Gevangenismuseum. Module 2. Lange Leo vertelt over: Veenhuizen. Lespakket basisonderwijs; groep 5 en 6 Werkbladen voor de leerling
|
|
- Hidde Jonker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Gevangenismuseum Module 2 Lange Leo vertelt over: Veenhuizen Lespakket basisonderwijs; groep 5 en 6 Werkbladen voor de leerling
2 Veenhuizen Inhoud Veenhuizen 1 De geschiedenis van Veenhuizen 2 Lange Leo en het verhaal van de opa van zijn vader 3 De lekkerste soep die Grijze Tinus ooit gegeten heeft 4 Stichtelijke spreuken Bijlage Kijkplaat: Twee verpleegden uit Veenhuizen Wat gaan we doen? Dit pakket hoort bij het Gevangenismuseum. Daar kun je van alles zien over de gevangenis. Hoe ziet een cel eruit? Hoe was het vroeger in de gevangenis? Wat is er in Veenhuizen? Je vindt hier verhalen en opdrachtjes. Je meester of juf zal je vertellen of je die alleen, in groepjes of met de hele klas gaat lezen of maken. Kom je met de klas naar het museum toe? In het Gevangenismuseum kun je van alles meemaken, van de middeleeuwen tot de moderne tijd. Illustraties: Natascha Stenvert Copyright Gevangenismuseum
3 Veenhuizen 1 De geschiedenis van Veenhuizen Weten jullie eigenlijk iets over Veenhuizen? Veenhuizen is een bijzonder dorp. Het wordt ook wel het Justitiedorp genoemd. Er zijn daar namelijk heel veel gevangenissen. Van vroeger en nu. Misschien heb je ook de bijzondere huizen gezien, waar teksten op staan. Die hebben allemaal te maken met de gestichten van Veenhuizen. Een gesticht is een soort gevangenis. Aan het begin van de negentiende eeuw was Nederland erg arm en moesten mensen bedelen om in leven te blijven. Daarom had Koning Willem I een groep wijze mannen bij elkaar laten komen en hen gevraagd om een oplossing voor het armoedeprobleem te zoeken. In 1818 richtte Generaal van den Bosch daarom De Maatschappij van Weldadigheid op. De mensen waren volgens Generaal van den Bosch zo arm, doordat ze geen werk hadden. De Maatschappij kocht grond in Noord-Drenthe. Omdat de grond ontgonnen moesten worden, liet de commissie op dit land kleine boerderijen bouwen. Arme mensen uit de grote steden moesten hier boer werden. Hiervoor konden ze zich vrijwillig aanmelden. Zo ontstonden de vrije koloniën, zoals Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord. Helaas kwam De Maatschappij van Weldadigheid al snel in geldproblemen. Het weggeven van land leek een heel goed idee, maar het kostte heel veel geld. De Maatschappij sloot een contract af met het Rijk: als er ook onvrije koloniën kwamen, kreeg De Maatschappij geld van de overheid. Daarom kocht De Maatschappij van Weldadigheid in 1823 heel Veenhuizen! Er werden drie gestichten gebouwd. Ook in Ommerschans in Overijssel werden onvrije koloniën gesticht. Daar werden zwervers en bedelaars opgesloten. Die werden verpleegden genoemd. Ze moesten hard werken, maar kregen te eten en mochten een beroep leren. En ze leerden hoe zij zich moesten gedragen. Ze kregen een heropvoeding. Generaal Johannes van den Bosch dacht dat het goed zou zijn als de mensen na hun opvoeding in Veenhuizen een beroep hadden. Dan hoefden ze nooit meer te zwerven of te bedelen. Voor het werk dat de verpleegden deden, kregen zij een beloning. Tegenwoordig is het zo geregeld dat je een salaris ontvangt. Maar niet de verpleegden in Veenhuizen. Zij kregen de koloniale munt, waarmee de verpleegden alleen in de winkels bij de inrichtingen in Veenhuizen wat spulletjes konden kopen. En niet in Norg, waar heel veel cafés waren! Dat vonden de verpleegden een beetje gemeen. Veel verpleegden in Veenhuizen vonden het fijn om daar te wonen. Zij kregen iedere dag eten, hadden een hangmat als slaapplaats en er was genoeg werk voor ze. Wanneer de verpleegden weer de wijde wereld introkken, gebeurde het vaak dat zij hun oude leven van zwerven en bedelen weer oppakten. Dat betekende dat veel zwervers weer in Veenhuizen terugkwamen en de opvoeding weer opnieuw moest beginnen. Behalve zwervers woonden er in Veenhuizen ook wezen en vondelingen. De kinderen gingen tot hun twaalfde jaar naar school, maar moesten daarna werken om hun verzorging te betalen. Er werd ook gespaard voor later. Er waren twee gestichten voor volwassen verpleegden en één gesticht voor kinderen. Omdat er zoveel zwervers weer in Veenhuizen terugkwamen, raakte het geld van de Maatschappij van Weldadigheid op. In 1859 ging de Maatschappij van Weldadigheid failliet. 3
