Bachelor Thesis ANBI-begrip verduidelijkt door de Geefwet?

Transcriptie

1 Bachelor Thesis ANBI-begrip verduidelijkt door de Geefwet? Naam : Pravesh Mohamed Studierichting : Fiscale Economie Administratienummer : Datum : 2 januari 2013 Examencommissie : M.M.F.J van Bakel Msc. Prof. dr. J.A.G. van der Geld

2 Inhoudsopgave Lijst van gebruikte afkortingen 3 Hoofdstuk Een Inleiding 4 Paragraaf 1.1 Motivering 4 Paragraaf 1.2 Probleemstelling 5 Paragraaf 1.3 Verantwoording van de opzet 5 Hoofdstuk Twee ANBI 6 Paragraaf 2.1 ANBI voor 1 januari Wat is een ANBI? Voorwaarden ANBI tot 1 januari Paragraaf 2.2 De Geefwet Terugtredende overheid Wat zijn de veranderingen die de Geefwet met zich meebrengt? Wettelijke invulling van het ANBI begrip Verruiming commerciële activiteiten ANBI s Stimulering (cultureel) ondernemerschap Verruiming giftenaftrek in de vennootschapsbelasting Giften aan de culturele sector Vrijwilligersvergoeding wettelijk vastgelegd Negatieve giftenaftrekpost Giftenaftrek steunstichting SBBI 10 Paragraaf 2.3 Welke belastingvoordelen brengt een ANBI met zich mee? Fiscaal aantrekkelijk ANBI instelling Donateurs Voordelen 12 Hoofdstuk Drie Het begrip algemeen belang 13 Paragraaf 3.1 Algemeen belang tot 1 januari No unselfish good deed Het ANBI-begrip in de wet tot Geschiedenis van het algemeen belang Tweetrapstoets Hemels 15 Paragraaf 3.2 HR 13 januari 2012, BNB 2012/ Geschil Tweetrapstoets A-G Wattel Tweetrapstoets van de Hoge Raad 18 1

3 Paragraaf 3.3 Tweetrapstoets Hoge Raad: De maatstaf Inleiding HR 17 februari 2012, BNB 2012/ HR 22 juni 2012, BNB 2012/ De maatstaf 20 Hoofdstuk Vier Invulling van het ANBI begrip in de Geefwet 21 Paragraaf 4.1 Inleiding 21 Paragraaf 4.2 Tweetrapstoets van de wetgever in de Geefwet De dubbele toets Het kwalitatieve criterium Het 90%-criterium 23 Paragraaf 4.3 Tweetrapstoets Geefwet versus Tweetrapstoets van de Hoge Raad De kwalitatieve toets De kwantitatieve toets Conclusie naar aanleiding van de toetsen 25 Hoofdstuk Vijf Conclusie 26 Literatuurlijst 28 Jurisprudentieoverzicht 31 2

4 Lijst van gebruikte afkortingen A-G ANBI Art. AWR BNB B.V. FTV HR jo. NOB NTFR N.V. nr. SBBI Staatssecretaris Advocaat Generaal Algemeen nut beogende instelling Artikel Algemene wet inzake rijksbelastingen Beslissingen Nederlandse Belastingrechtspraak Besloten vennootschap Fiscaal Tijdschrift Vermogen Hoge Raad Juncto Nederlandse Orde van Belastingadviseurs Nederlands Tijdschrift voor Fiscaal Recht Naamloze vennootschap nummer Sociaal belang behartigende instelling Staatssecretaris van Financiën UR AWR 1994 Uitvoeringsregeling Algemene wet inzake rijksbelastingen 1994 UR IB 2011 Uitvoeringsregeling inkomstenbelasting 2001 Wet IB 2001 Wet inkomstenbelasting 2001 Wet Vpb 1969 Wet op de vennootschapsbelasting 1969 WFR WPNR Weekblad Fiscaal Recht Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie 3

5 Hoofdstuk Een Inleiding 1.1 Motivering Filantropie, synoniem voor liefdadigheid, mensenliefde, menslievendheid, onzelfzuchtigheid en onbaatzuchtigheid. Het geven om niet. In de loop der jaren zijn we filantropie steeds meer gaan associëren met het investeren van goederen, geld of tijd in maatschappelijke en goede doelen door zowel individuen als bedrijven. Nederland heeft in het algemeen de reputatie en traditie veel aan goede doelen te geven. Uit onderzoek is gebleken dat er in 2009, ondanks de recessie, door zowel particulieren als bedrijven voor een bedrag van 4,7 miljard is gegeven aan goede doelen. 1 Waar een ramp zich voordoet staan Nederlanders in opperste paraatheid om ontwikkelingshulp te verlenen en inzamelingsacties de grond uit te stampen. Bewustzijn van een bevoorrechte positie, verantwoordelijkheidsgevoel, schuldgevoel en fiscale motieven zijn volgens een onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam de belangrijkste motieven waarom er gegeven wordt. 2 Door te geven wordt samenhorigheid en een verantwoordelijkheidsgevoel gecreëerd. Buiten kijf staat in ieder geval dat vrijgevigheid van essentieel belang is, waar de samenleving altijd al van heeft geprofiteerd. Zo is bijvoorbeeld het beroemde Amsterdamse Concertgebouw in de negentiende eeuw opgericht door een groep particulieren en niet door de overheid. De overheid hield zich toentertijd op de achtergrond en richtte zich alleen op de basistaken zoals de wetgeving, de uitvoering en handhaving van de wet. 3 Tegenwoordig is de overheid meer betrokken bij de filantropische sector. Om deze sector te ondersteunen is in de loop der jaren de Algemeen Nut Beogende Instelling (hierna: ANBI) in het leven geroepen. Als een instelling voldoet aan de voorwaarden die zijn gesteld door de wetgever, kan een instelling gekwalificeerd worden als een ANBI. Het hebben van een ANBI-status brengt een aantal gunstige fiscale faciliteiten met zich mee. Voor zowel de instelling met een ANBI-status zelf als voor de donateurs van een ANBI. In september 2011 heeft het kabinet het wetsvoorstel voor de Geefwet 4 ingediend. Door de bezuinigingen van de overheid en het opdrogen van de subsidiepot heeft de Geefwet als doelstelling om het geefgedrag nog meer te stimuleren. Door verruiming van de fiscale faciliteiten, ontplooiing van commerciële activiteiten en cultureel ondernemerschap moeten ANBI s beter in staat zijn om in hun eigen gelden te voorzien zonder dat dit gevolgen heeft voor de ANBI-status. Hoewel het voorstel als doel heeft om het geefgedrag nog meer te stimuleren, stuitte het ook vrij snel op kritiek. Onder meer Martijn Sanders, de bestuursvoorzitter van het Holland Festival, noemde de Geefwet vrijwel direct een lege huls: Op fiscaal terrein is het al prima geregeld in Nederland. Daar hoeft niets meer aan te worden toegevoegd en dat is het kabinet ook niet van plan, het wil alleen bestaande regelingen samenvoegen. We worden blij gemaakt met niets. 5 1 Schuyt e.a. 2011, p.5. 2 Van Maasdijk 2010, p Russel 2011, p Kamerstukken II , , nr Kammer 2010, p. 1. 4

