Faculteit Letteren & Wijsbegeerte. Curro Sebastian Goetz ( ) Mentale Causaliteit

Transcriptie

1 Faculteit Letteren & Wijsbegeerte Curro Sebastian Goetz ( ) Mentale Causaliteit Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in de wijsbegeerte 2015 Promotor: Raoul Gervais Commissarissen: Farah Focquaert Merel Lefevere

2 Word Count 1: Word Count 2: ii

3 Voorwoord Mijn masterproef was geen eenvoudige opdracht, temeer omdat ik te lang met het schrijven heb gewacht, de laatste maanden heb ik echter dag en nacht nagedacht, en daarbij ontzettend veel naar ontspanning gesmacht, volledige weken achter een computerscherm doorgebracht, veel stellingen geponeerd en beweringen ontkracht, ik heb met andere woorden uit alle macht getracht, mij helemaal te onderwerpen aan mijn wilskracht, toch is dit voorwoord zeker geen jammerklacht, er is immers een hele wereld die mij toelacht: ongeacht alle moeilijkheden heb ik in maand acht, onverwacht toch mijn opdracht volbracht! Ik wil graag nog enkele mensen bedanken. Eerst en vooral wil ik mijn promotor, Raoul Gervais, bedanken voor de vlotte communicatie en het vertrouwen in dit project, maar vooral ook voor al de moeite die hij (zelfs toen hij op reis was) in mijn masterproef heeft gestoken. Verder ben ik mijn mama erg dankbaar voor het mogelijk maken van mijn studies en deze masterproef, maar ook voor haar oprechte interesse in al dat filosofisch gedachtegoed. Ten slotte wil ik nog mijn vriendin, Cynthia, bedanken voor haar steun en opmerkingen bij het schrijven van mijn masterproef, voor haar voortdurende aanmoedigingen en voor haar eeuwigdurend optimisme. iii

4 Inhoudsopgave Inleiding... 1 Een probleem voor mentale causaliteit... 1 Substantiedualisme... 2 Eigenschapsdualisme... 3 Leven zonder mentale causaliteit... 6 Doelstelling van dit werkstuk... 7 Hoofdstuk 1 Causale Exclusie Niet-reductief fysicalisme token identiteit Superveniëntie Meervoudige realiseerbaarheid en wilde disjunctie Donald Davidson Redenen en oorzaken Gebeurtenissen volgens Davidson Anomaal monisme Problemen voor anomaal monisme Jaegwon Kim Gebeurtenissen volgens Kim Het causaal exclusieargument Hoofdstuk 2 Causale Inclusie Functioneel reductionisme Reductionisme en meervoudige realiseerbaarheid Qualia Een onhoudbare spreidstand Trooptheorie Anomaal tropisme Eigenschapsexemplificatietheorie Hoofdstuk 3 Causale werkzaamheid en causale relevantie Causaliteit in de werkelijkheid iv

5 3.2 Drie vereisten voor een theorie van causale relevantie Causale werkzaamheid Identiteit versus causaliteit Contrastieve relevantie Causale relaties en causale verklaringen Co-instantiatie en anomaal monisme Hoofdstuk 4 Een theorie van causale relevantie: interventionisme Interventionisme Woodward versus het exclusieargument Twee problemen voor interventionisme Conceptuele superveniëntie Onderdeterminatie Causale exclusiviteit Interventionisme en de co-instantiatiethese Mentale causaliteit en interventionisme Conclusie Referenties v

6 Inleiding Een probleem voor mentale causaliteit Ik zit s morgens op een terras en door de heerlijke geur van verse koffie, krijg ik zin in koffie. Mijn arm zwiert nonchalant de lucht in en er vindt een gedetailleerde beweging van mijn lippen plaats. Deze beweging veroorzaakt enkele specifieke luchtdrukveranderingen: koffie graag. Wat is de oorzaak van deze bestelling? Het feit dat ik zin heb in koffie of het feit dat er een elektrisch stroompje van de hersenen naar de mondspieren vertrekt? Stel dat we de oorzaak proberen te achterhalen. De zin wordt geproduceerd door bepaalde mondbewegingen. Deze mondbewegingen worden in gang gezet door een elektrisch signaal dat afkomstig is van de hersenen. Dit elektrisch signaal wordt op zijn beurt veroorzaakt door een elektrisch signaal dat afkomstig is van de reukreceptoren. Het exciteren van de reukreceptoren wordt dan weer veroorzaakt door enkele geurmoleculen die een kop koffie zijn ontsnapt. Deze causale keten kan wellicht doorgaan tot aan de Big Bang, maar nergens zal men zin in koffie tegenkomen. De fysica en zijn natuurwetten zijn dus in staat om de volledige keten causaal te verklaren. Mijn verlangen naar koffie lijkt daarentegen volledig irrelevant te zijn voor het bestellen ervan. Mijn verlangen veroorzaakt helemaal niets en ik word een passieve waarnemer van een lichaam dat koffie bestelt. Deze conclusie is niet alleen contra-intuïtief, maar ze is ook desastreus voor onze alledaagse opvattingen. Stel dat alle verlangens, gedachten en intenties irrelevant zouden zijn voor de handelingen die mensen stellen. Dan zou niemand verantwoordelijk geacht kunnen worden voor wat hij doet. Iedereen zou bij wijze van spreken ontoerekeningsvatbaar zijn. Dit is, kort uitgelegd, het probleem van mentale causaliteit. 1

7 Substantiedualisme Aanvankelijk was het probleem van mentale causaliteit, een probleem voor substantie dualisme. Dit is de opvatting dat lichaam en geest radicaal gescheiden zijn. Enerzijds bestaat er een immateriële, denkende substantie. Anderzijds bestaat er ook een materiële, uitgebreide substantie. De bekendste voorstander van zulk lichaam-geest dualisme is wellicht Descartes, maar hij was niet alleen. Onder aanhangers van substantiedualisme waren er verschillende soorten oplossingen voor de vraag naar mentale causaliteit: The progression of thought can be seen as follows. Descartes believes in a more or less natural form of interaction between immaterial mind and material body. Malebranche thought that this was impossible naturally, and so required God to intervene specifically on each occasion on which interaction was required. Leibniz decided that God might as well set things up so that they always behaved as if they were interacting, without particular intervention being required. Outside such a theistic framework, the theory is incredible. Even within such a framework, one might well sympathise with Berkeley's instinct that once genuine interaction is ruled out one is best advised to allow that God creates the physical world directly, within the mental realm itself, as a construct out of experience. (Robinson, 2012) Descartes opvatting noemt men interactionisme. Volgens deze theorie zou mijn geest mijn lichaam in beweging kunnen zetten. Het zou echter ontzettend mysterieus zijn als immateriële geesten, materiële lichamen zouden kunnen bewegen. Dat zou immers telekinese inhouden. De opvatting van Malebranche noemt men occasionalisme. Volgens die theorie kan mijn geest in feite niets veroorzaken. Het is veeleer zo dat, wanneer iemand iets wil doen, God ervoor zorgt dat het lichaam op de gepaste manier reageert. Als ik zin heb in koffie, zorgt God ervoor dat mijn lichaam zodanig reageert dat ik koffie bestel. Zulke theorie is echter zeer onwaarschijnlijk als men niet in God gelooft. De opvatting van Leibniz noemt men parallelisme. Ook volgens deze theorie kan de geest niets veroorzaken, maar zijn lichaam en geest altijd gesynchroniseerd. God heeft er met andere woorden op voorhand voor gezorgd dat lichaam en geest steeds in harmonie zijn. Net wanneer ik zin heb in koffie, bestelt mijn lichaam koffie, ook al komt daar geen causale relatie aan te pas. Men zou dit kunnen vergelijken met twee klokken die gelijkgezet worden en daarna steeds synchroon lopen. Ook deze theorie lijkt echter ontzettend onwaarschijnlijk zonder het bestaan van God. De theorieën van Malebranche en Leibniz lijken vandaag de dag dus niet echt plausibel. Door de toenemende secularisering zijn er nog maar weinig mensen van overtuigd dat God deze bemiddelende

