnerweg de meest logische route naar het centrum. Dit voorkomt het gevoel om te reizen bij de reizigers. 15

16 11 Enschede West Nieuwe routes en nieuwe haltes Een controle om te zien of met de nieuwe routes de dekking verbetert. Gebieden zonder halte op loopafstand: Universiteit studentenhuisvesting Langenkampweg Usselo Crematorium Helmerhoek en Wesselerbrink zuidwest randen van de wijk 16

17 12 Enschede Oost Routes en haltes oude norm Een overzicht van het busnet in De cirkel rond elke halte geeft een afstand van 300 meter aan. Gebieden met een halte op meer dan 300 meter afstand: Oldenzaalsestraat/Singels: een deel van Zeggelt, Laares, Roombeek Stokhorst De randen van de wijk zoals Singravenlaan, Vaarwerkhorst, Lippehorst Velve-Lindenhof en Bothoven: rond de Lipperkerkstraat Wooldrik het zuidelijk deel van de wijk Hogeland het oostelijk deel van de wijk De Eschmarke Eekmaat Oost Glanerbrug Rond de Schipholstraat en langs de spoorlijn Stroinkslanden een deel van Reerinklanden en rond de Warnsink-, Weernink- en Withuislanden 17

18 13 Enschede Oost Routes en haltes nieuwe norm Een overzicht van het busnet in De blauwe cirkel geeft een afstand van 400 meter rond een halte aan. De oranje cirkels markeren een gebied van 500 meter rond een halte. Deze afstand geldt voor streeklijnen en het zogenoemde HOV-vervoer. Gebieden zonder een halte op loopafstand: Rond de kruising Oldenzaalsestraat/Singels Stokhorst De randen van de wijk zoals Singravenlaan, Vaarwerkhorst, Lippehorst Velve-Lindenhof en Bothoven: rond de Lipperkerkstraat Hogeland het oostelijk deel van de wijk De Eschmarke Eekmaat Oost Stroinkslanden Rond de Warnsink-, Weernink- en Withuislanden 18

19 14 Enschede Oost Minder haltes? Op de kaart de routes in 2014 met zo min mogelijk haltes. De blauwe cirkel geeft een afstand van 400 meter rond een halte aan. De oranje cirkels markeren een gebied van 500 meter rond een halte. Deze afstand geldt voor streeklijnen en het zogenoemde HOV-vervoer. Op de lijn naar Glanerbrug zijn juist meer of beter geplaatste haltes nodig voor een betere dekking van het gebied rond de route. Gebieden zonder een halte op loopafstand: Rond de kruising Oldenzaalsestraat/Singels Stokhorst De randen van de wijk zoals Singravenlaan, Vaarwerkhorst, Lippehorst Velve-Lindenhof Rond de Lipperkerkstraat Hogeland het oostelijk deel van de wijk De Eschmarke Eekmaat Oost Stroinkslanden Rond de Warnsink-, Weernink- en Withuislanden 19

20 15 Enschede Oost Goedkopere routes? Doel: minder kosten met behoud van reizigers. Deppenbroek: een rechte, strakgetrokken route. Vertragingsgevoelig door de kruising Singels/Deurningerstraat. Stokhorst: een snelle omweg via de busbaan door Roombeek maakt de rijtijden betrouwbaar, zodat ook in de spits de bus binnen 28 minuten terug op het centrale overstappunt kan zijn. Hogeland/Stroinkslanden. De beide lijnen worden samengevoegd. Hogeland heeft te weinig bewoners per vierkante kilometer voor een eigen buslijn. Commentaar De routes zijn korter, daarmee efficiënter. Toch zal deze opzet minder reizigers trekken dan voorheen omdat complete wijken geen bus meer hebben. Een lijn wordt opgeheven en een andere lijn krijgt een iets langere route om het verlies te compenseren. Het is een papieren oplossing. Voor de meeste reizigers uit Hogeland zijn de haltes te ver weg. Zij zullen de bus mijden, waardoor de reizigersaantallen op de andere lijnen ook iets zullen teruglopen. De nieuwe route naar Stroinkslanden is circa drie minuten langer, wat leidt tot minder reizigers uit deze wijk. Het verlies zal hier meevallen omdat de bus in beide richtingen dezelfde route rijdt in plaats van een lus in 1 richting. 20