4 Veenhuizen Omdat er toch nog steeds zwervers moesten worden heropgevoed, nam de regering de koloniën van Veenhuizen over. Ze werden nu Rijksbedelaarsinrichtingen genoemd. In 1875 kwam Veenhuizen in handen van het Ministerie van Justitie. Vanaf dat moment kwamen er ook geen wezen en vondelingen meer. Er werden huizen voor het personeel gebouwd met op de gevel een spreuk. De spreuken vertelden iets over een keurig leven. Rond 1900 werden samen met de verpleegden twee nieuwe gestichten gebouwd. Een van die gestichten staat naast het Gevangenismuseum. De gevangenis die er nu inzit, heet Esserheem. Het oude Eerste Gesticht werd afgebroken en op ongeveer dezelfde plaats vervangen door een nieuw gesticht. Daarin zit nu de gevangenis Norgerhaven. Aan het begin van de 20e eeuw waren gevangenissen overvol. Na invoering van een noodwet in 1918, kon een rechter ook gevangenisstraf in gemeenschap geven. Vanaf toen werden in Veenhuizen ook gevangenisstraffen uitgezeten. Zo kwamen er steeds meer gedetineerden, zoals gevangenen met een moeilijk woord heten, naar Veenhuizen. Gevangenen werden wel gescheiden gehouden van de verpleegden. Ze droegen allemaal kleren van het Rijk: een bruine buis (dat is een jasje zonder apart voor- en achterpand), broek, pet en klompen. Aan de kleding kon je zien of het verpleegden waren of gedetineerden: bij de verpleegden was de kraag van de buis groen. Op de oude foto zie je twee verpleegden in rijkskleding. Na de Tweede Wereldoorlog, in 1945, veranderde er veel in Nederland. Er werden allerlei sociale voorzieningen opgezet. Mensen hoefden niet meer te bedelen voor geld of eten, als ze ziek waren werden ze verzorgd. Zo kwamen er steeds minder verpleegden naar Veenhuizen en rond 1970 was er bijna niemand meer. Veenhuizen liep leeg... In 1954 kwam er een nieuwe wet: de Beginselenwet voor het Gevangeniswezen. Voortaan kon een gevangenisstraf in verschillende vormen worden gegeven: in een cel, in gemeenschap of in een combinatie van beide; afhankelijk van de gedetineerde. De inrichtingen van Veenhuizen waren altijd al gemeenschapsinrichtingen geweest. Het lag daarom voor de hand dat die werden aangewezen voor gemeenschapsgeschikte gedetineerden. Maar die zaten sinds de noodwet van 1918 al in Veenhuizen. Tussen 1950 en 1990 is het aantal geregistreerde misdrijven toegenomen van ongeveer honderdduizend tot 1,3 miljoen per jaar! Daarom zijn er toen ook in Veenhuizen meer cellen gekomen. De gevangenissen werden verbouwd en uitgebreid. Er zaten toen in Veenhuizen ruim 750 gedetineerden. Nu zijn er nog steeds gevangenissen in Veenhuizen: Norgerhaven, waar volwassen mannen zitten. Ook is er de gevangenis Esserheem, waar op dit moment 250 vreemdelingen zonder verblijfsvergunning zitten, die een strafbaar feit hebben begaan. Bankenbosch is een half-open inrichting Het Veenpoortje is een jeugdgevangenis. Naast Het Gevangenismuseum staat ook nog een oude gevangenis, maar die staat nu leeg. 4
5 2 Lange Leo en het verhaal van de opa van zijn vader Veenhuizen Wat vooraf ging.. Lange Leo is na een overval op een drogisterij opgepakt door de politie. Hij heeft een celstraf van een half jaar gekregen, die hij uitzit in de gevangenis Esserheem in Veenhuizen. Hij heeft spijt van zijn daad. Vervolg. Hallo allemaal, Nu ik in Esserheem in Veenhuizen verblijf, wil ik jullie het verhaal van de opa van mijn vader vertellen. Voor het verhaal van de opa van mijn vader moeten wij terug in de tijd. Wij gaan net zo lang terug, totdat wij in de eerste helft van de 19 e eeuw zijn aangekomen. Dat is van 1800 tot Jullie weten, dat wij al in de 21 e eeuw leven, alhoewel die eeuw pas begonnen is. De opa van mijn vader werd door de hele familie Grijze Tinus genoemd. Dat kwam vanwege zijn grijze haren. Grijze Tinus was een echte zwerver. Hij hield heel veel van het zwerversleven. In de zomermaanden kon hij heerlijk slapen in een hooiberg, hij ving eens een visje en plukte een appel. In de natuur was altijd wel eten en een slaapplaats te vinden. Maar toch, er waren dagen dat grijze Tinus moeite had met zijn bestaan als zwerver. Dat waren dagen waarop hij geen eten of een slaapplaats kon vinden. Dan kon het zijn dat hij uit de bakkerswinkel een brood meenam of moest bedelen. Grijze Tinus wist dat wat hij deed strafbaar was. Op een slechte dag gebeurde wat je kunt verwachten. Grijze Tinus werd door de veldwachter betrapt en meegenomen. Nadat Grijze Tinus enkele dagen in een cel onder het gemeentehuis had gezeten, moest hij bij de rechter komen. De rechter keek Grijze Tinus streng aan en hij veroordeelde hem eerst tot twee weken hechtenis. Daarna moest hij twee jaar lang in Veenhuizen worden heropgevoed tot