6 Ook kan ik mij vinden in de opinie van Hemels: Burgers gaan niet geven omdat de overheid dat in een wet zet, zeker niet als die overheid zich tegelijkertijd terugtrekt. Particulieren zijn geen gatenvullers. Burgers geven aan kunst en cultuur omdat ze zich aangesproken en betrokken voelen. Belastingwetgeving is slechts een hulpmiddel dat pas in beeld komt als kunstinstellingen hun publiek enthousiast hebben gemaakt om bij te dragen Probleemstelling Het ANBI begrip is al jaren de speeltuin van de wetgever en rechterlijke macht. Zoals van Bakel terecht opmerkt zijn de vele wijzigingen die de afgelopen jaren in de wet- en regelgeving zijn gevoerd voor ANBI s niet in het belang van de instellingen die zich willen richten op hun algemeen nuttige kerntaken. 7 De eis dat een instelling (nagenoeg) uitsluitend het algemeen belang moet beogen, is bij uitstek de essentiële voorwaarde voor een ANBI. Het begrip algemeen belang is in ingevoerd, maar tot op heden is er geen duidelijke definitie aan gegeven. Dit heeft regelmatig tot discussie in de jurisprudentie en vakliteratuur geleid. Slaagt de Geefwet erin het ANBI-begrip voor eens en altijd een heldere definitie mee te geven? Of verandert er in feite niet zoveel? Dit brengt mij tot de volgende Probleemstelling: Hoe verhoudt de invulling van het ANBI-begrip in de Geefwet zich tegenover de invulling in de jurisprudentie van de Hoge Raad? En kan de invulling van het begrip algemeen belang in de Geefwet als een vooruitgang worden beschouwd? 1.3 Verantwoording van de opzet In mijn onderzoek zal ik mij richten op de Geefwet. De nadruk zal hier liggen op het ANBI-begrip en met name op de invulling van het begrip algemeen belang. Dit is naar mijn mening de belangrijkste pijler waarmee een ANBI staat of valt. Het algemeen belang begrip is al jaren een punt van discussie. Het is voor mij dan ook interessant om te onderzoeken of de invoering van de Geefwet een wezenlijke bijdrage of verandering aan deze pijler met zich mee brengt. De opbouw van het onderzoek is als volgt. In hoofdstuk 2 wordt besproken wat een ANBI is en aan welke voorwaarden een ANBI moet voldoen. De Geefwet wordt hier ook in een vogelvlucht behandeld. Er wordt afgesloten met de fiscale voordelen die een ANBI met zich meebrengt. Hoofdstuk 3 staat in het teken van het begrip algemeen belang. Hoe is in de loop der jaren aangekeken tegen het begrip algemeen belang en hoe is invulling gegeven aan het ANBI-begrip? Belangrijkste pijlers zijn de toetsen van Hemels, A-G Wattel en de Hoge Raad. Tevens worden de drie belangrijke arresten van de Hoge Raad uit 2012 behandeld waar de toetsen in terug komen. In hoofdstuk 4 wordt er ingegaan op hoe de Geefwet een invulling heeft gegeven aan het ANBIbegrip. Tevens wordt er een vergelijking getrokken met de eerdere toetsen van de HR over de invulling van het ANBI-begrip. In hoofdstuk 5 zal ik mijn conclusies trekken en een antwoord formuleren op de probleemstelling. 6 Hemels 2011, p Van Bakel 2012, p Nederlandse belastingwet, 20 januari 1917, Stb

7 Hoofdstuk Twee ANBI 2.1 ANBI voor 1 januari Wat is een ANBI? Een ANBI is een instelling die het algemeen belang voorop stelt en primair als doel heeft dit rechtstreeks te dienen. ANBI s zijn de afgelopen jaren voortdurend geconfronteerd met wetswijzigingen. In 2006, 2008, 2010 en 2012 hebben zich steeds weer wijzigingen voorgedaan in het ANBI regime. Tot 1 januari 2012 werd een ANBI gedefinieerd in art lid 1 sub b Wet inkomstenbelasting 2001 (oud) (hierna: Wet IB 2001) als: door de inspecteur als zodanig aangemerkte uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen nut beogende instellingen, ( ) indien en zolang zij voldoen aan de door hen te stellen voorwaarden. 9 Het hebben van een ANBI status brengt een aantal fiscale voordelen met zich mee, zowel voor de instelling als de donateur. Om een ANBI status te krijgen moest een instelling volgens de wet voldoen aan de voorwaarden die waren gesteld in de Uitvoeringsregeling inkomstenbelasting 2001 (hierna: UR IB 2001) in artikelen 41a tot en met 41d (oud) Voorwaarden ANBI tot 1 januari 2012 Uit de regelgeving en de feitelijke werkzaamheden van de instelling blijkt dat de instelling: a. geen winstoogmerk heeft. b. Uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen belang dient. c. Een natuurlijk persoon noch een rechtspersoon over het vermogen van de instelling kan beschikken als ware het zijn eigen vermogen. Tevens geldt dat: d. De instelling niet meer vermogen aanhoudt dan redelijkerwijs nodig is voor de continuïteit van de voorziene werkzaamheden ten behoeve van de doelstelling van de instelling. e. Een bestuursbeloning is toegestaan, als die bestaat uit een onkostenvergoeding en/of vacatiegeld dat niet bovenmatig is. f. De instelling een actueel beleidsplan heeft met transparantie van werkzaamheden, werving, beheer en besteding van het vermogen. g. Kosten in redelijke verhouding moeten staan tot de bestedingen ten behoeve van het doel van de instelling. h. Het liquidatiesaldo aan een ANBI moet worden besteed, dan wel op enigerlei andere wijze waarmee het algemeen belang wordt gediend. i. De administratie van de instelling zodanig is ingericht dat daaruit duidelijk blijkt: de aard en omvang van de aan de afzonderlijke leden van het orgaan van de instelling dat het beleid bepaalt, toekomende kostenvergoedingen en vacatiegelden; de aard en omvang van de kosten die door de instelling zijn gemaakt ten behoeve van de werving van gelden en het beheer van de instelling, evenals de aard en omvang van de andere uitgaven van de instelling; de aard en omvang van de inkomsten van de instelling; de aard en omvang van het vermogen van de instelling Art lid 1 sub b Wet IB 2001(oud). 6

