Eén van de doelstellingen van het Bestuursplatform Noordzeekanaalgebied is het realiseren van een kwalitatief hoogwaardige omgeving

Transcriptie

1 De kracht van het landschap JOURNAAL NR Eén van de doelstellingen van het Bestuursplatform Noordzeekanaalgebied is het realiseren van een kwalitatief hoogwaardige omgeving voor bewoners, bedrijven en bezoekers. Op donderdag 5 november 2015 kwamen bestuurders, bedrijven en organisaties uit het gebied op een congres bijeen om met elkaar van gedachten te wisselen over de vraag: hoe draagt het landschap bij aan het versterken van het vestigingsklimaat in het Noordzeekanaalgebied? Tjeerd Talsma gedeputeerde Natuur, Milieu, Arbeidsmarkt en Schiphol: GROENE CIRKEL Gedeputeerde Tjeerd Talsma, staat aan de lat voor de realisatie van het metropolitane landschap. Of, zoals hij dat zelf noemt, de groene cirkel rond Amsterdam. Het Noordzeekanaalgebied is een gebied met een fantastische landschappelijke waarde. Mijn doel is om daar meer eenheid in aan te brengen. Ik wil mij ook sterk maken voor het branden van het gebied: wat zijn de kenmerken en hoe waardevol is het? COLLECTIEVE OPDRACHT Talsma onderstreept het belang van cohesie tussen de bestuurders om het gebied verder te ontwikkelen. Het is een collectieve opdracht, niet ieder voor zich. Hiervoor moet een duidelijke visie worden ontwikkeld. We hebben niet alleen een mooi economisch gebied en leefgebied, maar ook een groen gebied. Bijvoorbeeld Spaarnwoude en Het is nu aan ons om te laten zien dat we in staat zijn een balans te vinden tussen economie, leefbaarheid en groen. de binnenduinrand in Haarlem, allemaal zeer aantrekkelijke gebieden en op korte afstand van Amsterdam. Industrie op de achtergrond, maar toch tussen de koeien. COMBINATIE Is de groene cirkel een knellende cirkel rond industrie en woningbouw of is het juist andersom? Het is een combinatie. In het Noordzeekanaalgebied is veel economische ontwikkeling, dat mag niet knellen. Wat woningbouw betreft ligt de focus op verdichten. Maar als het aan mij ligt moeten we de natuurgebieden in stand houden. Het is aan ons om te laten zien dat we in staat zijn tot die combinatie. We concurreren daarmee met andere regio s als Antwerpen en Hamburg, aldus Talsma. We hebben een visie en een uitvoeringsprogramma, het is nu tijd om verdere stappen te zetten.

2 Hans van den Berg, directeur Productie IJzer en Staal Tata Steel IJmuiden B.V.: De natuurwaarden in en om ons terrein zullen worden gerespecteerd. KANTELPUNTEN Tata Steel, het grootste staalbedrijf van Europa, staat niet alleen midden in dichtbevolkt gebied, maar ook midden in groen. De verbondenheid aan het landschap in al zijn facetten staat sinds kort hoger op de agenda van het management. Een aantal kantelpunten heeft dat besef doen groeien. Bijvoorbeeld de vondst van een bijenkolonie met bijen in één van de hoogovens op het terrein in juni dit jaar. De bijen blijken het terrein een aantrekkelijk gebied te vinden omdat er veel natuur aanwezig is, met onder andere grote hoeveelheden klaver. jaren heeft versnippering van de natuur veroorzaakt. Hans van den Berg: Daarom kijken wij ook naar de mogelijkheden van ontsnippering : het aan elkaar verbinden van verschillende ecostructuren. Zo maak je van een bedreiging juist een kans. POSITIEVE BIJDRAGE Wij zien graag dat de omgeving er trots op is dat wij hier zijn. En ook medewerkers vragen steeds meer van hun werkomgeving. Daarin willen wij de komende vijf jaar investeren, aldus Van den Berg. We trekken het