8 causale rol kan spelen. De theorie van Descartes is dan weer onderhevig aan decisieve tegenargumenten. 1 Omwille van deze moeilijkheden zijn veel filosofen overgeschakeld op een fysicalistisch wereldbeeld. Eigenschapsdualisme Dualisme heeft tegenwoordig dus plaats geruimd voor materialisme of fysicalisme. Volgens deze opvatting is alles fysisch. Zin hebben in koffie, is volgens deze opvatting een eigenschap van een brein. Er zijn echter twee soorten fysicalisme. Enerzijds kan men een reductief fysicalist zijn, anderzijds kan men een niet-reductief fysicalist zijn. Reductieve fysicalisten stellen dat mentale eigenschappen eigenlijk fysische eigenschappen zijn. Zin hebben in koffie is volgens deze opvatting niets anders dan een bepaalde breinstaat hebben. Als deze opvatting correct zou zijn, zou het probleem van mentale causaliteit opgelost zijn. Zin hebben in koffie is dan immers identiek met een bepaalde breinstaat, en breinstaten hebben causale krachten. Niet-reductief fysicalisten daarentegen, kunnen nog steeds niet beweren dat zin in koffie de oorzaak was van de bestelling. Zij beweren immers dat mentale eigenschappen afhankelijk zijn van hersentoestanden, maar er niet toe reduceerbaar zijn. Als mentale eigenschappen echter niet identiek zijn aan fysische eigenschappen, is het nog steeds een mysterie hoe mijn zin in koffie causaal relevant kan zijn voor mijn bestelling ervan. Men zou dus kunnen kiezen voor reductionisme, maar er zijn goede argumenten voor niet-reductief fysicalisme. Een sterke motivatie om mentale eigenschappen een distinctieve status toe te kennen, komt voort uit het argument van qualia. 2 Dit zijn fenomenologische ervaringen zoals gevoelens en percepties. 3 Er zijn verschillende argumenten die duidelijk moeten maken dat qualia niet reduceerbaar zijn tot fysische eigenschappen. Een eerste argument vertrekt van de aanname dat andere organismen ook mentale ervaringen hebben. Stel bijvoorbeeld dat vleermuizen ook ervaringen hebben. Dan geldt: there is something that it is like to be a bat. (Nagel, 1974, p. 438) 1 Voor een overzicht van de argumenten, zie (Robb & Heil, 2014) 2 Ook de mogelijkheid van meervoudige realiseerbaarheid levert een sterke motivatie voor het aparte statuut van mentale eigenschappen. Dit zal echter uitgebreid besproken worden in het volgende hoofdstuk. 3 Ik zal qualia en fenomenologische ervaringen dan ook als synoniemen gebruiken. 3

9 Stel nu dat men alle fysische eigenschappen van een specifieke vleermuis kent. Men kent zijn specifieke atoomstructuur, de werking van zijn hersenen, men weet exact hoe de vleermuis echolocatie gebruikt etc. Weet men dan ook wat het is om een vleermuis te zijn of hoe het voelt om een vleermuis te zijn? Zo niet, dan lijkt het alsof fenomenologische vleermuiservaringen niet gereduceerd kunnen worden tot fysische eigenschappen. Een tweede argument is afkomstig uit twee artikelen van Frank Jackson: Mary is confined to a black-and-white room, is educated through black-and-white books and through black-and-white television. In this way she learns everything there is to know about the physical nature of the world. She knows all the physical facts about us and our environment, in a wide sense of physical which includes everything in completed physics, chemistry, and neurophysiology, and all there is to know about the causal and relational facts consequent upon all this, including of course functional roles. If [reductive] physicalism is true, she knows all there is to know. For to suppose otherwise is to suppose that there is more to know than every physical fact, and that is just what [reductive] physicalism denies. (Jackson, 1986, p. 291) Mary kent dus alle fysische wetten en alle fysische eigenschappen. Ze weet bijvoorbeeld exact de golflengte van rood, ze weet perfect hoe percepties van rood verwerkt worden in het brein en kent de werking van het oog tot in de kleinste details. Weet Mary dan alles wat er te weten valt? What will happen when Mary is released from her black and white room or is given a colour television monitor? Will she learn anything or not? It seems just obvious that she will learn something about the world and our visual experience of it. But then it is inescapable that her previous knowledge was incomplete. But she had all the physical information. Ergo there is more to have than that, and [reductive] Physicalism is false. (Jackson, 1982, p. 130) Een derde argument is gebaseerd op de mogelijkheid van een omgekeerd kleurenspectrum ( inverted spectrum ). 4 Het lijkt prima facie mogelijk dat de kleur die door mij waargenomen word als rood, door andere mensen waargenomen wordt als groen en vice versa. 5 Dit verschil zou louter fenomenologisch 4 Dit argument hoeft niet per definitie beperkt te zijn tot kleuren. Andere qualia kunnen mogelijkerwijze ook omgekeerd worden, maar het voorbeeld van kleur is volgens mij het bevattelijkst. 5 Dit idee bestaat al langer, maar werd voornamelijk geïntroduceerd in de filosofie van de geest door Shoemaker en Block (Block, 1990; Shoemaker, 1982). 4