een hard werkende man. De rechter zei ook nog dat Grijze Tinus in die drie jaar zich keurig moest gaan gedragen. En zo werd Grijze Tinus verpleegde in Veenhuizen. Dat had niets met ziek zijn te maken, het hoorde gewoon bij de opvoeding in Veenhuizen. Grijze Tinus woonde in het Tweede Gesticht dat generaal Johannes van den Bosch in 1823 had laten bouwen. Nu wil je natuurlijk heel graag weten hoe het met grijze Tinus is gegaan, nadat hij in Veenhuizen is gekomen. Omdat grijze Tinus zo van het landleven hield, mocht hij op een hoeve knecht worden. En na drie jaren van heropvoeding besloot Grijze Tinus ook in zijn verdere leven boerenknecht te blijven. Dan kon hij van de ene boerderij naar de andere gaan om daar te werken. En dat is Grijze Tinus heel goed bevallen, tot hij verliefd werd op de dochter van een boer. Die boerendochter werd de oma van mijn vader... 5
6 3 De lekkerste soep die Grijze Tinus ooit gegeten heeft. Dit is een recept van de natuurkundige en filantroop Benjamin Thompson. Een filantroop is iemand die veel voor andere mensen heeft gedaan. In 1791 werd Benjamin Thompson tot graaf van Rumford verheven. De soep is goed voor gestichtmensen. Het recept komt uit Het ligt in het Rijksarchief in Assen. Veenhuizen Recept voor Rumfordse soep: Voor 1000 tot 1100 porties neemt men 100 ft. ossenvleesch, 100 ft ossenschenkels, het vleesch en de schenkels doet men in een ketel en kookt het 3 à 31/2 uur, haalt het vervolgens eruit en doet het vleesch van de beenen af. Dan neemt men deze beenderen, doet die in eene panpessiaansche pot en kookt die opnieuw, drie of vier uren en men zegt dat men dan daardoor eene van de krachtigste en aangenaamste bouillons bekomt. Deze panpessiaansche potten zijn alleen te bekomen bij Wakker, hij heeft er actueel nog 2 waarvan de eenen groot is, 64 mingelen en kost hfl de anderen is groot 52 dito en kost hfl Recept voor rumphorssche soep voor porties (zonder beenderij.) 30 ft. gemaalen groene erwten 30 ft. witte boonen 30 ft. gort, heele 15 ft. grof tarwe brood 1 mand aardappelen 6 bossen wortelen 6 bosjes zelderij 2 manden soepgroenten 25 middelmatige uijens 6 ft. zout 4 mingelen azijn 8 lood peper Vragen Waaraan kun je zien dat dit een oud recept is? Hoe weet je dat dit recept voor de bewoners van een heel gesticht was? 6
7 Veenhuizen 4 Stichtelijke spreuken Op de rijkswoningen in Veenhuizen staan allemaal opschriften. Het zijn de stichtelijke spreuken. Die zijn op de huizen gezet voor de landlopers en bedelaars. Zo kregen ze betere gedachten. Denk jij dat landlopers en bedelaars konden lezen en schrijven? Op het huis dat je hiernaast ziet, staat ontwikkeling. Daar woonde een van de schoolmeesters. De mensen die naar Veenhuizen kwamen, leerden hier dus wel lezen en schrijven. Hopelijk hadden de spreuken dus nut! Opdracht Verbind de spreuken Hieronder zie je een aantal spreuken staan. In de rij erachter zie je aanwijzingen. Verbind de vakjes van de spreuken met de juiste aanwijzing. Spreuk Aanwijzing Heidezicht Dit word je van gymnastiek Rust Roest Hier woonde een van de schoolmeesters Waakzaamheid Hier woonde een van de schoolmeesters Leerplicht Dit huis keek uit over de heide Flink en Vlug De apotheek, waar n bittere pil werd geslikt Maallust Als je nooit hard werkt, word je lui Leering door Voorbeeld Hier woonde een bewaker Bitter en Zoet Hier woonde de molenaar van Veenhuizen Wanneer je naar het museum komt, kun je de huizen met de spreuken in het echt zien. Ook zie je in het museum borden. Van die borden aten de verpleegden. Wanneer ze hun bordje leeg hadden gegeten, konden ze ook weer een spreuk lezen. In Veenhuizen was ook altijd een ziekenhuis, hospitaal genaamd. Op de gevel van het hospitaal staat Vertrouw op God. Meestal waren er vroeger alleen in grote steden ziekenhuizen, maar Veenhuizen was natuurlijk niet zomaar een dorpje. Bij het hospitaal en de nabijgelegen apotheek stond een ijskoepel. Iedere winter werd daar ijs uit de Kolonievaart in bewaard. Dat bleef de hele zomer goed en zo kon de apotheker de medicijnen altijd koel bewaren. 7
8 Bijlage - Veenhuizen Kijkplaat Twee verpleegden uit Veenhuizen 8
Gevangenismuseum. Module 2. Lange Leo vertelt over: Veenhuizen. Lespakket basisonderwijs; groep 7 en 8 Werkbladen voor de leerling
Gevangenismuseum Module 2 Lange Leo vertelt over: Lespakket basisonderwijs; groep 7 en 8 Werkbladen voor de leerling Inhoud 1 De geschiedenis van 2 Lange Leo en het verhaal van de opa van zijn vader 3
Nadere informatieDe geschiedenis van misdaad en berechting