vaak in het verminderen van hinder, bijvoorbeeld door milieu-investeringen. Maar we willen onze aanwezigheid in het gebied ook in positieve zin ontwikkelen. Natuurlijk is het economisch belang onze primaire business. Maar de natuurwaarden in en om onze vestigingen zullen worden gerespecteerd én worden verbeterd waar dat een positieve bijdrage levert aan de omgeving en onze medewerkers. ONDERZOEK Samen met PWN en het Noord-Hollands Duinlandschap wordt momenteel onderzoek gedaan naar de aanwezige flora en fauna op het terrein. Dat leidt tot waardevolle ontdekkingen, zo zijn er korstmossen gevonden. Daarnaast wordt gekeken of groene gebieden kunnen worden uitgebreid. Het naar binnen halen van de natuur, want het houdt natuurlijk niet op bij het hek, licht Hans van den Berg toe. Door een heel nieuwe manier van ijzer maken, krijgt het bedrijf bovendien een ander aangezicht. Zo staan de hoogovens er nog wel, maar zijn ze inmiddels verzinkt. Ruimtelijke ontwikkeling door de 2 NOORDZEEKANAALGEBIED - JOURNAAL

3 Werken aan een landschap is evenwichtskunst. Jandirk Hoekstra, provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit provincie Noord-Holland: Als we het hebben over de Metropoolregio Amsterdam, gaat het vaak over de internationale betekenis ervan. Bijvoorbeeld de mainportfunctie van de haven en Schiphol. Het landschap bleef altijd een beetje onderbelicht. In 2014 is begonnen om het landschap als belangrijke asset te benoemen en in beeld te brengen. WATERMETROPOOL We hebben echt topnatuur hier, van een geweldige kwaliteit! Aan het woord Jandirk Hoekstra, over het landschap in de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Het landschap is een andere betekenis aan het krijgen. Eerst was het vooral een hulpbron voor voedsel en energie. Daarna werd de lege ruimte gebruikt voor economische ontwikkeling. En nu is landschap ook in beeld als vestigingsfactor. Als we de MRA vergelijken met andere metropolen dan is de MRA echt de watermetropool. Daar zouden we met zijn allen op moeten inzetten. GREEN BELTS Hoekstra onderstreept het belang van de zogenaamde green belts, groene gebieden rondom de verstedelijkte gebieden, omdat ze de verstedelijking in de hand houden. Wat hier heel bijzonder is: die natuur grenst direct aan het verstedelijkt gebied. En kijk verder eens naar de Stelling van Amsterdam: ongeveer 45 forten, met op tien na allemaal een zichtbare economische functie. Zo snel kan het gaan. Ook watersport is hier een heel belangrijke sector. GROTE GETALLEN Verbetering van landschap in het Noordzeekanaalgebied is te baseren op een aantal principes. Eén daarvan is omgaan met grote aantallen recreanten en toeristen, dat is nu eenmaal een gegeven in de MRA. De karakters van de verschillende gebieden moeten worden geactualiseerd en verdiept. Cultuurhistorische plekken, denk aan landgoederenzones, de trekvaarten en dijken, moeten worden gekoesterd en meer zichtbaar worden gemaakt, daar waar ze versneden dreigen te worden in het geweld van de MRA. En tot slot moet worden gezorgd voor een goede doorwaadbaarheid onder en over de grote infrastructuur, bijvoorbeeld voor langzaam verkeer, vaar- en ecologische verbindingen. We moeten met elkaar bepalen wat we met alle projecten die in het landschap gaande zijn willen en hoe die samen aan de kwaliteit van het geheel kunnen bijdragen. Het kwaliteitsbeeld van het MRA-landschap vormt daarbij een gezamenlijke stip op de horizon. NR. 3 - DECEMBER

