Algemeen Ambtsbericht Georgië

Transcriptie

1 Algemeen Ambtsbericht Georgië Redacteur(en): DCM/AT Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid Afdeling Asiel, Hervestiging en Terugkeer s-gravenhage 15 december 2009

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 2 Landeninformatie Basisgegevens Land en Volk Geschiedenis Staatsinrichting Politieke situatie Politieke situatie in de autonome gebieden Veiligheidssituatie Corruptie Reis- en identiteitsdocumenten 32 3 Mensenrechten Juridische context Verdragen en Protocollen Nationale Wetgeving Toezicht Nalevingen en schendingen Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid Vrijheid van vereniging en vergadering Vrijheid van godsdienst Bewegingsvrijheid Rechtsgang Arrestaties, detenties en huiszoekingen Mishandeling en foltering Doodstraf Positie van specifieke groepen Etnische minderheden Homoseksuelen, biseksuelen en transseksuelen Vrouwen Minderjarigen Dienstplichtigen en militairen 69 4 Migratie Migratiestromen Opvang van binnenlands ontheemden en vluchtelingen In Georgië verblijvende binnenlands ontheemden uit Abchazië en Zuid-Ossetië In Georgië verblijvende vluchtelingen afkomstig uit Tsjetsjenië In Noord-Ossetië verblijvende vluchtelingen en ontheemden Internationale hulpverlening Activiteiten van internationale organisaties 83 Literatuurlijst 85 Bijlagen 91 I Lijst van gebruikte afkortingen 91 2

3 II Topografische overzichtskaart van Georgië in de Kaukasus 93 III Topografische kaart van Georgië met de autonome regio s 94 3

4 1 Inleiding In dit algemeen ambtsbericht wordt de situatie in Georgië beschreven Voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit Georgië en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Georgische asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere algemene ambtsberichten over de situatie in Georgië (laatstelijk 16 juni 2006). Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode van mei 2006 tot en met september Dit ambtsbericht is gebaseerd op informatie uit openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, de Georgische autoriteiten, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Daarnaast liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordigingen (onder andere te Tbilisi, Georgië) aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde bronnen. In veel gevallen wordt de tekst bovendien ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. In hoofdstuk twee wordt ingegaan op de recente ontwikkelingen op politiek- en veiligheidsgebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een beknopt overzicht van de recente geschiedenis van Georgië. Ook is een passage over geografie en bevolking van Georgië opgenomen, alsmede een overzicht van de staatsinrichting. Tenslotte wordt in dit hoofdstuk aandacht besteed aan corruptie en reis- en identiteitsdocumenten. In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in Georgië geschetst. Na een beschrijving van de nationale wetgeving en internationale verdragen waarbij Georgië partij is, komen de mogelijkheden van toezicht op de naleving van de mensenrechten aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Tenslotte wordt de positie van specifieke groepen belicht. In hoofdstuk vier komen migratie en opvang van binnenlands ontheemden en vluchtelingen, alsmede activiteiten van internationale organisaties, waaronder UNHCR, aan de orde. 4

5 2 Landeninformatie 2.1 Basisgegevens Land en Volk Georgië is gelegen in de zuidelijke Kaukasus (zie bijlage II) en heeft gemeenschappelijke grenzen met de Russische Federatie, Azerbeidzjan, Armenië en Turkije. Aan de westkant van Georgië ligt de Zwarte Zee; aan de noordgrens strekt het Kaukasusgebergte zich uit. De hoofdstad, Tbilisi, ligt in het zuidoosten. Georgië heeft een totale oppervlakte van vierkante kilometer. 1 In Georgië liggen de de facto autonome republieken Abchazië en Zuid-Ossetië (zie bijlage III). Georgië telt ongeveer 4,4 miljoen inwoners, waarbij de inwoners van Abchazië en Zuid-Ossetië niet zijn meegeteld. 2 Ten opzichte van de laatste volkstelling in 1989 ten tijde van de Sovjet-Unie is de bevolkingsomvang met ongeveer twintig procent gedaald. Naar schatting is ongeveer de helft van deze daling het gevolg van emigratie naar de Russische Federatie. De bevolking van Georgië bestaat voornamelijk uit de volgende etnische groepen: Georgiërs (83,3 %), Azeri (6.5%), Armeniërs (5.7%), Russen (1.5%), Ossetiërs (0.9%), Jeziden (0.4%) en Grieken (0.3%). 3 Etnische minderheden wonen in heel Georgië maar er zijn gebieden waar concentraties van etnische minderheden wonen. 4 Er bevinden zich naar schatting ontheemden in Georgië, voornamelijk als gevolg van de regionale conflicten rond Abchazië en Zuid-Ossetië in de jaren negentig. 5 Naar schatting 30% van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Het merendeel van de Georgische bevolking (bijna 84%) is Georgisch orthodox. Daarnaast zijn er groepen die een andere godsdienst belijden, waaronder moslims (9,9 procent), aanhangers van de Armeens Apostolische kerk (3,9 procent) en Rooms-katholieken (0,8%). De overige godsdiensten hebben een zeer kleine aanhang in Georgië (minder dan 1 procent). 6 Taal en onderwijs De officiële taal, en tevens voertaal, is Georgisch (ook wel Kartvelisch genoemd) en wordt door circa 71% van de bevolking gesproken. Uitsluitend Russisch wordt gesproken door ongeveer 9%, gevolgd door het Armeens met 7%, het Azerbeidzjaans met 6% en het Ossetisch met 3%. Het gebruik van de Russische taal is vanwege historische redenen wijd verspreid in Georgië. Veel Georgië is daarmee ruim 1,5 keer zo groot als Nederland. CIA, World Factbook, Georgia, De cijfers komen uit het meest recente onderzoek (2002) en zijn exclusief Abchazië en Zuid-Ossetië. ECRI, Second report on Georgia, adopted on 30 June 2006, 13 februari Zo wonen in de Kvemo-Kartli regio in zuid-oost Georgië grote aantallen Azeri en wonen in de Samtskhe-Javakheti regio in zuid-georgië veel Armeniërs. In het Tslaka district van de Kvemo-Kartli regio wonen veel Grieken. Er zijn naar schatting ontheemden in Georgië als gevolg van de regionale conflicten rond Abchazië en Zuid-Ossetië in de jaren negentig en naar schatting ontheemden als gevolg van het conflict rond Abchazië en Zuid-Ossetië in augustus CIA, World Factbook, Georgia,