Gevangenismuseum Module 4 Lange Leo vertelt over: De geschiedenis van misdaad en berechting Lespakket basisonderwijs; groep 5 en 6 Werkbladen voor de leerling Misdaad en berechting door de eeuwen heen
Nadere informatieLange Leo vertelt. Lerarenhandleiding groep 5/6. Gevangenismuseum. Handleiding en informatie voor de leerkracht bij alle modules en het museumbezoek
Gevangenismuseum Basisonderwijs Lange Leo vertelt groep 5/6 Handleiding en informatie voor de leerkracht bij alle modules en het museumbezoek Gevangenismuseum Oude Gracht 1 9341 AA Veenhuizen T 0592-38
Nadere informatieLange Leo vertelt. Lesmateriaal groep 3/4. Gevangenismuseum. Handleiding en informatie over het museumbezoek
Gevangenismuseum Basisonderwijs Lange Leo vertelt Lesmateriaal groep 3/4 Handleiding en informatie over het museumbezoek Gevangenismuseum Oude Gracht 1 9341 AA Veenhuizen T 0592-38 82 64 info@gevangenismuseum.nl
Nadere informatieLange Leo vertelt. Lesmateriaal groep 1/2. Gevangenismuseum. Handleiding en informatie over het museumbezoek
Gevangenismuseum Basisonderwijs Lange Leo vertelt Lesmateriaal groep 1/2 Handleiding en informatie over het museumbezoek Gevangenismuseum Oude Gracht 1 9341 AA Veenhuizen T 0592-38 82 64 info@gevangenismuseum.nl
Nadere informatieDe wereld op zijn kop! Kan de wereld op zijn kop staan? Met gym heb je het vast wel eens geprobeerd Op je kop staan, bedoel ik, soms lukt het
De wereld op zijn kop! Kan de wereld op zijn kop staan? Met gym heb je het vast wel eens geprobeerd Op je kop staan, bedoel ik, soms lukt het Maar het duurt maar heel even dat op de kop staan De wereld
Nadere informatieVerloren grond. Murat Isik. in makkelijke taal
Verloren grond Murat Isik in makkelijke taal Moeilijke woorden zijn onderstreept en worden uitgelegd in de woordenlijst op pagina 84. Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen Mijn geboorte Mijn verhaal
Nadere informatieDe zolder van opa Groepen 3-4-5
De zolder van opa Groepen 3-4-53 Inhoud 1 Kinderboekenweek 3 2 Op de zolder 4 3 De stoof 5 4 Het leesplankje 6 5 De Keulse pot 7 6 De tol 8 7 De foto 9 8 De koffiemolen 10 9 De schaatsen 11 10 Nog een
Nadere informatie2. Straf: de bedoeling en de werkelijkheid blz De bedoeling 2.2. De werkelijkheid
Inhoudsopgave 1. Misdaad en straf blz. 3 2. Straf: de bedoeling en de werkelijkheid blz. 4 2.1. De bedoeling 2.2. De werkelijkheid 3. Vrijheid na detentie blz. 5 3.1. Recidive, eens een boef altijd een
Nadere informatie1. De zolder van opa 3 2. Spullen van vroeger 4 3. De stoof 5 4. Het leesplankje 6 5. De Keulse pot 7 6. De tol 8 7. De foto 9 8.
Dingen van vroeger Inhoud 1. De zolder van opa 3 2. Spullen van vroeger 4 3. De stoof 5 4. Het leesplankje 6 5. De Keulse pot 7 6. De tol 8 7. De foto 9 8. De koffiemolen 10 9. De schaatsen 11 10. Nog
Nadere informatieWAT ALS... Junior journalist culinair
Junior journalist 2012 - culinair WAT ALS... Wat als 's avonds de prei, de selder en de wortelen een eigen leven gaan leiden in je koelkast? Het kan onzin zijn, maar ik denk toch iets helemaal anders.
Nadere informatieGeschiedenis Ommerschans weer zichtbaar gemaakt Tekst en foto's: Harry Woertink
Geschiedenis Ommerschans weer zichtbaar gemaakt Tekst en foto's: Harry Woertink De rijke geschiedenis van de voormalige vesting de Ommerschans is weer zichtbaar. De afgelopen weken is er volop gewerkt
Nadere informatieLei en griffel: Kinderen schreven met een griffel op een lei. Soms leerden ze lezen met een ABC-boekje.
Onderwijs Schooltje Lhee in het Openluchtmuseum Het schoolgebouwtje dat in het Openluchtmuseum staat, is een dorpsschooltje uit Lhee (Drenthe). De inwoners van Lhee hadden die speciaal gebouwd in de 18e
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Gevangeniswezen
Werkstuk Levensbeschouwing Gevangeniswezen Werkstuk door een scholier 1573 woorden 23 januari 2002 5,8 206 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inleiding Het gevangeniswezen. Hoe gaat het er in de gevangenissen
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieOpdracht 1 Deze week ga je precies bijhouden wat je allemaal eet en drinkt. Dat kun je noteren in je weekmenu, dat je van je juf of meester krijgt.
Opdracht 1 Deze week ga je precies bijhouden wat je allemaal eet en drinkt. Dat kun je noteren in je weekmenu, dat je van je juf of meester krijgt. Opdracht 2 Aten de mensen vroeger hetzelfde als wij nu?
Nadere informatieMEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1
MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden
Nadere informatie1. MOMENTEN DIE HET LEVEN DWARSBOMEN.