8 j. Integriteittoets: Bestuurders, feitelijk leidinggevenden en gezichtsbepalende personen van een instelling mogen niet door de Nederlandse rechter veroordeeld zijn voor het aanzetten van haat of geweld. De persoon wordt getoetst aan de hand van de afgelopen vier jaren. 11 Als de instelling aan deze voorwaarden heeft voldaan kan de inspecteur de instelling aanmerken als een ANBI. 2.2 De Geefwet Terugtredende overheid Als onderdeel van het Belastingpakket 2012 is op 1 januari 2012 de Geefwet ingevoerd. Door een terugtredende overheid, bezuinigingen en opdrogende subsidies, is de filantropische sector gedwongen minder afhankelijk te zijn van deze overheid. De Geefwet is een samenstel van overheidsmaatregelen, die het geefgedrag nog meer moet stimuleren en eventuele onnodige belemmeringen moet elimineren. 12 Dit moet worden bereikt door meer particulier initiatief en (cultureel) ondernemerschap. Instellingen moeten actief op zoek naar andere geldbronnen Wat zijn de veranderingen die de Geefwet met zich meebrengt? 1. Wettelijke invulling van het ANBI-begrip. ( 2.2.3) 2. Verruiming commerciële activiteiten voor ANBI s. ( 2.2.4) 3. Stimulering van het (cultureel) ondernemerschap. ( 2.2.5) 4. Verruiming giftenaftrek in de vennootschapsbelasting. ( 2.2.6) 5. Giften aan de culturele sector. ( 2.2.7) 6. Aftrekbaarheid vrijwilligersvergoeding wettelijk vastgesteld. ( 2.2.8) 7. Negatieve giftenaftrekpost in de inkomstenbelasting. ( 2.2.9) 8. Giftenaftrek steunstichting SBBI. ( ) Wettelijke invulling van het ANBI-begrip Omdat het ANBI-begrip meerdere belastingwetten raakt is er voor gekozen om de definitie van een ANBI over te hevelen van de Wet IB 2001 naar de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR). De definitie van een ANBI luidt nu als volgt: Een algemeen nut beogende instelling is een instelling die: Uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen nut beoogt; Voldoet aan de gestelde voorwaarden; Door de inspecteur als zodanig is aangemerkt, en Gevestigd is in het Koninkrijk, in een andere lidstaat van de Europese Unie of in een aangewezen staat Art. 41a en 41b UR IB 2001(oud). 11 Art lid 4 Wet IB 2001(oud). 12 Kamerstukken II , , nr. 3, p Art. 2 lid 3 sub m AWR jo. Art. 5b lid 1 sub a AWR. 7

9 Als onderdeel van de Geefwet heeft het begrip algemeen belang voor het eerst sinds de introductie in wettelijk wat meer handen en voeten gekregen. In artikel 5b lid 3 AWR wordt een limitatieve opsomming gegeven wat als algemeen nuttig kan worden beschouwd. De volgende doelen zijn in de loop van de geschiedenis in het ANBI regime, al dan niet door middel van rechtspraak, als algemeen nuttig naar voren gekomen: Welzijn; Cultuur; Onderwijs, wetenschap en onderzoek; Bescherming van natuur, milieu en de bevordering van duurzaamheid; Gezondheidszorg; Jeugd en ouderenzorg; Ontwikkelingssamenwerking; Dierenwelzijn; Religie, levensbeschouwing en spiritualiteit; De bevordering van de democratische rechtsorde; Een combinatie van de bovengenoemde doelen, en Het financieel of op andere wijze ondersteunen van een ANBI Tevens is er nu expliciet vermeld dat: Een NV of BV, een coöperatie, een onderlinge waarborgmaatschappij of een ander lichaam waarin bewijzen van deelgerechtigdheid kunnen worden uitgegeven geen ANBI s zijn. Publiekrechtelijke lichamen zoals het rijk, provincies, gemeenten en waterschappen van rechtswege wel een ANBI zijn. De voorwaarden waar een ANBI aan moet voldoen is min of meer een op een overgenomen uit de UR IB 2001 ( 2.1.2) en verplaatst naar de artikelen 1a en 1b Uitvoeringsregeling AWR 1994 (hierna: UR AWR 1994) Verruiming commerciële activiteiten voor ANBI s Door de terugtredende overheid zijn ANBI s genoodzaakt om hun gelden op andere manieren binnen te halen. Om een ANBI meer de ruimte te geven om eigen inkomsten te genereren worden de mogelijkheden verruimd om commerciële activiteiten te verrichten, zonder dat dit de ANBI-status in beginsel in de weg staat. Op grond van artikel 1a lid 2 UR AWR 1994 geldt dat een ANBI ter financiering van haar doelstelling commerciële activiteiten mag ontplooien, zolang deze inkomsten maar ten goede komen aan de algemeen nuttige doelstelling van de instelling. Dit geldt bijvoorbeeld voor een theater met een ANBIstatus dat horeca activiteiten verricht om de begroting sluitend te krijgen. Deze horeca activiteiten zullen de ANBI-status niet in de weg staan, zolang de opbrengsten van deze activiteiten maar ten goede komen aan het algemeen nuttige doel van het theater Nederlandse belastingwet, 20 januari 1917, Stb Kamerstukken II 2011/2012, , nr. 3, p.5. 8

10 2.2.5 Stimulering (cultureel) ondernemerschap Een van de maatregelen om het (cultureel) ondernemerschap te stimuleren is de verhoging van de winstdrempel. 16 De drempel wordt verhoogd van euro naar euro op jaarbasis of euro over het jaar en de vier voorafgaande jaren. Blijft de instelling onder dit bedrag, dan is de instelling vrijgesteld van vennootschapsbelasting. Tevens is de eis dat het algemeen of sociaal belang voorop moet staan bij deze ook vervallen. De wetgever verwacht dat door deze maatregel de goede doelenorganisaties minder financiële en administratieve lasten zullen hebben. 17 Op verzoek bij de inspecteur kunnen culturele instellingen opteren voor integrale belastingplicht. Dit is het geval als een instelling zowel belaste als onbelaste werkzaamheden verricht. Bij een exploitatietekort is het mogelijk om het tekort met de winst te verrekenen. De instelling kan zo eerder gebruik maken van de winstvrijstelling van euro. Ook is de (her)bestedingsreserve van een culturele instelling of andere instellingen waar het sociaal belang op de voorgrond (winst voor 70% behaald met behulp van vrijwilligers) staat versoepeld. Dit doet zich voor als er overschotten in het ene jaar worden behaald die bedoeld zijn voor een investering in een volgend jaar. De (her)bestedingsreserve stelt instellingen in staat hun winst voor belastingheffing te reserveren in een bestedingsreserve. Deze gereserveerde winsten moeten dan binnen een redelijke termijn worden besteed aan het algemeen nuttige doel. 18 Een instelling heeft door de term redelijke termijn nu de mogelijkheid om voor een langere termijn te sparen voor onvoorziene uitgaven of voor grotere investeringen in de toekomst Verruiming giftenaftrek in de vennootschapsbelasting De giftenaftrek voor ondernemingen in de vennootschapsbelasting is verruimd. Het totaalbedrag dat per jaar als gift aftrekbaar is wordt verhoogd van maximaal 10% naar maximaal 50% van de behaalde winst. Ook vervalt de niet aftrekbare drempel van 227 euro. 19 Echter is er ook een aftrekbare drempel toegevoegd van euro. Deze drempel is juist een beperking voor de grotere donaties. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer een bedrijf voor de invoering van de Geefwet een gift deed van meer dan euro, zij dit bedrag van meer dan euro in aftrek konden brengen. Na de invoering van de Geefwet en de bijbehorende drempel mogen zij maar tot een bedrag van maximaal euro in aftrek mogen brengen en het meerdere niet. Donateurs van de grotere donaties worden door deze maatregel juist beperkt in hun geefgedrag. Wat voor invloed deze regeling daadwerkelijk zal hebben moet in de praktijk nog blijken Giften aan de culturele sector Voor giften aan ANBI s die zijn aangemerkt als een culturele instelling geldt de zogenaamde multiplier. Giften aan culturele instellingen worden zo aantrekkelijker gemaakt. In de inkomstenbelasting wordt de aftrekbare gift verhoogd met 25%, met een maximum van euro. 20 In de vennootschapsbelasting wordt de aftrekbare gift verhoogd met 50%, met een maximum van 2500 euro. 21 De multiplier geldt voor de komende vijf jaar en vervalt per 1 januari In verband 16 Art. 6 Wet Vpb Kamerstukken II 2011/2012, , nr. 3, p Art. 1a lid 2 UR AWR. 19 Art. 16 lid 1 AWR. 20 Art. 6.39a Wet IB Art. 16 lid 3 Wet Vpb