21 16 Enschede Oost Betere routes? Doel: Reizigersgroei bij gelijkblijvende kosten Deppenbroek: De route via de busbaan voorkomt vertragingen, maar leidt tot een lange route door de wijk. Stokhorst: Route gericht op maximaal bereik in Laares en Stokhorst. De spoorwegovergang in de Oldenzaalsestraat blijft een risicofactor bij de rijtijden. In Laares zijn diverse straten grondig afgesloten voor doorgaand verkeer. Hierdoor is de haalbaarheid van deze route twijfelachtig. Hogeland en Stroinkslanden: een combinatie van twee lijnen. Hogeland ligt te dichtbij het centrum voor een succesvolle eigen buslijn. Een verbinding met Enschede Zuid voorkomt het opheffen van de lijn door deze wijk. Er is een verbinding tussen de Brinkstraat en Mooienhof, de busbaan achter V&D, nodig voor deze route. De snelle lijn rijdt in Stroinkslanden de korte route en door naar De Posten / Wesselerbrink Zuidoost. De langzame lijn rijdt door Hogeland en in Stroinkslanden de lange route. De kristallen bol met rekenmodellen geeft aan, dat in deze opzet vanuit Hogeland meer reizigers de bus weten te vinden en in Stroinkslanden het busgebruik gelijk blijft (verlies door de langere route en winst omdat in beide richtingen dezelfde route wordt gereden). Per saldo is hier reizigersgroei mogelijk. De combinatie leidt tot een betere verhouding tussen kosten en opbrengsten. 21

22 17 Enschede Oost Aantrekkelijke routes? Bij het kiezen van goede routes door de wijken is gekeken naar de rest van Nederland. Succesvolle buslijnen hebben de volgende overeenkomsten: In beide richtingen wordt dezelfde route gereden Er is een duidelijk begin- en eindpunt Er zijn geen toeristische attracties in de route zoals het omrijden langs een school of bejaardencentrum De hele rit wordt doorgereden zonder wachtminuten onderweg Goede verhouding tussen kosten en opbrengsten Hoge tevredenheid onder chauffeurs en reizigers Deze kenmerken leiden in Enschede tot de volgende wijzigingen: Hogeland en Stroinkslanden: De langzame route loopt door Hogeland en Stroinkslanden naar Wesselerbrink, Winkelcentrum Zuid en grotendeels door 30 of 60 km-zones. Als alternatief is er een snelle route Centrum Stroinkslanden, hoofdzakelijk over 50 km-wegen. De laatste lijn is opgewaardeerd tot sneldienst en kan eventueel worden doorgetrokken naar Winkelcentrum Zuid. Voor de route van de lijn door Hogeland zijn twee nieuwe verbindingen nodig. Mooienhof Brinkstraat is snel te realiseren omdat hier alleen een kruising ontbreekt. Tussen de Brinkstraat en Warnsinklanden is een geasfalteerde weg nodig voor deze route, waarmee de Diekman Es een 22

23 halte op loopafstand krijgt. De nieuwe, korte route tussen Hogeland en Stroinkslanden voorkomt reizigersverlies vanuit Stroinkslanden en maakt een betere bediening van het zuidoosten van de Wesselerbrink mogelijk. Glanerbrug: Op de HOV-route kunnen sommige haltes worden verplaatst voor een beter bereik van de lijn. De route in één richting door Glanerbrug leidt tot slechte aansluitingen op het station, omdat de bussen geen eindpunt in Glanerbrug hebben. Helaas vraagt een vaste route in beide richtingen grote aanpassingen aan het wegennet, waardoor dit op korte termijn onmogelijk is. Het gaat hierbij om een route Gronausestraat Tolstraat Schipholtstraat Keppelerdijk met een eindpunt ter hoogte van de Citroenvlinder. Nieuw is een verbinding Glanerbrug Losser Oldenzaal in plaats van de lijn Oldenzaal Losser Overdinkel. Naar deze route is in het verleden al onderzoek gedaan. Er zouden teveel reizigers voor een buurtbus zijn en te weinig voor een gewone buslijn. In die tijd reden er nog bussen naar Gronau en had Glane nog een bus door het dorp. Met de nieuwe verbinding krijgt Glane een bushalte dichtbij het dorp, stopt een bus bij station Glanerbrug en wordt de overbediening van Overdinkel ingeruild voor meer reismogelijkheden vanuit Losser en Enschede Oost. Stokhorst: Een route via Hoge Bothofstraat geeft zoveel mogelijk bewoners een halte op loopafstand. Bovendien valt de spoorwegovergang in de Oldenzaalsestraat buiten deze route, waardoor vertragingen worden voorkomen. Deppenbroek: Betrouwbare dienstregeling omdat de Deurningerstraat wordt vermeden. De route voert niet over de Voortsweg om de lijn attractief te houden voor reizigers van de haltes in Deppenbroek Noord en Bolhaar. Vanaf de halte Hulsmaatstraat/Stroinksbleekweg naar de eindhalte is de bus sneller dan lopen, ondanks de omweg via Deppenbroek Noord. 23