4 Bas Haring, filosoof en hoogleraar leerstoel Publiek begrip van wetenschap aan de Universiteit Leiden: HALF-NATUUR Ik woon zelf in de Metropoolregio Amsterdam en ik recreëer graag op het strand van Velsen-Noord bij Timboektoe, een strandtent aan zee. Als je daar de zee induikt, omkeert en terug zwemt zie je één groot industriecomplex van Tata Steel. Veel mensen houden daarom niet van die plek, maar ik juist wel. Ik vind het net zo mooi als bijvoorbeeld een bos. Waarom? Ik hou van half-natuur! Met half-natuur bedoelt Bas Haring een mix van echte, ongerepte natuur met een menselijk aspect. Al botst dat soms wel in onze hoofden. Hij heeft daar zo zijn eigen filosofie over. AUTONOMIE Wat is nou dat wij zo waarderen aan de natuur? Per se het groene? Haring denkt van niet. Kijk naar een park. Groen, 100% aangelegd en toch voelen wij ons daar anders dan in de natuur. Wij willen dus liever iets naturigs, dan iets parkerigs. Het geheim zit hem volgens Bas Haring in de mate van controle. Natuur kenmerkt zich door een vorm van autonomie. De beheersing is er minder dan elders, dan bijvoorbeeld in een park waar ieder boompje perfect is gesnoeid. Dat vinden wij nu eenmaal spannend. Wat je niet moet doen, is het verbloemen van de fabrieken met bomen en vervolgens doen of dat natuur is. waarderen. Neem Tata Steel als voorbeeld. Wat je niet moet doen, is het verbloemen van de fabrieken met bomen en vervolgens doen of dat natuur is. Mijn idee zou zijn om juist met die fabrieken landschap te maken. Laat de dingen vanzelf ontstaan, industriële natuur. Kortom, wat Bas Haring betreft hoeft natuur niet per se groen en levend te zijn. Het moet worden gekenmerkt door iets oncontroleerbaars. Ontdek de combinatie: half-natuur! KENNIS Maar moet de natuur altijd van biologische oorsprong zijn? Niet per se. Volgens Haring is kennis heel belangrijk. Door je open te stellen en te verdiepen in het landschap, ga je het daadwerkelijk mooi vinden en Wat vindt u zelf belangrijk? Wat vinden de bewoners, bedrijven en bezoekers in het Noordzeekanaalgebied zelf belangrijk aan het landschap? In zeven verschillende parallelsessies werden zij geïnspireerd en uitgedaagd mee te denken. Die input wordt meegenomen bij de ontwikkeling van een gezamenlijke visie op de ontwikkeling van het landschap. Benieuwd naar de projectleiders van de parallelsessies? Bekijk dan onze website. Werk mee aan een kijkwijzer voor het NZKG Het Noordzeekanaalgebied kent vele verschillende soorten landschappen. Maar hoe kijk je daar naar en welke waarde geef je daaraan? Doe je dat met een industriële bril op zie je andere dingen dan met bijvoorbeeld een recreatieve bril op. Hoe kun je nu op een integrale manier kijken naar het landschap, de manier waarop de verschillende landschappen zich tot elkaar verhouden en de meerwaarde die zij elkaar bieden? Hiervoor wordt een voorzet gedaan in de vorm van een kijkwijzer. Tijdens de parallelsessie zijn vooral ideeën opgehaald voor het ontwikkelen van de kijkwijzer als verdieping van de Visie Noordzeekanaalgebied. Het meest in het oog springende commentaar was dat de overheid kwalitatief hoogwaardige begrenzing nodig heeft. De input uit de parallelsessie wordt, naast alle andere input die bij diverse partijen is opgehaald, gebruikt als voeding. Uiteindelijk wordt een afweging gemaakt wat op welke wijze in de kijkwijzer terecht komt. Onbekend maakt onbemind. Denk niet in vlakken of gebieden, maar verbindt, verweef en vertel. 4 NOORDZEEKANAALGEBIED - JOURNAAL Pieter Boekschooten, bestuurder Van Eesteren Museum