11 met staatssteunaspecten is de multiplier voorgelegd aan de Europese Commissie. Vooralsnog heeft de Europese Commissie hier geen beslissing over genomen. Pas na de goedkeuring van deze maatregel hebben de donateurs recht op de extra aftrek met terugwerkende kracht vanaf 1 januari Aftrekbaarheid Vrijwilligersvergoeding wettelijk vastgelegd Als een vrijwilliger die werkzaam is bij een goede doelen instelling afziet van de vrijwilligersvergoeding, kan deze vergoeding onder bepaalde voorwaarden gezien worden als een gift aan deze instelling. Deze voorwaarden zijn nu wettelijk in de inkomstenbelasting opgenomen. Als voldaan is aan deze voorwaarden dan is de gift aftrekbaar. De gift is aftrekbaar als: De vrijwilliger afziet van de vergoeding; De organisatie verklaart dat de vrijwilliger recht heeft op de vergoeding; De organisatie bereid en in staat is de vergoeding uit te betalen, en De vrijwilliger aanspraak kan maken op die vergoeding en de vrijheid heeft erover te beschikken Negatieve giftenaftrekpost in de inkomstenbelasting Voor de invoering van de Geefwet was er geen mogelijkheid om de fiscaal genoten voordelen bij een herroepelijke gift terug te nemen. Dit deed zich voor als een persoon een gift deed en in zijn aangifte gebruik maakte van de giftenaftrek. Hierdoor werd zijn belastbaar inkomen verlaagd wat hem een fiscaal voordeel opleverde. Als hij het jaar daarop besloot zijn gift te herroepen dan had hij de gift in feite niet gedaan. De onterechte giftenaftrek, waar hij geen recht op had, kon tot nog toe niet worden teruggedraaid. Met de invoering van de Geefwet is dit nu gecorrigeerd. De gever moet in het jaar dat hij de gift herroept, het eerder in aftrek gebrachte bedrag tot zijn box 1 inkomen rekenen in de vorm van een negatieve persoonsgebonden aftrekpost Giftenaftrek steunstichting SBBI Een steunstichting SBBI is een stichting die speciaal is opgericht om geld in te zamelen ter ondersteuning van een jubileum van een SBBI op het gebied van sport en muziek. 26 Het gaat hier dus om een incidentele uitgave of bijzondere investeringen. Om als een steunstichting aangemerkt te worden moet een instelling aan de volgende voorwaarden voldoen: De door de steunstichting SBBI ondersteunde SBBI moet actief zijn op het gebied van sport of muziek. De steunstichting SBBI moet opgericht zijn voor een eenmalige uitgave of investering bij een jubileum van de ondersteunde SBBI. Per jubileum van een SBBI kan maximaal 1 steunstichting SBBI worden aangemeld. Een steunstichting SBBI moet bij de geldinzameling duidelijk aangeven wat het doel van die inzameling is. 22 Art. 10b.1 Wet IB 2001 en Art. 35 Wet Vpb Neijenhof 2012, p Art Wet IB Art lid e Wet IB Art. 5d AWR jo. Art. 1f lid 1 a1 UR AWR

12 De steunstichting SBBI geeft het kalenderjaar aan waarin zij als steunstichting geld inzamelt. Bij de geldinzameling moet duidelijk zijn aangeven welk jaar dat is. De steunstichting SBBI moet het ingezamelde geld in het kalenderjaar van het jubileum besteden, of in het kalenderjaar ervoor of erna. De steunstichting voldoet aan de gestelde administratieve verplichtingen. In de statuten staan minimaal de volgende gegevens: 27 o Het kalenderjaar waarin de stichting aangemerkt wil worden als steunstichting SBBI. o De naam, adresgegevens en het RSIN/fiscaal nummer van de ondersteunde SBBI voor sport of muziek. o Het doel van de oprichting, namelijk uitsluitend het inzamelen van geld ter ondersteuning van een SBBI op het gebied van sport of muziek. o De besteding van het ingezamelde geld, namelijk een incidentele investering of een unieke uitgave ter gelegenheid van een jubileum van de SBBI. Het moet gaan om een jubileum van 5 jaar of een veelvoud daarvan. o Een omschrijving van de investering of uitgave. o De toezegging dat, na opheffing van de steunstichting SBBI, het geld dat overblijft uitgekeerd wordt aan een ANBI. De eenmalige gift die dan aan een aangemerkte steunstichting SBBI wordt gedaan is vanaf 2012 aftrekbaar van de inkomstenbelasting conform de regels zoals een eenmalige gift aan een ANBI. De voorwaarden waar de gift dan aan moet voldoen zijn: De gift moet groter zijn dan 60 euro; De gift moet groter zijn dan 1% van het verzamelinkomen, en De gift is aftrekbaar tot ten hoogste 10% van het verzamelinkomen. 2.3 Welke belastingvoordelen brengt een ANBI met zich mee? Fiscaal aantrekkelijk Het hebben van een ANBI-status voor filantropische instellingen brengt een aantaal aantrekkelijke fiscale voordelen met zich mee. Ook wordt door deze status een instelling aantrekkelijker voor potentiële donateurs. De gever heeft zo de zekerheid dat zijn gift aftrekbaar is. De filantropische sector moet het voor het overgrote deel hebben van giften. Een kwalificering als een ANBI kan een wezenlijke bijdrage leveren aan een instelling om te kunnen bestaan. Doordat zij gebruik kunnen maken van de fiscale voordelen brengt dit financiële verlichting met zich mee ANBI Een instelling met de ANBI-status heeft als voordeel dat zij geen erf- of schenkbelasting hoeft te betalen over erfenissen en schenkingen die zij ontvangt. De verkrijging moet met het oog op het algemeen belang geschieden. Als een ANBI een uitkering doet, die als karakter heeft het dienen van het algemeen belang, dan is deze uitkering vrijgesteld van schenkbelasting. Tevens kan een ANBI 27 /goede_doelen/steunstichtingen_sbbi/voorwaarden_voor_een_steunstichting_sbbi/. 11