6 Georgiërs spreken zowel Georgisch als Russisch. De kennis en het gebruik van de Russische taal neemt echter langzaam af. De jongere generatie kiest eerder voor bijvoorbeeld Engels, Duits of Frans als vreemde taal. 7 Leden van etnische minderheden communiceren in Tbilisi in de regel in het Georgisch. Buiten Tblilisi en met name in de regio s waar zij de dominante etnische bevolkingsgroep zijn, communiceren zij in de regel in hun eigen minderheidstaal of in het Russisch. 8 Ook bij etnische minderheden neemt de kennis en het gebruik van het Russisch langzaam af. De meeste leden van etnische minderheden in de regio beheersen de Georgische taal niet of onvoldoende. 9 Volgens het meest recente onderzoek naar etnische minderheden in 2002 spreekt slechts 31 % van de etnische minderheden vloeiend Georgisch. 10 Op de meeste lagere en middelbare scholen in Georgië wordt lesgegeven in het Georgisch. In Georgië zijn ook enkele honderden Russisch-, Azeri en Armeenstalige scholen. 11 Op deze anderstalige scholen is het al enkele jaren verplicht om Georgisch als tweede taal te onderwijzen. 12 Het Georgische taalonderwijs schiet echter nog in veel gevallen tekort. De Georgische overheid heeft (wettelijke) maatregelen genomen om binnen een aantal jaren de anderstalige scholen om te vormen tot tweetalige scholen. 13 In het hoger onderwijs wordt in de regel in het Georgisch lesgegeven. Er zijn enkele instituten waar het onderwijs voornamelijk in het Russisch plaatsvindt. 14 Abchazië In de de facto autonome republiek Abchazië wonen naar schatting tot mensen. 15 De bevolking bestaat uit etnische Abchaziërs, etnische Russen, etnische Armeniërs en etnische Georgiërs. De etnische Georgiërs wonen allemaal in de zuidelijke regio Gali. De officiële taal in Abchazië is het Abchazisch. 16 In het Gali-district wonen ongeveer mensen, waarvan naar schatting etnisch Georgische terugkeerders (zie ook paragraaf ). 17 Het Gali district heeft in de jaren negentig meer oorlogsschade opgelopen en is minder ontwikkeld dan de noordelijk gelegen regio s Ochamchire en Tkvarcheli. De bevolking in dit relatief dun bevolkte gebied is, ondanks de landbouwopbrengst (hazelnoten en mandarijnen), zeer arm. In de verslagperiode waren internationale donoren als VN, EU en NGO s waren in Abchazië actief bij ECMI, Implementing the Framework Convention for the Protection of National Minorities in Georgia: A Feasibility Study, ECMI Working Paper 28, oktober februari ECRI, Second report on Georgia, adopted on 30 june 2006, 13 februari ECMI, Implementing the Framework Convention for the Protection of National Minorities in Georgia: A Feasibility Study, ECMI Working Paper 28, oktober Ibid. 25 februari ECRI, Second report on Georgia, adopted on 30 june 2006, 13 februari ECMI, Implementing the Framework Convention for the Protection of National Minorities in Georgia: A Feasibility Study, ECMI Working Paper 28, oktober PACE, Honouring of obligations and commitments by Georgia, Doc rev 23, januari Persbericht Reuters, Factbox Georgia s rebel regions one year after war, d.d CIA, World Factbook, Georgia, PACE, Honouring of obligations and commitments by Georgia, Doc rev 23, januari

7 sociale rehabilitatie en economische ontwikkeling, onder andere bij de wederopbouw van huizen en scholen en inkomen genererende projecten. Zuid-Ossetië In de de facto autonome republiek Zuid-Ossetië wonen naar schatting mensen. 18 De bevolking bestond vóór het conflict rond Zuid-Ossetië 19 in augustus 2008 voor 2/3 uit etnische Ossetiërs en 1/3 uit etnische Georgiërs. Als gevolg van het conflict rond Zuid-Ossetië hebben veel etnische Georgiërs Zuid- Ossetië verlaten Geschiedenis Na een korte periode van onafhankelijkheid ( ) maakte Georgië deel uit van de Sovjet-Unie van 1922 tot Op 9 april 1991 verklaarde Georgië zich onafhankelijk. In december 1991 hield de Sovjet-Unie op te bestaan. De Europese Unie (EU) erkende Georgië op 23 maart In mei 1991 werd Zviad Gamsachoerdia president van Georgië. Hoog oplopende conflicten met de oppositie leidden tot zijn afzetting op 6 januari Van maart 1992 tot november 2003 gaf de voormalige Sovjetminister van Buitenlandse Zaken en Eerste Secretaris van de Communistische Partij van Georgië, Eduard Shevardnadze, leiding aan Georgië. Eerst als voorzitter van de Staatsraad en vervolgens, na zijn verkiezing in oktober 1992, als president. In 1995 en 2000 won Shevardnadze de presidentsverkiezingen opnieuw. Vanaf 1999 werd steeds duidelijker zichtbaar dat de corruptie en de misdaad toenam, en het economisch slecht ging met Georgië. De jongere achterban van Shevardnadze was van mening dat met deze president aan het roer, de wijdverspreide corruptie en misdaad en de economische crisis niet zouden kunnen worden bestreden en begon zich vanaf 2001 af te wenden van de president en oppositie te voeren. 20 Rozenrevolutie In november 2003 werden parlementsverkiezingen gehouden. Volgens de officiële uitslag had de alliantie For a New Georgia van president Shevardnadze de verkiezingen gewonnen, gevolgd door de Union of Georgia s Democratic Revival en de National Movement van Saakashvili. Internationale waarnemers concludeerden echter dat de verkiezingen niet voldeden aan de internationale normen en dat fraude was gepleegd. De oppositie ging vreedzame demonstraties organiseren die gaandeweg het karakter kregen van een volksopstand. 21 De demonstraties verliepen zonder geweld en de politie en ordetroepen onthielden PACE, The humanitarian consequences of the war between Georgia and Russia: follow-up given to Resolution 1648 (2009), doc , 9 april Na het gewapende conflict tussen Georgië en de Russische Federatie in augustus 2008 zijn tienduizenden inwoners Zuid-Ossetië ontvlucht. Er zijn echter ook internationale waarnemers die het aantal inwoners lager inschatten ( tot ). Zie voor een beschrijving van het conflict rond Zuid-Ossetië paragraaf 2.3. Een van deze voormalige jonge aanhangers van Shevardnadze was Mikhail Saakashvili. Hij was minister van Justitie maar toen hij zag dat Shevardnadze zijn anti-corruptie plannen tegenwerkte, trad hij in oktober 2001 af en richtte een nieuwe politieke partij op: de National Movement. De oppositie werd aangevoerd door de National Movement van Saakashvili (in 2002 door hem opgericht; de partij had geen duidelijk politiek programma, doch was antiregering Shevardnadze, anti-rusland maar pro-westen) en de Burjanadze Democrats van parlementsvoorzitter Nino Burjanadze (een alliantie die in 2003 werd opgericht en hervormingsgezind, pro-westers en anti-shevardnadze was). 7