5 Kansen voor landschap en natuur door Verbinding A8-A9 Bij de aanleg van een weg wordt vaak gesproken over compensatie van landschap en natuur. Bij de aanleg van de A8-A9 wordt juist gekeken hoe het een vliegwiel kan zijn voor ruimtelijke ontwikkeling op het gebied van landschap, natuur en recreatie. Met andere woorden, hoe de aanleg van de A8-A9 juist kansen geeft op dat gebied. Denk aan de aanleg van een recreatief fietspad of waterberging, ruilverkaveling in groengebieden of een bijdrage aan de zichtbaarheid van de Stelling van Amsterdam. op nieuwe natuur die kan worden gecreëerd. Ook werd een suggestie gedaan voor een heel goed fietsnetwerk, zodat de weg zo min mogelijk wordt belast. Van de bestaande N203 zou een prettige cultuurweg kunnen worden gemaakt, met veel beplanting. Hiervoor werd verwezen naar een mijnweg in Zuid-Limburg. Maak het landschap zichtbaarder. Als je de weg wat hoger aanlegt in plaats van één vlakke lijn van Oost naar West, heb je veel meer uitzicht. Henny Hoogland, beleidsmedewerker Tata Steel IJmuiden B.V. Er werd vooral strategisch meegedacht door de deelnemers van de parallelsessie: zorg dat je goede afspraken maakt over financiering en compensatie. Inhoudelijk waren de meningen verdeeld. Sommige deelnemers wilden dat de weg zo onopvallend mogelijk wordt aangelegd, zonder geluidsschermen en verlichting en vooral zo vlak mogelijk. Anderen pleitten juist voor een hoge aanleg met uitzicht Kijk eens met een nieuwe blik. Creëer nieuwe natuur en val niet terug op hoe het vroeger was en hoe we dat moeten herstellen. Jan Folkerts, voorzitter Zaans Ondernemers Netwerk Groen in het NZKG: wat is het waard en wie gaat dat betalen? Groen is vaak een sluitpost bij plan- en gebiedsontwikkeling. In de eerste plannen wordt groen nog gewaardeerd, maar bij verdere uitwerking, als het geld wordt geteld, is de praktijk dat veel groen sneuvelt omdat het lastig kan worden gefinancierd. Wat is nu precies het probleem en welke creatieve oplossingen zijn daar in de loop van de tijd al voor bedacht? En als we concreet inzoomen op het Noordzeekanaalgebied: waar bevinden zich de plannen waar een groene component in zit en hoe kunnen we die concreet toepassen? >> Jeroen Klooster (parallelsessie-leider) NR. 3 - DECEMBER

6 Iedereen was het erover eens dat het Noordzeekanaalgebied een vrij versnipperd geheel is en dat één eigenaarschap een oplossing kan bieden. Vanuit de Visie 2040 is een centrale as neergezet, maar hoe krijg je die nou concreet van de grond? Met name de projecten die niet vanzelfsprekend zijn. Er werd een pleidooi gehouden om plannen (visies) die er al liggen bekend te maken en uit te rollen. Ook werden ideeën aangedragen voor financiering. Bijvoorbeeld fondsvorming vanuit woningbouw-initiatieven (penningen), toerisme/recreatie (afdracht) of landschapsbelasting. Het advies was mee te gaan met de ontwikkelingen in de tijd. Waar ontstaat nieuwe ruimte? Kijk naar de succesverhalen, maar kopieer niet klakkeloos elkaars formule. Anders vis je steeds in dezelfde vijver. Eigenaarschap is het sleutelwoord. Maak er één grote gemeente MRA van, dan is iedereen bereid ervoor te betalen. En blijf ruimte bieden om te ondernemen en bouwen boven Amsterdam. Fabian Nagtzaam, regiodirecteur MKB Nederland Het gebied moet veel meer stralen dan de kaart doet vermoeden. Het ís echt al een heel mooi gebied waarin we wonen, soms op plekken die we van elkaar niet kennen. Mireille Dosker, projectleider Natuurlijke Zaken van Landschap Noord-Holland Laat de natuur u helpen