24 18 Enschede Oost Nieuwe routes en nieuwe haltes Een controle om te zien of met de nieuwe routes de dekking verbetert. Gebieden zonder halte op loopafstand: Velve-Lindenhof tussen Lippperkerkstraat en spoorlijn Stokhorst De randen van de wijk zoals Singravenlaan, Vaarwerkhorst, Lippehorst Laares rond de kruising Oldenzaalsestraat/Singels 24

25 19 Nieuwe opzet voor de Stadsdienst Enschede De nieuwe routes omgezet in lijnen en frequenties. Enschede West Oranje routes: beperkte dienst Station Enschede: alle lijnen HJ Van Heekplein: lijn 1-9 en 18 25

26 Enschede Oost Oranje routes: beperkte dienst Station Enschede: alle lijnen HJ Van Heekplein: lijn 1-9 en 18 In bovenstaande opzet zijn een aantal stads- en streeklijnen gecombineerd. Het leidt tot meer reismogelijkheden, een hogere efficiency en vooral tot een hogere tevredenheid onder het rijdend personeel en de reizigers. Het laatste alleen wanneer de bussen kort halteren op het busstation omdat lang stilstaan op deze centrale plek de bus juist minder aantrekkelijk maakt voor wie verder reist met dezelfde lijn. Opmerkingen De lijnen naar/uit Haaksbergen kunnen pas in 2018 via de nieuwe N18 rijden. Tot die tijd kan de lijn Borculo Enschede tot Usselo de bestaande route volgen en daarna als sneldienst via de A35 en Zuiderval naar het station rijden om de rijtijden betrouwbaarder te maken. Het deel Station Stokhorst kan tijdelijk worden gekoppeld aan lijn 11 Hengelo Noord Enschede. De lijnen uit Hengelo eindigen in principe op het station. De centrumhalte Van Heekplein is ongeschikt als officieel eindpunt en de verschillen in frequentie met andere lijnen maken een passende combinatie onmogelijk. 26