8 zich van ingrijpen. Tijdens deze demonstraties, die de geschiedenis zijn ingegaan als de Rozenrevolutie, werd door Saakashvili geëist dat de verkiezingen ongeldig zouden worden verklaard en dat president Shevardnadze met onmiddellijke ingang zijn ambt zou neerleggen. De eerste vergadering van het nieuwe parlement, op 23 november 2003, werd geboycot door de oppositie. Tijdens de vergadering drong Saakashvili met andere oppositieleden het parlement binnen en eiste dat het parlement, dat volgens hem door fraude en vervalsing tot stand was gekomen, beëindigd zou worden. Na een korte schermutseling nam de oppositie het parlement over. Shevardnadze legde later op de dag zijn functie neer. Enkele dagen na de machtswisseling verklaarde het Hooggerechtshof de parlementsverkiezingen van 2 november 2003 ongeldig, met als gevolg dat behalve presidentsverkiezingen ook nieuwe parlementsverkiezingen georganiseerd moesten worden. Presidentsverkiezingen 2004 Bij de presidentsverkiezingen van 4 januari 2004 deden zes kandidaten mee waaronder Saakashvili. Door de korte aanloop naar deze verkiezingen was nauwelijks sprake van een campagne. Saakashvili kreeg 96 procent van de stemmen met een opkomstpercentage van 70 procent. 22 Volgens internationale waarnemers verliepen de presidentsverkiezingen aanzienlijk beter dan de parlementsverkiezingen van november Op 25 januari 2004 werd Saakashvili als nieuwe president van Georgië geïnaugureerd. Parlementsverkiezingen 2004 Op 28 maart 2004 werden nieuwe parlementsverkiezingen gehouden. De National Movement of Democrats 24 kwam als grote overwinnaar uit de bus met 67 procent van de stemmen, en kreeg 135 van de 150 rechtstreeks verkiesbare zetels. De resterende 15 zetels gingen naar de Industrial-New Right 25, de enige andere partij die met 7,6 procent van de stemmen de kiesdrempel van zeven procent wist te halen. Internationale waarnemers van de OVSE verklaarden dat de verkiezingen beter en betrouwbaarder waren verlopen dan de verkiezingen in november Staatsinrichting De Grondwet werd aangenomen op 24 augustus 1995 op basis van consensus onder de 26 partijen die op dat moment zitting hadden in het parlement, en trad in werking op 18 november De Grondwet voorziet in een ondeelbare, seculiere en democratische staat die gebaseerd is op respect voor de rechtsstaat en de scheiding der machten. Er wordt voorzien in een presidentieel systeem, waarbij de president rechtstreeks wordt gekozen als staatshoofd, tevens hoofd van de uitvoerende macht. De Grondwet benadrukt de territoriale integriteit van Georgië en de onschendbaarheid van de grenzen zoals die bestonden op 21 december 1991, dus vóór de strijd met Abchazië en Zuid-Ossetië. Op Economist Intelligence Unit (EIU), Country Profile Georgia, EIU, Country Profile Georgia, OSCE Mission to Georgia, News Digest, 14 januari In de National Movement of Democrats waren de National Movement van president Saakashvili, de United Democrats van wijlen premier Zurab Zhvania, de Republican Party, de Burjanadze Democrats (aanhangers van parlementsvoorzitter Nino Burjanadze) en enkele aanhangers van voormalig president Gamsachoerdia vertegenwoordigd. Industrial-New Right was een centrum-rechtse alliantie van voornamelijk zakenlieden en werd geleid door David Gamkrelidze. 8

9 oktober 2002 nam het Georgisch parlement een amendement op de Grondwet aan dat bepaalt dat Abchazië een autonome republiek binnen de Georgische staat is. 26 Begin 2009 heeft president Saakashvili een nieuwe constitutionele commissie ingesteld om voorstellen te doen tot herziening van de Grondwet (zie paragraaf 2.2.). 27 Op 25 april 2002 werd een nieuwe Kieswet van kracht. Deze kieswet werd in november 2007 en maart 2008 gewijzigd. 28 In 2009 stelde president Saakashvili een werkgroep in met als opdracht een nieuwe kieswet op te stellen. Wetgevende macht Op grond van artikel 48 van de Grondwet is het parlement het hoogst vertegenwoordigende orgaan met wetgevende bevoegdheden. In principe worden wetten met een gewone parlementaire meerderheid aangenomen (artikel 66 van de Grondwet). Wel moet minimaal een derde van het aantal parlementariërs aan de stemming hebben deelgenomen. Wetsontwerpen worden in drie lezingen door het parlement behandeld. Het parlement bestaat sinds mei 2008 uit één kamer met 150 zetels. 29 Van deze 150 zetels worden 75 zetels op basis van meerderheid gekozen en de overige 75 zetels op basis van evenredigheid. Op grond van artikel 49 van de Grondwet worden parlementariërs gekozen voor een termijn van vier jaar. Voor parlementsverkiezingen geldt een kiesdrempel van vijf procent. 30 Uitvoerende macht Artikel 69 van de Grondwet stelt dat de president het hoofd is van de uitvoerende macht en aan het hoofd staat van de regering. De president wordt rechtstreeks gekozen voor een termijn van vijf jaar en kan niet meer dan twee termijnen dienen (art. 70 GW). Na het aftreden van president Shevardnadze en zijn regering werd op 6 februari 2004 de Grondwet geamendeerd met de bepaling dat de regering zal worden geleid door een premier en dat deze, na overleg met de leiders van de fracties in het parlement, door de president wordt aangewezen (art. 77 GW). De premier benoemt de ministers na goedkeuring van de president (art. 79 GW). Georgië telt 18 ministers. Hoewel de premier verantwoordelijk is voor de reguliere regeringszaken kan de president bij belangrijke staatszaken de kabinetszittingen leiden. De ministeries van Veiligheid, Defensie en Binnenlandse Zaken vallen onder het directe toezicht van de president, die tevens de bewindslieden voor Van een autonome status voor Zuid-Ossetië wordt noch in de Grondwet, noch in een amendement melding gemaakt. Het betreft hier met name voorstellen om de macht van de president in te perken en de positie van het parlement te versterken. De constitutionele commissie is breed samengesteld. Een groot deel van de (buitenparlementaire) oppositie weigert echter te participeren in deze commissie. EIU, Country Report Georgia, juni Belangrijkste wijzigingen waren dat de oppositie vertegenwoordigd werd in de verschillende kiescommissies en de kiesdrempel werd verlaagd van 7 % naar 5 %. US Department of State, Country Reports on Human Rights Practices, 2008, Georgia, 25 februari 2009; OSCE/ODIHR, Georgia, Parliamentary Elections 21 May 2008, Election Observation Mission Final Report, 9 september 2008 en OSCE/ODIHR, European Commission for Democracy through Law, Draft Joint Opinion on the Election Code as revised up to July 2008, CDL(2008)119, 28 oktober Tot mei 2008 bestond het parlement uit 235 zetels. EIU, Country Report Georgia, juni, Voor gemeenteraadsverkiezingen geldt een kiesdrempel van vier procent. 9