13 onder bepaalde voorwaarden verzoeken om een teruggaaf van 50% van de aan hen in rekening gebrachte energiebelasting. 28 Juridische fusies tussen ANBI s zijn vrijgesteld van overdrachtsbelasting op de voorwaarde dat commerciële factoren daarbij geen rol spelen. De overdrachtsbelasting wordt ook niet geheven ingeval van overname van de taken tussen ANBI s, mits: alle activa en passiva die betrekking hebben op de overgedragen taak aan de verkrijgende ANBI worden overgedragen; bij de overdracht commerciële factoren geen rol spelen; de overdracht niet uitsluitend de exploitatie van onroerende zaken inhoudt; en de onroerende zaken worden aangewend voor de overgedragen taak Donateurs De giften die particulieren doen aan een instelling die is aangewezen als een ANBI zijn aftrekbaar binnen de voor hen geldende regels in de inkomstenbelasting. 30 Giften die een vennootschap doet aan een instelling die is aangewezen als een ANBI zijn voor deze vennootschap aftrekbaar binnen de voor hen geldende regels in de vennootschapsbelasting. 31 De komende vijf jaren tot 1 januari 2017 geldt er tevens een verhoogde aftrek voor giften die aan een culturele ANBI worden gedaan ( 2.2.7). 32 In de inkomstenbelasting is de verhoging van de aftrekbare gift 1,25 en in de vennootschapsbelasting is de verhoging 1, Voordelen Samenvattend komt het erop neer dat instellingen die de belastingdienst heeft aangewezen als een ANBI de volgende fiscale voordelen met zich mee brengt: De ANBI is vrij van erf- en schenkbelasting. De ANBI komt in aanmerking voor teruggaaf van 50% van de energiebelasting. De ANBI kan onder bepaalde voorwaarden een beroep doen op de vrijstelling van overdrachtsbelasting bij fusies, overname en taakoverdracht tussen ANBI s. Donateurs kunnen hun giften in aftrek brengen op respectievelijk de inkomstenbelasting of de vennootschapsbelasting. De Vpb vrijstelling van euro ex. Art. 6 Wet Vpb 1969 is hier bewust buiten beschouwing gelaten. Ik zie dit namelijk niet zozeer als een specifiek voordeel dat een ANBI-status met zich meebrengt. De vrijstelling geldt immers ook voor andere stichtingen/verenigingen zonder de ANBIstatus. 28 Art. 69 wet belastingen op milieugrondslag. 29 Besluit 24 juni 2009, nr. CPP2009/773M, Staatscourant 2009, 9970, p Art Wet IB Art. 16 Wet Vpb Mits goedgekeurd door de Europese Commissie. 12

14 Hoofdstuk Drie Het begrip algemeen belang 3.1 Algemeen belang tot 1 januari Algemeen belang Het beogen van een algemeen belang is de belangrijkste voorwaarde om als een ANBI aangemerkt te kunnen worden. Een instelling moet uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen belang beogen. Dit brengt ons op de vraag die de rechtspraak al jaren bezig houdt: Wat is algemeen belang? Wanneer is er sprake van algemeen belang? Waar ligt het onderscheid tussen algemeen belang en niet-algemeen belang? Achter iedere filantropie gaat een dosis gezond eigenbelang schuil: we geven niet alleen aan goede doelen, maar ook om ons zelf tevreden te voelen. 33 Dit is naar mijn mening een op een door te trekken naar het begrip algemeen belang. Wat ik hier duidelijk wil maken is dat bij het dienen van het algemeen belang altijd enig particulier belang wordt gediend. Dit laat treffend zien dat het begrip algemeen belang moeilijk te omvatten valt en al jaren onderwerp van discussie is gebleken Het ANBI-begrip in de wet tot 2012 De wetgever gebruikt zowel de term algemeen belang als algemeen nut. Beide termen worden in de jurisprudentie een zelfde betekenis toebedeeld. Ook de Belastingdienst maakt hier geen onderscheid in. Beide termen dekken in dit onderzoek dan ook dezelfde lading. Op grond van artikel 6.33 lid 1 sub b Wet IB 2001 (oud) moet een ANBI uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen belang beogen. Een instelling moet zich (nagenoeg) volledig richten op het dienen van het algemeen belang. Volgens Van Vijfeijken gaan hierin twee concrete vragen schuil: 1. Is er algemeen nut? (kwalitatieve vraag) 2. Is er voldoende algemeen nut? (kwantitatieve vraag) 34 De term uitsluitend of nagenoeg uitsluitend is in de fiscaliteit en jurisprudentie meerdere malen gedefinieerd als 90% of meer. 35 Dit heeft geleid tot een eenduidige invulling van de term uitsluitend of nagenoeg uitsluitend. De werkzaamheden van een ANBI moeten er dus op gericht zijn het algemeen belang voor minimaal 90% te dienen. Uitgangspunt voor een ANBI moet zijn dat voor 100% het algemeen belang wordt gediend. Maar om te voorkomen dat de ANBI status in gevaar komt bij oneffenheden of enig particulier belang, bewust dan wel onbewust, heeft de wetgever een 90%- criterium in de wet opgenomen. 36 Een eenduidige definitie van algemeen belang heeft de wetgever echter niet bepaald. Het is dus van essentieel belang wat er bedoeld wordt met de term algemeen belang om gekwalificeerd te worden als een ANBI. Algemeen belang is een vaag begrip dat een ieder voor zichzelf kan invullen. Het algemeen belang is zelfs onderhevig aan verschillende interpretaties naar tijd en plaats. Dit maakt het dus ontzettend ingewikkeld om een eenduidige definitie te formuleren voor het algemeen belang. De wetgever heeft dit dan ook niet gedaan en laat dit ter invulling over aan de rechterlijke macht. Dit heeft in de fiscale wereld menig maal tot kritiek en jurisprudentie geleid. 33 Fresco 2010, p Van Vijfeijken 2009, p Memorie van toelichting Geefwet, p FIN 2010, p.2. 13