10 van aard zijn en lijkt niet waarneembaar te zijn in de fysische werkelijkheid. Dit zou echter willen zeggen dat er verschillen zijn in de werkelijkheid die niet te wijten zijn aan fysische eigenschappen. Ook dit voorbeeld is dus in het voordeel van niet-reductief fysicalisme. Een laatste argument voor niet-reduceerbare mentale eigenschappen, is dat van filosofische zombies: Zombies in philosophy are imaginary creatures designed to illuminate problems about consciousness and its relation to the physical world. Unlike those in films or witchcraft, they are exactly like us in all physical respects but without conscious experiences: by definition there is nothing it is like to be a zombie. Yet zombies behave just like us, and some even spend a lot of time discussing consciousness. (Kirk, 2015) 6 De zombies handelen dus exact hetzelfde als gewone mensen, maar hebben geen fenomenologische ervaringen. Als een filosofische zombie geprikt wordt met een scherp voorwerp, zal hij geen pijn voelen, maar hij zal wel reageren alsof hij pijn heeft. Slechts weinig filosofen geloven in filosofische zombies, maar de meeste geven wel toe dat zulke zombies op zijn minst bevattelijk of denkbaar zijn. Sommigen argumenteren zelfs dat ze metafysisch gezien mogelijk zijn. Als zulke filosofische zombies denkbaar of mogelijk zijn, levert dit ook een tegenargument tegen reductief fysicalisme. De zombies zijn immers in elk fysisch opzicht identiek aan gewone mensen. Wie toegeeft dat filosofische zombies denkbaar of mogelijk zijn, geeft daarmee ook toe dat er bepaalde zaken zijn die niet begrepen kunnen worden met fysische eigenschappen alleen. 7 Fysicalisten die deze argumenten overtuigend vinden, zijn genoodzaakt een niet-reductief fysicalisme aan te hangen. Een mentale eigenschap is wel een eigenschap van een brein, maar men kan het er niet toe reduceren. Men noemt dit ook wel eigenschapsdualisme. Er bestaan volgens deze positie immers twee verschillende soorten eigenschappen. Eigenschapsdualisme houdt echter de oorspronkelijke vraag in stand: wat is de oorzaak van de bestelling? Wordt dit veroorzaakt door mijn zin in koffie, of door dat elektrisch stroompje in mijn hersenen? Volgens Jaegwon Kim kunnen niet-reductieve fysicalisten de causale krachten van mentale eigenschappen niet vrijwaren (Kim, 2005). Mentale eigenschappen zouden epifenomenen zijn; eigenschappen die geen causale krachten hebben en volledig afhankelijk zijn van de fysische werkelijkheid. Hij verdedigt deze conclusie met behulp van zijn overtuigend causaal exclusieargument. Volgens Kim kan 6 Het concept van filosofische zombies werd aanvankelijk gebruikt als argument tegen fysicalisme door David Chalmers (Chalmers, 1996). 7 Het concept van filosofische zombies lijkt misschien vergezocht. Het is in dat opzicht echter interessant om te verwijzen naar het alien-handsyndroom. Dit is een hersenaandoening waarbij het hand buiten de intentie van de patiënt om, handelingen uitvoert (Doody & Jankovic, 1992). Een zombie-hand lijkt dus alvast te bestaan. 5

11 men dus kiezen tussen reductionisme en epifenomenalisme. Ofwel bestaan mentale eigenschappen en qualia niet echt, ofwel hebben ze geen causale krachten. Ik ben ervan overtuigd dat reductionisme geen valabele optie is en ik zal me dan ook enkel richten op het probleem van epifenomenalisme. Leven zonder mentale causaliteit Een leven zonder fenomenologische ervaringen is nauwelijks denkbaar. Er zijn immers veel meer qualia dan verlangen naar koffie en rood. Volgens Tye behoren de volgende zaken bijvoorbeeld tot de lijst van qualia: (1) Perceptual experiences, for example, experiences of the sort involved in seeing green, hearing loud trumpets, tasting liquorice, smelling the sea air, handling a piece of fur. (2) Bodily sensations, for example, feeling a twinge of pain, feeling an itch, feeling hungry, having a stomach ache, feeling hot, feeling dizzy. Think here also of experiences such as those present during orgasm or while running flat-out. (3) Felt reactions or passions or emotions, for example, feeling delight, lust, fear, love, feeling grief, jealousy, regret. (4) Felt moods, for example, feeling elated, depressed, calm, bored, tense, miserable. (Tye, 2013) Stel dat al deze zaken causaal inert zijn. Dan zou niemand meer eten omdat hij honger heeft, stoppen omdat hij een rood verkeerslicht ziet, of lachen omdat men blij is. Stel dat andere mentale eigenschappen zoals intenties en redenen ook niet-reduceerbaar zijn. Dan zouden ook deze zaken causaal inert worden. Mensen zouden niet meer kunnen beslissen wat ze doen en zouden niet meer handelen omdat ze redenen hebben voor die handeling. Criminelen of weldoeners, niemand zou nog verantwoordelijk geacht kunnen worden voor zijn daden. Wie aanvaardt dat mentale eigenschappen afhankelijk zijn van bepaalde breinstaten moet daarenboven toegeven dat mentale eigenschappen geen andere mentale eigenschappen kunnen veroorzaken. Mentale eigenschappen lijken immers alleen maar geproduceerd te worden door het brein. Herinneringen zouden dus niet veroorzaakt kunnen worden door bewuste ervaringen in het verleden. Mijn zin in koffie, kan niet meer gebaseerd zijn op voorgaande ervaringen met koffie en gedachten kunnen niet meer veroorzaakt worden door voorgaande gedachten. Elke bewuste ervaring of gedachte zou volledig passief zijn en niets veroorzaken. Het probleem van mentale causaliteit is overigens verschillend van het probleem van vrije wil. Wie beweert dat iedereen gedetermineerd is, zegt daarmee dat het al vaststaat wat iedereen gaat doen. Het stond bijvoorbeeld al jaren geleden vast, dat ik deze specifieke zin zou typen. Op zich hoeft dit niet problematisch te zijn, zolang ik die beslissing zelf veroorzaak. Stel bijvoorbeeld dat ik gedetermineerd 6