10 deze departementen aanwijst. 31 Voorts kan de president elk parlementsbesluit blokkeren dat naar zijn inzicht in strijd is met de Grondwet, en mag hij het parlement in bijzondere omstandigheden ontbinden. 32 Indien de president niet in staat is zijn taken uit te voeren of indien zijn ambtstermijn vervroegd wordt beëindigd, wordt de macht van de president gedelegeerd aan de voorzitter van het parlement (artikel 76 van de Grondwet). Rechterlijke macht In artikel 82 van de Grondwet is de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht verankerd. Zij bestaat uit het Constitutionele Hof en diverse rechtbanken. Het Constitutioneel Hof kan op grond van artikel 89 van de Grondwet en artikel 19 van de Wet op het Constitutioneel Hof de grondwettigheid beoordelen van internationale verdragen en overeenkomsten, wetten, regelgeving, referenda en verkiezingen. Conform de Grondwet en de Wet op het Constitutionele Hof hoort het Hof zowel klachten in individuele zaken als zaken die zijn ingebracht door de president, door een vijfde deel van de parlementsleden, door gerechtshoven, door vertegenwoordigers van Abchazië of door de Ombudsman. Het rechtssysteem in Georgië bestaat uit een drietal niveaus: - Stads- en Districtsrechtbanken, die dienen als rechtbanken in eerste aanleg, met kamers voor straf-, burger- en administratieve zaken. Voor specifieke zaken, zoals misdrijven, zijn er zogenaamde magistrate judges. - Gerechtshoven voor beroepszaken, eveneens met drie kamers; - Het Hooggerechtshof als rechtscollege voor cassatiezaken. Om de rechtspraak te professionaliseren en de corruptie te lijf te gaan startte de regering in Georgië in 2005 een omvangrijke en ingrijpende hervorming van de rechtspraak. Veel rechters van de oude garde werden ontslagen of op de reservelijst gezet. Ook namen verschillende rechters zelf ontslag. 33 In de verslagperiode werden verschillende maatregelen genomen om de kwaliteit en onafhankelijkheid van de rechtspraak verder te verhogen. Zo werden de salarissen van rechters opnieuw verhoogd. In 2007 werd door de Hogeschool van Justitie (High School of Justice) een nieuw trainingsprogramma voor rechters opgezet. Het Congres van Rechters (Conference of Judges) nam in oktober 2007 een verbeterde gedragscode (Code of Judicial Ethics) aan ten behoeve van de rechterlijke macht. Verder werd in juli 2007 wetgeving aangenomen dat contact van de rechter met betrokken partijen buiten de rechtszaal om verbiedt. 34 De Hoge Raad voor de Rechtspraak dient als orgaan voor selectie en ontslag van rechters en moet de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht garanderen. In 2006 werd de Hoge Raad een onafhankelijk instituut (was voorheen een adviescollege van de president) en in 2007 werd de samenstelling van de Hoge Raad zodanig veranderd dat de uitvoerende macht niet langer deel De Venetië Commissie van de Raad van Europa, die adviezen had gegeven voor de amendementen op de Grondwet, concludeerde dat de definitieve versie ervan niet met haar adviezen correspondeerde en dat de president feitelijk meer in plaats van minder macht had gekregen. PACE Doc , 21 december Zo kan hij het parlement ontbinden wanneer deze de kabinetsbenoemingen van de voor de derde keer heeft afgewezen. US Department of State, Country Reports on Human Rights Practices, 2008, Georgia, 25 februari In de periode werden 140 nieuwe rechters benoemd. PACE, Honouring of obligations and commitments by Georgia, Doc rev, 23 januari US Department of State, Country Reports on Human Rights Practices, 2008, Georgia, 25 februari

11 uitmaakt van de Hoge Raad. 35 Ook werd de bevoegdheid om rechters te benoemen en te ontslaan van de president overgeheveld naar de Hoge Raad. 36 Openbaar Ministerie De Prokuratura (Openbaar Ministerie) maakt op grond van artikel 91 van de Grondwet deel uit van de rechterlijke macht. De procureur-generaal, die aan het hoofd staat van de Prokuratura, wordt benoemd voor een termijn van vijf jaar. De Prokuratura leidt de strafrechtelijke vervolging, ziet toe op onderzoek in strafzaken en op tenuitvoerlegging van de opgelegde straffen en vertegenwoordigt de aanklager ter zitting. In oktober 2008 werd het bureau van de Procureur-Generaal ondergebracht bij het ministerie van Justitie teneinde de positie van de Procureur-Generaal te versterken. 37 Politie Een van de meest zichtbare hervormingen na de Rozenrevolutie van november 2003 betreft het politieapparaat. Corruptie, misbruik van macht, afpersing, martelpraktijken en een onwelwillende houding tegenover hen die bescherming zochten tegen criminaliteit, waren zaken waarmee de politie in het verleden werd geassocieerd. Met assistentie van de OVSE werd de politie ingrijpend gereorganiseerd. Het aantal medewerkers werd drastisch teruggebracht en de salarissen van de agenten in actieve dienst vertienvoudigd. 38 Het politieapparaat bestaat na de reorganisatie uit verkeerspolitie (patrol police), misdaadpolitie (criminal police) en grenspolitie (border police). Het nieuwe politie-apparaat valt onder de bevoegdheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken. In juni 2006 werd bovendien een verbeterde gedragscode (Code of Ethics) voor de politie van kracht. 39 Corruptie binnen het politie-apparaat is vrijwel verdwenen en het vertrouwen van de bevolking in het functioneren en optreden van de politie is in de verslagperiode toegenomen. 40 Burgers met klachten over de politie kunnen terecht bij hiervoor bestemde meldpunten. Elke burger in Georgië kan bij de politie een klacht indienen. 2.2 Politieke situatie Binnenland De Georgische politiek wordt sinds 2004 gedomineerd door de regeringspartij National Movement van president Saakashvili. Het gaat in de Georgische politiek vooral om partijleiders die een persoonlijke achterban hebben. Veel Zo zijn de president en de minister van Justitie niet langer lid van de Hoge Raad en wordt het merendeel van de leden nu benoemd door de Conference of Judges. De president benoemt nog slechts twee leden. US Department of State, Country Reports on Human Rights Practices, 2008, Georgia, 25 februari Mensenrechtenactivisten hebben echter hun zorg geuit dat deze samenvoeging ten koste zou kunnen gaan van de onafhankelijkheid van de Procureur-Generaal. US Department of State, Country Reports on Human Rights Practices, 2008, Georgia, 25 februari OVSE, Assistance to the Ministry of Internal Affairs in formulating a vision, values and objectives for the reform of policing in Georgia. Needs Assessment Mission to Georgia, 22 februari 22 maart PACE, Honouring of obligations and commitments by Georgia, Doc rev, 23 januari US Department of State, Country Reports on Human Rights Practices, 2008, Georgia, 25 februari 2009 en PACE, Honouring of obligations and commitments by Georgia, Doc rev, 23 januari