1. MOMENTEN DIE HET LEVEN DWARSBOMEN. Een grens is een moment om nooit meer te vergeten. Grenzen zijn momenten die jouw leven of dat van anderen ingrijpend veranderen. Daardoor ga je vaak nadenken over
Nadere informatieExtra materiaal nummer 8.1 Groep 5&6
Extra materiaal nummer 8.1 Groep 5&6 1. Ouderbrief 2. Kenmerken familie, les 1, afronden 3. Het verhaal van Ruth, les 1, extra 4. De oude grootvader en zijn kleinzoon, les 3, extra. Beste ouders, We hebben
Nadere informatieDe magische deur van KASTEEL013
De magische deur van KASTEEL013 Auteurs: Thomas, Liana, Elyas, Brit en Tijn van BS Cleijn Hasselt, begeleiding: Saskia Dellevoet Op een regenachtige dag verveelde ik me. Ik appte Lisa. Zullen we naar de
Nadere informatieBeste verpleegkundigen, hulpverleners en leerkrachten,
Beste verpleegkundigen, hulpverleners en leerkrachten, Dit eenvoudige kleurboekje kan worden gebruikt om kinderen van zo n drie tot acht jaar vertrouwd te maken met stoma-operaties. Wij raden u aan het
Nadere informatieLES 4. Handelingen 12:1-19; Van Jeruzalem tot Rome: Verlost uit de gevangenis blz.109-116
LES 4 Handelingen 12:1-19; Van Jeruzalem tot Rome: Verlost uit de gevangenis blz.109-116 De boodschap God hoort en verhoort onze gebeden voor elkaar. Leertekst: Terwijl Petrus onder zware bewaking zat
Nadere informatieBeertje Anders. Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2
Beertje Anders Lief zijn voor elkaar. Afspraak 2 H. Vos Beertje Anders Wat zonlicht is voor bloemen, is een glimlach voor een beer. Beertje Anders en Beertje Bruin gaan bij oma spelen. Het was maar even
Nadere informatieBoekverslag Engels The skeleton man door Joseph Bruchac
Boekverslag Engels The skeleton man door Joseph Bruchac Boekverslag door een scholier 2262 woorden 3 november 2003 6,2 114 keer beoordeeld Auteur Joseph Bruchac Eerste uitgave 2001 Vak Engels H 1 Op 2
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 4. Klik in de lik Les 4. Klik in de lik Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 2,5 uur Samenvatting van de les Deze les brengen de leerlingen een bezoek
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieStraffen door de eeuwen heen
Straffen door de eeuwen heen Digiles over de geschiedenis van misdaad en straf in Nederland Ter voorbereiding, verwerking of verdieping van een bezoek aan het Gevangenismuseum. HANDLEIDING LEERKRACHT Inhoud
Nadere informatieRuth 1. Ruth en Noömi
Ruth 1 Ruth en Noömi Elimelech en zijn familie 1 Toen de rechters het land bestuurden, was er eens hongersnood in Juda. Daarom besloot een man uit Betlehem naar het land Moab te gaan. Zijn vrouw en zijn
Nadere informatieLesbrief. Jan. (g)een. thuis. Pieter. Luuk. Ontmoeting. Ontmoeting. Ontmoeting. Lesbrief. onderbouw basisschool
Lesbrief (g)een thuis Pieter Luuk hulp hulpaan aandakdak-en enthuislozen thuislozen Lesbrief onderbouw basisschool 1 Les één Pieter Dag jongens en meisjes, Fijn dat jullie deze lesbrief samen met de juf
Nadere informatieInhoud van het museumbezoek in relatie tot het lesprogramma
Geachte leerkracht, Binnenkort brengt u met uw leerlingen een bezoek aan het Nationaal Gevangenismuseum in Veenhuizen. Wanneer leerlingen denken aan het Gevangenismuseum is een link met het onderwerp boeven
Nadere informatieOpdracht 1 1. Je krijgt van je juf of meester een foto. Bekijk je foto goed. 3. Zoek samen nog twee klasgenoten met een andere foto.
D S K C N L Opdracht 1 1. Je krijgt van je juf of meester een foto. Bekijk je foto goed. 2. Zoek nu een klasgenoot met een andere foto. 3. Zoek samen nog twee klasgenoten met een andere foto. 4. Bekijk
Nadere informatieElke miskraam is anders (deel 2)
Elke miskraam is anders (deel 2) Eindelijk zijn we twee weken verder en heb ik inmiddels de ingreep gehad waar ik op zat te wachten. In de tussen tijd dacht ik eerst dat ik nu wel schoon zou zijn, maar
Nadere informatieDe oneerlijke vriend dat eerlijkheid het langst duurt.
Inhoud De oneerlijke vriend...3 De geluksteen...5 Het gevonden geld van een geheim...13 Waarom de zee zout is zee...17 Het zingende botje...21 7 euro...25 Wat is jou pak melk?...29 Het zal je overkomen....35
Nadere informatieVoorleesverhaal. Het leven in een kasteel. Voorleesverhaal voor groep 1 t/m 4 van het basisonderwijs
Voorleesverhaal Het leven in een kasteel Voorleesverhaal voor groep 1 t/m 4 van het basisonderwijs Beste leerkracht, Kinderen vinden kastelen vaak heel spannend. En terecht, want een kasteel is meestal
Nadere informatieDe steen die verhalen vertelt.
De steen die verhalen vertelt. Heel lang geleden kenden de mensen geen verhalen, er waren geen verhalenvertellers. Het leven zonder verhalen was heel moeilijk, vooral gedurende de lange winteravonden,
Nadere informatieAfgewezen en erbij horen
Les 4 Afgewezen en erbij horen Inhoud In deze les leren de leerlingen het begrip afgewezen worden en je minderwaardig voelen. Ook leren ze het begrip erbij horen en het gevoel er niet bij te horen door
Nadere informatieBijbellezing: Johannes 2 vers 1-12. Bruiloftsfeest
Bijbellezing: Johannes 2 vers 1-12 Bruiloftsfeest Sara en Johannes hebben een kaart gekregen In een hele mooie enveloppe Met de post kregen ze die kaart Weet je wat op die kaart stond? Nou? Wij gaan trouwen!
Nadere informatieWERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:.
WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE De Middeleeuwen Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. 1 Hoi! Ik ben Tim de Wekker! Ik wil graag weten hoe vaak en hoe lang je bezig bent met een taak. Daarom heb ik een
Nadere informatieEEUWIG STRAF. Straffen door de eeuwen heen ANTWOORDEN OPDRACHTEN. Na de rondleiding in het Gevangenismuseum
EEUWIG STRAF Straffen door de eeuwen heen Na de rondleiding in het Gevangenismuseum ANTWOORDEN OPDRACHTEN Antwoorden van de museumopdrachten Groep 1 Een misdadiger werd opgespoord door de baljuw en zijn
Nadere informatieWerkstuk Verzorging Kindermishandeling
Werkstuk Verzorging Kindermishandeling Werkstuk door een scholier 2457 woorden 9 april 2007 6,5 170 keer beoordeeld Vak Verzorging Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik het erg interessant vind
Nadere informatieZoë Zwabber en Sam Spons Een spetterend avontuur
De soapstory van Zoë Zwabber en Sam Spons Een spetterend avontuur door Margriet Keller Zwabber & Spons Inhoud: Die keer dat Zoë Zwabber terechtkwam bij haar Samuel Augustinus Melchior Spons gabber 2 Die
Nadere informatieNieuwe koloniewoningen in beschermd dorpsgezicht Frederiksoord-Wilhelminaoord.
Nieuwe koloniewoningen in beschermd dorpsgezicht Frederiksoord-Wilhelminaoord. De kernkwaliteiten landschap en cultuurhistorie. De kernen Frederiksoord en Wilhelminaoord zijn in de 19 e eeuw ontstaan en
Nadere informatieInleiding. Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland Symbolen in deze tijd
Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland 2016 Lesbrief voor de groepen 7 van de basisscholen in Midden-Delfland Deze les is de voorbereiding voor de Kindermonumentendag op
Nadere informatieUitwisseling Privatskole Rønde Weredi 1 t/m 5 april Ronde, Denemarken
Uitwisseling Privatskole Rønde Weredi 1 t/m 5 april 2019 - Ronde, Denemarken Maandag 1 april kwamen we rond 20:00 aan in Rønde waar we op de Privatskole werden verwelkomd door de Deense leerlingen en hun
Nadere informatie"Afraid of the Dead ( The Escape ) Hoofdstuk 5"
"Afraid of the Dead ( The Escape ) Hoofdstuk 5" Voor het eerst alleen Ik werd wakker in een kamer. Een witte kamer. Ik wist niet waar ik was, het was in ieder geval niet de Isolatieruimte. Ik keek om me
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert DANIËL DE GEVANGENE
Bijbel voor Kinderen presenteert DANIËL DE GEVANGENE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door: Bible
Nadere informatie23 Spurgeons eerste gemeente Volmaakte mensen Hebben engelen zakken? Bidden en werken Een zacht antwoord Mevrouw
Inhoud Eerst dit 7 1 De duivel wil niet dat je bidt 9 2 Wat gebeurt er in de kerk? 12 3 Alle beetjes helpen 14 4 God geeft ons wat we nodig hebben als wij op 17 Hem vertrouwen 5 Vliegen vangen! 20 6 Lees
Nadere informatieDE RIJKE MAN, DE ARME MAN
Bijbel voor Kinderen presenteert DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatiePaaswake voor kinderen 31 maart 2018
We luisteren: - Veldhuis & Kemper is het mooi Is het constant een zooi Er is lief Er is leed Er is zuinig of breed Er is kort Er is lang Vrolijk en bang Er is hoop Er is stil Er is zang Er is langzaam
Nadere informatieEen Berbers dorp. Mijn zussen en ik mochten van mijn vader naar school. Meestal mochten alleen jongens naar school.
Een Berbers dorp Ik ben geboren en opgegroeid in het noorden van Marokko. In een buitenwijk van de stad Nador. Iedereen kent elkaar en altijd kun je bij de mensen binnenlopen. Als er feest is, viert het
Nadere informatieWERKBLADEN. Lessenserie prehistorie Groep 5/6
WERKBLADEN Lessenserie prehistorie Groep 5/6 Op school: Beste jongens en meisjes, Hallo Jongens en meisjes, Handvaardigheid Kleding maken van vroeger en nu Als je kleding van nu, gaat vergelijken met de
Nadere informatieGESCHIEDENIS SO3 TV
GESCHIEDENIS SO3 TV 2 2014-2015 Dit schoolexamen bestaat uit 42 vragen. Bij meerkeuze vragen antwoorden met hoofdletter schrijven. Geef niet meer antwoorden dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld
Nadere informatieAndré Rouvoet ChristenUnie. Foto: Marie Cecile Thijs
Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 9 juni. Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks ook
Nadere informatieVRAGEN INTERVIEWS. Onderwijs. Religie Kleding. Seksuele revolutie Voeding. Ontspanning & vrije tijd. Mobiliteit
Dit is een selectie van jullie vragen. Het is een hele lijst geworden. Dit zijn richtvragen om jullie op weg te helpen. Je hoeft je er niet strikt aan te houden, je kan vragen weglaten of je kan ook iets
Nadere informatieKijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd.
Grammaticaoefeningen 3 Wonen en vervoer Werkwoorden in een andere tijd Oefening 1 Kijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd. 1 Begrijp je deze informatie? ja / nee,
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieBijbel voor Kinderen. presenteert DE VERLOREN ZOON
Bijbel voor Kinderen presenteert DE VERLOREN ZOON Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Lazarus Aangepast door: Ruth Klassen en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd door: Bible
Nadere informatieKlein Kontakt. Jarigen. in april zijn:
A Klein Kontakt Het is alweer eind maart wanneer dit Kontakt uitkomt, het voorjaar lijkt begonnen, veel kinderen hebben kweekbakjes met groentes in de vensterbank staan, die straks de tuin in gaan. Over
Nadere informatieDe boerderij naast de onze is van meneer en mevrouw Kreitjes. Ze hebben twee kinderen, twee jongens. Flip en Willem heten ze. Zo nu en dan ga ik bij
De boerderij naast de onze is van meneer en mevrouw Kreitjes. Ze hebben twee kinderen, twee jongens. Flip en Willem heten ze. Zo nu en dan ga ik bij ze spelen op hun boerderij. Ik ben een meisje en ik
Nadere informatieBeertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig
Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus ChristusGemeente van onze Heer Jezus Christus!