15 3.1.3 Geschiedenis van het algemeen belang. In 1917 werd het begrip algemeen belang geïntroduceerd in de Nederlandse belastingwetgeving. 37 Naderhand werd het begrip geassocieerd met instellingen die het kerkelijke, charitatieve, culturele en wetenschappelijke voorop hadden staan. 38 In 1991 is hier nog het woord levensbeschouwelijk aan toegevoegd. Per 1 januari 2010 heeft de wetgever deze opsomming laten vallen en spreken we slechts over instellingen die het algemeen nut beogen. Volgens de Hoge Raad waren de opsomming, van kerkelijke, charitatieve, levensbeschouwelijke, culturele en wetenschappelijke instellingen, slechts voorbeelden van instellingen die het algemeen nut kunnen beogen. 39 In de wetsgeschiedenis heeft het begrip algemeen belang altijd ten grondslag gelegen aan het ANBIbegrip. Aan de hand van jurisprudentie is getracht om dit begrip invulling te geven. Zo heeft de Hoge Raad heeft bepaald dat het algemeen belang niet moet worden afgezet tegen het beperkt belang, maar tegen het particulier belang. 40 Van Vijfeijken geeft aan dat de Hoge Raad in dat arrest benadrukt dat er nauwelijks enig maatschappelijk belang denkbaar is, dat voor iedereen in de maatschappij zonder uitzondering baat heeft. 41 Omdat nooit iedereen gebaat is bij een maatschappelijk belang, kan gesteld worden dat elk maatschappelijk belang daarom ook een beperkt belang is. Ook Hemels concludeert uit de uitspraak van de Hoge Raad dat er kan worden aangenomen dat een beperkt maatschappelijk belang een algemeen belang is. 42 Als er geen sprake meer is van een beperkt belang, kunnen we spreken over een particulier belang. Het algemeen belang wordt dan niet meer gediend. Echter een onderscheid tussen het beperkt belang en particulier belang wordt in het midden gelaten. Hoe moet worden bepaald wanneer we spreken over een beperkt dan wel particulier belang? Dit is in de loop der jaren onderwerp van jurisprudentie gebleken. Uit de jurisprudentie kan worden afgeleid dat als een instelling het particulier belang van haar doelgroep dient, dit niet direct inhoudt dat de activiteiten van de instelling niet op het algemeen belang zijn gericht. Denk hierbij bijvoorbeeld aan ontwikkelingshulp, waarbij de particuliere belangen van de arme doelgroep in dat land of regio wordt gediend. Dit neemt niet weg dat het helpen van mensen in nood een algemeen belang op zich is. Hetzelfde geldt ook voor ziekenhuizen, waar de belangen van individuele patiënten ook worden gediend, maar dat dit dus niet wegneemt dat hulp aan de zieken een algemeen nuttig doel is. Het hebben van profijt van de activiteiten van een ANBI mag niet doorslaggevend zijn als er getoetst wordt aan het criterium persoonlijk belang dan wel beperkt belang. Wel merkt het Hof Den Bosch op dat indien de doelgroep van de instelling een besloten groep betreft waarvan toetreding of vervanging van de leden niet mogelijk is, dan wel de doelgroep uit de oprichters of bestuursleden van de instelling bestaat, het algemeen belang niet meer opgaat. 43 In de loop van de wetsgeschiedenis, de vaste jurisprudentie en de fiscale vakliteratuur, blijkt in ieder geval dat bij het bepalen van een algemeen belang in acht moet worden genomen dat: ieder beperkt (maatschappelijk) belang een algemeen belang is. het beperkt belang tegenover het particulier belang staat. 37 Wet van 20 januari 1917, Stb Wet van 26 juni 1952, Stb HR 13 juli 1994, nr , BNB 1994/280, HR 9 juli 1999, nr , BNB 1999/361, en HR 7 november 2003, nr , NTFR 2003/ HR 14 maart 1925, PW Van Vijfeijken 2009, p Hemels 2011, p Hemels 2011, p. 4, en Hof Den Bosch 24 januari 2008, nr. 06/

16 als een bepaalde doelgroep profijt heeft van de activiteiten van de instelling dit niet direct hoeft te betekenen dat de instelling het algemeen nut niet beoogt. profijt mag niet liggen bij de oprichters van de instelling, de bestuursleden van de instelling of een besloten doelgroep waarvan toetreding of vervanging niet mogelijk is. Op basis van de voorgaande jurisprudentie heeft Hemels in de fiscale vakliteratuur getracht het begrip algemeen belang vorm te geven Tweetrapstoets Hemels De Hoge Raad oordeelde in zijn arrest op 24 maart al dat elk maatschappelijk belang een beperkt belang is. Hemels concludeerde hieruit dat elk beperkt belang een algemeen belang is. Als er geen sprake meer is van een beperkt belang kan er worden gesproken over een particulier belang. Om te bepalen of en wanneer er sprake is van een beperkt belang dan wel particulier belang pleit Hemels tot het gebruik van de door haar ontwikkelde tweetrapstoets. Deze toets heeft Hemels ontwikkeld op grond van de jurisprudentie die in de loop der jaren over het begrip algemeen belang is gewezen. 45 Aan de hand van twee vragen wordt er getoetst of een instelling het beperkt belang dient of het particulier belang dient. De tweetrapstoets luidt als volgt: 1. Is het nagestreefde doel en zijn de feitelijke activiteiten een algemeen belang? 2. Zijn de activiteiten niet gericht op een (feitelijk) besloten groep? 46 Als op beide vragen een bevestigend antwoord wordt gegeven kun je spreken over een beperkt belang (en dus een algemeen belang) in plaats van een particulier belang. In vraag één wordt het kwalitatieve criterium getoetst, is er sprake is van een beperkt (maatschappelijk) belang. Dit is naar mijn mening voldoende gespecificeerd. Hoewel de tweede toets ook een belangrijk criterium bevat, namelijk niet gericht zijn op een besloten groep, mist het naar mijn mening toch de kwantitatieve toets die in de loop der jaren altijd aan een ANBI heeft gehangen. Namelijk het (nagenoeg) geheel dienen van het algemeen belang. Wat in de jurisprudentie zoveel wilt zeggen als 90% of meer (voorheen 50%). Met de tweede toets van Hemels wordt slechts het beperkt dan wel particulier belang getoetst. Om te kwalificeren als ANBI moet er mijns inziens dus wel kwantitatief getoetst worden. De instelling moet uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen belang beogen. Naar mijn mening is de toets van Hemels pas compleet als er een kwantitatief criterium wordt toegevoegd. Dit derde criterium neem ik over van Van Vijfeijken 47 : Is er voldoende algemeen nut? Waar voldoende moet staan voor 90% of meer. Zo kom ik uit bij een zogenaamde drietrapstoets om een ANBI te beoordelen: 1. Is het nagestreefde doel en zijn de feitelijke activiteiten een algemeen belang? 2. Zijn de activiteiten niet gericht op een (feitelijk) besloten groep? 3. Is er voldoende algemeen nut? 44 HR 24 maart 1926, PW HR 24 maart 1926, PW , BNB 1960/296, BNB 1963/56, BNB 1965/30, BNB 1976/5, BNB 1986/103, BNB 1987/30, FED 1997/257, NTFR 2008/544, NTFR 2009/1237, NTFR 2010/603, NTFR 2010/1851, NTFR 2010/1852, NTFR 2010/1853, NTFR 2010/ Hemels 2011, p Van Vijfeijken 2009, p