12 ben om iemand te redden. Dan is het nog steeds mogelijk dat ik die persoon red omdat ik daar goede redenen voor heb. Zo kunnen menslievendheid en de overtuiging dat ik hulp kan bieden, causaal verantwoordelijk zijn voor de redding. Het ligt dan misschien wel vast wat ik zal kiezen, maar ik kies in ieder geval wel. Als mentale eigenschappen niets kunnen veroorzaken kan men echter niets meer kiezen. Wat ik kies, is met andere woorden irrelevant voor wat mijn lichaam doet. Zelfs als de wereld indeterministisch zou zijn, zou ik niets kunnen kiezen. Mentale eigenschappen lijken dus louter redundante epifenomenen te zijn. Leven zonder mentale causaliteit is dus catastrofaal voor onze dagelijkse overtuigingen: if minds did not influence behavior, in what sense would anyone truly act? Sounds would be made, but no one would mean anything by them. Bodies would move, but no one would thereby do anything. (Robb & Heil, 2014) Doelstelling van dit werkstuk Het is mijn intentie om het causaal exclusieargument van Kim toe te lichten en kritisch te analyseren. Mijn ambities reiken echter verder dan dat, want ik wil er ook een mogelijk oplossing voor verkennen. Meer specifiek wil ik argumenteren dat niet-reductief fysicalisme consistent kan zijn met mentale causaliteit. Mijn argument zal dus voorwaardelijk zijn: als men niet-reductief fysicalisme aanhangt, dan kan men nog steeds de causaliteit van mentale eigenschappen verdedigen. Het is bovendien mijn bedoeling om de premissen van niet-reductief fysicalisme en van het causaal exclusieargument te aanvaarden. Ik zal met andere woorden argumenteren dat Kims conclusie niet noodzakelijk volgt uit zijn premissen. De opbouw van mijn werkstuk zal er als volgt uitzien. In het eerste hoofdstuk zal ik uitleggen hoe nietreductief fysicalisme op theoretisch vlak begrepen kan worden, door gebruik te maken van de concepten van token identiteit, superveniëntie en meervoudige realiseerbaarheid. Daarna zal ik de theoretische context, waarin het debat over mentale causaliteit vorm kreeg, verduidelijken. Het gaat daarbij voornamelijk over Davidsons argument dat redenen ook oorzaken moeten zijn en over zijn anomaal monisme. Het laatste deel van het eerste hoofdstuk zal een uiteenzetting geven van het causaal exclusieargument. Het tweede hoofdstuk zal verschillende theorieën uiteenzetten die een oplossing proberen te formuleren door de relatie tussen fysische en mentale eigenschappen te beschrijven. Ik zal eerst functioneel reductionisme behandelen, waarna ik de trooptheorie analyseer, om ten slotte een welbepaalde eigenschapsexemplificatietheorie te bespreken. Deze theorieën argumenteren allemaal dat mentale ei- 7

13 genschappen, op een bepaalde manier begrepen, verschillend zijn van fysische eigenschappen. Ze geven echter ook allemaal toe dat mentale eigenschapen, op een andere manier begrepen, wel identiek zijn aan fysische eigenschappen. Ik zal argumenteren dat functioneel reductionisme en trooptheorie geen oplossing zijn voor het causaal exclusieargument. De eigenschapsexemplificatietheorie daarentegen, kan volgens mij een deel van de oplossing zijn. Deze theorie kan het probleem echter niet in zijn eentje oplossen. In het derde hoofdstuk zal ik het onderscheid tussen causale werkzaamheid en causale relevantie duidelijk maken. Ik geloof dat mentale causaliteit beide vormen van causaliteit nodig heeft en dat de eigenschapsexemplificatietheorie alvast causale werkzaamheid kan verzekeren. Het enige dat men dan nog nodig heeft is een theorie die causale relevantie kan garanderen. De verzameling causaal relevante eigenschappen zou daarbij een deelverzameling zijn van causaal werkzame eigenschappen. In het vierde en laatste hoofdstuk, zal ik Woodwards interventionisme bespreken als een mogelijke kandidaat voor een theorie van causale relevantie. Woodward beweert dat interventionisme in zijn eentje het causaal exclusieargument kan oplossen. Ik zal concluderen dat interventionisme afzonderlijk niet volstaat voor het weerleggen van het argument, maar dat interventionisme in combinatie met de eigenschapsexemplificatietheorie wel een kans op slagen heeft. Mijn uiteindelijke conclusie is echter niet afhankelijk van interventionisme. Mijn positie is consistent met andere causale theorieën en zelfs met causaal pluralisme. Ik geloof echter wel dat interventionisme een zeer plausibele en bruikbare theorie is in het domein van de psychologie. Het causaal exclusieargument weerleggen, is een ambitieus project. Het argument is immers gebaseerd op premissen, die bijna even intuïtief zijn als de mentale causaliteit die ze weerlegt. Desondanks ben ik ervan overtuigd dat er een theorie mogelijk is die alle premissen aanvaardt en bovendien een intuïtieve vorm van mentale causaliteit ondersteunt. Mijn conclusie zal echter nog steeds een hele hoop fundamentele vragen onbeantwoord laten. Beweren dat mentale eigenschappen niet-reduceerbaar zijn is één ding, maar de natuur van die fenomenologische ervaringen verklaren is iets helemaal anders. Er heerst nog steeds een verklarende kloof ( explanatory gap ) tussen fysische eigenschappen en mentale eigenschappen (Levine, 1983). Hoe is het mogelijk dat fysische eigenschappen ook mentale eigenschappen teweeg kunnen brengen? De vraag hoe en waarom we fenomenologische ervaringen ervaren, werd door Chalmers dan ook het harde probleem van bewustzijn ( hard problem of consciousness ) genoemd (Chalmers, 1995). Ik denk dat hij gelijk heeft dat zulke problemen fundamenteel zijn, maar de mogelijkheid van mentale causaliteit beargumenteren, is alvast een goed begin. Zonder mentale causaliteit, zou men immers nog niet eens kunnen nadenken over dergelijke vragen. 8

14 Hoofdstuk 1 Causale Exclusie Het causaal exclusieargument is een argument tegen niet-reductief fysicalisme. 1 Ik zal dus eerst uitleggen wat niet-reductief fysicalisme net inhoudt. Daarna zal ik de theorie over mentale causaliteit van Donald Davidson toelichten. Het huidige debat is immers grotendeels ontstaan omwille van zijn theorie, die men anomaal monisme ( anomalous monism ) noemt. Tot slot zal ik Kims reactie op nietreductief fysicalisme en anomaal monisme beschrijven. Dit is het beruchte argument van causale exclusie. 1.1 Niet-reductief fysicalisme Niet-reductief fysicalisme (NRF) is een geheel van metafysische opvattingen die samen de relatie tussen lichaam en geest beschrijven. Het is tegelijkertijd de dominante stroming in het debat over mentale causaliteit. Zo is het is onder andere het uitgangspunt van anomaal monisme. Het causaal exclusieargument zal echter argumenteren dat deze positie, mentale eigenschappen causaal inert maakt. Vooraleer verder te gaan zal het dus nuttig zijn een duidelijk beeld te geven van wat NRF net inhoudt. Bovendien zal deze positie het grondbeginsel zijn van dit werkstuk. Het is immers mijn doel om het causaal exclusieargument te weerleggen, zonder de premissen ervan te ontkennen. Deze interne oplossing vereist dan ook de aanname van niet-reductief fysicalisme. Fysicalisme is de stelling dat alles wat bestaat fysisch is. Het gaat ervan uit dat psychische ervaringen, gevoelens en intenties nothing over and above brain processes zijn (Smart, 1959, p. 145). Uit de inleiding werd echter duidelijk dat dit niet betekent dat men psychische eigenschappen zomaar kan reduceren tot fysische eigenschappen. Hoe zulke positie mogelijk is, zal verduidelijkt worden aan de hand van de concepten token identiteit, superveniëntie en meervoudige realiseerbaarheid. NRF, zoals dat in de literatuur verdedigd word, is gelijk aan de conjunctie van deze drie ideeën. 1 Het causaal exclusieargument wordt in de literatuur ook wel het superveniëntie-argument genoemd. 9