27 Uitwerking Definities voor lijnen en frequenties Dagelijks: op werkdagen 18 uur per dag, in het weekend 16 uur per dag. Overdag: op werkdagen van 7 tot 20 uur, in het weekend van 11 tot 18 uur. Spits: op werkdagen 7 uur per dag, bijvoorbeeld van 7 tot 10 en van 14 tot 18 uur. Zomer: beperkte dienstregeling in de zomervakantie (6 weken per jaar). Winter: normale dienstregeling, 46 weken per jaar. Vakanties: beperkte dienstregeling tijdens schoolvakanties (12 weken per jaar). Uitwerking Lijnen en frequenties 1 en 2 Drienerlo Wesselerbrink en Deppenbroek Helmerhoek hebben dezelfde frequentie: dagelijks elk half uur, in de winter overdag elk kwartier en in de spits op het deel tussen station en Helmerhoek/Wesselerbrink acht keer per uur. 3 Enschede Glanerbrug: dagelijks elk half uur, in de winter overdag elk kwartier en in de spits elke tien minuten. 3 Glanerbrug Oldenzaal vervangt lijn 64 Overdinkel Oldenzaal. Op dit deel van de route is de frequentie overdag elk uur en in de winter tijdens de spitsuren elk half uur. 4 Overdinkel Losser Enschede: dagelijks elk uur, overdag elk half uur en buiten de schoolvakanties in de spits elk kwartier. 4 Enschede Stroinkslanden: dagelijks elk half uur en in de winter overdag elk kwartier. Afhankelijk van de exacte dienstregeling is er wel of geen ruimte om deze lijn door te trekken naar Winkelcentrum Zuid / Wesselerbrink. 5 en 6 Denekamp Oldenzaal: dagelijks elk uur en in de spits elk half uur, in de winter op maandag-vrijdag overdag elk half uur. 5 en 6 Oldenzaal Enschede: dagelijks elk half uur en buiten de schoolvakanties in de spits elk kwartier. 5 en 6 Enschede t Zwering: in beide richtingen dagelijks elk half uur. 7 Drienerlo Wesselerbrink (winkelcentrum Zuid): in de spits elk half uur. 7 Wesselerbrink Stroinkslanden Hogeland Enschede: dagelijks elk half uur. 8 Boekelo Enschede: dagelijks elk uur en in de spits elk half uur. 9 Borculo Haaksbergen: overdag elk half uur, dagelijks elk uur. 9 Haaksbergen Enschede Stokhorst: dagelijks elk half uur. 11 Enschede Hengelo krijgt dezelfde frequentie als op de route Hengelo Hasseler Es Vossenbelt: dagelijks elk half uur en buiten de schoolvakanties in de spits elk kwartier. Vanaf Vossenbelt rijden alle bussen, ook s avonds en zondags verder naar Hengelose Es, Wilbert en Hengelo Centrum. 17 Drienerlo Havens Oost Enschede en 18 Marssteden Havens Zuid Bruggert Enschede: in de spits elk half uur. 19 Hengelo Universiteit Enschede rijdt naar behoefte. Tijdens vakanties in de spits elk half uur. Buiten de vakanties op maandag-vrijdag (werkdagen) overdag elk half uur en in de spits elk kwartier of vaker. Vergelijking met 2014 Algemeen: De vakantiedienstregeling gaat terug van 9 naar 6 weken per jaar, maar de frequenties tijdens de vakantie gaan verder omlaag. Tijdens de zomervakantie is de frequentie elk half uur of elk uur. Verder rijden het hele jaar op zaterdag de eerste bussen later dan in 2014, maar op zondag juist vroeger. 1 en 2 Drienerlo Wesselerbrink en Deppenbroek Helmerhoek, 3 Enschede Glanerbrug: de extra ritten op koopavond, koopzondag en de tienminutendienst op zaterdag worden ingeruild voor een kwartierdienst op zaterdag en zondag overdag. De spitsuren op werkdagen worden uitgebreid van vier naar zeven uur per dag. In de spits op lijn 1 en 2 gaan Twekkelerveld en Deppenbroek terug naar een kwartierdienst in de spits, maar 27