bij terreinverkoop. Geen vertraging bij start bouwprojecten dankzij inzet van tijdelijke natuur Tijdelijke natuur is natuur die ontstaat in gebieden die later ontwikkeld zullen worden als terreinen voor bedrijven of woningbouw. Dit is voor de terreineigenaar aantrekkelijk, omdat hij daarmee voorkomt dat zich dan bijvoorbeeld ineens een rugstreeppad op het terrein bevindt. Ook voor de biodiversiteit is het aantrekkelijk. De natuur een paar jaar de ruimte geven is heel goed voor bepaalde pionierssoorten, soorten die zich als eerste vestigen op onontgonnen terrein. Hiervoor is weinig ruimte in de bestaande natuur. De Haven van Amsterdam heeft al tijdelijke natuur op het terrein. Remco Barkhuis (parallelsessie-leider) Hoewel een gemêleerd gezelschap, waren alle deelnemers van de parallelsessie heel positief over de kansen die tijdelijke natuur biedt voor zowel de economie als biodiversiteit. Het zou bovendien kansen bieden voor een pioniersnatuur, waarvoor normaal weinig ruimte is. Men was ervan overtuigd dat er ondanks de weer aantrekkende economie nog steeds kansen zijn, er blijft altijd gebied over. De Haven van Amsterdam draagt het idee sterk uit als mogelijkheid, het is aan de provincie verder te verkennen omdat zij daarover straks het gezag krijgt. Niks doen is een belangrijke manier voor het creëren van natuurwaarden, vooral voor pionierssoorten. Raymond van Haeften, wethouder gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude 6 NOORDZEEKANAALGEBIED - JOURNAAL

7 Hoe maken we van de bufferzone Amsterdam-Haarlem een Westerpark of Landgoed Beeckestijn? De vraag in de titel staat centraal. Met beelden van het Westerpark, Landgoed Beeckestijn, de visie op het groengebied Amsterdam-Haarlem en de huidige activiteiten en landschappen in het gebied worden ingrediënten gegeven voor een mogelijke invulling van de bufferzone. De deelnemers van de parallelsessie wordt gevraagd in de rol van bewoner, bezoeker of bedrijf te kruipen en suggesties te doen. op de frequente festivals en de daarmee gepaard gaande geluidsoverlast. Tenslotte kan de branding van het gebied beter en sterker door het gebied bijvoorbeeld te pitchen als Spaarnwoude-Amsterdam. Net zoals Giethoorn is gepitcht als het Venetië van het Noorden. Het zou aardig zijn om betere recrea tieve verbindingen te leggen, zoals fietspaden. Veel verbindingen liggen aan de rand van het gebied, dat is heel beperkt. Lodewijk van Roij, adviseur Erfgoed & Ruimte Rijksdienst Cultureel Erfgoed De belangrijkste verbeterpunten die werden ingebracht, waren de verbindingen vanuit de stad met het gebied. De toegankelijkheid en doorgankelijkheid van het gebied moeten beter. Meer onderdoorgangen; meer over de weg en over het water. Ook het koesteren van de natuur en het verruimen van recreatieve activiteiten (horeca, creatieve markt, ateliers, musea, speelparken) zijn frequent aangegeven. Er was kritiek Bufferzones inrichten als recreatie gebied vind ik een verschraling. Juist een combinatie van functies, bijvoorbeeld recreatie, landbouw en energievoorziening, levert een interessanter landschap op dan dat je dat gaat scheiden. Merten Nefs, onderzoeker Vereniging Deltametropool Landschap, cultureel erfgoed en toerisme Michael Braam (parallelsessie-leider) Regionale identiteit is een uitstekend middel om samenhang te creëren in het cultuur-toeristische aanbod en daarmee de aantrekkelijkheid en concurrentiepositie van de regio te herstellen of te verbeteren. Historische structuurlijnen, diversiteit in landschapstypen en cultuurhistorisch aanbod zijn belangrijke dragers van een identiteit. Een regionaal beeldverhaal levert een bijdrage aan de bewustwording van het eigene en unieke van de regio en het economisch benutten daarvan. In het Noordzeekanaalgebied zijn er kansen om een regionaal beeldverhaal te ontwikkelen met als basis de industriële ontwikkeling van het gebied. >> NR. 3 - DECEMBER