12 oppositieleiders zijn vroegere medestanders van president Saakashvili maar hebben zich van hem gedistantieerd en betichten de president van een toenemende autocratische stijl van regeren. President Saakashvili laat zich ook geregeld kritisch uit over de oppositie. De sfeer in de Georgische politiek is sterk gepolariseerd en van een dialoog is nauwelijks sprake. De Georgische politiek wordt tevens gekenmerkt door vele regeringswisselingen hetgeen niet bevorderlijk is voor de politieke stabiliteit. In de verslagperiode onderging de samenstelling van de regering welgeteld zeven keer een wijziging. 41 Ook werd in de verslagperiode een aantal keren een nieuwe premier benoemd. Tot november 2007 had president Saakashvili weinig te vrezen van de opppositie die zwak en verdeeld was. In april 2006 besloten 39 parlementsleden van de oppositie (New Rights Party, Industry will save Georgia en United Democrats) het parlement te boycotten. Zij eisten tevergeefs hervormingen van de Kieswet en het aftreden van de minister van Binnenlandse Zaken, Vano Merabishvili. 42 De oppositie had verder forse kritiek op wijziging van de grondwet, waardoor de zittingstermijn van het parlement werd verlengd en eind 2008 gelijktijdig parlementaire- en presidentiële verkiezing plaats zouden vinden. Begin 2007 riepen verschillende oppositiepartijen tevergeefs op tot een onderzoek naar mensenrechtenschendingen in Georgië. Aanleiding waren internationale rapporten over mishandeling, marteling en excessief geweld door politie- en veiligheidsdiensten en berichten over betrokkenheid van hoge overheidsfunctionarissen bij mensenrechtenschendingen. Ook bekritiseerden de oppositiepartijen de regering over het niet respecteren van eigendomsrechten van burgers. 43 Demonstraties in november 2007 Ongeveer een jaar na zijn terugtreden kondigde de voormalige minister van Defensie, Irakli Okruashvili, in september 2007 de vorming van een nieuwe partij (Movement for a United Georgia) aan. Tegelijkertijd beschuldigde hij president Saakashvili ervan hem gevraagd te hebben politieke moorden te organiseren. Binnen enkele dagen werd Okruashvili gearresteerd op beschuldiging van corruptie. Tijdens zijn hechtenis herriep Okruashvili zijn beschuldigingen. Hij werd vrijgelaten en vertrok naar het buitenland. 44 Na arrestatie van Okruashvili besloot een tiental oppositiepartijen samen te gaan werken als United National Council. 45 Op 2 november 2007 begon een week van massa demonstraties in Tbilisi. In eerste instantie had de oppositie een drietal eisen op het gebied van de kieswet en verkiezingen: meer politieke partijen vertegenwoordigd in kiescommissies, parlementaire verkiezingen in april 2008, en wijziging van het kiesstelsel. De weigering van de regering om de eisen in te willigen leidde tot een verdere radicalisering: de demonstraties zouden aanhouden tot president Saakashvili zou zijn afgetreden. Na een aantal dagen gaf president Saakashvili de politie opdracht de demonstraties te beëindigen. De politie greep met harde hand in, waarbij meer dan 600 gewonden vielen. Op 7 november 2007 riep president Saakashvili de De regering onderging wijzigingen in juli 2007, augustus 2007, november 2007, januari 2008, oktober 2008, december 2008 en januari EIU, Country Report Georgia, juni Ibid. Zie ook paragraaf EIU, Country Report Georgia, december In april 2008 verleende Frankrijk hem politiek asiel. Persbericht EurasiaNet, Georgia: France grants political asylum to ex- Saakashvili ally, 24 april De United National Council werd financieel gesteund door mediatycoon Badri Patarkatsishvili. 12

13 noodtoestand uit en gaf opdracht enkele oppositieleiders te arresteren (zie paragraaf 3.3.2). Op 22 november 2007 werd de noodtoestand weer opgeheven. President Saakashvili kondigde eind november onverwachts aan dat op 5 januari 2008 nieuwe presidentsverkiezingen zouden plaatsvinden. Hij trad vrijwel direct af en de voorzitter van het parlement, Nino Burjanadze, nam tijdelijk de functie van president waar. 46 Presidentsverkiezingen 5 januari 2008 De presidentsverkiezingen van 5 januari 2008 werden gewonnen door president Saakashvili met ruim 53 % van de stemmen. Tweede werd Levan Gachechiladze, de kandidaat van de oppositionele United National Council, met 26 % van de stemmen. De oppositie had veel kritiek op het verloop van de verkiezingen. Ondanks geconstateerde onregelmatigheden 47 was de OVSE van mening dat de verkiezingen grotendeels in lijn waren met de Europese normen voor democratische verkiezingen. 48 Eind januari 2008 presenteerde de United National Council samen met New Rights en Industry Will Save Georgia een memorandum met 17 eisen aan de regering. De eisen varieerden van kieswethervormingen tot het vrijlaten van politieke gevangenen. De regering kwam de oppositie deels tegemoet. Zo werden verschillende politieke gevangenen vrijgelaten en werd het kiessysteem op onderdelen aangepast. 49 Parlementsverkiezingen 21 mei 2008 Op 21 mei 2008 werden parlementsverkiezingen gehouden. De regeringspartij National Movement won met 59 % van de stemmen 119 van de 150 zetels. De United National Council werd tweede met 17 zetels. De nieuw gevormde Christian Democratic Party en de Labour Party wonnen beiden zes zetels. De Republican Party won twee zetels. De OVSE was van mening dat de Georgische autoriteiten zich hadden ingespannen om de verkiezingen volgens Europese normen te laten verlopen maar constateerden ook tekortkomingen en onregelmatigheden. 50 De oppositie had veel kritiek op het verloop van de verkiezingen en riep op tot demonstraties. Deze oproep kreeg echter weinig respons onder de bevolking. Na de verkiezingen riep de United National Council op tot een boycot van het nieuwe parlement. Van de 31 oppositionele zetels bleven er 20 onbezet. De Christian Democratic Party met zes zetels nam wel plaats in het parlement en EIU, Country Report Georgia, december De campagne werd overschaduwd door beschuldigingen en berichten van druk, geweld en intimidatie. Ook was er geen sprake van een evenwichtige media aandacht voor de presidentskandidaten en was het onderscheid tussen overheidsactiviteiten en verkiezingsactiviteiten van de regeringspartij onduidelijk. Verder werden er tekortkomingen en onregelmatigheden geconstateerd bij het tellen van de stemmen en de klachtenafhandeling. US Department of State, Country Reports on Human Rights Practices, 2008, Georgia, 25 februari 2009 en PACE, Observation of the extraordinary elections in Georgia (5 january 2008), Doc , 21 januari februari 2009 en PACE, Observation of the extraordinary elections in Georgia (5 january 2008), Doc , 21 januari EIU, Country Report Georgia, maart De Nationale Assemblee werd teruggebracht van 235 zetels naar 150 zetels: 75 zetels op basis van meerderheid en 75 zetels op basis van evenredigheid. OVSE constateerde opnieuw tekortkomingen en onregelmatigheden bij het tellen van de stemmen en de afhandeling van klachten. Ook waren er opnieuw berichten van druk en intimidatie. OSCE, Georgia, Parlementary Elections, 21 May 2008, OSCE/ODIHR Election Observation Mission Final Report, 9 september