15 1.1.1 token identiteit Vooraleer Davidson zijn artikel over anomaal monisme publiceerde, trachtte men mentale causaliteit te gronden in een type identiteitstheorie. Mentale types zouden daarbij identiek zijn aan fysische types. Een mentale eigenschap zoals pijn zou bijvoorbeeld niets anders zijn dan het vuren van C-vezels. 2 Type identiteitstheorie leidt echter tot reductionisme en is vatbaar voor het argument van meervoudige realiseerbaarheid. 3 Bovendien spreekt de plasticiteit van hersenen type identiteit tegen. Een brein dat bijvoorbeeld beschadigd is, wordt vaak hersteld doordat de beschadigde functies overgenomen worden door andere delen van de hersenen (Brysbaert, 2006). Davidson introduceerde een token identiteitstheorie (Davidson, 2002). De mentale eigenschap is misschien niet identiek aan een fysische eigenschap, maar een mentale gebeurtenis kan wel samenvallen met een fysische gebeurtenis. Het gaat dus niet meer over pijn als een algemene eigenschap, maar over een particuliere, specifieke pijn die zich voltrekt in de werkelijkheid. Gebeurtenissen zijn volgens Davidson unrepeatable, dated individuals, such as the particular eruption of a volcano (Davidson, 2002, p. 209). Men kan deze gebeurtenissen identificeren aan de hand van de aanwijzende voornaamwoorden dit, dat, deze en die. Pijn is niet identiek met het vuren van C-vezels, maar die pijn kan wel identiek zijn met dat vuren van C-vezels. Het verschil tussen tokens en types kan ook verduidelijkt worden aan de hand van taal. Zo geeft Wetzel het voorbeeld van een zin uit het gedicht Sacred Emily van Gertrude Stein (Wetzel, 2014): Rose is a rose is a rose is a rose. (Stein & Anderson, 1922, p. 187) Op de vraag hoeveel woorden deze zin bevat zijn er twee antwoorden mogelijk. In één betekenis van woord bevat deze zin slechts drie woorden ( rose, is en a ). In een andere betekenis ervan kan men echter tien woorden onderscheiden. In de eerste betekenis verwijst het naar types, in de tweede naar tokens. Zelfs exacte replica s van mentale of fysische gebeurtenissen, zijn dus verschillende tokens. Samengevat kan token identiteit gedefinieerd worden als: Token identity: there is only one kind of event in the universe, regardless of the terms, concepts, or laws used to describe those events. Events are unrepeatable, dated, countable particulars, or tokens. However, a single event may be referred to under multiple descriptions. (Sawyer, 2002, p. 541) 2 In werkelijkheid is pijn veel complexer dan louter het vuren van C-vezels. Dit voorbeeld ontsproten uit philosophers fictional neurophysiology dient dan ook enkel en alleen ter verduidelijking (Kim, 2005). 3 Dit argument zal later nog uitgelegd worden. 10

16 token identiteit doet enerzijds afstand van substantie dualisme. Cartesiaanse immateriële geesten bestaan met andere woorden niet. Anderzijds aanvaardt het eigenschapsdualisme (bij Kim) of predicaatsdualisme (bij Davidson). Deze positie houdt in dat mentale eigenschappen kunnen bestaan als eigenschappen of beschrijvingen van het brein Superveniëntie Het concept superveniëntie komt in feite van Hare (Hare, 1952). Hare gebruikte dit concept om de relatie tussen morele eigenschappen en fysische eigenschappen te beschrijven. Davidson was echter degene die ervoor gezorgd heeft dat deze term gebruikt werd in de filosofie van de geest. De term is sindsdien zeer populair geworden en is alomtegenwoordig in het debat over causale exclusie. Een van de meest gangbare definities van superveniëntie van het mentale is: Whenever something has a mental property, M, at t, it does so in virtue of the fact that it has, at t, a physical base property, P, where P necessitates M (that is, necessarily anything that has P at t has M at t. (Kim, 2009, p. 40) Of zoals Davidson het verwoordt: ( ) supervenience might be taken to mean that there cannot be two events alike in all physical respects but differing in some mental respect, or that an object cannot alter in some mental respect without altering in some physical respect. (Davidson, 2002, p. 214) Superveniëntie is veel sterker dan alleen maar token identiteit. Een goede uitleg van de implicaties van superveniëntie wordt gegeven door Kim: According to supervenience in this sense, there are no mental events or states that float free from physical processes; every mental phenomenon must be grounded in, or anchored to, some underlying physical base (presumably, a neural state). This means that mental states can occur only in systems that can have physical properties; namely, physical systems. This precludes Cartesian souls as objects of mentality. Moreover, supervenience entails that any two things that are physically identical must be identical in all mental respects to put it another way, physical twins are necessarily psychological twins as well. This captures the idea that the physical nature of a being wholly determines its mental structure. In these ways, mind-body supervenience, as a physicalist thesis, goes well beyond ontological physicalism. (Kim, 2009, p. 40) 11