Gemeente van onze Heer Jezus ChristusGemeente van onze Heer Jezus Christus! Jongens en meisjes! Hebben jullie vanmorgen de kerkklok gehoord? Ja, vanmorgen hoorden we ook een klok luiden in de kerk. Maar
Nadere informatieDit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar!
Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 12 september Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks
Nadere informatieDe eerste boeren Het dorp
De eerste boeren Later gaan de mensen zelf eten verbouwen. Wortels en bonen, en graan om brood van te bakken. De mensen hebben ook schapen en koeien. De jagers zijn boeren geworden. Het dorp Boeren trekken
Nadere informatieVerdiepingsbijeenkomst over hoe we in het Avondmaal verbonden zijn met Christus en met elkaar als één lichaam.
Je ziet het niet, toch gebeurt het Leeftijd: 9-12 Thema: avondmaal, Jezus, kerk, lichaam Verdiepingsbijeenkomst over hoe we in het Avondmaal verbonden zijn met Christus en met elkaar als één lichaam. Doelen
Nadere informatieIk Eet Het Beter. Een lekkere en gezonde lunch! Ik Eet Het Beter
Een lekkere en gezonde lunch! Ik eet het beter Hallo, allemaal ik ben Gaby en zit in groep8. En ik ga jullie iets vertellen over wat we twee weken geleden hebben gedaan. Het was 20 maart toen we van de
Nadere informatieVoor Indigo en Nhimo Papahoorjeme_bw.indd :02
Papahoorjeme_bw.indd 2 05-05-11 15:02 Papahoorjeme_bw.indd 3 05-05-11 15:02 Voor Indigo en Nhimo Tamara Bos Papa, hoor je me? met tekeningen van Annemarie van Haeringen Leopold / Amsterdam De liefste
Nadere informatieTe Koop Café Restaurant " Het Verenigingsgebouw" Veenhuizen
Te Koop Café Restaurant " Het Verenigingsgebouw" Veenhuizen Advertentienr. 2930 OG: 295.000 INV/GW: 45.000 Huur: 6.250 /mnd. excl.btw Omschrijving Het Verenigingsgebouw in Veenhuizen geeft het gevoel weer
Nadere informatieTe gek om los te lopen Veenhuizen
Te gek om los te lopen Veenhuizen Auteur: Rutger Burgers Veenhuizen De gestichten van Veenhuizen zijn een buitenbeentje in deze wandelgids, want in de ontstaansgeschiedenis speelt de psychiatrie maar een
Nadere informatieDit verslag is van Ylaine en Ryanne Mulder 29-10-'03. Verslag van het oude Egypte Ylaine en Ryanne Mulder 29-10- 03
Dit verslag is van Ylaine en Ryanne Mulder 29-10-'03 blz.0 Inhoudsopgave Inleiding blz. 2 De Egyptenaren jagen en oogsten blz. 3 De Farao blz. 4 Doden blz. 5 Arm of welvarend blz. 6 Ik ben de Farao blz.
Nadere informatieAnnie van Gansewinkel. Vast
Annie van Gansewinkel Vast 4 Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen De groeten Je krijgt de groeten van je vader. Jim haalt zijn schouders op. Hij blijft tegen de bal schoppen. De bal knalt tegen
Nadere informatieDE RIJKE MAN, DE ARME MAN
Bijbel voor Kinderen presenteert DE RIJKE MAN, DE ARME MAN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieJezus hield veel van Marta en haar zuster, en van Lazarus. Maar toen hij gehoord had dat Lazarus ziek was, bleef hij toch nog twee dagen waar hij
Johannes 11:1-45 Er was iemand ziek, een zekere Lazarus uit Betanië, het dorp waar Maria en haar zuster Marta woonden dat was de Maria die Jezus met olie gezalfd heeft en zijn voeten met haar haar heeft
Nadere informatieWe hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.
Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.
Nadere informatieSpreekbeurt Dag. Oglaya Doua
Spreekbeurt Dag Oglaya Doua Ik werd wakker voordat m n wekker afging. Het was de dag van mijn spreekbeurt. Met m n ogen wijd open lag ik in bed, mezelf afvragend waarom ik in hemelsnaam bananen als onderwerp
Nadere informatieBeer Juf vertelt het verhaal van Beer Koning en het Gouden Masker. Er was eens een berenbos waar alle beren gelukkig waren en tevreden.
Beer Juf vertelt het verhaal van Beer Koning en het Gouden Masker. Er was eens een berenbos waar alle beren gelukkig waren en tevreden. Ze waren heel blij, want ze hadden een echte koning, waar alle beren
Nadere informatieDe meester is een Vampier
De meester is een Vampier Door Wout Terpstra Het is maandag en Tom werd wakker. Hij vindt het altijd heel leuk op school. Maar vandaag weet hij het niet. Want ze krijgen een nieuwe meester. Tom!Tom! Ben
Nadere informatieSínt Maarten, dat betekent toch dat ik heilig ben?
Dienstnummer: 1292 zondag: 8 e zondag van de herfst datum: 11-11-2018 plaats: De Ontmoeting, Assen Schriftlezingen (onderstreept = hoofdlezing): Matteus 25: 34-40 liederen: Opw 32; ELB 398:1,2,4; Opw 732;
Nadere informatie2
2 Het kerstverhaal Kijk ook op: www.ploegsma.nl www.viviandenhollander.nl www.miesvanhout.nl ISBN 978 90 216 7085 0 / NUR 227 Tekst: Vivian den Hollander 2012 Illustraties: Mies van Hout 2012 Vormgeving:
Nadere informatieZe moet wel twee keer zo veel eten als Anne, en altijd weer die pillen vooraf.