14 ook een deel van de United National Council (Georgian Trope en On Our Own) nam met vijf zetels zitting in het parlement. Situatie na augustus 2008 Direct na het gewapende conflict rond Zuid-Ossetië 51 in augustus 2008 kondigde Davit Gamkrelidze, leider van de oppositionele New Rights Party, een tijdelijk moratorium af in de oppositionele strijd tegen de regering Saakashvili. 52 In september 2008 kondigde president Saakashvili een nieuwe golf van democratische hervormingen aan, waaronder het versterken van de macht van het parlement, meer waarborgen voor privaat bezit, meer mediavrijheid en meer onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. 53 Ook probeerde hij de oppositie tegemoet te komen door het instellen van een werkgroep, waarin ook de oppositie zou participeren, om de eerder aangekondigde democratische hervormingen te realiseren. Verder kwam hij de oppositie tegemoet door de subsidie voor buiten-parlementaire oppositiepartijen te herstellen. 54 De buiten-parlementaire oppositie deed deze maatregelen echter af als cosmetisch. 55 Op 7 november 2008 hield een coalitie van vijf buiten-parlementaire oppositiepartijen, te weten New Rights Party, Conservative Party, People s Party, Labour Party en Movement for a United Georgia, een demonstratie in het centrum van Tbilisi ter herdenking van de gebeurtenissen van 7 november Ongeveer mensen deden mee aan deze demonstratie. De oppositiepartijen kondigden aan de volgende maanden een serie protestbijeenkomsten te zullen houden die zouden uitmonden in een grote burgerlijke ongehoorzaamheidsactie in april Eind januari 2009 tekenden 20 oppositiepartijen een gezamenlijke Verklaring waarin het aftreden van president Saakashvili werd geeist, alsmede vervroegde presidents- en parlementsverkiezingen. Ook eiste men een nieuwe kieswet. Naast de vele verwijten aan het adres van de president (autocratisch bewind, inperking van de persvrijheid, gebrek aan democratie) werd naar voren gebracht dat de oorlog in augustus 2008 voorkomen had kunnen worden en dat de verantwoordelijkheid voor de Russische invasie voornamelijk bij president Saakashvili ligt. Eind 2008 distantieerden verschillende vooraanstaande politici zich van president Saakashvili. In oktober 2008 kondigde de oud-voorzitter van het parlement, Nino Burjanadze, de oprichting van een nieuwe politieke partij aan, de Democratic Movement-United Georgia. 57 In december 2008 verlieten Zurab Noghaideli (oud-premier) en Petre Mamradze (parlementslid) het regeringskamp en werden lid van de nieuwe partij Movement for a Fair Georgia. 58 In februari 2009 besloten de oppositiepartijen New Rights Party en Republican Party samen te gaan in een nieuwe alliantie, genaamd Alliance for Georgia onder leiding van Irakli Alasania, voormalig ambassadeur bij de VN. Alasania riep president Saakashvili op tot een referendum over zijn presidentschap. 59 In februari 2009 riep Nino Burjanadze van de Democratic Zie voor een beschrijving van het conflict rond Zuid-Ossetië paragraaf 2.3. EIU, Country Report Georgia, september EIU, Country Report Georgia, maart 2009 en ICG, The Risk of Winter, 26 november EIU, Country Report Georgia, maart EIU, Country Report Georgia, december Ibid. Ibid. Ibid. EIU, Country Report Georgia, maart