17 1.1.3 Meervoudige realiseerbaarheid en wilde disjunctie Het idee van meervoudige realiseerbaarheid werd geïntroduceerd door Putnam en kan als argument tegen type identiteitstheorieën gebruikt worden (Putnam, 1967). Putnam argumenteerde dat mentale eigenschappen gegrond kunnen zijn in, of gerealiseerd kunnen worden door, heel verschillende fysische configuraties. Menselijke pijn is afhankelijk van een bepaalde neurologische eigenschap, maar de pijn die vissen ervaren is wellicht gedetermineerd door een heel andere neurologische eigenschap. Hetzelfde kan gezegd worden van andere dieren, aliens en misschien zelfs computers met artificiële intelligentie. Een mentale eigenschap zoals pijn, kan dus niet gereduceerd worden tot een fysische eigenschap. Als argument tegen reductionisme volstaat dit nog niet. Er is bijvoorbeeld geargumenteerd voor een soortspecifieke reductie van mentale eigenschappen (Kim, 1989). Een mentale eigenschap zoals pijn zou dan in een bepaalde soort identiek zijn aan een fysische eigenschap. Zo zou dolfijnenpijn gelijk kunnen zijn aan het vuren van D-vezels en mensenpijn aan het vuren van C-vezels. Meervoudige realiseerbaarheid hoeft echter niet beperkt te blijven tot soorten. Zo stelt Horgan dat mentale eigenschappen ook meervoudig gerealiseerd kunnen worden binnen één en dezelfde soort (Horgan, 1997). Een nog sterkere claim is dat meervoudige realiseerbaarheid plaatsvindt in een enkel individu. De realisatie van mijn pijn op tijdstip t 1, zou dan anders kunnen zijn dan de realisatie van mijn pijn op tijdstip t 2, ook al voelt die pijn hetzelfde. Fodor breidde dit argument nog verder uit naar reductionisme in de wetenschappen (Fodor, 1974). Sommigen argumenteren dat alle speciale wetenschappen uiteindelijk gereduceerd kunnen worden tot fysica. 4 Volgens Fodor klopt dit echter niet. Hij begint met de opmerking dat elke wetenschap zijn eigen taxonomie kent. Elke wetenschap heeft zijn eigen beschrijvingen van de wereld. In de psychologie spreekt men over geheugen, in de economie over vraag en aanbod, in de biologie over genen en in de scheikunde over waterstofperoxide. Wetten vinden slechts plaats tussen termen van dezelfde taxonomie van een wetenschap. Niet elke ware beschrijving is een beschrijving in een dergelijke wetenschappelijke taxonomie. Zo geeft Fodor het voorbeeld van de eigenschap is transported to a distance of less than three miles from the Eiffel Tower (Fodor, 1974). Wellicht speelt deze eigenschap geen interessante rol in wetenschappelijke wetten. Hij maakt daarom het onderscheid tussen natuurlijke soorten ( natural kinds ) en andere 4 Met speciale wetenschappen bedoelt men alle wetenschappen behalve fundamentele fysica. 12

18 soorten. Natuurlijke soorten zijn dan soorten uit de taxonomie van wetenschappen die een belangrijke rol vervullen in bepaalde wetten. 5 De beste theorie van reductionisme die men toen had was Nageliaanse reductie. Deze verbindt de woordenschat van twee wetenschappen aan de hand van brugwetten. 6 Dit impliceert dat, als reductionisme correct is, elke natuurlijke soort ook een fysische natuurlijke soort is. In principe is dit een empirische vraag, maar deze soort van reductie lijkt hoe dan ook erg onwaarschijnlijk: The reason it is unlikely that every natural kind corresponds to a physical natural kind is just that (a) interesting generalizations (e.g. counter-factual supporting generalizations) can often be made about events whose physical descriptions have nothing in common, (b) it is often the case that whether the physical descriptions of the events subsumed by these generalizations have anything in common is, in an obvious sense, entirely irrelevant to the truth of the generalizations, or to their interestingness, or to their degree of confirmation or, indeed, to any of their epistemologically important properties, and (c) the special sciences are very much in the business of making generalizations of this kind. (Fodor, 1974, p. 103) Neem bijvoorbeeld de wet van vraag en aanbod. Deze wet zegt iets over wat er zal gebeuren bij gelduitwisselingen onder bepaalde voorwaarden. Zoiets als een gelduitwisseling moet op fysisch niveau echter wild disjunctief zijn. Een gelduitwisseling kan immers plaatsvinden in euro s, dollars, schelpen, cheques, cryptovaluta s etc. Wie de wet van vraag en aanbod wil reduceren tot een fysische wet, moet bovendien niet alleen rekening houden met de gelduitwisselingssystemen die al bestaan, maar ook al diegene die zouden kunnen bestaan. De fysische en de economische natuurlijke soort zouden volledig co-extensief moeten zijn. Zoals Fodor echter opmerkt: But (a) to paraphrase a remark Donald Davidson made in a slightly different context, nothing but brute enumeration could convince us of this brute co-extensivity, and (b) there would seem to be no chance at all that the physical predicate employed in stating the coextensivity (sic) is a natural kind term, and (c) there is still less chance that the co-extension would be lawful (i.e. that it would hold not only for the nomologically possible world that turned out to be real, but for any nomologically possible world at all). (Fodor, 1974, p. 104) 5 Dit is geenszins een accurate definitie van natuurlijke soorten. Een volledige uiteenzetting zou mij echter te ver brengen en is niet zo heel belangrijk voor het huidige argument. Voor meer informatie over natuurlijke soorten kan men de Stanford Encyclopedia of Philosophy raadplegen (Alexander Bird, 2015). 6 De term brugwet is niet afkomstig van Ernest Nagel. Desondanks wordt deze term vaak gebruikt wanneer men het over Nageliaanse reductie heeft. 13

19 Omwille van deze wilde disjunctie is type-reductie dus niet wenselijk. De fysica kan wel zijn status als basiswetenschap behouden door token identiteit. Elke economische situatie moet zich voordoen in een fysische realiteit. Elk token is dus identiek met een fysisch token, maar de types die een rol spelen in nomologische relaties kunnen niet op dezelfde manier gereduceerd worden. Nomologische relaties (weergegeven door pijlen) kunnen dus op de volgende manier begrepen worden. figuur 1: wilde disjunctie en nomologische relaties (Fodor, 1974) Deze figuur geeft tegelijkertijd een goed idee van hoe NRF geïnterpreteerd moet worden. Stel dat S staat voor een mentale eigenschap, en P voor een fysische eigenschap. Stel bovendien dat de bovenste pijl geen nomologische relatie, maar gewoon een oorzakelijkheidsrelatie aanduidt. Stel bovendien dat de onderste pijlen particuliere causale relaties weergeven. Het wordt dan duidelijk hoe mentale eigenschappen superveniëren op fysische eigenschappen, zonder ertoe gereduceerd te kunnen worden. NRF is dus de conjunctie van token identiteit, superveniëntie en meervoudige realiseerbaarheid. Voor de rest van dit werkstuk zal ik deze metafysische stellingen aanvaarden als premissen. Ik beweer niet dat dit uitgangspunt correct is, maar het is de basisveronderstelling van veel filosofen in het debat over mentale causaliteit. Bovendien lijkt elk van de stellingen plausibel op zich. Jaegwon Kim zal echter argumenteren dat deze plausibele beweringen inconsistent zijn met autonome mentale causaliteit. Vooraleer ik zijn argument uiteenzet, zal ik Donald Davidsons NRF behandelen. Het causaal exclusieargument van Kim is immers in belangrijke mate een reactie op Davidson. 1.2 Donald Davidson Het huidige debat over mentale causaliteit ontstond bij Davidson. Hij argumenteerde dat de reden voor een handeling, ook de oorzaak ervan moet zijn. Hij was er echter van overtuigd dat causaliteit strikte deterministische wetten vereist en dat die strikt deterministische wetten ontbreken op het mentale niveau. Anomaal monisme is een poging om deze schijnbare inconsistente gegevens te verzoenen. 14