1. Susan Susan ligt op een bed in haar tuinhuisje. De twee deuren van het huisje staan wijd open, zodat er frisse lucht naar binnen komt. Vanuit haar bed kan Susan precies tussen de struiken door de achterdeur
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieKinder Woord Dienst van Oase. Elke keer dat je komt, krijg je een Bijbel verhaal, Ze verschijnen ook op de Oase website.
Kinder Woord Dienst van Oase Elke keer dat je komt, krijg je een Bijbel verhaal, Ze verschijnen ook op de Oase website. Verzamel ze en je hebt je eigen Bijbel! Licht en Zout Navertelling Matteüs 5,13-16
Nadere informatiePreek Oogstdienst Eerlijk delen
Preek Oogstdienst Eerlijk delen...samen met de ICAD Zondag 11 november 2018, 10.00 uur Voorganger: ds. Bert de Wit Lezing uit het Oude Testament: Leviticus 19:1-2,9-18 19 1 De Heer zei verder tegen Mozes:
Nadere informatieAl heel snel hadden ze ruzie met elkaar. Het spelen was niet leuk meer.
Beertje Anders en Beertje Bruin gingen bij oma spelen. Al heel snel hadden ze ruzie met elkaar. Het spelen was niet leuk meer. Oma hoorde: Ik wil de bal, Ik wil de blokken, Ik ga kleuren, Ik wil de kleurpotloden
Nadere informatie1. Democratie blz De staatsinrichting van Nederland blz Het kabinet en het parlement. 3. De Grondwet blz
Inhoudsopgave 1. Democratie blz. 3 2. De staatsinrichting van Nederland blz. 4 2.1. Het kabinet en het parlement 3. De Grondwet blz. 6 3.1. De Grondrechten 4. Europa blz. 7 Afsluitende opdracht De Klassengrondwet
Nadere informatie10. Gebarentaal [1/3]
10. Gebarentaal [1/3] 1 Gebarentalen Stel, je kunt niets horen. Je bent doof. Hoe praat je dan met andere mensen? Je kunt liplezen, maar dat is moeilijk en je mist dan toch nog veel van het gesprek. Bovendien
Nadere informatieDe redding van Zacheüs Meditatie ds. Gerard Rinsma zondag 30 oktober e zondag na Trinitatis
De redding van Zacheüs Meditatie ds. Gerard Rinsma zondag 30 oktober 2016 22e zondag na Trinitatis Toralezing: Genesis 12:1-8 Evangelielezing: Lucas 19:1-10 OVERWEGING Als je terug komt in het dorp waar
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatieOp hun knieën blijven ze wachten op het antwoord van Maria. Maar het beeld zegt niets terug.
1950 Het huilende beeld De zon schijnt met hete stralen op het kleine dorpje. Niets beweegt in de hitte van de middag. De geiten en koeien slapen in de schaduw. De blaadjes hangen stil aan de bomen. Geen
Nadere informatieTommie, Dik en Esmeralda
Tommie, Dik en Esmeralda Een tijd gelden woonden twee meisjes genaamd Marieke en Ineke met hun vader en moeder op een boerderij in Afrika. Er was geen televisie, er was geen school, er was geen bibliotheek
Nadere informatieDe WC s op De Geldershof.
1. Klaas en Lieke wonen in één huis. Klaas gaat boodschappen halen en als hij terug komt liggen er glas scherven op de grond, het raam is open, en Lieke is dood. Wat is er gebeurd toen Klaas weg was? 2.
Nadere informatieGOD EERT JOZEF, DE SLAAF
Bijbel voor Kinderen presenteert GOD EERT JOZEF, DE SLAAF Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieWat schrijft de Bijbel over de levenshouding en het gedrag van de zonen van de hogepriester Eli?
De zonen van Eli en Samuel geroepen. Wat schrijft de Bijbel over de levenshouding en het gedrag van de zonen van de hogepriester Eli? 1 Samuel 2:12 12 De zonen van Eli echter waren verdorven mannen; zij
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 7 Delen maakt blij. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 7 Delen maakt blij Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 7 blz. 1 Als je niet wilt delen krijg je ruzie.
Nadere informatieeen zee Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in
Werkblad 9 Ω Grieken en Romeinen Ω Les : Grieken: goden en mensen Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in Griekenland heel belangrijk. Ze werden stadstaten genoemd.
Nadere informatieLekker stel + + Kleur & vorm. Schaapje Slaaaaa
Over de Tong Bekijk voordat je begint deel 1 van de film. Op heel veel scholen ga ik smaakproeven doen. Ook op jullie school! En jullie kunnen me daarbij helpen door aan mijn experimenten mee te doen.
Nadere informatieINHOUD. Inleiding Mode Fotografie Kunst in de middeleeuwen Kunst uit de renaissance... 14
INHOUD Inleiding...6 1 Mode...8 2 Fotografie... 10 3 Kunst in de middeleeuwen... 12 4 Kunst uit de renaissance... 14 5 Kunst in de 17 e eeuw... 16 6 Moderne en hedendaagse kunst... 18 7 Graffiti... 20
Nadere informatieWelke les wilde God aan Jozef leren?
Een levensles voor Jozef. Welke les wilde God aan Jozef leren? Maar in de voorzienigheid van God zou zelfs dit voorval voor Jozef een zegen zijn. Hij had in enkele uren geleerd wat hij anders in jaren
Nadere informatie