15 Movement-United Georgia leidinggevende overheidsfunctionarissen ontslag te nemen om zo afstand te nemen van de criminele regering. In december 2008 had zij al opgeroepen tot vervroegde presidentsverkiezingen. 60 Eind maart 2008 werden enkele medewerkers van de echtgenoot van Nino Burjanadze, waarvan sommige verbonden waren met de Democratic Movement-United Georgia, gearresteerd wegens illegale wapenaankopen. Video en ander bewijsmateriaal werd getoond, waarmee Burjanadze in een kwaad daglicht werd gesteld. De oppositiepartijen vermoeden vals spel van de zijde van de regering. 61 Demonstraties sinds april 2009 Op 9 april 2009 begon een serie vreedzame demonstraties rond het parlementsgebouw en andere publieke gebouwen in Tbilisi. De organisator van de demonstraties is de zogenaamde 9 April groep. De 9 April groep verenigt de belangrijkste buiten-parlementaire oppositiepartijen. 62 De belangrijkste eis van de demonstranten is het aftreden van president Saakashvili en vervroegde presidents- en parlementaire verkiezingen. De demonstratieve bijeenkomst op 9 april voor het parlementsgebouw trok naar schatting deelnemers. Na 9 april begon een blokkade van het centrum met dagelijkse protestbijeenkomsten en de plaatsing van gevangeniscellen (als symbool voor het gebrek aan vrijheid in Georgië). Hoewel het aantal demonstranten na 9 april sterk afnam tot enkele honderden per dag, trok een tweede massale bijeenkomst op 26 mei 2009 opnieuw mensen. Vanaf juli 2009 bleven de demonstraties beperkt tot de stoep van het parlementsgebouw. In juli 2009 nam het Georgische parlement een aantal wetswijzigingen aan om nieuwe blokkades te voorkomen en demonstraties harder te kunnen aanpakken. Zo werd bij wet het blokkeren van wegen met objecten verboden en werd als onderdeel van handhaving van de openbare orde het gebruik van niet-dodelijke wapens (zoals rubberkogels) toegestaan. In de afgelopen maanden zijn er gesprekken geweest tussen president Saakashvili en leden van de buiten-parlementaire oppositie, echter zonder veel resultaat. Voor president Saakashvili zijn aftreden en vervroegde verkiezingen onbespreekbaar maar hij heeft de oppositie wel het aanbod gedaan tot samenwerking inzake een aantal hervormingen. Deze omvatten onder meer de instelling van een commisie tot herziening van de grondwet, een nieuwe kieswet, hervorming van het rechtssysteem (versterking onafhankelijkheid en effectiviteit van de rechterlijke macht), meer mediavrijheid, deelname van de oppositie aan de Nationale Veiligheidsraad, directe verkiezing van de burgemeester van Tbilisi en terugkeer van de parlementsleden die na de verkiezingen van mei 2008 hun zetel hadden opgegeven. 63 De buiten-parlementaire oppositie is verdeeld over een dialoog met president Saakashvili. Oppositieleiders als Irakli Alasania (Our Georgia-Free Democrats) 64 en Levan Gachechidladze zijn bereid tot een dialoog en samenwerking inzake hervormingen. Zo participeerde Irakli Alasania in een Ibid. International Federation for Human Rights, After the rose, the thorns: political prisoners in post-revolutionary Georgia, augustus De 9 April groep bestaat onder meer uit de volgende partijen: Conservative Party, Democratic Movement-United Georgia, Way of Georgia, Industrialists Party, Movement for United Georgia, People s Party, Alliance for Georgia, Freedom Alliance en de National Forum Party. EIU, Country Report Georgia, juni Irakli Alasania, leider van de Alliance for Georgia, kondigde medio juli 2009 de oprichting van een nieuwe politieke partij aan, Our Georgia-Free Democrats. Persbericht Civil Georgia d.d

16 bijeenkomst van de Nationale Veiligheidsraad en is hij betrokken bij het werk van de constitutionele commissie. Andere oppositieleiders, zoals Nino Burjanadze (Democratic Movement-United Georgia), Zviad Dzidziguri en Kahka Kukava (Conservative Party) en Salome Zourabichili (Georgia s Way) wijzen elke vorm van dialoog van de hand en houden onverkort vast aan hun eis tot aftreden van president Saakashvili. 65 Over het algemeen houdt de politie zich afzijdig bij de demonstraties. De afgelopen maanden is het aantal confrontaties tussen politie en demonstranten beperkt geweest, al was er een aantal incidenten waarbij door beide partijen geweld is gebruikt. Op 6 mei 2009 bestormden radicale demonstranten een politiebureau om vrijlating van drie gearresteerde activisten af te dwingen. De politie schoot met rubberen kogels waarbij 30 gewonden vielen. Op 15 juni 2009 maakte de politie met geweld een einde aan een demonstratie voor het hoofdbureau van politie. Er vielen gewonden, camera s werden vernield en tientallen jongeren werden gearresteerd. Daarnaast waren er berichten van tientallen incidenten, waarbij aanhangers van de oppositiepartijen na afloop van de demonstraties door onbekende knokploegen werden gemolesteerd. Volgens de oppositie werden deze molestaties door de autoriteiten georganiseerd. 66 De Ombudsman heeft sinds april 2009 in totaal 34 fysieke aanvallen op oppositionele activisten gedocumenteerd, alsmede 15 arrestaties. Een vertegenwoordiger van de Movement for a United Georgia noemde zelfs een aantal van 200 fysieke aanvallen en 70 arrestaties. 67 Buitenland Conflict met de Russische Federatie Georgië onderhoudt al jaren een moeizame relatie met de Russische Federatie. De aanwezigheid van Tsjetsjeense rebellen onder de Tsjetsjeense vluchtelingen in de Pankisi-vallei, waar de Georgische autoriteiten lange tijd niet tegen optraden, had jarenlang een negatieve invloed op de verhoudingen tussen beide landen. Verder bestond lange tijd een meningsverschil over de duur van de Russische aanwezigheid op enkele militaire bases in Georgië en over de Amerikaanse anti-terrorisme trainingen aan het Georgische leger. Tenslotte was de rol van Rusland in het conflict van Georgië met Abchazië en Zuid-Ossetië een doorn in het oog van Georgië (zie ook paragraaf 2.2.1). In maart 2006 blokkeerde Georgië de toetreding van de Russische Federatie tot de World Trade Organisation (WTO). In de maanden erna verbood de Russische Federatie de import van wijn en mineraal water uit Georgië, formeel om gezondheidsredenen. In september 2006 wees Georgië vier Russische officieren het land uit vanwege vermeende spionage. De Russische Federatie reageerde onmiddellijk met een economische boycot van Georgië, het sluiten van de grenzen en het uitwijzen van Georgiërs. 68 In 2007 stabiliseerde de verhouding tussen Georgië en de Russische Federatie. De maatregelen tegen Georgiërs werden versoepeld maar de economische sancties bleven bestaan en de grens bleef grotendeels gesloten. In juni en november 2007 droeg de Russische Federatie conform afspraak de laatste twee EIU, Country Report Georgia, juni EIU, Country Report Georgia, juni Persbericht Eurasianet d.d EIU, Country Report Georgia, december