20 Ik zal eerst kort beschrijven waarom Davidson denkt dat redenen ook oorzaken zijn. Daarna zal ik toelichten wat Davidson verstaat onder gebeurtenissen. Het belangrijkste verschil tussen Davidson en Kim is immers te wijten aan hun opvattingen over gebeurtenissen. Daarna zal ik het argument voor anomaal monisme toelichten aan de hand van zijn onderscheid tussen causale relaties en causale verklaringen. Ten slotte zal ik enkele van de problemen waar de theorie mee kampt bespreken Redenen en oorzaken Het huidige debat over mentale causaliteit begon met enkele invloedrijke artikelen van Donald Davidson. In zijn Actions, Reasons, and Causes argumenteert hij dat de reden voor een handeling, ook de oorzaak van die handeling is (Davidson, 1963). Dit ging in tegen de heersende Wittgensteinse opvatting: ( ) causal explanation was viewed as essentially a matter of showing the event to be explained as an instance of some law-like regularity (as we might explain the whistling of a kettle by reference to certain laws involving, among other things, the behaviour of gases under pressure). Since rational explanation was held, in general, not to involve any such reference to laws, but rather required showing how the action fitted into some larger pattern of rational behaviour, explanation by reference to reasons was held to be distinct from and independent of explanation by reference to causes. (Malpas, 2015) Een reden geven voor een handeling, is volgens wittgensteinianen dus niets anders dan een rationalisatie van een handeling. Het is een herbeschrijving die de handeling in een groter patroon plaatst, maar dit heeft volgens hen niets te maken met causaliteit. Zulke opvatting maakt de relatie tussen redenen en handelingen echter heel mysterieus. Davidson daarentegen zegt dat rationalisaties noodzakelijk causale verklaringen zijn (Davidson, 1963). Men kan immers een reden hebben voor een handeling en de handeling doen, zonder dat die reden de oorzaak is. Neem bijvoorbeeld de volgende zin: He exercised and he wanted to reduce and thought exercise would do it (Davidson, 1963, p. 693) Deze zin volstaat niet om van een verklaring te spreken. Misschien sport die persoon omwille van een andere reden. Hij zou bijvoorbeeld een strenge vrouw kunnen hebben en gaan sporten omdat hij zijn vrouw niet teleur wil stellen. Wat we nodig hebben om te kunnen spreken van een echte verklaring is: He exercised because he wanted to reduce and thought exercise would do it 15

21 Deze zin lijkt echter een causaal verband in te houden tussen de reden en de handeling. Het is onduidelijk waar because op zou kunnen wijzen, als het geen causale relatie is. Davidson concludeert dat de primaire reden van een handeling, de reden waarom iets gedaan is, dus ook de oorzaak van de handeling moet zijn (Davidson, 1963) Gebeurtenissen volgens Davidson Zowel Davidson als Kim gaan ervan uit dat causaliteit plaatsvindt tussen gebeurtenissen. 7 Ze gaan er ook beiden van uit dat gebeurtenissen niet-herhaalbare particuliere zaken zijn in de werkelijkheid. Voor de rest hebben ze echter heel uiteenlopende opvattingen over gebeurtenissen. Aanvankelijk definieerde Davidson gebeurtenissen aan de hand van oorzaken en gevolgen (Davidson, 1969). Twee gebeurtenissen zijn volgens deze theorie identiek, als en slechts als ze exact dezelfde oorzaken en gevolgen hebben. Davidson merkte zelf al op dat zijn definitie circulair lijkt, maar hij voegt daar meteen aan toe dat die circulariteit niet formeel is. Het is geen logische tautologie. Quine erkent dit, maar stelt tegelijkertijd vast dat deze definitie wel circulair is wat de individualisatie van gebeurtenissen betreft (Quine, 1985). Gebeurtenissen kunnen slechts geïdentificeerd worden als ze al geïndividualiseerd zijn. De oorzaken en gevolgen die gebeurtenissen moeten individualiseren zijn immers zelf ook gebeurtenissen die geïndividualiseerd moeten worden. Davidson heeft daarom zijn criterium voor individualisatie aangepast. Hij aanvaardde Quines suggestie dat gebeurtenissen misschien beter geïndividualiseerd worden aan de hand van tijd en ruimte (Davidson, 1985). Twee gebeurtenissen zijn identiek als en alleen als ze dezelfde spatiotemporele locatie hebben. Token identiteit vindt met andere woorden plaats op het niveau van spatiotemporele gebeurtenissen. 8 Davidson baseert zich voor deze definitie op het onderscheid dat Frege maakte tussen intensionaliteit en extensionaliteit (Frege, 1892). 9 De intensionaliteit is de betekenis van een woord, terwijl de extensionaliteit datgene is waarnaar het woord verwijst. Het zinsdeel de leerkracht van Alexander de Grote 7 In principe denkt Kim dat causaliteit plaatsvindt tussen eigenschapsexemplificaties: het vertonen van een eigenschap, door een fysisch object, op een bepaald tijdstip. Hij noemt dit echter eveneens gebeurtenissen (Kim, 1993). 8 Deze definitie kan volgens hem wel een Spinozistic extravagance inhouden, waarbij botsingen in verre sterrenstelsels bijvoorbeeld een deel van de mentale gebeurtenis worden (Davidson, 2002). Hij zegt echter eveneens dat dit, hoewel het contra-intuïtief is, geen probleem vormt voor de kern van zijn betoog (Davidson, 2002). 9 Het is belangrijk om intentionaliteit en intensionaliteit uit elkaar te houden. Intentionaliteit verwijst naar het intentioneel stellen van handelingen. Intensionaliteit kan begrepen worden als de betekenis van een woord. 16