28 Wesselerbrink en Helmerhoek krijgen acht bussen per uur. De lagere frequentie voor Twekkelerveld is een gevolg van de kortere route en in Deppenbroek valt een deel van de route samen met de lijnen naar Losser en Oldenzaal. 3 Glanerbrug Oldenzaal: tussen Losser en Oldenzaal in de zomervakantie tijdens de spitsuren elk uur in plaats van elk half uur. Op zaterdag en zondag wordt de dienstregeling aangepast aan de openingstijden van de winkels. 4 Overdinkel Losser Enschede: De halfuurdienst op zondag overdag is nieuw. 4 Enschede Stroinkslanden: de tienminutendienst in de spits en op zaterdag wordt een kwartierdienst omdat tussen Stroinkslanden en het centrum lijn 7 ook rijdt. Nieuw is de kwartierdienst op zondag overdag. 5 en 6 Denekamp Oldenzaal: De halfuurdienst is beperkt tot de spits in de zomer en werkdagen overdag in de winter. 5 en 6 Oldenzaal Enschede: de kwartierdienst op maandag-zaterdag overdag wordt een halfuurdienst. Alleen tijdens de spitsuren rijdt hier elk kwartier een bus. Aanleiding voor de lagere frequentie zijn de aansluitingen in Oldenzaal, waar alle overige lijnen elk half uur of elk uur rijden. Nieuw is de volledige halfuurdienst s avonds en op zondag in plaats van een uurdienst. 5 en 6 Enschede t Zwering: de twintigminutendienst op zaterdag overdag en in de spits vervalt. In plaats hiervan rijden de bussen elk half uur in beide richtingen. s Avonds en op zondag verdubbelt hierdoor de frequentie. 7 Drienerlo Wesselerbrink (winkelcentrum Zuid): De vaste halfuurdienst betekent voor Hogeland in de spits een lagere frequentie, maar s avonds juist een hogere frequentie. Nieuw is een bus op zondag. 8 Boekelo Enschede: op werkdagen tussen de spitsuren betekent de uurdienst een achteruitgang. Nieuw is de uurdienst s avonds en op zondag. 9 Borculo Haaksbergen: de halfuurdienst op zondag overdag is nieuw. 9 Haaksbergen Enschede Stokhorst: nieuw is de volledige halfuurdienst, ook s avonds laat en op zondag. 11 Enschede Hengelo: de tienminutendienst in de spits wordt een kwartierdienst. De kwartierdienst op zaterdag vervalt, de bussen rijden elk half uur. Nieuw is de halfuurdienst op zondag en s avonds laat. Reden hiervoor zijn de aansluitingen in Hengelo, waar de hoogste frequentie een kwartierdienst is. 17 Drienerlo Havens Oost Enschede en 18 Marssteden Havens Zuid Bruggert Enschede: Geen bus meer buiten de spitsuren, maar wel meer directe verbindingen. 19 Hengelo Universiteit Enschede: tussen station Enschede en de Universiteit gaat de frequentie omlaag, maar wordt de reistijd een stuk sneller. Tussen station Hengelo en de Universiteit gaat de frequentie juist omhoog. 28

29 Bijlage Telling dienstregelingsuren 2014 Van elke lijn zijn begin- en eindtijden van de materieelinzet aangegeven op basis van de lijnfolders. Heruit volgt een gemiddeld aantal dienstregelingsuren per week. Afkortingen: u = uur, m = minuten. Lijn 1 Wesselerbrink Universiteit 719,13 uur vakantie / do / do / do totaal 450u 25m totaal 602u 42m Lijn 2 Helmerhoek Deppenbroek 595,48 uur vakantie / do / do totaal 364u 25m totaal 480u 4m Lijn 3 Enschede Glanerbrug 352,87 uur vakantie / do totaal 281u 30m totaal 226u 0m zaterdag totaal 103u 34m zaterdag vakantie totaal 76u 30m zondag total 41u 42m zaterdag totaal 95u 22m zaterdag vakantie totaal 69u 29m zondag totaal 42u 7m zaterdag totaal 53u 14m zaterdag vakantie totaal 43u 48m zondag totaal 28u 12m 29 Deels gekoppeld aan lijn 9 koopzondag totaal 51u 16m koopzondag totaal 52u 39m koopzondag totaal 33u 18m

30 Lijn 4 Stadsveld-Bruggert Stroinkslanden 319,12 uur maandag- vrijdag zaterdag vakantie totaal 52u 11m totaal 176u 0m totaal 268u 50m Lijn 5 Bruggert-Stadsveld Hogeland 246,67 uur maandag- vrijdag zaterdag vakantie totaal 176u 50m totaal 39u 40m totaal 197u 15m Lijn 6 Boekelo Stokhorst 244,25 uur totaal 211u 50m zaterdag vakantie totaal 35u 54m zondag totaal 14u 28m zaterdag vakantie totaal 32u 52m zondag totaal 14u 28m zaterdag totaal 25u 55m koopzondag totaal 25u 24m zondag totaal 6u 30m Deels gekoppeld aan lijn 62 Lijn 8 Spitslijn Hengelo Enschede 120,83 uur totaal 120u 50m Lijn 9 Enschede Hengelo 276,49 uur vakantie / do totaal 244u 13m totaal 196u 48m zaterdag totaal 34u 32m 30 zaterdag vakantie totaal 26u 13m zondag totaal 7u 23m Deels gekoppeld aan lijn 3 en in Hengelo aan andere lijnen