8 Het beeldverhaal werd door de deelnemers van de parallelsessie erg ondersteund. Met name voor het toeristisch vermarkten van het gebied, wat nog wordt gezien als een onbenutte en onderbelichte kans. Men vond het verhaal goed passen bij het gebied, maar zag nog verschillende plekken waarmee iets kan worden gedaan. Het gebied heeft tenslotte meer dan alleen industriële historie. Er werd geadviseerd het beeldverhaal samen met de regio op te pakken en uit te voeren, de provincie en gemeenten kunnen dit niet alleen. Het gaat om identiteit en diversiteit. Na een middagje winkelen in Amsterdam heerlijk genieten van de mooie natuur in de directe omgeving. Neem het Ruhrgebied als voorbeeld. Theo Bakkum, adviseur Leisure Innovatie Het Oer-IJ, onmisbare schakel in het MRA landschap Rik de Visser (parallelsessie-leider) Het voornaamste doel vanuit de Stichting Oer-IJ is om de onbekende schatten in het gebied op de kaart te zetten. Op basis van kennis en argumenten draagt de Stichting informatie aan bij beleidsmedewerkers en ondernemers waarmee rekening kan worden gehouden. Bijvoorbeeld alternatieven voor de verbinding A8-A9, die in de huidige plannen dwars door open gebied en de Stelling van Amsterdam loopt. Daardoor wordt een heel groot gebied eromheen onaantrekkelijk voor bewoners en toeristen als recreatiegebied. Oer-IJ is zeker een belangrijke factor om bij de beoordeling van het vestigingsklimaat in het Noordzeekanaalgebied mee te nemen. Tijdens de parallelsessies zijn interessante contacten gelegd en nieuwe ideëen aangedragen. Bijvoorbeeld uitbreiding van de Westhofplas aan de zuidkant van het Noordzeekanaalgebied, gelegen in de oude bedding van het Oer-IJ. Of het bewerken van de spoortunnel bij Uitgeest. Daar is eerder een kano uit de oudheid gevonden die nu in het Huis van Hilde is tentoongesteld. Waarom zou je niet zo n kano afbeelden op de wanden van de spoortunnel, bijvoorbeeld in mozaïek. De Stichting Oer-IJ zoekt iconen. Dit is dan een mooi voorbeeld dat niet veel geld kost. Het zit soms ook in kleine dingen. Maak archeologie en getijdegeulen meer zichtbaar, creëer iconen en recreatieve netwerken voor bijvoorbeeld kanovaren. Jaap van der Putte, adviseur Dorpsraad Spaarndam COLOFON Met vragen en opmerkingen over het NZKG kunt u zich wenden tot het Projectbureau NZKG, Sluisplein 60, 1975 AG IJmuiden T (0255) F (0255) info@noordzeekanaalgebied.nl website: Het NZKG journaal is een uitgave van het Projectbureau NZKG. Tekst: Projectbureau NZKG, Muriel Sinselmeyer Foto s: Karen Vleugel, Projectbureau NZKG en partnerorganisaties Cartoons: Auke Herrema Vormgeving en druk: Bundelmedia, Beverwijk LEDEN VAN HET BESTUURSPLATFORM COLOFON Elisabeth Post - provincie Noord-Holland Fred Delpeut Rijkswaterstaat West-Nederland Noord Kajsa Ollongren - gemeente Amsterdam Koen Overtoom - Havenbedrijf Amsterdam NV Tim de Rudder - gemeente Beverwijk Wim Westerman - gemeente Haarlemmerliede & Spaarnwoude Peter van de Meerakker - Zeehaven IJmuiden N.V. Kees Gerretse - Tata Steel IJmuiden B.V. Arjen Verkaik - gemeente Velsen Donné Slangen - het Rijk Dennis Straat - gemeente Zaanstad