17 Ten tijde van de ontwikkeling van deze toets door Hemels werd er geprocedeerd over het feit of een woningcorporatie een ANBI kan zijn. Tijdens de beoordeling is zowel door de A-G 48 als door de Hoge Raad 49 gebruik gemaakt van een tweetrapstoets. In het fiscale tijdschrift Fiscaal Tijdschrift Vermogen van augustus 2012 is Hemels op deze toetsen terug gekomen en heeft haar eigen toets nader toegelicht. Volgens Hemels kan haar tweede toets gezien worden als een nadere invulling van het kwantitatieve criterium: als de algemeen nut activiteiten voor meer dan 10% zijn gericht op een besloten groep, is de instelling geen ANBI. 50 Ik ben het hier niet mee eens. Haar tweede toets is helder, waardoor er ook helder af te leiden is dat er helemaal geen kwantitatief criterium in de vraag zit. De vraag kan slechts met een ja of nee worden beantwoord. Een rekenkundig antwoord is naar mijn mening dan ook ver te zoeken. Hier wordt slechts het beperkt belang dan wel particulier belang getoetst. Ik blijf dan ook bij mijn standpunt dat een derde kwantitatieve criterium nodig is om de toets van Hemels te complementeren. 3.2 HR 13 januari 2012, BNB 2012/ Geschil Belanghebbende, een B.V., is kleindochtervennootschap van een woningcorporatie. Zij sluit een schriftelijke overeenkomst op grond waarvan zij haar winst telkens binnen zes maanden na afloop van het boekjaar aan die corporatie zal uitkeren. In geschil is of een dergelijke uitkering aftrekbaar is op grond van de aftrekregeling voor fondswervende instellingen. Daartoe is in de eerste plaats in geschil of de corporatie een ANBI is. 51 Zowel de rechtbank als het hof heeft geoordeeld dat een woningcorporatie geen ANBI is omdat de sociale woninghuur primair gericht is op de belangen van zijn huurders en daarom niet het algemeen belang dient. Zij achten de aftrek dan ook niet mogelijk. De Hoge Raad heeft zich op 13 januari 2012 uitgesproken over deze zaak en bepaald dat een woningcorporatie een ANBI kan zijn. A-G Wattel heeft een belangrijke rol gespeeld met zijn conclusie in dit geschil. Met een aantal sterke argumenten en een dubbele toets komt de A-G tot de conclusie dat een woningcorporatie wel een ANBI kan zijn. De Hoge Raad is duidelijk geïnspireerd geraakt door de visie van de A-G en komt met een vergelijkbare toets en conclusie Tweetrapstoets A-G Wattel Op 25 maart 2011 heeft de A-G zijn conclusie genomen in het geschil. Volgens de A-G kan sociale woningverhuur wel degelijk gericht zijn op het rechtstreeks dienen van het algemeen belang. Uit omstandigheden uit de voorgeschiedenis 52 en mede op grond van art. 22 uit de Grondwet (recht op 48 A-G Wattel 2011, opgenomen in BNB 2012/ HR 13 januari 2012, BNB 2012/ Hemels 2012, p HR 13 januari 2012, BNB 2012/ Art. 70 e.v. Woningwet en het KB beheer sociale-huursector; art. 3 van de Stichtingstatuten, de uitspraak van de ABRvS AB 2011/13 dat een woningcorporatie haar wettelijke status niet kan opgeven wegens het algemene belang van volkshuisvesting; het arrest van het HvJ EU in de zaak C-567/07 (St. Servatius) inhoudende dat het algemene belang bij de taken van woningcorporaties rechtvaardigt dat de overheid hen verhindert grensoverschrijdend te investeren; de in 6.3 geciteerde MvT die de taak van woningcorporaties in het kader van het algemene belang plaatst; de in 5.3 geciteerde brief van de minister van VROM die prestatievelden van woningcorporaties opsomt en vermeldt dat de centrale norm voor het handelen van woningcorporatie is ingegeven door het begrip in het belang van de volkshuisvesting, HR 13 januari 2012, BNB 2012/89, r.o

18 huisvesting) leidt de A-G af dat woningcorporaties ex art. 70 Woningwet in beginsel het algemeen volkshuisvestingbelang dienen. Woningcorporaties hebben een belangrijke rol op het gebied van het nationale volkshuisvestingsbeleid, voornamelijk in de sociale woningbouw. Zij geeft uitvoering aan de in artikel 22 van de Grondwet uitgezette grondrecht op huisvesting en beoogd dus daarmee het algemeen belang. Het is aan de inspecteur om het tegendeel te bewijzen. 53 Om te bepalen of een woningcorporatie in aanmerking komt voor een ANBI status haalt de A-G tevens zijn inspiratie uit het NAC-arrest (BNB 2006/267). Hier geeft de Hoge Raad twee criteria waaraan een ANBI moet voldoen. Ten eerste moet het algemeen belang door de werkzaamheden van de instelling feitelijk in minstens gelijke mate worden gediend als een particulier belang. Ten tweede moet de instelling het dienen van het algemeen belang beogen. Haar werkzaamheden moeten rechtstreeks zijn gericht op het dienen van enig algemeen belang. De A-G vormt naar aanleiding van zijn argumenten en het NAC- arrest de volgende tweetrapstoets: 1. Kwalitatief criterium: Toetsen of de statuten en het rechtstreekse object van de feitelijke werkzaamheden van de stichting aannemelijk maken dat zij het algemeen belang beoogt. 2. Kwantitatief criterium: Toetsen of haar werkzaamheden het algemeen belang minstens even zeer dienen als andere belangen. 54 Hier merkt de A-G op dat bij het eerste criterium van belang is dat het algemeen belang wordt beoogd en uit het tweede criterium daadwerkelijk rekenkundig moet blijken dat het algemeen belang voor minsten 50% wordt gediend. Bij het kwantitatieve criterium stelt de A-G dat bij het dienen van een algemeen belang dit in het algemeen samengaat met het dienen van een bepaalde collectiviteit van particuliere belangen. Dat de stichting uiteindelijk met elk verhuurd object het particulier belang van de huurder dient doet hier niet aan af. Immers staat het algemeen belang bij andere sociale grondrechten zoals die op onderwijs en gezondheidszorg ook niet ter discussie. Hier staat het particuliere belang van de student en de patiënt evenmin in de weg aan de conclusie dat het algemeen belang rechtstreeks gediend wordt. 55 De A-G stelt dat het Hof zijn oordeel niet voldoende heeft gemotiveerd. Het hof heeft niet bewezen dat met de sociale woningverhuur voor meer dan 50% het particuliere belang van de huurders wordt gediend. Tevens schenkt het hof geen aandacht aan het feit dat er verhuurd wordt conform de woningwet en zonder winstoogmerk. De A-G meent daarom dat het Hof is uitgegaan van een onjuiste maatstaf bij het eerste criterium en dat zijn oordeel onvoldoende is gemotiveerd bij het tweede criterium. De A-G acht het beroep in cassatie daarom gegrond. 53 HR 13 januari 2012, BNB 2012/89, r.o Het geschil wat leidde tot de uitspraak van 13 januari 2012 had betrekking op de wetgeving zoals deze voor 2010 van kracht was. Het kwantitatief criterium werd toen gesteld op het minimaal voor 50% dienen van het algemeen belang. Per 1 januari 2010 is deze toets aangescherpt en moet 50% door 90% worden vervangen. 55 HR 13 januari 2012, BNB 2012/89, r.o