22 betekent iets anders dan het zinsdeel de leerling van Plato. De intensionaliteit is dus verschillend. Nochtans verwijzen beide zinsdelen naar Aristoteles. De extensionaliteit is dus hetzelfde. Dit verschil is dus ook van toepassing op de definitie van gebeurtenissen die Davidson aanvaardt. Er kan maar één gebeurtenis zijn in dezelfde spatiotemporele ruimte, maar die gebeurtenis kan wel op verschillende manieren beschreven worden. De volgende twee zinnen verwijzen bijvoorbeeld naar dezelfde gebeurtenis: Brutus stak Caesar neer. Brutus vermoordde Caesar. De beschrijvingen zijn niet identiek. Iemand neersteken hoeft immers niet altijd tot een dood leiden en een moord kan ook met andere wapens gebeuren. In de buitenwereld daarentegen, lijkt het alsof het moorden en het neersteken wel samenvallen. Dit neersteken is identiek met dit vermoorden en vice versa. Het belang van deze extensionele definitie van gebeurtenissen kan nauwelijks overschat worden. Het is een van de belangrijkste verschillen tussen anomaal monisme en de metafysica van Kim. Bovendien impliceert dit een predicaatsdualisme. Gebeurtenissen kunnen op verschillende manieren beschreven worden, maar dat wil niet zeggen dat ze ook verschillende eigenschappen vertonen zoals Kim veronderstelt. Het zijn dus slechts de mentale beschrijvingen die superveniëren op de fysische beschrijvingen. 10 Gebeurtenissen zijn louter extensioneel en worden nooit volledig gevat door een beschrijving Anomaal monisme Anomaal monisme is zowel een probleemstelling als een oplossing ervoor. Davidson argumenteerde dat de primaire reden voor een handeling, ook de oorzaak van die handeling moet zijn. Dit geeft echter aanleiding tot de anomalie van het mentale. Het probleem bestaat uit drie premissen die afzonderlijk plausibel lijken, maar samen een trilemma vormen. Elke twee premissen lijken immers inconsistent met de derde. Davidson merkt echter op dat de inconsistentie niet formeel is (Davidson, 2002, pp ). Hij is ervan overtuigd dat de drie stellingen correct zijn en hij zal proberen aan te tonen dat het slechts een schijnbaar trilemma is. 10 Om de leesbaarheid te verhogen zal ik soms over eigenschappen spreken. Het is echter van belang om te weten dat dit bij anomaal monisme verwijst naar beschrijvingen van gebeurtenissen. 17

23 Het trilemma bestaat uit (1) het principe van causale interactie tussen het mentale en het fysische, (2) het principe van het nomologische karakter van causaliteit en (3) het principe van de anomalie van het mentale. Davidson legt deze principes uit als volgt: The first principle asserts that at least some mental events interact causally with physical events. (We could call this the Principle of Causal Interaction.) (Davidson, 2002, p. 208) The second principle is that where there is causality, there must be a law: events related as cause and effect fall under strict deterministic laws. (We may term this the Principle of the Nomological Character of Causality.) (Davidson, 2002, p. 208) The third principle is that there are no strict deterministic laws on the basis of which mental events can be predicted and explained (the Anomalism of the Mental). (Davidson, 2002, p. 208) 11 Om dit probleem op te lossen maakt Davidson gebruik van het verschil tussen causale relaties enerzijds en causale verklaringen anderzijds. Causale relaties vinden enkel en alleen plaats tussen gebeurtenissen. Gebeurtenissen zijn volledig onafhankelijk van de manier waarop ze beschreven worden en zijn louter extensioneel. Neem bijvoorbeeld de volgende twee zinnen: Brutus vermoordde Caesar, waardoor Caesar stierf. Brutus spande zijn armspieren op, waardoor Caesar stierf. Als we aannemen dat het vermoorden van Caesar samenging met het opspannen van Brutus spieren, dan verwijzen beide zinnen naar dezelfde gebeurtenissen en dus naar dezelfde causale relatie. Het sterven van Caesar is een gevolg van het vermoorden, maar het is evengoed een gevolg van het opspannen van de armspieren. Beide gebeurtenissen zijn immers token-identiek. Een causale verklaring daarentegen, is onvermijdelijk intensioneel. Niet elke beschrijving van een gebeurtenis levert een goede verklaring op. Als iemand wil weten waarom Caesar gestorven is, zal het zonder verdere context niet echt verhelderend zijn als men antwoordt dat Brutus zijn armspieren opspande. Dat verklaringen onmogelijk extensioneel kunnen zijn, kan verduidelijkt worden aan de hand van het volgende voorbeeld: De oorzaak van de dood van Caesar, veroorzaakte de dood van Caesar. 11 Davidson laat wel ceteris paribus wetten toe. 18

24 Dit is overduidelijk een correcte causale analyse, ze is zelfs analytisch correct. Het betreft hier dus een echte causale relatie. Nochtans is dit geen verklaring. Causale verklaringen moeten rekening houden met de betekenis van zinnen, ook al verwijzen ze naar de juiste oorzaak. Causaliteit is dus extensioneel en vindt plaats tussen gebeurtenissen zoals ze in de realiteit voorkomen, een causale verklaring is intensioneel en vindt plaats tussen beschrijvingen van events. Aan de hand van dit onderscheid kan het trilemma opgelost worden. De eerste premisse, het principe van causale interactie tussen mentale en fysische gebeurtenissen, wordt verzekerd door token identiteit. In principe is er maar één soort gebeurtenis, die echter op verschillende manieren beschreven kan worden. Of men nu een mentale of een fysische beschrijving geeft van een gebeurtenis, de causale relatie blijft onveranderd. De tweede premisse zegt dat gebeurtenissen die gerelateerd zijn als oorzaak en gevolg, altijd onder strikt deterministische wetten moeten vallen. Davidson merkt echter op dat wetten slechts van toepassing zijn op bepaalde intensionele beschrijvingen van de werkelijkheid (Davidson, 2002). Natuurwetten zijn dus niet extensioneel. Op extensioneel niveau zou men immers geen onderscheid kunnen maken tussen wetten en accidentele generalisaties. Stel bijvoorbeeld dat er een mogelijke wereld is, die zo veel mogelijk lijkt op onze wereld, met als enige verschil dat de volgende feiten altijd (contingent) waar zijn: Kompasnaalden wijzen altijd naar de Noordpool. De Noordpool is de plaats waar de meeste ijsberen leven. Een dergelijke wereld lijkt perfect mogelijk. Men zou kunnen zeggen dat het een natuurwet is dat kompasnaalden naar de Noordpool wijzen. Als men wetten echter louter extensioneel definieert kan men door substitutie de volgende natuurwet verkrijgen: Kompasnaalden wijzen altijd naar de plaats waar de meeste ijsberen leven. Uiteraard is dit geen causale wet. Als we alle ijsberen zouden verplaatsen naar de Zuidpool, zouden kompasnaalden nog steeds naar de Noordpool wijzen. In een mogelijke wereld waar die ijsberen nooit verplaatst worden, kan dat verschil, op extensioneel niveau, echter niet gemaakt worden. Daarom moeten strikte wetten plaatsvinden tussen beschrijvingen van gebeurtenissen, eerder dan tussen de gebeurtenissen zelf. De stelling dat causale relaties altijd onder strikt deterministische wetten moet vallen, impliceert dus enkel dat er een beschrijving moet bestaan die de gebeurtenissen aan elkaar verbindt door strikt deterministische wetten. De derde premisse, die van de anomalie van het mentale, wordt ook gegarandeerd door de intensionaliteit van causale verklaringen. Stel dat er een causale relatie is tussen twee gebeurtenissen. Volgens de premissen moeten deze gebeurtenissen nomologisch gerelateerd zijn, maar die wetten kunnen niet 19