17 Russische bases in Georgië (Akhalkalaki en Batumi) over aan de Georgische autoriteiten. 69 In 2008 namen de spanningen tussen Georgië en de Russische Federatie opnieuw toe doordat de Russische Federatie de betrekkingen met Abchazië en Zuid-Ossetië ging intensiveren. Zo erkende de Russische Federatie begin 2008 formeel de administratieve organen van Abchazië en Zuid-Ossetië en werden de economische sancties tegen Abchazië beëindigd. Ook stuurde de Russische Federatie meer troepen naar Abchazië als onderdeel van de GOS-vredesmacht. (zie paragraaf 2.3). 70 Als reactie op de Russische maatregelen schortte de Georgische regering de bilaterale besprekingen met de Russische Federatie over de toetreding van de Russische Federatie tot de WTO op. 71 Ook versterkte Georgië militair zijn positie aan de grens met Abchazië en Zuid-Ossetië. 72 Op 7 augustus 2008 begon Georgië een grootschalig militair offensief in Zuid- Ossetië maar een Russisch tegenoffensief dwong Georgië al snel tot de terugtocht (zie voor een uitgebreide beschrijving van de gevechtshandelingen paragraaf 2.3). Op 12 augustus 2008 werd een staakt-het-vuren overeengekomen, gevolgd door een vredesplan (15/16 augustus) 73 en een vervolgovereenkomst (8 september) 74. Op 26 augustus 2008 erkende de Russische Federatie Abchazië en Zuid-Ossetië als onafhankelijke staten. 75 Op 17 september 2008 tekende de Russische Federatie vriendschap- en samenwerkingsverdragen met Abchazië en Zuid- Ossetië. 76 Georgië reageerde op de Russische erkenning door de diplomatieke betrekkingen met de Russische Federatie te verbreken. 77 Op 31 oktober 2008 tekende president Saakashvili de Wet op de Bezette Gebieden (Law on Occupied Territories) die een groot aantal beperkende maatregelen ten aanzien van Abchazië en Zuid-Ossetië omvat. 78 Abchazië en Zuid-Ossetië werden Freedom House, Nations in Transit 2008, Georgia. In mei 2005 hadden Georgië en de Russische Federatie afspraken gemaakt over de terugtrekking van Russische troepen uit Georgië. EIU, Country Report Georgia, juni ICG, Clashing over Abkhazia, 5 juni EIU, Country Report Georgia, september In het vredesplan werden afspraken gemaakt over onder meer de beëindiging van de vijandelijkheden, de terugtrekking van troepen en internationale besprekingen over veiligheid en stabiliteit. Zie ook paragraaf 2.3. Hierin werd onder meer afgesproken dat de Russische Federatie zich binnen 10 dagen na 1 oktober 2008 zou terugtrekken uit alle gebieden grenzend aan Abchazië en Zuid- Ossetië en dat een EU Monitoring Mission (EUMM) vanaf 1 oktober de staakt-hetvuren overeenkomst gaat monitoren. PACE, The implementation of resolution 1633 (2008) on the consequences of the war between Georgia and Russia, Doc , 26 januari Zie ook paragraaf 2.3. Behalve de Russische Federatie hebben alleen Nicaragua en Venezuela Abchazië en Zuid-Ossetië als onafhankelijke staten erkend. PACE, The implementation of resolution 1633 (2008) on the consequences of the war between Georgia and Russia, Doc , 26 januari In deze verdragen belooft de Russische Federatie onder meer de grenzen van Abchazië en Zuid-Ossetië te beschermen. De betreffende landen hebben ook het recht om op elkaars grondgebied militaire bases op te zetten. De verdragen formaliseren verder economische samenwerking tussen de betreffende landen. EIU, Country Report Georgia, september Deze Georgische wet verklaart onder meer alle handelingen van de Abchazische- (en Zuid-Ossetische) autoriteiten als niet-rechtsgeldig en erkent geen enkele officiële verklaring/certificaat afgegeven door de Abchazische of Zuid- Ossetische autoriteiten. Ook beperkt de wet de bewegingsvrijheid van 17

18 formeel bestempeld als bezette gebieden en de Russische Federatie als een militaire bezetter. 79 Op 30 april 2009 tekenden de Russische Federatie met Abchazië en Zuid- Ossetië nadere overeenkomsten om gezamenlijk de grenzen te beschermen waarbij de grenscontrole in Abchazië en Zuid-Ossetië voor een periode van vijf jaar in handen komt van de Russische Federatie. 80 Ook zouden volgens berichten de managementrechten van de Abchazische spoorwegen en vliegveld voor een periode van tien jaar in handen komen van de Russische Federatie. 81 In oktober 2008 zijn in Geneve dankzij bemiddeling van de VN, EU en OVSE besprekingen begonnen tussen Georgië en de Russische Federatie over veiligheid en stabiliteit inzake Abchazië en Zuid-Ossetië. 82 De besprekingen, waaraan ook Abchazië en Zuid-Ossetië meedoen, verlopen moeizaam. Er hebben inmiddels een zevental besprekingen plaatsgevonden, waarbij onder meer is gesproken over conflictbeheersing alsmede de positie en terugkeer van ontheemden. Tijdens de vierde onderhandelingsronde werd overeenstemming bereikt over een Incident Preventie- en Respons Mechanisme. 83 Relatie met omringende landen Zoals hiervoor al is aangegeven, verslechterde de relatie met de Russische Federatie in de loop van de verslagperiode met als dieptepunt het gewapende conflict in augustus De diplomatieke betrekkingen tussen beide landen zijn in augustus 2008 verbroken en de relatie is nog steeds gespannen. Naarmate de relatie met de Russische Federatie verslechterde, verstevigde Georgië de banden met de omringende landen Turkije, Armenië en Azerbeidzjan. In 2007 tekenden Georgië, Turkije en Azerbeidzjan een verkaring over regionale samenwerking (Declaration on the Common Vision for Regional Co-operation). Ook tekende Georgië een vrijhandelsverdrag met Turkije en sloot het overeenkomsten met Azerbeidzjan ten aanzien van de levering van olie en gas. 84 Georgië onderhoudt goede betrekkingen met de Verenigde Staten (VS). Er is een groot bilateraal hulpprogramma (USAID). Daarnaast is er een nauwe samenwerking op defensiegebied. Hoewel de verhoudingen enigszins bekoeld zijn na de Georgische aanval op Zuid-Ossetië, blijft Georgië voor de VS een belangrijke strategische partner. De VS hebben na augustus 2008 op grote schaal humanitaire hulp verleend en ook aanzienlijke hulp voor wederopbouw buitenlanders en statenlozen door het aanwijzen van bepaalde toegangspunten tot Abchazië en Zuid-Ossetië en bevat de wet beperkende maatregelen op financieeleconomisch gebied. UN, SC, Report of the Secretary-General on the situation in Abchazia, Georgia, pursuant to Security Council resolution 1839 (2008), S/2009/69, 3 februari UN, SC, Report of the Secretary-General on the situation in Abchazia, Georgia, pursuant to Security Council resolution 1839 (2008), S/2009/69, 3 februari UN, SC, Report of the Secretary-General pursuant to Security Council resolutions 1808 (2008), 1839 (2008) en 1866 (2009), S/2009/254, 18 mei 2009 en ICG, Georgia- Russia: Still Insecure and Dangerous, 22 juni EIU, Country Report Georgia, juni EIU, Country Report Georgia, december Zo werd overeengekomen om een 24-uurs hotline in te stellen alsmede een wekelijks veiligheidsoverleg tussen de verschillende partijen. Zie paragraaf 2.3. EIU, Country Profile