19 3.2.3 Tweetrapstoets van de Hoge Raad De Hoge Raad komt tot het oordeel dat een woningcorporatie wel een ANBI kan zijn. De Hoge Raad haalt hier eveneens aan dat een toegelaten instelling op grond van artikel 70 Woningwet in beginsel het algemeen belang beoogt. De feitelijke werkzaamheden van een woningcorporatie dienen voornamelijk de volkshuisvesting in de sociale huursector en zijn dus onlosmakelijk verbonden met de doelstelling enig algemeen belang te dienen. Het Hof oordeelde juist dat met de verhuur van een woning, primair het belang van de huurder wordt gediend en dat de instelling daarom het algemeen belang niet beoogt. De Hoge Raad concludeert dat dit rechtens onjuist is. De Hoge Raad geeft aan dat bij het nastreven van een algemeen belang vrijwel altijd het particuliere belang van enig individu wordt behartigd. Het verlichten van de nood der armen, het verplegen van zieken en het huisvesten van daklozen zijn zonder twijfel activiteiten in het algemeen belang terwijl, eveneens zonder twijfel, het particuliere belang van de betrokken armen, zieken en daklozen óók wordt gediend. Het feit, dat het particuliere belang van de doelgroep wordt gediend, houdt niet in, dat de activiteiten van de instelling niet op het algemeen belang zijn gericht. 56 Om tot deze conclusie te komen vormt de Hoge Raad eveneens een dubbele toets: 1. Vereist is dat de doelstelling en de feitelijke werkzaamheden het algemeen belang rechtstreeks raken. 2. Vereist is dat het algemeen belang door de werkzaamheden van die instelling voor minimaal 90% wordt gediend in vergelijking met een particulier belang. Op grond van de bovengenoemde argumentatie door de Hoge Raad moet in beginsel worden aangenomen dat een woningbouwcorporatie het algemeen belang beoogt. Het is aan de inspecteur om met feiten te weerleggen of een woningcorporatie zijn werkzaamheden niet verricht in het belang van de volkshuisvesting in de sociale huursector. Aan de eerste eis is dus voldaan. De Hoge Raad concludeert dat ook aan de tweede eis is voldaan omdat de werkzaamheden van de woningcorporatie nagenoeg geheel bestaan uit de verhuur van woningen in de sociale sector. Nu aan beide eisen is voldaan stelt de Hoge Raad dat een woningcorporatie het algemeen belang nagenoeg geheel dient en dus in aanmerking komt voor een ANBI status. 3.3 Tweetrapstoets Hoge Raad: De maatstaf Inleiding In de arresten die de Hoge Raad na het woningcorporatie-arrest heeft gewezen, komt de tweetrapstoets duidelijk naar voren. De Hoge Raad geeft hiermee een maatstaf aan waar het ANBI-begrip aan getoetst kan worden. Dit zal hierna worden toegelicht aan de hand van twee gewezen arresten uit 2012, HR 17 februari 2012 BNB 2012/146 en HR 22 juni 2012 BNB 2012/ HR 17 februari 2012, BNB 2012/146. Woningcorporatie X heeft van woningcorporatie Y een aantal onroerende zaken overgenomen. Beide corporaties zijn toegelaten instellingen als bedoeld in artikel 70 Woningwet. In geschil is of ter zake van de reeds voldane overdrachtsbelasting een beroep kan worden gedaan op de Kwijtscheldingsresolutie. Voor deze resolutie is het van belang dat de woningcorporatie werkzaam in het algemeen belang is en dat werkzaamheden ten algemene nut verricht worden. 56 HR 13 januari 2012, BNB 2012/89, r.o

20 De Hoge Raad oordeelt dat de betekenis van de begrippen werkzaam in het algemeen belang is en werkzaamheden ten algemene nut overeenkomt met de definitie van de ANBI. 57 In het arrest wordt dan ook expliciet verwezen naar de tweetrapstoets van de Hoge Raad uit het arrest van 13 januari 2012 (BNB 2012/89). Ten aanzien van een stichting als belanghebbende, die een toegelaten instelling is in de zin van artikel 70 lid 1 Woningwet, moet in beginsel worden aangenomen dat haar werkzaamheden rechtstreeks zijn gericht op het dienen van het algemene belang van voldoende en goede woongelegenheid in de sociale-huursector, hetgeen meebrengt dat zij het algemeen nut beoogt. Tevens moet worden aangenomen dat haar werkzaamheden met betrekking tot de verhuur van woningen in de sociale-huursector onlosmakelijk zijn verbonden met haar doelstelling enig algemeen belang te dienen, zodat met betrekking tot die feitelijke werkzaamheden in beginsel moet worden aangenomen dat zij het algemeen belang dienen. Dat daardoor tevens het particuliere belang van de individuele huurders wordt gediend, doet daaraan niet af. 58 Voorts heeft de inspecteur niet voldoende gemotiveerd dat de instelling het algemeen belang niet voor meer dan 50% dient. 59 Daarbij heeft de belanghebbende voor de Rechtbank onweersproken gesteld dat haar activiteiten voor beduidend meer dan 50% bestaan uit de verhuur van sociale huurwoningen en dat de middelen die haar ter beschikking staan volledig worden ingezet ten behoeve van haar doelstelling tot volkshuisvesting. Hieruit kan geconcludeerd worden dat door het geheel van belanghebbende werkzaamheden het algemeen belang in minstens gelijke mate wordt gediend als een particulier belang. 60 De belanghebbende dient daarom te worden aangemerkt als een in het algemeen belang werkzame instelling als bedoeld in de Kwijtscheldingsresolutie HR 22 juni 2012, BNB 2012/228. Een stichting beheert een wijkcentrum. In dit wijkcentrum vinden activiteiten plaats ten behoeve van de wijk en haar bewoners. Een nieuwjaarsreceptie, computerhulp, creatieve activiteiten voor de jeugd en kunst en kitsch zijn een paar voorbeelden van de activiteiten. Daarnaast houdt de stichting zich bezig met de onderverhuur van het pand. In geschil is of deze stichting als ANBI gekwalificeerd kan worden. Ook hier wordt de tweetrapstoets van de Hoge Raad uit het arrest van 13 januari 2012 (BNB 2012/89) aangehaald om te toetsen of er sprake is van een algemeen nut beogende instelling. De Hoge Raad stelt dat van een algemeen nut beogende instelling sprake is indien de werkzaamheden van de instelling rechtstreeks erop gericht zijn enig algemeen belang te dienen (kwalitatieve toets). Voorts is vereist dat het algemeen belang door de werkzaamheden in minstens gelijke mate wordt gediend als een particulier belang (kwantitatieve toets). Het Hof oordeelde al dat bij het onderverhuur van de pand het karakter van fondsenwerving overheersend is. De Hoge Raad volgt het Hof in zijn oordeel dat de onderverhuur primair was gericht op fondsenwerving ten behoeve van algemeen nuttige activiteiten en dat daarom die verhuuractiviteiten niet het algemeen belang in de weg staan. Van Vijfeijken stelt in haar noot bij dit arrest dat er niet meer wordt toegekomen aan de kwantitatieve toets omdat uit het arrest blijkt dat commerciële activiteiten de ANBI-status niet in de weg staan. De activiteiten moeten dan wel primair gericht zijn op fondswerving ten behoeve van de algemeen nuttige activiteiten. Het beogen van 57 HR 17 februari 2012, BNB 2012/146, noot van Vijfeijken, noot HR 13 januari 2012, BNB 2012/89, r.o Het geschil had betrekking op de wetgeving zoals deze voor 2010 gold. Vereist was toen nog dat het algemeen belang voor minstens 50% gediend moest worden tegenover andere belangen. Met ingang van 1 januari 2010 is deze eis verhoogd naar 90%. 60 HR 17 februari 2012, BNB 2012/146, r.o